Psychologia decyzji.

Psychologia decyzji.

Subiektywna

Subiektywna

reprezentacja problemu

reprezentacja problemu

decyzyjnego

decyzyjnego

Istota sytuacji decyzyjnej

Istota sytuacji decyzyjnej

Sytuacja decyzyjna

Sytuacja decyzyjna

problem decyzyjny U uwarunkowania

U uwarunkowania

obiektywne subiektywne

RYZYKO

RYZYKO

Istota problemu decyzyjnego

Istota problemu decyzyjnego

§§

Problem z gr.

Problem z gr. pr

prò

òbl

blēēma

ma –

– występ (np.. skalny),

występ (np.. skalny),

wał obronny, wymówka,

wał obronny, wymówka, kwestia sporna

kwestia sporna

§§

Każdy problem decyzyjny może być

Każdy problem decyzyjny może być
odpowiednio scharakteryzowany przez

odpowiednio scharakteryzowany przez
następujące elementy:

następujące elementy:

1.

1.

system celów,

system celów,

2.

2.

alternatywy,

alternatywy,

3.

3.

nakłady,

nakłady,

4.

4.

kryteria wyboru najlepszej alternatywy

kryteria wyboru najlepszej alternatywy

((Krzakiewicz

Krzakiewicz

K.,Podejmowanie decyzji kierowniczych, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Pozna

ń 1993

K.,Podejmowanie decyzji kierowniczych, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Pozna

ń 1993

r.,s.16

r.,s.16))

Subiektywna reprezentacja

Subiektywna reprezentacja

problemów decyzyjnych

problemów decyzyjnych

§§

Odczuwaj

ąc niepewność decydent nie tyle stara

Odczuwaj

ąc niepewność decydent nie tyle stara

si

ę oszacować wielkość ryzyka ( w postaci

si

ę oszacować wielkość ryzyka ( w postaci

subiektywnego prawdopodobie

ństwa), co raczej

subiektywnego prawdopodobie

ństwa), co raczej

pozby

ć się lub choćby tylko zredukować

pozby

ć się lub choćby tylko zredukować

niepewno

ść

niepewno

ść

§§

Istniej

ą międzykulturowe różnice pomiędzy tym co

Istniej

ą międzykulturowe różnice pomiędzy tym co

decydenci nazywaj

ą myśleniem probalistycznym

decydenci nazywaj

ą myśleniem probalistycznym –

–

tj. tendencj

ą do posługiwania się do opisu świata

tj. tendencj

ą do posługiwania się do opisu świata

rachunkiem prawdopodobie

ństwa.

rachunkiem prawdopodobie

ństwa.

Philips i Wright, 1977 i 1981

Philips i Wright, 1977 i 1981

Allais,a aksjomaty teorii

Allais,a aksjomaty teorii

u

żyteczności

u

żyteczności

§§

Sytuacja I. Mamy do wyboru mi

ędzy:

Sytuacja I. Mamy do wyboru mi

ędzy:

Loteri

ą 1: otrzymać ½ z prawdopodobieństwem 1

Loteri

ą 1: otrzymać ½ z prawdopodobieństwem 1

i loteri

ą 2: otrzymać 2 ½ z prawdopodobieństwem 0,10

i loteri

ą 2: otrzymać 2 ½ z prawdopodobieństwem 0,10

albo

½ z prawdopodobieństwem 0,89

albo

½ z prawdopodobieństwem 0,89

albo 0 z prawdopodobie

ństwem 0,01

albo 0 z prawdopodobie

ństwem 0,01

§§

Sytuacja II. Mamy do wyboru mi

ędzy:

Sytuacja II. Mamy do wyboru mi

ędzy:

Loteri

ą 3: otrzymać

Loteri

ą 3: otrzymać ½ z prawdopodobieństwem 1

½ z prawdopodobieństwem 1

albo

albo

0 z prawdopodobie

ństwem 0,89

0 z prawdopodobie

ństwem 0,89

i loteri

ą 4: otrzymać 2 ½ z prawdopodobieństwem 0,10

i loteri

ą 4: otrzymać 2 ½ z prawdopodobieństwem 0,10

albo

albo

0 z prawdopodobie

ństwem 0,9

0 z prawdopodobie

ństwem 0,9

Przyczyny dokonania wyboru

Przyczyny dokonania wyboru

sytuacji wed

ług Allais’a

sytuacji wed

ług Allais’a

§§

W sytuacji I ma si

ę wybór między otrzymaniem z

W sytuacji I ma si

ę wybór między otrzymaniem z

pewno

ścią bardzo dużej sumy, a loterią, która może

pewno

ścią bardzo dużej sumy, a loterią, która może

doprowadzi

ć do niczego. Prawdopodobieństwo (choć

doprowadzi

ć do niczego. Prawdopodobieństwo (choć

niewielkie),

że straci się szansę na dostatnie życie,

niewielkie),

że straci się szansę na dostatnie życie,

jest bardzo nieprzyjemne i dlatego lepiej odrzuci

ć

jest bardzo nieprzyjemne i dlatego lepiej odrzuci

ć

loteri

ę 2

loteri

ę 2

§§

W sytuacji II. Istnieje du

ża szansa, że nie nie otrzyma

W sytuacji II. Istnieje du

ża szansa, że nie nie otrzyma

si

ę nic przy obu loteriach. Loteria 4 oferuje przy tym

si

ę nic przy obu loteriach. Loteria 4 oferuje przy tym

pi

ęciokrotnie większą wygraną niż loteria 3, przy czym

pi

ęciokrotnie większą wygraną niż loteria 3, przy czym

prawdopodobie

ństwa wygranej są prawie jednakowe,

prawdopodobie

ństwa wygranej są prawie jednakowe,

st

ąd lepiej wybrać loterię 4.

st

ąd lepiej wybrać loterię 4.

Przyczyny dokonania wyboru

Przyczyny dokonania wyboru

sytuacji !.1 i II.4

sytuacji !.1 i II.4

§§

Ludzie inaczej warto

ściują przyrosty strat niż

Ludzie inaczej warto

ściują przyrosty strat niż

przyrosty zysków

przyrosty zysków

(Kozielicki, 1977)

(Kozielicki, 1977)

§§

Naczeln

ą zasadą przy dokonywaniu wyborów

Naczeln

ą zasadą przy dokonywaniu wyborów

jest upraszczanie problemu decyzyjnego, tak

jest upraszczanie problemu decyzyjnego, tak
aby u

łatwić sobie następny etap oceny i wyboru

aby u

łatwić sobie następny etap oceny i wyboru

„najlepszego” dzia

łania

„najlepszego” dzia

łania

(Simon, 1955 oraz Tversky i Kahneman, 1979)

(Simon, 1955 oraz Tversky i Kahneman, 1979)

Subiektywna warto

ść zysku i straty

Subiektywna warto

ść zysku i straty

Po stronie zysków
obserwujemy tendencje
szybkiego sp

łaszczania się

krzywej, po stronie strat ma
ona tendencj

ę do

pozostawania strom

ą.

Oznacza to,

że wraz ze

wzrostem zysków coraz
trudniej ludzi zadowoli

ć, a

wraz ze wzrostem strat
coraz

łatwiej ich sfrustrować.

Poziom frustracji jest
nierówny. Frustracja jest
najwi

ększa zaraz po stracie.

Potem w punkcie B jest
mniej wi

ęcej równa

poziomowi poniesionej straty

Kahneman, Tversky, ‘Prospect” theory: An analysis of decision under risk, Econometrica, 47,263-293

Heurystyka dost

ępności

Heurystyka dost

ępności

§§

Heurystyka dost

ępności

Heurystyka dost

ępności jest heurystyką mającą charakter

jest heurystyk

ą mającą charakter

systematycznego b

łędu w myśleniu. Polega ona na

systematycznego b

łędu w myśleniu. Polega ona na

przypisywaniu wi

ększego prawdopodobieństwa zdarzeniom,

przypisywaniu wi

ększego prawdopodobieństwa zdarzeniom,

które

łatwiej przywołać do świadomości i są bardziej

które

łatwiej przywołać do świadomości i są bardziej

nacechowane emocjonalnie.

nacechowane emocjonalnie.

§§

Przyk

ładowo osoby, które padły ofiarą kradzieży, przeceniają

Przyk

ładowo osoby, które padły ofiarą kradzieży, przeceniają

wyst

ąpienie takiego zdarzenia w przyszłości. Częstotliwość

wyst

ąpienie takiego zdarzenia w przyszłości. Częstotliwość

wypadków lotniczych jest uznawana za znacznie wy

ższą zaraz

wypadków lotniczych jest uznawana za znacznie wy

ższą zaraz

po ka

żdym takim wypadku. Podobnie ludzie często obawiają

po ka

żdym takim wypadku. Podobnie ludzie często obawiają

si

ę bardzo rzadkich przyczyn śmierci, jeśli są one dramatyczne:

si

ę bardzo rzadkich przyczyn śmierci, jeśli są one dramatyczne:

atak rekina, zamach terrorystyczny itp.

atak rekina, zamach terrorystyczny itp.

§§

Istotny wp

ływ na zniekształcanie oceny prawdopodobieństwa

Istotny wp

ływ na zniekształcanie oceny prawdopodobieństwa

zdarze

ń szacowanego przez ludzi mają media, które

zdarze

ń szacowanego przez ludzi mają media, które

nag

łaśniają zdarzenia rzadkie i dramatyczne. Prowadzi to do

nag

łaśniają zdarzenia rzadkie i dramatyczne. Prowadzi to do

powszechnego subiektywnego przeceniania szans wyst

ąpienia

powszechnego subiektywnego przeceniania szans wyst

ąpienia

tych zdarze

ń

tych zdarze

ń

..

Reprezentacja alternatyw

Reprezentacja alternatyw

wieloaspektowych

wieloaspektowych

§§

Teoria konstruktów osobistych

Teoria konstruktów osobistych –

– ka

żda jednostka

ka

żda jednostka

posiada swój osobisty zbiór konstruktów

posiada swój osobisty zbiór konstruktów
(kategorii), wed

ług których spostrzega i

(kategorii), wed

ług których spostrzega i

interpretuje zachowania innych, a tak

że posiada

interpretuje zachowania innych, a tak

że posiada

indywidualny uk

ład powiązań między tymi

indywidualny uk

ład powiązań między tymi

konstruktami.

konstruktami.

( Adams

( Adams--Weber, 1979)

Weber, 1979)

§§

Ludzie oceniaj

ą innych bardziej ekstremalnie (na

Ludzie oceniaj

ą innych bardziej ekstremalnie (na

plus lub na minus) wed

ług ich własnych kategorii

plus lub na minus) wed

ług ich własnych kategorii

ni

ż według kategorii dostarczanych im z zewnątrz.

ni

ż według kategorii dostarczanych im z zewnątrz.

(Adams

(Adams--Weber, 1979)

Weber, 1979)

Reprezentacja alternatyw

Reprezentacja alternatyw

wieloaspektowych

wieloaspektowych

§§

Liczba powi

ązań rośnie wraz ze wzrostem

Liczba powi

ązań rośnie wraz ze wzrostem

do

świadczeń (zasobu informacji w odniesieniu do

do

świadczeń (zasobu informacji w odniesieniu do

danej sfery rzeczywisto

ści).

danej sfery rzeczywisto

ści).

§§

Osoby cierpi

ące na określone zaburzenia psychiczne,

Osoby cierpi

ące na określone zaburzenia psychiczne,

wykazuj

ą wysoką statyczną niezależność między

wykazuj

ą wysoką statyczną niezależność między

wytwarzanymi konstruktami.

wytwarzanymi konstruktami.

§§

Wraz z wiekiem wzrasta liczba powi

ązań (korelacji)

Wraz z wiekiem wzrasta liczba powi

ązań (korelacji)

mi

ędzy różnymi konstruktami wydobywanymi od

mi

ędzy różnymi konstruktami wydobywanymi od

osoby w stosunku do danej klasy zjawisk

osoby w stosunku do danej klasy zjawisk

.

.

(Tyszka, 1986)

(Tyszka, 1986)

§§

Z

łudzenie osobistego doświadczenia

Z

łudzenie osobistego doświadczenia –– przecenianie

przecenianie

znaczenia lub cz

ęstości występowania zdarzeń,

znaczenia lub cz

ęstości występowania zdarzeń,

których by

ło się osobistym świadkiem

których by

ło się osobistym świadkiem

(N

ęcka, 2006)

(N

ęcka, 2006)

My

ślenie

My

ślenie „cel

„cel--

środki”

środki”

Ludzi charakteryzuje my

ślenie w

Ludzi charakteryzuje my

ślenie w

kategoriach „cele

kategoriach „cele--

środki”, co

środki”, co

odpowiada formu

łowaniu określonego

odpowiada formu

łowaniu określonego

celu (lub celów) w danej sytuacji i

celu (lub celów) w danej sytuacji i

poszukiwanie

środków pozwalających

poszukiwanie

środków pozwalających

ten cel uzyska

ć.

ten cel uzyska

ć.

(Tyszka, 1986)

(Tyszka, 1986)

My

ślenie

My

ślenie „cel

„cel--

środki”

środki”

Rysunek 8.3

Rysunek 8.3

przedstawia

przedstawia

pocz

ątek

pocz

ątek

„drzewa

„drzewa

decyzyjnego”,

decyzyjnego”,
natomiast rysunek 8.4

natomiast rysunek 8.4
struktur

ę „cele

struktur

ę „cele--środki”

środki”

Z uj

ęcia „cele

Z uj

ęcia „cele--środki”

środki”

Mo

żemy natychmiast

Mo

żemy natychmiast

okre

ślić kilka celów i

okre

ślić kilka celów i

podcelów.

podcelów.
Ich sformu

łowanie,

Ich sformu

łowanie,

Pozwala natychmiast

Pozwala natychmiast
My

śleć o możliwych

My

śleć o możliwych

dzia

łaniach ( które są narzucone „z góry”, wyobrażone).

dzia

łaniach ( które są narzucone „z góry”, wyobrażone).

Strategia zadowolenia

Strategia zadowolenia

W podejmowaniu decyzji, przyj

ęcie

W podejmowaniu decyzji, przyj

ęcie

pierwszej opcji, która spe

łnia minimalne

pierwszej opcji, która spe

łnia minimalne

kryteria satysfakcji (zadowolenia), po

łączone

kryteria satysfakcji (zadowolenia), po

łączone

z zaniechaniem dalszych poszukiwa

ń

z zaniechaniem dalszych poszukiwa

ń

O wyobra

żeniu słów kilka

O wyobra

żeniu słów kilka

- Termin „wyobra

żenie” do języka nauki wprowadził Arystoteles –

przeciwie

ństwo naukowej idei prawdy

„(...) Je

śli wyobraźnia jest tym przez co – jak powiadamy powstaje

w nas jaki

ś obraz (używając tego słowa nie w znaczeniu

metaforycznym [ lecz w

łaściwym]), to czy jest ona jakąś

szczególn

ą władzą, czy nawykiem w stosunku do wyobrażeń i

za pomoc

ą niej wypowiadamy sądy o rzeczach, dosięgamy

prawdy lub b

łądzimy?”

Arystoteles, O duszy,428a1

„(...) Niekiedy za pomoc

ą wyobrażeń lub pojęć obecnych w duszy

wnioskuje o rzeczach, jak gdyby na nie patrzy

ł, i układa plany

na przysz

łość w oparciu ich stosunek do teraźniejszości(...)

Arystoteles, O duszy,431b4

(...) niezale

żnie od postrzeżenia – przechodzi do działania [tj.

pragnie lub ucieka],je

śli jest pod wpływem wyobrażeń.(...)”

Arystoteles, O duszy,431b2

O wyobra

żeniu słów kilka

O wyobra

żeniu słów kilka

Wyobra

żenie — imaginacja ( z łac. Imaginatio

Imaginatio wyobra

żenie

od imago

imago

– obraz

(Kopali

ński W. Słownik Wyrazów Obcych, WP, Warszawa, s.183)

- Aspekt wyobra

żeń znajduje swe odbicie m.in. we

wspó

łczesnej pedagogice i psychologii

- Do psychologii wprowadzi

ł termin wyobrażenie w 1883r.

Gilbert Galton. Wed

ług ujęcia tej dyscypliny wyobrażenie

wyobra

żenie

jest jedn

ą z postaci poznawczej reprezentacji obiektu w

jest jedn

ą z postaci poznawczej reprezentacji obiektu w

umy

śle. Charakteryzuje się brakiem trwałości oraz ścisłym

umy

śle. Charakteryzuje się brakiem trwałości oraz ścisłym

powi

ązaniem z percepcją

powi

ązaniem z percepcją

((N

ęcka E.,Psychologia poznawcza, PWN, Warszawa 2006r.,s.64)

- Wyobra

żenia są ściśle powiązane z wyobraźnią, którą

psychologowie definiuj

ą jako zdolność umysłu do

generowania wyobra

żeniowych reprezentacji świata

Wspó

łczesne pedagogiczne

Wspó

łczesne pedagogiczne

uj

ęcie wyobrażeń

uj

ęcie wyobrażeń

• Wyobra

żenie – wywołany w świadomości obraz

przedmiotu, który aktualnie nie oddzia

łuje na

narz

ądy zmysłowe człowieka, lecz jest wytworem

uprzednio nabytych spostrze

żeń lub fantazji

• Wyobra

żenia dzielą się na:

1. Wyobra

żenia odtwórcze – takie, których źródłem są

uprzednie nasze spostrze

żenia

2. Wyobra

żenia twórcze - , powstają z fragmentów

nagromadzonych przez nas wra

żeń odtwórczych, są

jednak tworami nowymi i oryginalnymi

Oko

ń W., Nowy słownik

pedagogiczny,

Żak, Warszawa, 2004r.,s. 472

Wspó

łczesne psychologiczne

Wspó

łczesne psychologiczne

koncepcje nt. wyobra

żeń

koncepcje nt. wyobra

żeń

1 Koncepcje obrazowe

•Teoria reprezentacji obrazowych Kosslyna

• Hipoteza funkcjonalnej ekwiwalencji
percepcji i wyobra

źni

• Teoria rotacji mentalnych

2. Koncepcje werbalne

Istota teorii reprezentacji

Istota teorii reprezentacji

obrazowych Kosslyna

obrazowych Kosslyna

wyobra

żenie = komponent powierzchniowy + komponent

g

łęboki

• Komponent powierzchniowy (surface) zawiera to co jest
dost

ępne w doświadczeniu wewnętrznym

• Komponent g

łęboki (deep) obejmuje to co jest zapisane w

pami

ęci długotrwałej

Świadome i nietrwałe doświadczenie wyobrażenia dotyczy
jedynie komponentu powierzchniowego, za

ś właściwe

wyobra

żenie ma charakter trwale przechowywanego, ale

niedost

ępnego świadomemu doświadczaniu, obrazu

((N

ęcka

E.,Psychologia poznawcza, PWN< Warszawa 2006r.,s.65-67)

Istota hipotezy funkcjonalnej

ekwiwalencji percepcji i wyobra

źni

((N

ęcka E.,Psychologia poznawcza, PWN< Warszawa 2006r.,s.67)

•

Eksperyment Sheparda i Chipmana (1970)

• W rozwi

ązywaniu zadań percepcja (dane zmysłowe)

i wyobra

źnia (dane umysłowe) prowadzą do

podobnych wyników i podobnych b

łędów. Są to

zatem procesy funkcjonalnie ekwiwalentne

• Hipoteza z uwagi na mo

żliwość występowania

zapisu wyników procesów percepcyjnych i
wyobra

żeniowych przyczynia się do uznania za

prawdziw

ą teorię Kosslyna

Istota rotacji mentalnych

((N

ęcka E.,Psychologia poznawcza, PWN< Warszawa 2006r.,s.67)

•

Obraz oceniany jest wzgl

ędem obrazu pierwotnego

• Czas potrzebny na podj

ęcie decyzji nt. obrazu

ocenianego jest funkcj

ą skali zmiany obrazu

pierwotnego

• Czas zale

żny jest też od wielkości

reprezentacyjnego obrazu. Du

żym obrazom może

towarzyszy

ć zjawisko wydłużenia czasu niezbędnego

do podj

ęcia decyzji – efekt ziarnistości obrazu

efekt ziarnisto

ści obrazu

Istota werbalnych

Istota werbalnych

koncepcji wyobra

żeń

koncepcji wyobra

żeń

•

Eksperyment Clarck’a i Chase’a – Paradygmat weryfikacji

tre

ści zdań

• Erudycja jest zdeterminowana przez wyobra

źnię czyli

zdolno

ść umysłu do generowania wyobrażeniowych

reprezentacji

świata

• Pomi

ędzy werbalnym i piktograficznym systemem

kodowania wyst

ępują związki typu referencyjnego (czyli

odnosz

ące się do tego co zostało wzbudzone wcześniej)

((N

ęcka E.,Psychologia poznawcza, PWN< Warszawa 2006r.,s.80-83)

Symbol (s

łowo) zastępuje desygnat (rzecz oznaczoną) a jednocześnie wywołuje

skojarzenia lub wspomnienie. Znaczenie jest powi

ązane relacją odniesieniową.

N

ęcka E., Psychologia poznawcza, PWN, Warszawa, 2006,s.592

Psychologia decyzji.

Psychologia decyzji.

Przekonania i

Przekonania i

mechanizmy ich

mechanizmy ich

powstawania

powstawania

dr B

łażej Balewski

dr B

łażej Balewski

Regu

ła Bayes’a

Regu

ła Bayes’a

§§

Prawdopodobie

ństwo pewnej hipotezy H

Prawdopodobie

ństwo pewnej hipotezy H

i

i

w

w

świetle odpowiednich danych D, tj. warunkowe

świetle odpowiednich danych D, tj. warunkowe
prawdopodobie

ństwo p(H

prawdopodobie

ństwo p(H

ii

/D) jest równe

/D) jest równe

wyj

ściowemu prawdopodobieństwu tej hipotezy

wyj

ściowemu prawdopodobieństwu tej hipotezy

p(H

p(H

ii

) mno

żonemu przez prawdopodobieństwo

) mno

żonemu przez prawdopodobieństwo

warunkowe tych danych pod warunkiem

warunkowe tych danych pod warunkiem
prawdziwo

ści hipotezy H

prawdziwo

ści hipotezy H

ii

, p(D/H

, p(D/H

ii

) dzielonemu

) dzielonemu

przez bezwarunkowe prawdopodobie

ństwo

przez bezwarunkowe prawdopodobie

ństwo

danych p(D)

danych p(D)

Regu

ła Bayes’a dla dwu

Regu

ła Bayes’a dla dwu

wykluczaj

ących się hipotez

wykluczaj

ących się hipotez

§§

Zachodzi mo

żliwość eliminacji wyliczania p(D)

Zachodzi mo

żliwość eliminacji wyliczania p(D)

§§

Wykorzystuj

ąc zmodyfikowaną formułę można np.

Wykorzystuj

ąc zmodyfikowaną formułę można np.

stwierdzi

ć, że w sytuacji porównywania dwóch

stwierdzi

ć, że w sytuacji porównywania dwóch

prawdopodobie

ństw ( wyjściowe

prawdopodobie

ństw ( wyjściowe

prawdopodobie

ństwo p(A)=p(B)= ½), zajścia sytuacji

prawdopodobie

ństwo p(A)=p(B)= ½), zajścia sytuacji

pojawienia si

ę w zbiorze dostawcy A równym 12

pojawienia si

ę w zbiorze dostawcy A równym 12

elementów czterech elementów wadliwych wynosi

elementów czterech elementów wadliwych wynosi
0,97)

0,97)

Zachowania, a regu

ła Bayes’a

Zachowania, a regu

ła Bayes’a

§§

„

„

W swojej ocenie informacji, zawartej w

W swojej ocenie informacji, zawartej w

danych, cz

łowiek najwyraźniej nie jest

danych, cz

łowiek najwyraźniej nie jest

konserwatywnym bayesowcem; nie jest

konserwatywnym bayesowcem; nie jest

on (po prostu) bayesowcem w ogóle

on (po prostu) bayesowcem w ogóle

”

”

(Kahneman i

(Kahneman i

Tversky, 1972,s.450)

Tversky, 1972,s.450)

§§

„Korzenie rachunku prawdopodobie

ństwa, podobnie

„Korzenie rachunku prawdopodobie

ństwa, podobnie

jak wielu innych systemów logicznych, wyrastaj

ą z

jak wielu innych systemów logicznych, wyrastaj

ą z

bardziej pierwotnych poj

ęć potocznych dotyczących

bardziej pierwotnych poj

ęć potocznych dotyczących

przekona

ń i niepewności to jednak owe potoczne

przekona

ń i niepewności to jednak owe potoczne

poj

ęcia nie pozostają w zgodzie z rozwiniętym

poj

ęcia nie pozostają w zgodzie z rozwiniętym

rachunkiem prawdopodobie

ństwa”

rachunkiem prawdopodobie

ństwa”

(Sj

(Sjö

öberg,1979)

berg,1979)

Leksykalne znaczenie terminu

Leksykalne znaczenie terminu

przekonanie

przekonanie

§§

Rzeczownik od

Rzeczownik od przekona

ć

przekona

ć

§§

s

ąd, zdanie oparte na przeświadczeniu o

s

ąd, zdanie oparte na przeświadczeniu o

prawdziwo

ści lub fałszywości czegoś,

prawdziwo

ści lub fałszywości czegoś,

wyrobiony pogl

ąd na coś; przeświadczenie,

wyrobiony pogl

ąd na coś; przeświadczenie,

opinii

opinii

§§

Co

ś trafia komuś do przekonania

Co

ś trafia komuś do przekonania «coś się

«co

ś się

komu

ś podoba, odpowiada komuś, ktoś coś

komu

ś podoba, odpowiada komuś, ktoś coś

aprobuje»

aprobuje»

Przekonania ...

Przekonania ...

Koncepcje nt.

powstawania przekona

ń

Konserwatyzm poznawczy –

zjawisko zani

żania

prawdopodobie

ństwa hipotez

z ocenami wynikaj

ącymi

z regu

ły Bayes’a

(Philips, Edwards,1966)

Radykalizm poznawczy

zjawisko zawy

żania

prawdopodobie

ństwa hipotez

z ocenami wynikaj

ącymi

z regu

ły Bayes’a

(Steiger i Gettys, 1972)

Mechanizmy wnioskowania

Mechanizmy wnioskowania

probalistycznego

probalistycznego

§§

Mechanizm reprezentatywno

ści

Mechanizm reprezentatywno

ści

§§

Mechanizm dost

ępności psychicznej

Mechanizm dost

ępności psychicznej

§§

Mechanizm przystosowania

Mechanizm przystosowania
probalistycznej oceny do przypadkowo

probalistycznej oceny do przypadkowo
wybranej oceny pocz

ątkowej

wybranej oceny pocz

ątkowej

Istota mechanizmu

Istota mechanizmu

reprezentatywno

ści

reprezentatywno

ści

§§

W my

śleniu ludzkim istnieje następujący

W my

śleniu ludzkim istnieje następujący

schemat: prawdopodobie

ństwo tego, że

schemat: prawdopodobie

ństwo tego, że

dany przypadek A nale

ży do klasy B lub, że

dany przypadek A nale

ży do klasy B lub, że

proces B generuje zdarzenie A, jest tym

proces B generuje zdarzenie A, jest tym
wi

ększe, im większe jest podobieństwo

wi

ększe, im większe jest podobieństwo

mi

ędzy A i B, tj. im bardziej A jest

mi

ędzy A i B, tj. im bardziej A jest

„reprezentatywne” dla B

„reprezentatywne” dla B

(Kahneman, Tversky, 1972)

(Kahneman, Tversky, 1972)

Przyk

ład funkcjonowania

Przyk

ład funkcjonowania

mechanizmu reprezentatywno

ści

mechanizmu reprezentatywno

ści

„

„

W pewnym mie

ście znajdują się dwa szpitale. W większym

W pewnym mie

ście znajdują się dwa szpitale. W większym

z nich, ka

żdego dnia, rodzi się około 45 dzieci, w

z nich, ka

żdego dnia, rodzi się około 45 dzieci, w

mniejszym za

ś około 15. Wiadomo jest, że około 50%

mniejszym za

ś około 15. Wiadomo jest, że około 50%

dzieci stanowi

ą chłopcy. Oczywiście dokładna proporcja

dzieci stanowi

ą chłopcy. Oczywiście dokładna proporcja

zmienia si

ę z dnia na dzień. Niekiedy wśród

zmienia si

ę z dnia na dzień. Niekiedy wśród

nowonarodzonych ch

łopcy stanowią więcej niż 50%,

nowonarodzonych ch

łopcy stanowią więcej niż 50%,

niekiedy mniej. Ka

żdy szpital rejestruje w ciągu roku

niekiedy mniej. Ka

żdy szpital rejestruje w ciągu roku

liczb

ę dni, w których więcej niż 60% urodzonych dzieci

liczb

ę dni, w których więcej niż 60% urodzonych dzieci

stanowili ch

łopcy. Jak sądzisz, w którym szpitalu

stanowili ch

łopcy. Jak sądzisz, w którym szpitalu

zarejestrowano wi

ęcej takich dni:

zarejestrowano wi

ęcej takich dni:

1.

1.

W wi

ększym szpitalu

W wi

ększym szpitalu

2.

2.

W mniejszym szpitalu

W mniejszym szpitalu

3.

3.

W obu liczba jest taka sama?”

W obu liczba jest taka sama?”

Przyk

ład funkcjonowania

Przyk

ład funkcjonowania

mechanizmu reprezentatywno

ści

mechanizmu reprezentatywno

ści

§§

Wi

ększość badanych wybrała odpowiedź 3.

Wi

ększość badanych wybrała odpowiedź 3.

Odpowied

ź taka jest podyktowana tym, że oba

Odpowied

ź taka jest podyktowana tym, że oba

szpitale s

ą jednakowo reprezentatywne

szpitale s

ą jednakowo reprezentatywne

(podobne) dla ogólnej populacji w proporcji

(podobne) dla ogólnej populacji w proporcji
rodzonych dzieci.

rodzonych dzieci.

§§

Z teorii pobierania próby wiadomo jednak,

że przy

Z teorii pobierania próby wiadomo jednak,

że przy

mniejszej próbie (tj. w mniejszym szpitalu),

mniejszej próbie (tj. w mniejszym szpitalu),
prawdopodobie

ństwo, że ponad 60% urodzonych

prawdopodobie

ństwo, że ponad 60% urodzonych

dzieci stanowi

ą chłopcy, jest znacznie większe

dzieci stanowi

ą chłopcy, jest znacznie większe

ni

ż przy większej próbce ( tj w większym szpitalu)

ni

ż przy większej próbce ( tj w większym szpitalu)

Istota mechanizmu

Istota mechanizmu

dost

ępności psychicznej

dost

ępności psychicznej

§§

Zdarzenie oceniane jest jako

Zdarzenie oceniane jest jako
prawdopodobne, gdy

łatwo je sobie

prawdopodobne, gdy

łatwo je sobie

wyobrazi

ć lub przypomnieć odpowiednie

wyobrazi

ć lub przypomnieć odpowiednie

przypadki.

przypadki.

(Kahneman, Tversky, 1973)

(Kahneman, Tversky, 1973)

§§

Zjawisko pozornej korelacji

Zjawisko pozornej korelacji. W analizie

. W analizie

cz

ęstotliwości, przypisujemy wyższą

cz

ęstotliwości, przypisujemy wyższą

cz

ęstotliwość tym zjawiskom, które znamy z

cz

ęstotliwość tym zjawiskom, które znamy z

dotychczasowych do

świadczeń

dotychczasowych do

świadczeń

(Chapman I Chapman, 1969)

(Chapman I Chapman, 1969)

Istota mechanizmu przystosowania

Istota mechanizmu przystosowania

probalistycznej oceny do przypadkowo

probalistycznej oceny do przypadkowo

wybranej oceny pocz

ątkowej

wybranej oceny pocz

ątkowej

W my

śleniu ludzkim obserwujemy

W my

śleniu ludzkim obserwujemy

przyjmowanie podanej pocz

ątkowo

przyjmowanie podanej pocz

ątkowo

przypadkowej wielko

ści jako wyjściowej

przypadkowej wielko

ści jako wyjściowej

co prowadzi do przystosowania jej

co prowadzi do przystosowania jej

warto

ści do uzyskanych w następstwie

warto

ści do uzyskanych w następstwie

dodatkowych informacji

dodatkowych informacji

(Tyszka, 1986)

(Tyszka, 1986)

Znaczenie odchyle

ń w ocenach

Znaczenie odchyle

ń w ocenach

prawdopodobie

ństw dla zarządzania

prawdopodobie

ństw dla zarządzania

„Tverski i Kuhneman, podkre

ślają, że odchylenia w

„Tverski i Kuhneman, podkre

ślają, że odchylenia w

ocenach prawdopodobie

ństwa zdarzeń złożonych,

ocenach prawdopodobie

ństwa zdarzeń złożonych,

mog

ą mieć ważne konsekwencje w sposobie

mog

ą mieć ważne konsekwencje w sposobie

planowania. Osi

ągnięcie powodzenia w wykonaniu

planowania. Osi

ągnięcie powodzenia w wykonaniu

jakiego

ś przedsięwzięcia wymaga na ogół

jakiego

ś przedsięwzięcia wymaga na ogół

równoczesnego spe

łnienia wielu warunków. Jeżeli

równoczesnego spe

łnienia wielu warunków. Jeżeli

nawet szanse spe

łnienia każdego z nich są

nawet szanse spe

łnienia każdego z nich są

znaczne, to osi

ągnięcia wszystkich mogą być

znaczne, to osi

ągnięcia wszystkich mogą być

niewielkie. Sk

łonność do przeceniania takich

niewielkie. Sk

łonność do przeceniania takich

prawdopodobie

ństw, może prowadzić do

prawdopodobie

ństw, może prowadzić do

nadmiernego optymizmu w ocenie mo

żliwości”

nadmiernego optymizmu w ocenie mo

żliwości”

(Tyszka, 1986)

(Tyszka, 1986)

Dzi

ękuję za uwagę

Dzi

ękuję za uwagę