1

HISTORIA KULTURY FIZYCZNEJ

1. Nauczyciel (wykładowca) prowadzący przedmiot:
Zdzisław Piątek, dr n. h. st. wykładowca:

a) wykłady
b) ćwiczenia

2. Wymiar godzin:

a) wykłady: 15 godzin
b) ćwiczenia: 15 godzin

3. Rok i semestr studiów: Kierunek Wychowanie Fizyczne I stopnia

- I rok
- I semestr (zimowy)

4. Cele przedmiotu:
Celem nauczania tego przedmiotu jest zaznajomienie studentów z podstawową wiedzą
odnośnie form ruchowych człowieka oraz kształtowanie świadomości historycznej jako
elementu składowego ich pedagogicznej kultury. Winni oni dostrzegać obowiązujące
prawidła ewolucji ruchu w życiu człowieka począwszy od antyku a skończywszy na czasach
współczesnych.

5. Kompetencje:
Praca w naszej Uczelni od 1972r. w ramach przedmiotu – historii kultury fizycznej – jako
asystenta, adiunkta, a obecnie starszego wykładowcy.

6. Treści przewidziane w minimum programowym:
Treści programowe zajęć obejmują wydarzenia od starożytnej Grecji i Rzymu poprzez
średniowiecze, odrodzenie, oświecenie po czasy obecne.

7. Tematy wykładów:

- wychowanie fizyczne w starożytnej Grecii, ideały wychowawcze młodzieży w

greckich „polis” (Sparta, Ateny), program ćwiczeń fizycznych w palestrze,
gimnazjonie i efebii, sport a sztuka grecka.

- geneza rozwoju i upadek igrzysk panhelleńskich, program agonu sportowego w

Olimpii, jego funkcje społeczne i przyczyny stopniowego zaniku.

- edukacja fizyczna w starożytnym Rzymie; próby kopii wzorów greckich w okresie

republiki i cesarstwa, termy jako ośrodki życia higieniczno-kulturowego, rola
rzymskich amfiteatrów (Coloseum), polityczny i komercjalny charakter gladiatorstwa
w czasach cesarstwa.

- miejsce wychowania fizycznego w Średniowieczu, cechy specyficzne tego okresu i

jego struktura społeczna, treści programowe ćwiczeń fizycznych rycerstwa, rola i
funkcje turniejów rycerskich, przyczyny upadku kultury rycerskiej w Europie,
dorobek Polaków (rochwist, zapasy, boks)

- pozycja społeczna ćwiczeń cielesnych w Odrodzeniu i Oświeceniu; wykład

humanistów i lekarzy (teoria i praktyka), ideał „uomo uniwersale”, osiągnięcia
filantropów niemieckich, zasługi Komisji Edukacji Narodowej w Polsce, rola
filozofów i propagowaniu sprawności fizycznej (Locke, Roussean, Śniadecki)

2

- szwedzki system gimnastyczny w XIX wieku; P.Ling jako promotor (teoria i

praktyka), rozwój gimnastyki wychowawczej i zdrowotnej, racje uzasadniające
znaczenie społeczne systemu.

- gimnastyka jako narodowy system wychowania fizycznego w Niemczech w XIX

wieku; czynniki warunkujące powstanie turnerstwa, rola F.L. Jahna, gimnastyka
szkolna A. Spiessa, rola gimnastyki w procesie jednoczenia państwa, turnerstwo a
ruch sportowy.

- narodziny sportu w czasach nowożytnych w Europie; wiodąca rola Wielkiej Brytanii,

gry i zabawy ruchowe w „public schools”, wzory organizacyjne sportu, terminologia i
publicystyka, rys historyczny rozwoju dyscyplin sportu.

- geneza i rozwój nowożytnego ruchu olimpijskiego; przyczyny jego powstania,

Kongres Sportowy w Paryżu w 1894 roku, zasługi P. de Coubertin’a, oblicze rozwoju
ruchu do wybuchu I Wojny Światowej.

- olimpizm współczesny – idea a rzeczywistość;pojęcie aktualne tegoż ruchu,

symbolika, struktura i kompetencje MKOL, MFS i NKOL, agon kulturowy (1912 –
1948), aspekty polityczne, komercjalizm.

- ruch turystyczny na przełomie XIX I XX wiek; rys historyczny turystyki

wycieczkowej, krajoznawstwo, alpiznizm, taternictwo i himalaizm.

- polska kultura fizyczna w okredie zaborów; rola inspirująca J. Śniadeckiego, L.

Bierkowskiego i H. Jordana, pierwsze zrzeszenia sportowe; skauting, narodowe
oblicze kultury fizycznej.

- kultura fizyczna w Polsce (1918 – 1939); modele wychowania młodzieży (narodowy i

państwowy) a ćwiczenia fizyczne, struktura organizacyjna kultury fizycznej, ośrodki
kształcenia kadr (Poznań, Kraków, Warszawa), osiągnięcia sportowe i naukowe
Polaków na polu kultury fiycznej.

- wychowanie fizyczne i sport w Polsce po 1945; straty wojenne narodowego sportu,

próby tworzenia podstaw organizacyjnych w latach 1945 – 1949, rola i dyktat PZPR w
propagowaniu ideologii sportu masowego i wyczynowego (nazewnictwo, kształcenie
kadr), udział Polaków w igrzyskach olimpijskich, kultura fizyczna w nowych
warunkach ustrojowych po 1989r. zawodowstwo w sporcie wyczynowym.

8. Tematy ćwiczeń:

- cele i założenia programowe, literatura przedmiotu, definicja historii kultury fizycznej

jako nauki.

- wychowanie fizyczne w starożytnej Sparcie i w Atenach, cechy wspólne i różne.
- funkcje wychowawcze i polityczno – religijne igrzysk w Olimpii.
- gladiatorstwo w starożytnym Rzymie i jego znaczenie w życiu społecznym.
- etapy kształcenia rycerskiego w Średniowieczu a turnieju w Europie jako agon

rywalizacji sprawności ruchowej.

- dorobek Odrodzenia w propagowaniu ćwiczeń fizycznych młodzieży (poglądy

filozofów).

- ruch gimnastyczny w XIX wieku (Szwecja i Niemcy), program ćwiczeń fizycznych w

szkołach i ośrodkach kształcenia kadr.

- początki ruchu sportowego na kontynencie europejskim (rys dyscyplin sportowych w

Anglii)

- Pierre de Coubertin jako promotor neolimpizmu.
- obecna struktura organizacyjna i symbolika olimpizmu
- TG „sokól”propagatorem polskiej kultury fizycznej do 1914r.
- wychowanie fizyczne i sport w Polsce (1918 – 1939)
- kultura Fizyczna w PRL (pozytywy i negatywy)

3

- rola a znacznie społeczne kultury fizycznej w kraju w nowych warunakch ustrojowych

po 1989r.

9. Forma zaliczenia:
Z realizowanej tematyki ćwiczeń obowiązują studentów dwa pisemne kolokwia, które winny
być zaliczone pozytywnie. Egzamin obowiązkowy w formie pisemnej bądź ustnej (decyzja
należy do studentów)

10. Literatura:

- Barber R (2003), Rycerze i rycerskość, Warszawa PWN
- Gondek L. (1986), Kultura fizyczna w Polsce 1944-1984, Gdańsk; Wyd.Uczelniane

AWFiS

- Grot Z., Ziółkowska T. (1990). Dzieje kultury fizycznej do 198; Warszawa-Poznań
- Lipoński W. (1990), Dzieje sportu polskiego, Poznań; Wydawnictwo Podsiedlik i

Spółka – sp. z o.o

- Lipoński W. (2000), Olimpizm dla każdego, Poznań, Wydawnictwo AWF w

Poznaniu

- Piątek Z. (1995), Dzieje kultury fizycznej w zarysie (Antyk-Oświecenie), Gdańsk;

Wydawictwo Uczelniane AWFiS w Gdańsku

- Tarnowski W. (1997), Gladiatorzy, Wrocław; Atlas T,12
- Wroczyński R. (1985), Powszechne dzieje wychowania fizycznego i sportu,

Warszawa – Wrocław – Kraków – Gdańsk – Łódź; Zakład Narodowy im.
Ossolińskich we Wrocławiu.

dr Zdzisław Piątek