wyklad 5 odmiany narodowe pogladow merantylistycznych

background image


dr in

ż

. Zbigniew Jakubczyk

1

Historia my

ś

li ekonomicznej


2.4 Odmiany narodowe pogl

ą

dów merkantylistycznych

W poprzednim wykładzie koncentrowali

ś

my si

ę

głównie na angielskiej odmianie merkantylizmu,

bowiem ten kraj wyznaczał czołowe kierunki rozwoju doktryny. Obecnie omówimy rozwój

merkantylizmu w innych krajach. Jest to istotne dlatego,

ż

e specyfika narodowa wywierała istotny

wpływ na kształtowanie si

ę

pogl

ą

dów.

Włochy. Na kształtowanie si

ę

pogl

ą

dów merkantylistów włoskich wpływ miała sytuacja polityczna

i ekonomiczna kraju. Absolutystyczne rz

ą

dy monarchii hiszpa

ń

skiej(która podporz

ą

dkowała sobie

rozbite Włochy), dławiły rozwój gospodarczy kraju. Wyst

ę

powało zjawisko psucia pieni

ą

dza, ustalono

wysokie podatki. Nast

ę

pował upadek gospodarczy miast. Najwa

ż

niejsi przedstawiciele merkantylizmu

włoskiego to:

Gaspare Scaruffi (1519-1584), bankier i ekonomista, przedstawiciel bulionizmu. Koncentrował si

ę

na koncepcji pokojowego handlu. Proponował stworzenie systemu pieni

ęż

nego opartego na jednolitej

walucie oraz unii pa

ń

stw współpracuj

ą

cych ze sob

ą

. W ramach jednolitej waluty postulował

w systemie bimetalistycznym ustanowienie jednakowego parytetu złota do srebra w proporcji 1:12.

Monety powinny by

ć

wsz

ę

dzie jednakowe co do wagi, formy i nazwy, dlatego zdecydowanie

przeciwstawiał si

ę

psuciu monet. Proponował tworzenie mi

ę

dzynarodowych organizacji handlowych.

Nie głosił natomiast postulatu rozwoju przemysłu i handlu.

Bernardo Davanzati (1529-1606), główne dzieło Traktat o pieni

ą

dzach. Opisał w nim rozwój

wymiany i pieni

ą

dza. Wskazuje,

ż

e pieni

ą

dz powstał w celu ułatwienia wymiany, poniewa

ż

człowiek

nie mo

ż

e

ż

y

ć

w pojedynk

ę

. Rozwój wymiany prowadzi za

ś

do ukształtowania si

ę

rynków. Po pewnym

czasie powstaje grupa ludzi, którzy w wyniku akumulacji posiadaj

ą

nadwy

ż

k

ę

kruszców. Ludzie ci

decyduj

ą

o pot

ę

dze pa

ń

stwa. Zauwa

ż

a jednak,

ż

e nadmiar złota i srebra powoduje spadek jego

warto

ś

ci i wzrost cen. Davanzati przeciwstawia si

ę

tak

ż

e psuciu pieni

ą

dza przez panuj

ą

cych, bo

prowadzi to zarówno do spadku zdolno

ś

ci nabywczych jak i dochodów skarbu. Analizuj

ą

c relacje cen

poszczególnych dóbr wskazuje,

ż

e czynnikiem okre

ś

laj

ą

cym te relacje jest rzadko

ść

wyst

ę

powania.

Antonio Sierra (1580 – 1617), zaliczany do merkantylistów wła

ś

ciwych napisał rozpraw

ę

Krótki

traktat o przyczynach, które mog

ą

sprowadzi

ć

obfito

ść

złota i srebra w krajach nie posiadaj

ą

cych

kopalni. Była to odpowied

ź

na broszur

ę

Marca de Santisa, który zalecał zmniejszanie zawarto

ś

ci

kruszców w monetach w celu przeciwdziałania zbyt wysokim kursom waluty zagranicznej

1

. Sierra nie

zgadzał si

ę

z tym stanowiskiem, uwa

ż

aj

ą

c

ż

e decyduj

ą

cy jest dodatni bilans handlowy, który mo

ż

e

by

ć

uzyskany dzi

ę

ki odpowiedniej polityce pa

ń

stwa.

Sierra wyró

ż

nił tak

ż

e trzy podstawowe sposoby wzbogacania kraju w zasoby waluty kruszcowej:

1) Liczne i ró

ż

norodne rzemiosła dostarczaj

ą

ce w nadmiarze rzeczy potrzebne, oraz artykuły

zbytku w ilo

ś

ci przekraczaj

ą

cej potrzeby krajowe. Eksport takich wyrobów stwarza wi

ę

ksze

mo

ż

liwo

ś

ci ni

ż

eksport płodów rolnych. Produkcja rzemie

ś

lnicza jest niezale

ż

na od klimatu,

a mo

ż

liwo

ś

ci jej powi

ę

kszania w stosunku do rolnictwa s

ą

znacznie wi

ę

ksze. Sierra omawiaj

ą

c

1

Z.Romanow, Merkantylistyczne doktryny ekonomiczne w polityce gospodarczej pa

ń

stwa. Pozna

ń

, AE 1992,

s.22.

background image


dr in

ż

. Zbigniew Jakubczyk

2

Historia my

ś

li ekonomicznej


to zagadnienie po raz pierwszy zwrócił uwag

ę

na zjawisko rosn

ą

cych korzy

ś

ci skali. Przy

powi

ę

kszaniu rozmiarów warsztatów mamy bowiem do czynienia z obni

ż

k

ą

kosztów.

2) Charakter ludno

ś

ci. Ludzie pracowici i przemy

ś

lni oraz prowadz

ą

cy handel w kraju i za granic

ą

mog

ą

sprowadzi

ć

do kraju obfito

ść

kruszców.

3) Handel, głównie towarami cudzoziemskimi, wywo

ż

onymi do innych krajów: handel towarami

krajowymi mo

ż

e by

ć

bowiem co do skali nieznaczny.

Francja. W przypadku Francji mieli

ś

my do czynienia z rozwojem gospodarczym, miał on jednak

zdecydowanie słabszy charakter ni

ż

w Anglii. Wygnanie hugenotów i wieloletnia wojna domowa silnie

osłabiła rzemiosło i handel. Oprócz wspomnianego w poprzednim wykładzie Jeana Bodina, wa

ż

n

ą

rol

ę

w kształtowaniu merkantylizmu we Francji odegrali:

Barthelemy de Laffemas (1545-1612) w czasach Henryka IV był kontrolerem generalnym handlu.

Domagał si

ę

zakazu wywozu kruszców oraz importu produktów gotowych. W celu stymulowania

wzrostu przemysłu krajowego oprócz protekcjonizmu celnego zalecał powołanie izb rzemie

ś

lniczych,

które b

ę

d

ą

organizowa

ć

produkcj

ę

i eksport, szkoli

ć

czeladnictwo oraz dba

ć

o jako

ść

wyrobów, s

ą

dzi

ć

spory. Rozwój przemysłu proponował rozpoczyna

ć

od przemysłu lekkiego, bowiem mo

ż

na w nim

zatrudnia

ć

starców, kobiety i dzieci.

Antoine de Montchretien (1575 – 1621), autor wspomnianego wcze

ś

niej Traktatu o ekonomii

politycznej. Jego dzieło nie było jednak uporz

ą

dkowanym wykładem tej nauki, ale koncepcj

ą

roli

pa

ń

stwa i jego polityki w kształtowaniu

ż

ycia gospodarczego. Zadaniem pa

ń

stwa jest przygotowanie

ludzi do pracy w gospodarce, przygotowanie ich do pracy w ró

ż

nych zawodach. Król powinien dba

ć

o powi

ę

kszanie liczby rzemiosł i manufaktur oraz rozwija

ć

drogi morskie i handel, gdy

ż

prowadzi to do

dostatku społecze

ń

stwa. Nale

ż

y zapewnia

ć

ludziom prac

ę

, aby nie emigrowali. Tym, którzy nie chc

ą

pracowa

ć

, np.

ż

ebrakom nale

ż

y narzuci

ć

przymus pracy.

Dusz

ą

gospodarki jest rolnictwo, rzemiosło jej sercem. Rolnictwo we Francji jest niedoceniane. Aby

zwi

ę

kszy

ć

zainteresowanie chłopów nowoczesnymi technikami rolniczymi proponował przekazanie im

ziemi na własno

ść

. Propagował rozwini

ę

ty protekcjonizm celny. Przy analizie kształtowania si

ę

cen

dostrzegał ju

ż

zwi

ą

zek popytu z poda

żą

.

Najbardziej znanym merkantylist

ą

francuskim jest jednak Jean Baptiste Colbert (1619 – 1683).

Bardziej znany jest jednak jako polityk gospodarczy, ni

ż

autor dzieł ekonomicznych. Zastosował

polityk

ę

protekcjonizmu wychowawczego, odgrodzenia barierami celnymi kraju do czasu, a

ż

rolnictwo

i przemysł osi

ą

gn

ą

zdolno

ś

ci konkurencyjne. Nale

ż

y jednak przyzna

ć

,

ż

e w zakresie protekcjonizmu

potrafił by

ć

elastyczny, w okresie głodu obni

ż

ył cło na zbo

ż

e. Upro

ś

cił prawo gospodarcze i system

podatkowy. W tej ostatniej dziedzinie Colbert wprowadził powszechny system podatków po

ś

rednich,

obci

ąż

aj

ą

cych głownie ludno

ść

miejsk

ą

i rolników.

Poniewa

ż

wielu prze

ś

ladowanych hugenotów uciekło do krajów protestanckich wprowadził zakaz

emigracji. D

ążą

c do zdobycia zamorskich rynków zagranicznych popierał tworzenie kolonii i zakładał

kompanie handlowe.

Niemcy i Austria. Niemcy w XVII i XVIII wieku pozostawały krajem zacofanym, rozbitym na wiele

pa

ń

stw i pa

ń

stewek. Upadek rewolucji w 1525 zahamował rozwój stosunków kapitalistycznych

background image


dr in

ż

. Zbigniew Jakubczyk

3

Historia my

ś

li ekonomicznej


w Niemczech. Nast

ę

pnie wojna trzydziestoletnia (1618 – 1648) przyczyniła si

ę

do spadku liczby

ludno

ś

ci o 30 %. Austria natomiast poniosła kl

ę

ski wojenne z Francj

ą

i Turcj

ą

.

Doktryna merkantylistyczna w Niemczech nosi nazw

ę

kameralistyki (kamera-Kammer to urz

ą

d

administracji), działaj

ą

cy przy dworze danego władcy, zajmuj

ą

cy si

ę

ś

ci

ą

ganiem podatków

i zarz

ą

dzaj

ą

cy jego maj

ą

tkiem.

Za najwybitniejszego kameralist

ę

uznaje si

ę

Johanna Joachima Bechera (1635 – 1682). Był on

zwolennikiem populacjonizmu i wi

ą

zał bogactwo kraju z liczb

ą

ludno

ś

ci. Stanowi ona

ź

ródło podatków

i przyczynia si

ę

do wzrostu pot

ę

gi militarnej kraju. Podstawow

ą

sfer

ą

gospodarki jest rolnictwo. Nale

ż

y

jednak popiera

ć

rozwój przemysłu manufakturowego, bo generuje to zwi

ę

kszenie zatrudnienia.

Preferowa

ć

nale

ż

y przede wszystkim handel wewn

ę

trzny, bo jest on wa

ż

niejszy od zagranicznego.

Pogo

ń

za zyskiem z handlu zagranicznego mo

ż

e nawet prowadzi

ć

do niepokojów społecznych

i zubo

ż

enia. W ko

ń

cowym etapie

ż

ycia Becher opowiadał si

ę

nawet za komunizmem konsumpcyjnym.

Phillip Wilhelm von Hörnigk, podobnie jak Becher był populacjonist

ą

. Jako Austriak okre

ś

lił

program odbudowy monarchii Habsburgów po kl

ę

skach wojennych. Zwi

ą

zane to było z konieczno

ś

ci

ą

o

ż

ywienia produkcji w miastach i zahamowania wyludniania wsi. W zakresie handlu zagranicznego

reprezentował pogl

ą

dy autarkiczne, uwa

ż

aj

ą

c,

ż

e lepiej za dany towar zapłaci

ć

dwa talary które

zostan

ą

w kraju, ni

ż

jeden talar za towar zagraniczny

2

.

Hiszpania. Hiszpania stała si

ę

mocarstwem kolonialnym i jednocze

ś

nie wa

ż

nym punktem

handlowym. Rozwin

ą

ł si

ę

silnie sektor bankowy. Pojawiła si

ę

jednak luka demograficzna zwi

ą

zana

z odpływem ludno

ś

ci do Ameryki Południowej i

Ś

rodkowej. Hiszpania w ograniczonym stopniu

przyczyniła si

ę

do rozwoju my

ś

li merkantylistycznej. Jednak

ż

e działaj

ą

ca w tym okresie szkoła

z Salamanki podejmowała pewne zagadnienia rozwijane przez merkantylistów. Dominikanin i teolog

Domingo de Soto (1495 – 1560) zajmował si

ę

mi

ę

dzy innymi ró

ż

nicami w kursach monet. Jedn

ą

z przyczyn któr

ą

wymienił wskazał niedobór pieni

ą

dza w stosunku do towarów (cho

ć

podkre

ś

lał tak

ż

e

znaczenie zawarto

ś

ci kruszcu).

Luiz Ortiz w opublikowanej w 1609 roku pracy Dyskurs o deprecjacji pieni

ą

dza, wskazywał,

ż

e przy

psuciu monet sprawc

ą

jest panuj

ą

cy władca, a jakby to współcze

ś

nie okre

ś

li

ć

, odbiorc

ą

efektów

zewn

ę

trznych kupiec, który musi podnosi

ć

ceny, przez co obarczony jest niech

ę

ci

ą

społeczn

ą

.

Pierwszym klasycznym merkantylist

ą

hiszpa

ń

skim był Juan de Mariano (XVI w.). Pozostaj

ą

c

jeszcze cz

ęś

ciowo w kr

ę

gu pogl

ą

dów

ś

redniowiecznych wskazywał jednak na potrzeb

ę

bogacenia si

ę

społecze

ń

stwa. Nast

ę

pnie Gerónimo de Uztáriz

(

1670-1732) i Bernardo de Ulloa (1682-1740),

z których ten drugi uwa

ż

any jest za najwybitniejszego merkantylist

ę

hiszpa

ń

skiego, przyczyn

niedorozwoju gospodarczego kraju poszukiwali w ujemnym bilansie handlowym. W tej sytuacji Uztáriz

proponował typowo merkantylistyczne rozwi

ą

zanie, jakim jest wprowadzenie ceł protekcyjnych,

a Ulloa postulował wspomaganie przez pa

ń

stwo rozwoju rodzimego przemysłu, poprzez tworzenie

rezerw surowcowych i sprowadzanie zagranicznych rzemie

ś

lników.

Merkantylizm rozwin

ą

ł si

ę

tak

ż

e w Rosji, Niderlandach i Polsce. W zacofanej Rosji główne

postulaty sprowadzały si

ę

do rozwoju rodzimego przemysłu poprzez organizacj

ę

pa

ń

stwowych

2

E.Lipi

ń

ski, Historia powszechnej my

ś

li ekonomicznej do roku 1870. Warszawa, PWE 1968, s. 125.

background image


dr in

ż

. Zbigniew Jakubczyk

4

Historia my

ś

li ekonomicznej


manufaktur, autarkii i likwidacji przywilejów dla kupców zagranicznych. Merkantylizm niderlandzki

koncentrował si

ę

na wspieraniu handlu morskiego kraju, a tym samym odrzucał idee protekcjonizmu

celnego.

Merkantylizm polski reprezentowany był przez konserwatywnego Stanisława Orzechowskiego

(1513-1566), Anzelma Gostomskiego (1508 – 1588) i jezuit

ę

Marcina

Ś

migleckiego (1564 - 1618).

Prace tych autorów reprezentowały niski poziom teoretyczny i znacznie odbiegały poziomem od

wcze

ś

niejszych dzieł Andrzeja Frycza – Modrzewskiego.

Pytania kontrolne:

1. Scharakteryzuj pogl

ą

dy merkantylistów włoskich.

2. Omów pogl

ą

dy merkantylistów francuskich.

3. Jak brzmiały podstawowe postulaty kameralistyki?

4. Szkoła z Salamanki i merkantylizm hiszpa

ń

ski.

Problem do dyskusji:

1. W jaki sposób sytuacja gospodarcza kraju wpływała na pogl

ą

dy rodzimych merkantylistów?


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
TOM - notatki z wykladów, BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE Akademia Marynarki Wojennej AMW, operacje militarn
wykład I(2), Bezpieczeństwo Narodowe
wykład I(1), Bezpieczeństwo Narodowe
TOM - notatki z wykladów, BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE Akademia Marynarki Wojennej AMW, operacje militarn
Mniejszości narodowe w Europie Zachodniej wykłady
5 LIDDELL HART, semestr II, Strategia Bezpieczeństwa Narodowego, Materiały od wykładowcy
OGÓLNA TEORIA STRATEGII, semestr II, Strategia Bezpieczeństwa Narodowego, Materiały od wykładowcy
makroekonomia wyklad nr1, Wspolczesnie powszechna metoda zalecana przez ONZ przy obliczaniu pkb jest
NEGOCJACJE I PRZYWÓDZTWO wykład I, Studia, Bezpieczeństwo narodowe, Negocjacje i przywództwo
14 MOLTKE Star, semestr II, Strategia Bezpieczeństwa Narodowego, Materiały od wykładowcy
Poglądy na charakter literatury i kultury europejskiej oraz poezji narodowej
Odmiana nazwisk obcych wykład KJP
Mniejszości narodowe i etniczne wykład 3 Naród
Ściągi mikro, Ściąga wykład 8, Współczesne poglądy na cele
48. Poglądy na systemy wojskowe, STUDIA EDB, Obrona narodowa i terytorialna
10 MAO TSE TUNG, semestr II, Strategia Bezpieczeństwa Narodowego, Materiały od wykładowcy
Agrotechnika i odmianoznawstwo sadownicze wyklady
TB wykład 23.02, Studia, Bezpieczeństwo narodowe wewnętrzne pierwszy rok, Teoria bezpieczeństwa
Wykład System finansowy w gospodarce narodowej, Rok III, Semestr V

więcej podobnych podstron