ŹRÓDŁA INFORMACJI / Bibliografie historyczne (konspekt) 2009/10

dr M. Jaskowska

1

1. Wydawnictwa encyklopedyczno – słownikowe

-

Encyklopedia szkolna. Historia

-

Encyklopedia historii

ś

wiata

-

Słownik szkolny. Postacie historyczne

-

Słownik szkolny. Terminy i poj

ę

cia historyczne

-

Bitwy

ś

wiata. Leksykon

-

Leksykon historii dwudziestego (XX) wieku

-

Tablice historyczne

-

Atlasy historyczne

2. Bibliografie historyczne

2.1. Finkel Ludwik: Bibliografia historii polskiej. Cz. 1-3.
Lwów 1891-1906 AU.
Przedruk fotoofsetowy Warszawa1955

Najpowa

ż

niejsze dzieło w zakresie bibliografii specjalnej w ko

ń

cu XIX i na pocz

ą

tku XX wieku. Pomysł

stworzenia bibliografii historii Polski narodził si

ę

w 1878 r. w „Kółku historycznym” istniej

ą

cym we

lwowskiej czytelni akademickiej. Prac

ę

zespołow

ą

podj

ę

to w 1886 r.: kilkana

ś

cie osób zbierało i

układało kartki z opisami bibliograficznymi.

Ź

ródłem były bibliografie, w tym Estreichera i Wisłockiego,

czasopisma naukowe, literackie i polityczne. Materiały uzupełniał i porz

ą

dkował Ludwik Finkel (1858-

1930), on te

ż

zaproponował układ dzieła. Pracy nad t

ą

bibliografi

ą

po

ś

wi

ę

cił 17 lat.

zasi

ę

g:

do 1900 r., a w odniesieniu do

ź

ródeł (Dodatek 2) do 1910 r.

zakres:
dzieje Polski od czasów najdawniejszych do 1815 roku
rodzaj rejestrowanych dokumentów:
wydawnictwa samoistne oraz rozprawy i artykuły z czasopism
układ wg chronologii przedmiotowej:

Wiadomo

ś

ci wst

ę

pne: 1. Archiwa i biblioteki; 2. Nauki pomocnicze (Tom I)

Ź

ródła 1. Dokumenty; 2. Kroniki (Tom II)

Opracowania: 1. Geografia i etnografia; 2. Wiara i Ko

ś

ciół; 3. Prawo i ekonomia; 4. O

ś

wiata 5.

Historia polityczna (1-4: Tom I, 5: Tom II)

Ź

ródła i Opracowania poł

ą

czone s

ą

systemem odsyłaczy

odsyłacze kieruj

ą

tak

ż

e do innych

ź

ródeł np. bibliografii Estreichera czy Wisłockiego

Dodatek 1. Uzupełnienia po koniec 1900 r. w podziale jak w cz

ęś

ci zasadniczej dzieła (Tom II);

Dodatek 2. Uzupełnienia za lata 1901-1910, zawiera tylko wiadomo

ś

ci wst

ę

pne i

ź

ródła (Tom III)

opis bibliograficzny:

pod jednym numerem ujmowano kilka jednostek bibliograficznych, pocz

ą

wszy od ogólniejszych;

autorów oddziela

ś

rednik

rozmiar druku wskazuje „klasyfikacj

ę

” dzieł na wa

ż

ne i mniej wa

ż

ne. Pierwsze wyrazy tytułu

drukowane s

ą

tłustym drukiem (compact), opis – petitem i nonpareillem

paginacja jest ci

ą

gła przez wszystkie tomy (do 34305)

wyst

ę

puj

ą

liczne odsyłacze, zarówno w obr

ę

bie dzieła, jak do innych bibliografii

spisy pomocnicze
Indeksy: 1/ osób, 2/ miejscowo

ś

ci, 3/ Spis autorów XIX wieku po roku 1815 ( w tomie II), 4/ „spis

głównych przedmiotów”

Bibliografia jest udost

ę

pniona w wersji cyfrowej w ramach Federacji Bibliotek Cyfrowych w Polsce

przez

Ś

l

ą

sk

ą

Bibliotek

ę

Cyfrow

ą

http://fbc.pionier.net.pl/owoc

2.2. Bibliografia historii Polski XIX wieku

Bibliografia historii Polski XIX wieku została zainicjowana w 1917 r. przez prof. Marcelego
Handelsmana w Gabinecie Nauk Historycznych Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Bibliografia
obejmuj

ą

ca stulecie 1815-1914 miała by

ć

dalszym ci

ą

giem Bibliografii Historii Polskiej Ludwika Finkla.

W czerwcu 1939 r. opublikowano pierwszy zeszyt bibliografii. Wybuch II wojny

ś

wiatowej zahamował

prace. Kartoteki – alfabetyczn

ą

i rzeczow

ą

zabezpieczono w podziemiach gmachu Towarzystwa

ŹRÓDŁA INFORMACJI / Bibliografie historyczne (konspekt) 2009/10

dr M. Jaskowska

2

Naukowego w Pałacu Staszica. Po zaj

ę

ciu gmachu przez hitlerowców, kartotek

ę

rzeczow

ą

przeniesiono potajemnie do piwnic domu prywatnego, pozostawiaj

ą

c przez pomyłk

ę

cały dział

biograficzny. Wyniesiony egzemplarz ocalał w znacznej cz

ęś

ci a pozostawiony uległ zniszczeniu. W

grudniu 1946 r. podj

ę

to decyzj

ę

o druku bibliografii, nawet pomimo strat. Układ bibliografii zaplanowany

na 9 działów rzeczowych, odwołuj

ą

cych si

ę

do podziału w bibliografii Finkla został zmieniony na

chronologiczny, stosownie do marksistowskich zało

ż

e

ń

o jednolito

ś

ci procesu historycznego. Poza

układem chronologicznym pozostawiono jedynie tom wst

ę

pny.

2.2.1. Bibliografia historii Polski 1815-1914. Tom wst

ę

pny. Oprac.: Halina Bachulska przy

współpracy Wandy Konarskiej, Barbary Konarskiej, Ireny Łapinowej. red. nauk. Stefan
Kieniewicz. Warszawa 1954 PWN

zasi

ę

g do 1939 r. (wyj. dz. VI do 1950 r.)

układ systematyczny:
Zawiera: 1. Bibliografie; 2.Encyklopedie; 3.Wydawnictwa ci

ą

głe(wybór); 4. Opracowania historii

powszechnej; 5. Opracowania historii polskiej; 6. Rozwój polskiej my

ś

li historycznej (1815-1939); 7.

Organizacja nauki historycznej; 8. Archiwa, biblioteki, muzea (1815-1939)
spisy pomocnicze: Indeks nazwisk

2.2.2. Bibliografia historii Polski XIX wieku. .T. 1-2. Wrocław 1958-1983.Ossol.PAN IH

W 1953 r. prace nad bibliografi

ą

przej

ą

ł Instytut Historii PAN. Kartoteka była uzupełniana przez

warszawsk

ą

, krakowsk

ą

,

ś

l

ą

sk

ą

i pomorsk

ą

pracowni

ę

bibliograficzn

ą

IH PAN. Zniesiono pocz

ą

tkowy

podział na

ź

ródła i opracowania. W obr

ę

bie poszczególnych zagadnie

ń

, na które został podzielony

materiał bibliograficzny, zastosowano układ chronologiczny.

zakres: bibliografia historii Polski XIX w. w dzisiejszych granicach oraz polskich ruchów
narodowowyzwole

ń

czych i wpływów kulturalnych na ziemiach przedrozbiorowej Rzeczypospolitej.

zasi

ę

g: wydawnictwa zwarte i ci

ą

głe, rozprawy i artykuły z wydawnictw zbiorowych i czasopism w

j

ę

zyku polskim i obcych. T. I druki wydane do 1955 r. wł

ą

cznie

budowa:
T. I 1815-1831 Red. Stanisław Płoski wyd. 1958
Dz.1: Materiały ogólne (Bibliografie; Encyklopedie współczesne; Czasopisma i kalendarze; Pami

ę

tniki,

korespondencje,

ż

yciorysy). Dz.2: Zagadnienia społeczne i gospodarcze. Dz.3: Zagadnienia polityczne

i prawne. Dz.4: Nauka i o

ś

wiata, Dz. 5: Kultura, Dz. 6 Wyznania, Dz. 7: Historia regionalna; Dz. 8

Powstanie Listopadowe
Skorowidze 1.nazwisk, 2. nazw geograficznych

T. 2 1832-1864
cz

ęść

I pod kier. Stanisława Płoskiego wyd. 1968

Dz.1: Materiały ogólne (Bibliografie, Encyklopedie współczesne, Czasopisma i kalendarze, Pami

ę

tniki,

korespondencje,

ż

yciorysy)

Skorowidze: 1. nazwisk i dzieł anonimowych, 2. nazw geograficznych
cz

ęść

II pod red Władysława Chojnackiego wyd. 1972

Dz.2: Zagadnienia społeczne i gospodarcze
Skorowidze: 1. nazwisk i dzieł anonimowych, 2. nazw geograficznych
cz

ęść

III wolumen 1-4 pod red Władysława Chojnackiego wyd. 1974-1979

Dz.3: Zagadnienia polityczno-społeczne i prawne
Skorowidze: 1. nazwisk i prac anonimowych, 2. nazw geograficznych i miejscowych, 3. komitetów,
ugrupowa

ń

i instytucji na emigracji

cz

ęść

IV wolumen 1-2 pod red Władysława Chojnackiego wyd. 1982-1983

Dz.4: Wyznania, Dz. 5: Kultura,
Skorowidze: 1. nazwisk i dzieł anonimowych, 2. nazw geograficznych i miejscowych

2.3.

Bibliografia

historii

Polski.

[retrospektywna]

Pod

red.

Heleny

Madurowicz - Urba

ń

skiej.

Oprac. Wiesław Bie

ń

kowski, Adam Przybo

ś

, Alina Szklarska

- Lohmannowa, Roman

Ż

elewski. T. 1- 3. Warszawa 1965- 1978 PWN.IH PAN.

zakres: dzieje Polski do 1944 r.
zasi

ę

g: T. 1 do 1960 r., T. 2 do 1963 r., T. 3 do 1965 r.

ŹRÓDŁA INFORMACJI / Bibliografie historyczne (konspekt) 2009/10

dr M. Jaskowska

3

układ: podział na:

cz

ęść

ogóln

ą

(bibliografie i informatory, metodologia i metodyka nauczania historii, organizacja

nauk historycznych, historia historiografii, archiwoznawstwo, bibliotekoznawstwo, nauki
pomocnicze historii)

Histori

ę

Polski (w podziale na cz

ęść

ogóln

ą

i chronologiczn

ą

obejmuj

ą

c

ą

okresy historii w podziale

na:

ź

ródła,

ź

ródłoznawstwo opracowania)

Tom I
cz

ęść

.1: do roku 1454 red. Heleny Madurowicz - Urba

ń

skiej wyd. 1965;

cz

ęść

2: 1454-1795 red. Heleny Madurowicz – Urba

ń

skiej wyd. 1965;

cz

ęść

3: Indeksy (1. autorów i wydawców, 2. osób, 3. nazw geograficznych) red. Heleny Madurowicz -

Urba

ń

skiej wyd. 1965;

Tom II: 1795-1918
cz

ęść

1 red. Heleny Madurowicz - Urba

ń

skiej wyd. 1967

cz

ęść

2: Indeksy (1. autorów, wydawców, tytułów dzieł anonimowych i czasopism, 2. osób, 3. nazw

geograficznych) red. Heleny Madurowicz - Urba

ń

skiej wyd. 1967

Tom III: 1918-1945
cz

ęść

1 red. Wiesław Bie

ń

kowski. wyd. 1974

cz

ęść

2: Indeksy (1. autorów, wydawców, tytułów dzieł anonimowych i czasopism, 2. osób, 3. nazw

geograficznych) red. Wiesław Bie

ń

kowski. wyd. 1978

2.4. Bibliografia historii polskiej za rok... [bie

żą

ca]

do 1934 r. wydawana we Lwowie, od 1935 we Wrocławiu, od 1953 roku wydawaniem bibliografii
zajmuje si

ę

Zakład Dokumentacji Instytutu Historii PAN w Krakowie

pocz

ą

tkowo autorem bibliografii był Jan Baumgart, obecnie opracowuje j

ą

zespół: od 1968 r. pod. red.

Wiesława Bie

ń

kowskiego, od 2000 r. pod red. Anny Grucy

za lata 1902-1924 w Kwartalniku Historycznym R. 16-38 red. Eugeniusz Barwi

ń

ski

za lata 1930 i 1931 oprac Maria i Marjan Friedbergowie wyd. 1932

za lata 1930 i 1931 oprac Maria Friedbergowa wyd. 1936

za lata 1935 -1937 oprac Maria Friedbergowa wyd. 1976

za lata 1938 -1939 oprac. W. Bie

ń

kowski, A. Przybosiowa, R.

Ż

elewski na podstawie materiałów

zebranych cz

ęś

ciowo przez Mari

ę

Friedbergow

ą

wyd. 1981

za lata 1944 -1947 oprac. J. Baumgart i S. Głuszek wyd. 1962

za rok 1948 wyd. 1952; za rok 1949 wyd. 1954; za lata 1950 - 51 wyd. 1955; za rok 1952 - 53
oprac. J. Baumgart wyd. 1957 za rok 1954 wyd. 1957; za rok 1955 wyd. 1958 oprac. J. Baumgart

za lata 1956 - 57 oprac. J. Baumgart i A. Malcówna wyd. 1960

za rok 1958 wyd. 1960; za rok 1959 wyd. 1961; za rok 1960 wyd. 1962; za rok 1961 wyd. 1963;
za rok 1962 wyd. 1964; za rok 1963 wyd. 1965; za rok 1964 wyd. 1966; za rok 1965 wyd. 1967;
za rok 1966 wyd. 1968; za rok 1967 wyd. 1969 oprac. J. Baumgart i A. Malcówna

za rok 1968 wyd. 1970; za rok 1969 wyd. 1971; za rok 1970 wyd. 1972; za rok 1971 wyd. 1973;
za rok 1972 wyd. 1974; za rok 1973 wyd. 1975; za rok 1974 wyd. 1976; za rok 1975 wyd. 1978;
za rok 1976 wyd. 1978; za rok 1977 wyd. 1980; za rok 1978 wyd. 1981; za rok 1979 wyd. 1982;
za rok 1980 wyd. 1982; za rok 1981 wyd. 1984; za rok 1982 wyd. 1985 oprac. S Głuszek, A.
Malcówna, I. Perzanowska

za rok 1983 oprac. S Głuszek, A. Malcówna, I. Perzanowska przy współudz. W. Bukowskiego
wyd. 1986

za rok 1984 oprac. W. Bukowski, S Głuszek, A. Malcówna wyd. 1987

za rok 1985 wyd. 1988; za rok 1986 wyd. 1989; za rok 1987 wyd. 1991; za rok 1988 wyd. 1991;
za rok 1989 wyd. 1992; za rok 1990 wyd. 1994 oprac. W. Bukowski, S Głuszek, Z. Solak

za rok 1991 wyd. 1994;za rok 1992 wyd. 1994; za rok 1993 wyd. 1995; za rok 1994 wyd. 1996;
za rok 1995 wyd. 1997; za rok 1996 wyd. 1998; za rok 1997 wyd. 1999; za rok 1998 wyd. 1999 i
nast

ę

pne roczniki oprac. W. Frazik, S. G

ą

siorowski, A. Gruca, Z. Solak

cenzura miała wpływ na zawarto

ść

bibliografii a

ż

do pocz

ą

tku 1980 roku, mimo to od połowy lat 70.

zamieszczano pozycje wydawane w II obiegu i na emigracji

zasi

ę

g

ŹRÓDŁA INFORMACJI / Bibliografie historyczne (konspekt) 2009/10

dr M. Jaskowska

4

bibliografia uwzgl

ę

dnia druki zwarte i artykuły z czasopism (z autopsji opracowuje si

ę

ponad 1000

tytułów czasopism, w tym ok. 300 obcych)

układ systematyczny, budowa:

A. Ogólne

B. Nauki pomocnicze historii

C. Historia Polski (poszczególne okresy w podziale na

ź

ródła i opracowania)

indeks alfabetyczny, ł

ą

cznie z nazwami osób i nazwami geograficznymi

Elektroniczna wersja bibliografii, o ograniczonym zasi

ę

gu chronologicznym 1990-2005, dost

ę

pna jest

pod adresem

http://www.bibliografia.ipn.gov.pl/

2.5. Bibliograficzna baza historii Europy

Ś

rodkowo-Wschodniej /

Literaturdokumentation zur Geschichte Ostmitteleuropas - LitDok
Ostmitteleuropa

http://www.litdok.de/cgi-bin/litdok?lang=pl

Baza powstaje w Instytucie Herdera w Marburgu (Niemcy)

Współtworz

ą

j

ą

instytucje opracowuj

ą

ce bibliografie historyczne w Polsce (4), Czechach, Słowacji i

krajach bałtyckich dostarczaj

ą

c danych bibliograficznych, ale te

ż

korzystaj

ą

c z bazy w tworzeniu

własnych bibliografii

uwzgl

ę

dniane s

ą

ksi

ąż

ki, artykuły z czasopism i prac zbiorowych, recenzje o charakterze

krytycznym. Selekcja formalna i merytoryczna dotyczy artykułów z prasy codziennej, tygodników i
miesi

ę

czników oraz popularnonaukowych z czasopism regionalnych; pomijane s

ą

publikacje o

znikomej warto

ś

ci naukowej

W opisie bibliograficznym tytuły s

ą

podawane w j

ę

zyku oryginalnym i w tłumaczeniu na j

ę

zyk

niemiecki

Opisy uzupełniane s

ą

o hasła przedmiotowe osobowe i geograficzne w pi

ę

ciu wersjach j

ę

zykowych

Klasyfikacja obejmuje 13 działów

ze wzgl

ę

du na zakres zalet

ą

tej bazy jest fakt,

ż

e aby

ś

ledzi

ć

pi

ś

miennictwo dotycz

ą

ce stosunków

mi

ę

dzynarodowych, wzajemnych relacji, wydarze

ń

historycznych dotycz

ą

cych ró

ż

nych pa

ń

stw, nie

trzeba przeszukiwa

ć

ka

ż

dej z osobna bibliografii historycznej kraju bior

ą

cego udział w projekcie

W Polsce opisy bibliograficzne z bazy danych wykorzystuje si

ę

do tworzenia regionalnych

bibliografii historycznych, ukazuj

ą

cych si

ę

drukiem w jednolitej formie. Polska bie

żą

ca Bibliografia

Historii Polskiej opracowywana w Pracowni Bibliografii Bie

żą

cej Instytutu Historii PAN w Krakowie

tak

ż

e korzysta z opisów zgromadzonych w bazie

wyszukiwanie

−

ł

ą

czenie wyra

ż

e

ń

z indeksów: autor, osoba, hasło przedmiotowe, hasło geograficzne, słowa z

tytułu, działy rzeczowe (klasyfikacja), tytuł, czasopisma, seria, instytucja sprawcza, ISBN, ISSN,
miejsce wydania, wydawnictwo (zawarto

ść

indeksów odkryta)

−

mo

ż

liwo

ść

zaw

ęż

enia wyników do:

o

formalnego typu dokumentu

o

funkcjonalnego typu dokumentu

o

regionu

o

roku wydania

o

okresu (w latach)

o

j

ę

zyka

2.6. Przykłady bibliografii o w

ęż

szym zakresie

2.6.1. Bibliografia Historii Wielkopolski

http://www.ptpn.poznan.pl/BHW/BHW_main.htm

http://213.17.149.26/sowa-www/sowacgi.php?KatID=1&lang=PL

2.6.2. Getto Warszawskie

http://warszawa.getto.pl/

2.6.3. Kampania wrze

ś

niowa

http://www.cbw.pl/cgi-bin//makwww.exe?BM=16

2.6.4. Powstanie warszawskie

http://www.cbw.pl/cgi-bin//makwww.exe?BM=18

2.6.5. inne bazy Centralnej Biblioteki Wojskowej

http://www.cbw.pl/bazy.php