1

PROGRAM OREGOŃSKI

SOCJALIZACJA 1

Wiek 0-1

USPOKAJA SIĘ LUB REAGUJE RUCHAMI CIAŁA W ODPOWIEDZI NA

DOTYK, SPOJRZENIE LUB DŹWIĘK GŁOSU ZNANEJ OSOBY

1. Chcąc uspokoić płaczące dziecko, stosuj bliski fizyczny kontakt. Delikatnie je

kołysz, przemawiając łagodnie i czule. Gdy dziecko jest bardzo małe, noś je z przodu w
nosidle krzątając się koło zajęć domowych.

2. Zabieraj ze sobą dziecko w dziecięcym leżaczku lub w wózku do pokoju, w

którym masz coś do zrobienia.

3. Umożliw dziecku poznanie zapachów i odgłosów każdej części domu, jak

również odgłosów wykonywania przez ciebie różnych czynności. Zachowuj częsty
kontakt z dzieckiem głosem i dotykiem.

4. Jeżeli oddalasz się, mów dziecku o tym, co właśnie robisz. (Najlepiej jest

wyeliminować wszelkie inne odgłosy, jak np. radia i telewizji, żeby odgłosy twego
poruszania się i wykonywania czynności w pełni potwierdzały twoją obecność).

5. Podczas ubierania, przewijania, karmienia i kąpieli dziecka mów mu o tym, co

robisz.

6. Kontakt fizyczny z dzieckiem w czasie karmienia jest bardzo ważny dla więzi

uczuciowej między rodzicami a dzieckiem.

SOCJALIZACJA 2x

Wiek 0-1

OBSERWUJE OSOBĘ PORUSZAJĄCĄ SIĘ NA LINII WZROKU

1. Włóż ubranie w żywych kolorach i stań w odległości ok. pół metra na wprost

dziecka. Poruszaj się, aby zwrócić jego uwagę i utrzymać ją na swojej osobie.

2. Umieść przedmiot wywołujący dźwięk (np. dzwonek) na ubraniu i poruszaj się

na wprost dziecka.

3. Mów do dziecka zmieniając intonację wypowiadanych słów.

x Może nie nadawać się dla dziecka całkowicie niewidomego.

SOCJALIZACJA 3

Wiek 0-1

UŚMIECHA SIĘ W REAKCJI NA ZAJMUJĄCĄ SIĘ NIM OSOBĘ

1. Baw się wesoło z dzieckiem w czasie ubierania go i przewijania. Łaskocz

dziecko w stopy lub ręce, dmuchaj na brzuszek i często przytulaj.

2. Połóż ręcznik na twarzy dziecka. Zapytaj: "Gdzie jest Zuzia?" i w odpowiedzi

ś

ciągnij ręcznik i przytul policzek do policzka dziecka.

3. Odwiedź ręce dziecka na boki i dmuchaj na jego klatkę piersiową.
4. Baw się z dzieckiem zwracając się doń po imieniu (np. Kasiu!) z pewnej

odległości i powtarzając to przy zbliżeniu się. Kiedy będziesz już bardzo blisko, powiedz:
"Aa, tutaj jest ..." (np. moja Kasia) i przytul je.

5. Gdy dziecko się uśmiecha, odwzajemniaj jego uśmiech i śmiej się. Powtarzaj

czynność, która wywołała uśmiech.

6. Łaskocz inne części ciała dziecka - uszy zdają się być szczególnie wrażliwym

miejscem u dziecka. Baw się w "uklepywanie zagniecionego ciasta" lub śpiewaj wesołe
piosenki.

SOCJALIZACJA 4x

Wiek 0-1

PATRZY NA SWOJE RĘCE I BAWI SIĘ NIMI

1. Trzymaj ramię dziecka tak, by miało ręce w swoim polu widzenia. Potrząsaj i

machaj rękami dziecka w różne strony, by zauważyło je.

2. Dotykaj rękami dziecka jego twarzy. Wyginaj paluszki dziecka, aby zdawało

sobie sprawę z ich ruchów.

3. Włóż dziecku bransoletkę, aby przy ruchach brzęczała na przegubie jego ręki.

Zawiązuj jasne wstążeczki lub kolorowe tasiemki na rękach lub palcach dziecka.

4. Baw się palcami dziecka w "sroczka kaszkę warzyła".
5. Baw się rękami dziecka w "klepanie ciasta", gdy ma je w swoim polu widzenia.
6. Połóż dziecko na plecach i pomóż mu sięgnąć rękami do swoich palców u nóg.

x Może nie nadawać się dla dziecka całkowicie niewidomego.

SOCJALIZACJA 5x

Wiek 0-1

UTRZYMUJE KONTAKT WZROKOWY PRZEZ OKOŁO 5 SEKUND

1. Wyeliminuj odgłosy mogące rozpraszać uwagę dziecka i zawołaj je z odległości

około 60 cm.

2. Zwróć uwagę, w którym momencie dziecko rozpoznało któreś z rodziców,

sprawdzając to na podstawie rozluźnionych mięśni i uspokojenia. (Jest to odpowiednik
reakcji następującej po nawiązaniu kontaktu wzrokowego).

3. Skieruj uwagę dziecka na wyraziste dźwięki, jak np. cmokanie, gwizdanie lub

klaskanie w dłonie i zaobserwuj, na ile dziecko reaguje na to, co dzieje się w jego
otoczeniu.

4. Podczas karmienia, przewijania i noszenia dziecka patrz na nie i mów do niego o

3

tym, co robisz w danej chwili. Przybliż swoją twarz jak najbardziej do dziecka, aby
nawiązać kontakt wzrokowy. Następnie powoli odsuwaj się, aby sprawdzić, przy jakiej
odległości dziecko jeszcze utrzymuje z tobą kontakt wzrokowy.

5. Trzymaj kolorową zabawkę przy swojej twarzy. Gdy dziecko nawiąże z tobą

kontakt wzrokowy - odsuń zabawkę.

x Może nie nadawać się dla dziecka całkowicie niewidomego.

SOCJALIZACJA 6

Wiek 0-1

POZNAJE

GŁOSY

CZŁONKÓW

RODZINY,

OKAZUJĄC

TO

GAWORZENIEM LUB TYM, ŻE PRZESTAJE PŁAKAĆ CZY UŚMIECHA SIĘ

1. Już od najwcześniejszego okresu życia dziecka, każdy z członków rodziny,

powinien jak najczęściej nawiązywać z nim kontakt. Ponieważ dziecko uczy się
poznawać każdą osobę po dotyku, zapachu i po głosie, można wymyśleć specjalny sygnał
pozwalający dziecku identyfikować daną osobę, jak np. poklepanie ręki dziecka lub
radosny okrzyk.

2. Jeżeli kontakt z daną osobą był dla dziecka zdecydowanie przyjemny, zacznie

ono szybko reagować we właściwy sobie sposób, dając znak, że rozpoznaje tę właśnie
osobę.

3. Piosenki i zabawy z dzieckiem powinny zawierać jak najwięcej kontaktu

fizycznego.

4. Każdy członek rodziny powinien jak najczęściej wypowiadać imiona

pozostałych, wówczas bowiem dziecko łatwiej je sobie przyswoi. Rozmawiając z
dzieckiem i z wszystkimi osobami z rodziny mów: "Chodź tutaj ... (imię)", "Gdzie jest ...
(imię)?"

SOCJALIZACJA 7

Wiek 0-1

REAGUJE POZYTYWNIE NA PRZEBYWANIE W GRONIE RODZINNYM,

OKAZUJĄC TO GŁOSEM, UŚMIECHEM I TYM, ŻE PRZESTAJE PŁAKAĆ

1. Spraw, aby dziecko stało się integralną częścią życia rodzinnego - jedzenia, robót

domowych, kąpieli, podróżowania. Podczas wspólnych spotkań rodziny, np. w porze
posiłków, postaraj się, aby wszyscy jej członkowie zasiadali przy stole zawsze na tych
samych miejscach.

2. Połączcie ręce dookoła stołu odmawiając modlitwę przed jedzeniem.
3. Po skończonym posiłku niech dziecko posiedzi na kolanach kogoś z rodziny

(ojca, jeśli cały dzień przebywał poza domem).

4. Wprowadzaj w ciągu dnia stałą porcję rozdokazywania i wesołego zamętu wśród

całego grona rodzinnego. Wyjaśniaj dziecku odgłosy, które słyszy i w ogóle o co chodzi
w zabawie, z czego się wszyscy cieszą itd.

5. Pozwalaj starszemu rodzeństwu zajmować się dzieckiem i bawić się z nim oraz

zachęcaj do tego.

6. Zabieraj dziecko idąc do sklepu i wszędzie tam, dokąd udajesz się z rodziną.

SOCJALIZACJA 8

Wiek 0-1

KLEPIE I CIĄGNIE DOROSŁEGO ZA WŁOSY, NOS, POLICZEK

1. Dotykaj i głaszcz czule twarz dziecka (usta, nos, policzki).
2. Zachęcaj dziecko, aby ciebie badało dotykiem, skoro stwierdzisz, że rozumie już

rolę swych rąk w eksploracji otoczenia.

3. Uczyń zabawę z prowadzenia ręki dziecka po rysach swojej twarzy w celu

odnajdywania poszczególnych jej części. Skoro stwierdzisz budzenie się ciekawości u
dziecka, nazywaj części twarzy. Odnajduj razem z dzieckiem te same części na jego
twarzy.

4. Wydawaj ustami rozmaite odgłosy: całowania, cmokania, świstania, uderzania

językiem o podniebienie - rrr ..., dzwonienia zębami. Następnie pomóż dziecku dosięgnąć
ręką twej twarzy.

5. Twoja twarz nie jest, być może, dla dziecka najbardziej interesującą częścią

twego ciała. Mogą je bardziej interesować np. palce twych nóg, pachnące przecież nieco
od potu i poruszające się, albo szyja - oprzyj na niej rękę dziecka, gdy mówisz lub
ś

piewasz.

SOCJALIZACJA 9+

Wiek 0-1

SIĘGA KU ZNANEJ OSOBIE

1. Ułóż dziecko na wznak lub posadź podparte, tak aby ręce miało wolne, nie

skrępowane żadnym przykryciem.

2. Zabawiaj niemowlę dotykaniem i ciągłym odzywaniem się do niego. Następnie

odsuń się poza zasięg jego rąk i wydawaj te same odgłosy lub wymawiaj te same słowa,
co przedtem. Dziecko może wówczas usiłować odnaleźć ręką źródło poprzednio
doznawanej przyjemności dotykowej.

3. Zanim dziecko weźmiesz na ręce, przemów do niego, stosując to samo umowne

słowo:"chodź". Mówiąc to wyciągnij ku niemu ręce.

4. Zanim podniesiesz dziecko, ujmij obie jego ręce i razem przyciągnij ku sobie.
5. Bywa, że dziecko wcześniej zaczyna sięgać po znany mu przedmiot związany z

jedzeniem, jak np. butelka. Spróbuj przesuwać uwagę dziecka z przedmiotu na osobę.

+ Może być osiągnięte w późniejszym wieku przez dziecko całkowicie niewidome.

SOCJALIZACJA 10x

5

Wiek 0-1

REAGUJE NA SWOJE ODBICIE W LUSTERKU (WYCIĄGA RĘCE, KLEPIE

LUSTRO)

1. Daj dziecku do zabawy nie tłukące się lusterko. Upewnij się, że daje ono czyste

odbicie.

2. Usiądź z dzieckiem przed dużym lustrem. Bawcie się w ulubioną przez dziecko

zabawę lub śpiewajcie piosenkę, którą zna i lubi. Pokaż dziecku jego odbicie i odbicie
innych osób w lustrze.

3. Trzymaj zabawki na wprost lustra. Zaświeć jasne światło, tak by się w nim

odbiło. Zachęć dziecko do dotykania lustra.

4. Opisuj dziecku części jego ciała dotykając ich, a następnie wskaż mu je w

odbiciu lustrzanym.

5. Weź rączkę dziecka i uderz nią lekko w lustro. Zrób z tego zabawę.
6. Umieść duże lustro w pokoju dziecka. Zwróć uwagę, aby je umieścić tak, by

dziecko widziało odbicie całej swojej postaci.

x Może nie nadawać się dla dziecka całkowicie niewidomego.

SOCJALIZACJA 11

Wiek 0-1

BAWI SIĘ SAMO NIE PŁACZĄC, W POBLIŻU ZAJĘTEJ CZYMŚ INNYM

OSOBY DOROSŁEJ PRZEZ OKOŁO 10 MINUT

1. Daj dziecku większą ilość zabawek i przedmiotów domowego użytku i pokaż

mu, jak się można nimi bawić za pomocą uderzania, mieszania, podzwaniania. Nie
polegaj na stałych źródłach dźwięku, jak radio czy TV, ale popieraj u dziecka słuchanie
aktywne, a nie pasywne.

2. Podawaj nazwy wszelkich rozlegających się odgłosów.
3. Twoja obecność w pobliżu dziecka jest konieczna dla zapewnienia mu poczucia

bezpieczeństwa podczas samodzielnej zabawy, oraz dla czuwania nad jej sensem.
Odwódź je od uporczywego powtarzania jednej czynności, jak np. bujanie się lub tarcie
oczu. Jeżeli dziecko przejawia te blindyzmy, przerwij próby jego samodzielnej zabawy i
powróć do zabaw z twoim czynnym udziałem.

4. Wynajduj zabawki, wzbogacające wrażenia dotykowe, węchowe, smakowe i

wzrokowe dziecka i które rozbudzają jego ciekawość.

5. Zmieniaj często dawane dziecku zabawki, aby coraz bardziej rozbudzać jego

zainteresowanie.

SOCJALIZACJA 12

Wiek 0-1

WOKALIZUJE W CELU NAWIĄZANIA KONTAKTU Z OSOBĄ DOROSŁĄ

1. Zachęcaj dziecko, aby podczas zabaw dobywało głosu. Naśladuj każdy dźwięk

wydawany przez dziecko. Prowadź dialog wokalizami, będący prototypem rozmowy.
Następnie zmień rodzaj wydawanego dźwięku i zwróć uwagę, czy dziecko próbuje ciebie
naśladować.

2. Podchodź do dziecka ilekroć wydaje dźwięk, choćby najcichszy. Traktuj jego

wokalizy jako słowa i przypisuj im odpowiednie znaczenia. Dziecko wówczas uczy się,
ż

e dźwięk może mieć sens i wywoływać skutek. Utrzymuj kontakt głosowy z dzieckiem,

kiedy jesteś w pobliżu, ale nie dotykaj wówczas dziecka.

3. Pytaj dziecko o to, czy chce tego czy tamtego, zanim mu dasz dany przedmiot.

Reaguj głosem na każdą wokalizację dziecka.

SOCJALIZACJA 13

Wiek 0-1

REAGUJE NA DŹWIĘK SWEGO IMIENIA ODWRACAJĄC SIĘ W STRONĘ

MÓWIĄCEGO LUB WYCIĄGAJĄC KU NIEMU RĘCE

1. Używaj jak najczęściej imienia dziecka kiedy mówisz o tym, co robi. (Np.

"Piotruś potrząsa grzechotką").

2. Wołaj dziecko po imieniu stając za nim lub obok niego i obserwuj czy zwróci się

ku tobie.

3. Wołaj dziecko po imieniu z drugiego krańca pokoju i powtarzaj jego imię

zbliżając się. Bierz dziecko na ręce wymawiając jego imię.

4. Wymawiając imię dziecka jednocześnie naciśnij piszczącą zabawkę trzymaną

przy swej twarzy. Coraz mniej "płacz" zabawką stopniowo eliminując pomocniczy sygnał
dźwiękowy przyciągający uwagę dziecka. Na koniec wymawiaj imię dziecka bez tego
dodatkowego efektu.

5. W czasie karmienia usiądź na wprost dziecka i ześrodkuj jego uwagę na tym, co

się przed nim dzieje, wymawiając jego imię i mówiąc: "Przyniosłam ci jabłuszko".
Wymagaj, żeby dziecko zwrócone było przodem ku tobie, kiedy podajesz mu jedzenie.

6. Wymawiaj imię dziecka i równocześnie zapalaj światło. To może pomóc

przyciągnąć jego uwagę. Niech to będzie zabawa. Stopniowo eliminuj zapalanie światła,
aby w końcu dziecko reagowało jedynie na dźwięk swego imienia.

SOCJALIZACJA 14

Wiek 0-1

BAWI SIĘ SAMO OKOŁO 10 MINUT

1. Ułóż dziecko na wznak i zawieś w zasięgu jego rąk przedmioty wydające

dźwięki oraz takie, które mają interesującą fakturę. Jeżeli dziecko nie zaczyna samo się
nimi bawić sięgając ku nim, zbliż je do jego rąk. Lekkie przedmioty możesz położyć na
brzuszku dziecka, aby je zachęcić do zdjęcia ich.

7

2. Przedmioty służące dziecku do zabawy powinny być zawsze przy nim w zasięgu

chwytu, na blacie dziecinnego stolika z krzesełkiem lub na dywaniku czy kocyku tuż
obok niego.

3. Wynajduj przedmioty, które pociągają dziecko swym dźwiękiem, smakiem,

zapachem lub interesującą fakturą. W błyszczącym, twardym plastyku dziecko prawie nie
dostrzega nic zachęcającego.

4. Ilekroć zbliżasz się ponownie do dziecka, żeby się nim zająć, przytulaj je i czule

do niego przemawiaj.

5. Utrzymuj więzi towarzyskie z rodzinami, w których są dzieci, tak aby twoje

dziecko mogło w naturalny sposób obcować z innymi dziećmi. Powinno to stanowić
zachętę do samorzutnie podejmowanych zabaw.

SOCJALIZACJA 15

Wiek 0-1

UCZESTNICZY W DWÓCH ZABAWACH WYMAGAJĄCYCH UDZIAŁU

INNEJ OSOBY ("KOSI-KOSI-ŁAPCI" I "A-KUKU")

1. Kiedy dłonie dziecka są rozluźnione i otwarte, uchwyć je i uderz je o siebie tak,

aby rozległo się klaśnięcie.

2. Usiądź naprzeciw dziecka trzymając swe dłonie na wprost dłoni dziecka. Chwyć

dziecko za rączki i klaśnij jego dłońmi o siebie, albo o swoje policzki.

3. Ustaw dłonie dziecka na zewnątrz swych własnych, nieco oddalonych od siebie

dłoni i powiedz: "klaszczemy" i zachęć dziecko, aby popchnęło twoje dłonie ku sobie i
wywołało odgłos klaśnięcia. Pokaż, że przy klaskaniu mogą powstawać rozmaite odgłosy.
Niech twoje ręce stawiają nieznaczny opór.

4. Śpiewaj piosenki towarzyszące zabawom z klaskaniem, np. "Wszystkie dzieci

klaszczą w dłonie, tak jak ja, tak jak ja".

5. Poproś trochę starsze dziecko, żeby pobawiło się z twoim w "kosi-kosi-łapci".

Dziecinne ręce mogą bardziej zachęcić niemowlę do zabawy.

6. W czasie kąpieli w wannie baw się w klaskania, mokre plaśnięcia są głośniejsze,

a ich fizyczne odczuwanie żywsze. Zabawa w "a-ku-ku" w wodzie też może być bardziej
pociągająca.

7. Kiedy dziecko zaczyna samo klaskać w dłonie, potraktuj to jako zaproszenie do

zabawy.

SOCJALIZACJA 16+

Wiek 0-1

PRZYWOŁUJE ZNANĄ SOBIE DOROSŁĄ OSOBĘ

1. Odpowiadaj na wokalizacje, które brzmią jak przywoływanie. Uświadom

dziecku, że przychodzisz, kiedy cię woła. Jeżeli wokalizacja nie przypomina twojego
imienia, zbliżając się do dziecka wymieniaj je (mów w trzeciej osobie, że idziesz).

2. Poproś, żeby dwie osoby dorosłe siedzące przy odległych krańcach stołu wołały

się wzajemnie po imieniu. Teraz ty wzywaj dziecko do siebie. Chwal, gdy raczkuje ku
tobie (lub choćby usiłuje to robić). Pokaż dziecku, że chcąc aby jakaś osoba do ciebie
podeszła, wzywasz ją po imieniu i czekasz aż się odezwie lub przyjdzie.

3. Zwracaj się do poszczególnych członków rodziny po imieniu, aby w ten sposób

ułatwić dziecku ich rozróżnianie.

+ Może być osiągnięte w późniejszym wieku przez dziecko całkowicie niewidome.

SOCJALIZACJA 17+

Wiek 0-1

NAWIĄZUJE KONTAKT Z DOROSŁĄ OSOBĄ PODAJĄC JEJ ZABAWKĘ,

JAKĄŚ INNĄ RZECZ LUB COŚ DO JEDZENIA

1. Baw się z dzieckiem dając mu i biorąc z jego ręki ulubioną zabawkę. Powtarzaj

to wielokrotnie, aby dziecko zrozumiało, że za każdym razem dostanie zabawkę z
powrotem. Z początku oddawaj wziętą zabawkę natychmiast.

2. Kiedy dziecko je coś, co się je palcami, np. chrupki, włóż mu kawałek do ust

mówiąc: "Masz, to dla ciebie". Następnie, kiedy dziecko weźmie w rękę nowy kawałek,
sam/sama otwórz usta, poprowadź rękę dziecka z tym kąskiem do swych ust i powiedz:
"A to dla mnie". Śmiej się i chwal dziecko.

3. Pokaż dziecku, jak się podaje piłkę, mówiąc mu jednocześnie np.: "Daj mi

piłkę". Powiedz: "Dziękuję!" i zwróć szybko dziecku zabawkę. Powtarzaj tę czynność po
wielokroć.

4. Poproś dziecko, żeby ci oddało na niby zabawkę lub coś, co dostało do jedzenia.

Rób to po to, by sprawdzić, czy dziecko już umie podzielić się czymś z inną osobą. Staraj
się, żeby dziecko zrozumiało, że odzyska to, co ci daje.

5. Użyj do zabawy pozytywki. Pokaż dziecku, że jak ci ją da, to mu ją nakręcisz.

+ Może być osiągnięte w późniejszym wieku przez dziecko całkowicie niewidome.

SOCJALIZACJA 18

Wiek 1-2

TULI SIĘ DO ZNANEJ MU OSOBY, GŁASZCZE JĄ I CAŁUJE

1. Pokaż dziecku, co robisz, witając miłą ci osobę. Trzymając dziecko na rękach

przywitaj się z tą bliską osobą, po trzykroć radośnie ją ściskając i obejmując.

2. Radość z ujrzenia bliskiej osoby wyrażaj za pomocą uścisków, głaszcząc ją i

obejmując.

3. Zachęcaj dziecko do gestów przytulania się do drugiej osoby. Mów np.:

"Uściskaj ciocię". Staraj się, żeby dziecko wyrażało swym zachowaniem to, co
rzeczywiście czuje.

4. Dawaj dziecku miękkie, pluszowe zabawki, niektóre mogą wydawać dźwięki.

Niech je trzyma, tuli i niech z nimi sypia.

9

5. Używaj serdecznych, czułych słów w kontakcie z dzieckiem. Mów dziecku, że je

kochasz, całuj je i pieść.

SOCJALIZACJA 19

Wiek 1-2

NAŚLADUJĄC DOROSŁEGO ŚCISKA ZABAWKĘ LUB POTRZĄSA NIĄ,

ABY WYDOBYĆ DŹWIĘK

1. Posadź dziecko koło siebie i potrząsaj zabawką lub ściskaj ją. Śmiej się z

rozlegających się odgłosów.

2. Włóż tę zabawkę w rękę dziecka i pomóż mu ściskać ją lub nią potrząsać.

Zmniejszaj stopniowo fizyczną pomoc, w miarę jak dziecko robi postępy.

3. Kiedy już dziecko potrafi samodzielnie potrząsać zabawką lub ściskać ją,

naśladuj czynność dziecka.

4. Zdobądź dwie identyczne zabawki, wydające odgłos przy naciskaniu. Jedną daj

dziecku, a drugą trzymaj sam/sama. Ściskaj swoją i staraj się, żeby dziecko cię
naśladowało. Urządzaj zabawy przedmiotami, z których wydobywają się dźwięki.

SOCJALIZACJA 20x

Wiek 1-2

NAŚLADUJE ZABAWĘ INNEGO DZIECKA BĘBNIĄCEGO W BĘBENEK,

POTRZĄSAJĄCEGO DZWONKIEM, KLASZCZĄCEGO W DŁONIE

1. Umieść dziecko z innym, nieco od niego starszym na niewielkiej, ograniczonej

bokami powierzchni, np. w kojcu lub w dużym kartonowym pudle. Daj dzieciom kilka
par wydających dźwięki zabawek i pomóż dziecku uczyć się w ten sposób od drugiego
dziecka.

2. Kiedy starsze dziecko czymś hałasuje lub wydobywa dźwięki z zabawek, pokaż

mniejszemu, jak się to robi, fizycznie kierując jego ruchami.

3. Poproś inne dziecko, aby przychodziło pobawić się obok twojego dziecka -

rozbudzi to jego ciekawość.

4. Dziecko niewidome będzie potrzebowało więcej fizycznej pomocy osoby

dorosłej i starannego wyjaśnienia, na czym polegają czynności starszego dziecka.

5. Baw się z dzieckiem w takie zabawy, jak: "Ojciec Wirgiliusz".

x Może nie nadawać się dla dziecka całkowicie niewidomego.

SOCJALIZACJA 21

Wiek 1-2

BAWI SIĘ SAMODZIELNIE OBOK INNEGO DZIECKA

1. Zaproś drugie dziecko do swego domu. Przygotuj dwa komplety zabawek, takich

jak piłki, klocki. Dziecko niewidome wymaga z początku twojej aktywnej pomocy. Mów
mu, co drugie dziecko robi i pomóż mu robić to samo ze swoimi zabawkami.

2. Daj każdemu z dzieci wagon, samochód lub ciągnik i zachęć je do pchania

zabawki. Chwal twoje dziecko za samodzielną zabawę.

3. Ogranicz przestrzeń w ten sposób, żeby dzieci musiały być blisko siebie. Urządź

zabawę sadząc dzieci przy stolikach z krzesełkami lub umieść je w kojcu czy też w
piaskownicy.

SOCJALIZACJA 22

Wiek 1-2

AKCEPTUJE NIEOBECNOŚĆ RODZICÓW W DOMU, NORMALNIE SIĘ

BAWIĄC (MOŻE PRZEZ KRÓTKI CZAS OKAZYWAĆ NIEZADOWOLENIE)

1. Mów dziecku, dokąd idziesz i jak długo cię nie będzie. (Np.: "Schodzę na dół na

minutkę"). Z początku wychodź na króciutko.

2. Powierzaj dziecko często opiece innych dorosłych osób. Postaraj się, aby dziecko

przekonało się, że osoby zastępujące rodziców świetnie się z nim bawią.

3. Kiedy wychodzisz na dłużej, powiedz o tym dziecku i uprzedź, z kim zostanie.

Wtedy dopiero wyjdź. Kilkakrotne twoje wyjścia, po których powracasz, sprawią, że
dziecko będzie ufało twoim słowom.

4. Utrzymuj swe normalne kontakty z ludźmi i zabieraj dziecko ze sobą tylko

wtedy, gdy sądzisz, że i dla niego kontakty te są wskazane.

5. Naucz osoby zastępujące cię przy dziecku jego ulubionych zabaw i piosenek.

Wskaż im ulubiony kocyk i najmilsze zabawki dziecka. Wychodząc zostaw dziecko w
miejscu i otoczeniu, do którego przywykło.

6. Po powrocie poświęcaj dziecku szczególnie dużo uwagi.
7. Nie wychodź z domu, kiedy dziecko już zasnęło, aby nie zdarzyło się, że gdy się

obudzi, stwierdzi, że cię nie ma.

SOCJALIZACJA 23

Wiek 1-2

TULI DO SIEBIE I NOSI LALKĘ LUB PLUSZOWE ZWIERZĄTKO

1. Zamiast miękkiego kocyka, do którego dziecko zwykle tuli się w łóżeczku daj

mu szmacianą lalkę lub pluszowego misia.

2. Owiń lalkę w kocyk i przytul do siebie. Zachęć dziecko, aby ją wzięło i także

pocieszyło i przytuliło.

3. Poproś dziecko, aby przyniosło lalę lub misia i pokazało komuś z rodziny.
4. Śpiewaj piosenki i mów dziecku wierszyki o lalkach i misiach.

11

SOCJALIZACJA 24

Wiek 1-2

UŻYWA GŁOSU ZWRACAJĄC SIĘ DO INNYCH OSÓB I ZABAWEK

1. Bawiąc się głosem stale prowadź z dzieckiem swoiste "dialogi"; naśladuj

dźwięki, wydawane przez dziecko i zachęcaj je do naśladowania twoich wokaliz. Mówiąc
do dziecka patrz na nie i przemawiaj bezpośrednio do niego. Unikaj mówienia do dziecka
w czasie gdy jesteś pochłonięty/a/ inną czynnością, i nie możesz skupić na nim całej
swojej uwagi.

2. Wymagaj od dziecka, żeby cię po swojemu wołało, dopóki się nim nie zajmiesz.

Zachęcaj je, żeby wokalizacje wyrażające różne pragnienia i potrzeby, kierowało do
ciebie.

3. Naucz innych członków rodziny i przyjaciół domu pozdrawiać dziecko przy

wejściu do pokoju. Poproś ich, aby zatrzymali się przy nim na chwilę i przemówili
wprost do niego.

4. Delikatnie zwracaj twarz dziecka ku sobie kiedy do ciebie przemawia. Dziecko

niewidome będzie wymagało większych wzmocnień, aby je tego nauczyć.

SOCJALIZACJA 25

Wiek 1-2

PRÓBUJE

WYKONYWAĆ

NAJPROSTSZE

CZYNNOŚCI

DOMOWE

(PRZENOSI PLASTYKOWE NACZYNIE, WKŁADA ZABAWKĘ DO PUDŁA)

1. Kiedy dziecko już umie się poruszać, niech chodzi za tobą gdy krzątasz się po

domu. Powinnaś mu wtedy objaśniać, co robisz i od czasu do czasu dawać drobne
polecenia.

2. Uczenie dziecka tego, aby było "małym pomocnikiem" w gospodarstwie

domowym ma służyć wdrożeniu go do pracy zespołowej nie zaś temu, by matka mogła
szybciej wykonać większą liczbę czynności. Zadania dawane dziecku powinny być
dostosowane do jego możliwości, przy czym nie należy mu szczędzić zachęty i
wykazywać, że różne rzeczy potrafi robić. Unikaj dawania zadań za karę. Nie mów np.
tak: "Zrobiłeś okropny bałagan - masz to wszystko sprzątnąć".

3. Polecaj dziecku ściągnąć prześcieradło z łóżka, wyjąć poduszkę z powłoczki,

przynosić ci różne przedmioty, wkładać rzeczy do szuflad lub kłaść na półki, zanieść
kubek lub talerzyk do zlewo-zmywaka.

SOCJALIZACJA 26

Wiek 1-2

POWTARZA CZYNNOŚCI WYWOŁUJĄCE ŚMIECH I PRZYCIĄGAJĄCE

UWAGĘ

1. Reaguj odpowiednio kiedy dziecko uczyni coś dowcipnego czy zabawnego.

Ś

miej się i mów: "Ale to śmieszne!".

2. Ucz dziecko prostych, śmiesznych rymowanek. Proś dziecko, żeby zechciało

powiedzieć taki wierszyk braciszkowi, cioci itp.

3. Gdy dziecko zbyt długo błaznuje, powiedz mu, że się już tym zmęczyłaś i podaj

mu jakąś inną czynność.

SOCJALIZACJA 27

Wiek 1-2

RAZEM Z OSOBĄ DOROSŁĄ BAWI SIĘ W ZABAWY PALUSZKOWE I W

ZABAWOWE WIERSZYKI (np. "LATA OSA KOŁO NOSA")

1. Wymyśl jakieś ruchowe zabawy związane z konkretnymi przedmiotami

funkcjonującymi w życiu dziecka. Na początku zabawy powinny polegać na ruchach
całego ciała, a z czasem mieć za przedmiot coraz mniejsze jego części i wreszcie można
wprowadzać zabawy paluszkowe.

2. Pokazuj dziecku, jakie ruchy ma wykonywać palcami i baw się z nim.
3. Pozycja dziecka powinna je zachęcać do czynnego udziału w zabawie. Posadź je

na kolanach twarzą do siebie; następnie posadź tak, by plecy jego były zwrócone do
ciebie, a twarz do przodu i abyś obejmowała je rękami w pasie i mogła objaśnić dziecku
zabawę, gdy obydwoje znaleźliście się w tej samej pozycji. Wreszcie posadź je przy
swoim boku.

4. Wyszukaj piosenki, które mówią o bieganiu, kąpieli, kładzeniu się spać i śpiewaj

je w odpowiednich momentach. Opuszczaj główne słowo w piosence lub nie kończ frazy
i zachęcaj dziecko, aby piosenkę uzupełniało lub kończyło.

5. Podawaj dziecku nazwy piosenek, żeby mogło prosić o zaśpiewanie danej

piosenki.

6. W zabawach paluszkowych wykonuj odpowiednie czynności razem z dzieckiem

i dopiero po wielu powtórzeniach ogranicz się do wypowiedzenia odpowiednich słów,
wówczas dziecko powinno już samo wykonać właściwą czynność.

7. Korzystaj ze zbioru zabaw paluszkowych zamieszczonego w części

podręcznikowej PROGRAMU OREGOŃSKIEGO.

SOCJALIZACJA 28

Wiek 1-2

BAWI SIĘ RAZEM Z INNYM DZIECKIEM Z POMOCĄ DOROSŁEGO

(TOCZENIE PIŁKI, PCHANIE SAMOCHODU)

1. Usadź dzieci tak, aby ich nogi stykały się tworząc granice, w obrębie których

mogą turlać piłkę lub popychać do siebie samochód, czy wózek. Kieruj zabawą dzieci,
dopóki nie potrafią bawić się same z twoją niewielką pomocą.

2. Daj dzieciom krótką linkę, aby mogły ją ciągnąć, każde ku sobie. Mogą się w to

bawić na siedząco lub na stojąco.

13

3. Baw się z dzieckiem w "Rób tak jak ja" traktując to jako ćwiczenie w

naśladowaniu. Maszerowaniu niech towarzyszy np. rytmiczne klaskanie lub tupanie
nogami.

4. Oprzyj tekturę o książkę, tak by tworzyła pochylnię, pokaż dzieciom, jak

postawić u szczytu ciężarówkę lub samochód i pchnąć lekko, aby z rozpędu pojazd jechał
na dół. Niech najpierw jedno dziecko puszcza samochód, a drugie łapie go na dole, a
potem niech zamienią się rolami.

5. Urządzaj zabawy na powietrzu, w których obydwoje dzieci jednocześnie robi to

samo: np. huśta się na huśtawce linowej, buja na huśtawce-dźwigni lub kręci na karuzeli.
Zwracając się do dzieci wymawiaj jak najczęściej ich imiona.

6. Naucz dzieci zabawy pt. "Pierścień dookoła róży". Zachęć dzieci do

samodzielnej zabawy po kilkakrotnym bawieniu się z twoją pomocą.

SOCJALIZACJA 29

Wiek 1-2

SAMO ZACZYNA SIĘ BAWIĆ

1. Kiedy dziecko niczym się nie zajmuje, pytaj: "Gdzie jest ...? (wymień ulubioną

zabawkę)". Zanim zwrócisz się do dziecka z tym pytaniem, odczekaj jakiś czas, aby
zobaczyć, czy samo nie podejmie jakiejś zabawy. Nuć piosenkę lub wypowiedz coś, co
może dziecku zasugerować jakąś czynność zabawową.

2. Zaobserwuj, czy dziecko wyszukuje zabawkę czy przedmiot, który był tematem

zabawy, w którą się uprzednio z nim bawiłaś. Powtórz zabawę, którą, jak stwierdziłaś,
zapamiętało.

3. Trzymaj zabawki dziecka w specjalnie do tego przeznaczonym pudle i niechaj

stoi ono zawsze w tym samym miejscu, łatwo dla dziecka dostępnym. Naucz dziecko
trafiania do tego pudła. Zachęcaj je do wkładania z powrotem zabawek do pudła, żeby
wiedziało, gdzie ich szukać do następnej zabawy.

4. Jedną z szafek kuchennych przeznacz do użytku dziecka, umieszczając tam

przedmioty domowego użytku, którymi dziecku wolno się bawić (miseczki, plastykowe
pojemniki i nakrętki, sitko, drewniane łyżki). Naucz dziecko, która szafka jest "jego".

SOCJALIZACJA 30

Wiek 1-2

PODAJE DOROSŁEMU KSIĄŻKĘ, ABY MU POCZYTAŁ LUB DO

WSPÓLNEGO OGLĄDANIA

1. Przeznacz określony, zawsze ten sam czas w ciągu dnia (i w miarę możliwości to

samo miejsce) na spokojny wypoczynek i czytanie. Zachęcaj dziecko, aby pamiętało o tej
chwili i w odpowiednim momencie przynosiło książkę.

2. Wspólnie z dzieckiem odpoczywaj przy lekturze. Trzymanie dziecka na kolanach

jest w tej sytuacji wygodne i przyjemne zarówno dla osoby dorosłej, jak dla dziecka.

3. Trzymaj książki w jakimś stałym miejscu, do którego dziecko łatwo trafi.

4. Podawaj dziecku tytuły książek. Możesz je tak formułować, żeby dziecku łatwo

było zapamiętać i zrozumieć, o którą książkę chodzi (np. książka o zwierzętach, książka
o zabawkach, książka pachnąca).

5. Dla dzieci z poważnym upośledzeniem wzroku przyczep na okładkach książek

wskaźniki dotykowe, aby dzięki nim mogły odróżniać książki. Niech dziecko pomoże ci
przytwierdzić tego rodzaju znacznik do każdej książki, przy czym trzeba mu powiedzieć,
który znacznik odpowiada której książce.

6. Dzieci lubią oglądać albumy z fotografiami własnymi i członków rodziny. Zrób

taki album do oglądania wraz z dzieckiem. Mów dziecku, co robi na danej fotografii.

7. Zdobądź dla dziecka książkę z obrazkami poznawanymi dotykiem, najlepiej

taką, w której obrazki przedstawiają przedmioty lubiane przez dziecko.

SOCJALIZACJA 31

Wiek 1-2

CIĄGNIE DRUGĄ OSOBĘ, ŻEBY JEJ POKAZAĆ JAKĄŚ CZYNNOŚĆ LUB

PRZEDMIOT

1. Namów dziecko, żeby pokazało to, "coś", o co chodzi tatusiowi, siostrzyczce itp.

Zachęcaj dziecko, aby starało się go/ją/ tym zająć. Powiedz danej osobie, żeby zaczekała,
aż dziecko samo jej pokaże, co ma do pokazania.

2. Kiedy dziecko czegoś dokona - a tych osiągnięć jest co dzień wiele - znajdzie

coś, nauczy się piosenki, wykroi foremką ciasteczko, mów mu: "Mama ucieszy się, jak
zobaczy tego robaczka", "Marysia lubi tę piosenkę, zaśpiewaj ją dla niej", "Jutro kiedy
przyjdzie babcia, możesz jej dać to ciasteczko, które upiekłaś".

SOCJALIZACJA 32

Wiek 1-2

POTRAFI SPOKOJNIE CZEKAĆ DO PIĘCIU MINUT NA ZASPOKOJENIE

SWYCH POTRZEB, POSADZONE NA WYSOKIM KRZESEŁKU PRZED
JEDZENIEM LUB NA MATERACYKU PRZED PRZEWIJANIEM

1. Na pierwszą próbę wybierz porę, kiedy dziecko nie jest zbyt zmęczone ani

głodne i kiedy jest zdrowe.

2. Powiedz dziecku, kiedy je sadzasz na krzesełku, że przygotujesz mu teraz

jedzenie, które będzie niedługo gotowe. Mów dziecku o kolejnych etapach i
czynnościach, jakie wykonujesz przyrządzając jedzenie. Zwracaj uwagę na zapachy i
odgłosy towarzyszące gotowaniu.

3. Jeżeli dziecko z trudem wytrzmuje czekanie, zacznij od sytuacji, w której dasz

mu czekać jedną minutę i stopniowo wydłużaj ten czas.

4. Powiedz dziecku, że jest bardzo grzeczne, bo tak cierpliwie czeka. Mów to nawet

wtedy, gdy czas oczekiwania wynosi minutę czy dwie.

5. Podsunięcie dziecku jakiejś pochłaniającej uwagę zabawy często pomaga znosić

oczekiwanie. Wszak dorośli postępują w ten sam sposób czytając czasopisma w

15

poczekalni u lekarza.

SOCJALIZACJA 33+

Wiek 1-2

RACZKUJE LUB IDZIE NA POSZUKIWANIE ZNANEJ OSOBY

1. Zawołaj dziecko z drugiego pokoju, prosząc je,aby do ciebie przyszło. Pomóż

mu zorientować się gdzie jesteś uzupełniając wezwanie jakimś dodatkowym sygnałem
akustycznym. Jeżeli dziecko wykazuje pewną dezorientację, dorzuć jeszcze jeden sygnał,
np. zastukaj w ścianę lub w blat kredensu. Nagrodź dziecko czułym uściskiem za wysiłek
dotarcia do ciebie.

2. Kiedy rodzina zgromadzona jest w jednym pokoju, zachęć dziecko, aby

poszukało brakującego członka rodziny, albo psa czy kota chowanego w domu.

3. Gdy dziecko przebywa na dworze koło domu, zawołaj je aby przyszło do ciebie

np. do kuchni lub do łazienki. Uzupełniaj słowa odgłosami charakterystycznymi dla tych
pomieszczeń. Powtarzaj też informację o tym, gdzie się właśnie znajdujesz. Np. "Jestem
w łazience", "Jestem obok lodówki".

4. Kiedy zbierze się grono przyjaciół czy krewnych, zawołaj dziecko, żeby do

ciebie przyszło. Głosy inne niż głosy domowników i w ogóle gwar mogą stwarzać
dziecku pewien problem, ale uczy się ono szybko rozróżniać znane sobie głosy wśród
gwaru i innych głosów.

5. Baw się z dzieckiem w chowanego. Z początku odejdź od dziecka na niewielką

odległość i wołaj do niego, a następnie odsuwaj się trochę dalej i znowu wołaj.

6. Dziecko niewidome może uznać, że cię nie ma, skoro jesteś poza zasięgiem jego

dotyku. Zaczynaj od bardzo małej odległości i dawaj mu się zawsze znaleźć, kiedy ono
szuka, a ty kryjesz. Nigdy nie dopuszczaj do tego, żeby dziecko szukało cię tak długo, aż
się zlęknie lub zrezygnuje z zabawy.

+ Może być osiągnięte w późniejszym wieku przez dziecko całkowicie niewidome.

SOCJALIZACJA 34

Wiek 1-2

POPROSZONE O TO, DZIELI SIĘ Z INNYM DZIECKIEM ZABAWKĄ LUB

JEDZENIEM

1. Turlaj z powrotem do dziecka przysłaną przezeń piłkę lub samochód. Niech się

tym samym upewni, że zabawka do niego powraca.

2. Niech dziecko pomoże ci przepołowić jabłko, aby mogło podzielić się nim z

kolegą. Poproś dziecko, żeby podało mu jedną połowę jabłka, po czym wróciło do siebie
po drugą połowę.

3. Poproś dziecko, aby dało koledze zabawkę. Powiedz dziecku, że kolega pobawi

się nią trochę i odda mu. Pochwal, gdy wykaże chęć dzielenia się.

4. Przy stole poproś dziecko, żeby poczęstowało jedzeniem siedzącą obok osobę.

Zwróć mu uwagę, że każdy bierze trochę jedzenia dla siebie, a resztę zostawia dla innych.

Niech cała rodzina częstuje się wzajemnie.

5. Gdy tylko nadarzy się sposobność, proś dziecko, żeby pomogło drugiemu

zaspokoić jego potrzeby. Pomóż niewidomemu dziecku podać innemu picie czy jedzenie.

SOCJALIZACJA 35

Wiek 1-2

WITA TRZY OSOBY SPOŚRÓD RÓWIEŚNIKÓW LUB SPOŚRÓD ZNANYCH

MU DOROSŁYCH OSÓB, KIEDY MU SIĘ O TYM PRZYPOMNI

1. Poproś kogoś z członków rodziny, żeby zastukał lub zadzwonił do drzwi. Niech

dziecko otworzy drzwi i przekona się, kto to przyszedł. Skontrastuj dziecko z przybyłą
osobą słownie i za pomocą dotyku.

2. Wchodząc z dzieckiem do innego pokoju w mieszkaniu powiedz mu, kto się w

tym pokoju znajduje. ("O, Jaś i Ewa są tutaj!"). Zademonstruj dziecku formę powitania.
("Dzień dobry, Jasiu; dzień dobry Ewuniu!"). Poproś dziecko, żeby powiedziało to samo.
Spraw, żeby dziecko zrozumiało, że oczekuje się od niego powitania.

3. Kiedy zgromadzi się większa grupa osób, poproś, żeby każdy przedstawiał się

dziecku indywidualnie. Naucz dziecko podawać rękę, żeby nawiązało również kontakt
dotykowy.

4. Zaznajom dziecko z używaniem telefonu, dając mu na początek rozmawiać

jedynie z członkami rodziny. Obserwuj wyraz twarzy dziecka, kiedy usłyszy w słuchawce
głos znanej osoby. Zachęcaj, żeby odpowiedziało osobie mówiącej do niego przez
telefon.

5. Urządzaj z dzieckiem zabawy w otwieranie i zamykanie drzwi i odpowiadanie

słowami powitania lub pożegnania na słowa osoby wchodzącej lub wychodzącej.

SOCJALIZACJA 36

Wiek 2-3

BAWI SIĘ Z GRUPĄ (DWOJGA LUB TROJGA) RÓWIEŚNIKÓW POD

OPIEKĄ DOROSŁEGO

1. Zorganizuj dziecku przebywanie w otoczeniu innych dzieci. Zachęcaj do takich

czynności, jak: pchanie i ciąganie zabawek, zabawa piłką, oglądanie obrazków w książce,
rysowanie kredkami.

2. Zorganizuj i poprowadź prostą zabawę grupową lub poleć starszemu dziecku

prowadzenie zabaw.

3. Organizuj raz w tygodniu w domu lub w parku zabawę grupową z trojgiem lub

więcej dzieci, w zbliżonym wieku. Jedno z rodziców na zmianę powinno doglądać
zabawy.

4. Zachęcaj dzieci do wspólnych zabaw, jak np.: wożenie przez jedno dziecko

drugiego w wózku, zjeżdżanie jedno za drugim ze zjeżdżalni, wspólne budowanie z
klocków.

5. Stwórz sytuację do wspólnej zabawy poprzez rozdanie dzieciom jednego rodzaju

17

zabawek lub skoncentrowaniu zabawy na powietrzu w brodziku bądź w piaskownicy.
Próbuj inicjować zabawy, w których dzieci znajdują się razem w ograniczonej przestrzeni
lub w ciasnym pomieszczeniu, np.: trójka razem w wannie, lub w jakimś pudle czy
skrzyni, czy też w małym pokoju. Na dworze świetna zabawa w namiocie dziecięcym.

6. Daj dzieciom rekwizyty do zorganizowania zabawy lub przedstawienia i

obserwuj formy ich wzajemnej interakcji.

SOCJALIZACJA 37

Wiek 2-3

PIEŚCI SIĘ I BAWI Z TRZEMA RÓŻNYMI ZWIERZĘTAMI DOMOWYMI

(KOTEM, PSEM, KONIEM)

1. Wybierz jedno bardzo oswojone zwierzę i łagodne, psa lub kota, które stanie się

pierwszym podopiecznym dziecka. Wówczas wyszukaj inne zwierzę tego rodzaju, aby
pomóc dziecku lepiej się zapoznać z psami lub kotami.

2. W późniejszym czasie daj dziecku możliwość kontaktów z żywymi zwierzętami

różnej wielkości: psami, końmi itd. Zachęć dziecko do zadawania pytań: "Czy to zwierzę
wydaje głos?", "Jak duże ono jest?", "Czy ono porusza się szybko czy wolno?", "Czy
muszę je trzymać, żeby mi nie uciekło?", "Gdzie to zwierzę żyje?", "Czym powinniśmy je
karmić?".

3. Pomagaj dziecku jak najczęściej doświadczać kontaktu ze zwierzętami. Dzieci

widzące otrzymują wiedzę o zwierzętach z programów telewizyjnych, kina i książek, z
czego dzieci niewidome korzystać nie mogą.

4. Czytaj opowiadania o zwierzętach, mów o nich wierszyki, śpiewaj piosenki, w

celu dalszego zbliżenia dziecka ze zwierzęciem.

5. Zaprowadź dziecko do ZOO, na wiejski targ i na fermę. Pokaż niewidomemu

dziecku wymię krowy i wytłumacz, jak się otrzymuje mleko.

6. Dzieci niewidome lękają się czasami rzeczy lub stworzeń pokrytych sierścią lub

upierzonych. Postaraj się pokazać dziecku jak się wylęga kaczę z jajka. Pomóż dziecku
dotykiem zbadać jajko w chwili kiedy się z niego wykluwa kaczątko. Pomóż mu
"zobaczyć" nowo wylęgnięte kaczątko.

SOCJALIZACJA 38

Wiek 2-3

PRZYŁĄCZA SIĘ DO ZABAWY GDY SŁYSZY PIOSENKĘ LUB WIERSZYK

1. Zorganizuj wspólną z dzieckiem prostą zabawę, śpiewaną lub ruchową. Stosuj na

początku proste teksty, a w miarę postępu wprowadzaj bardziej rozwinięte treściowo
piosenki lub wierszyki.

2. Zanuć znaną melodię jako zaproszenie do zabawy. Powiedz: "Śpiewaj razem ze

mną", jeżeli dziecko nie przyłączy się. Zrób z tego zabawę.

3. Śpiewaj piosenkę i łącz śpiew z wykonywaniem ruchów. Poproś, aby dziecko

ś

piewało z wykonywaniem ruchów jedną zwrotkę piosenki razem z tobą. Stopniowo

zwiększaj liczbę wspólnie wykonywanych zwrotek, dopóki dziecko nie zaśpiewa z tobą
całej piosenki.

4. Powiedz dziecku: "Ty śpiewaj, ja będę słuchać" lub "Ty wymyśl zabawę do

piosenki".

5. Puść płytę ze znaną piosenką. Zacznij wtórować i wtedy poproś dziecko, aby

również przyłączyło się do śpiewania. W ten sam sposób używaj magnetofonu. Nagraj na
taśmie głosy rodzeństwa dziecka lub swój własny.

6. Śpiewajcie razem i ty przerywaj, aby dziecko chwilę śpiewało samo. Pochwal

jego śpiewanie.

7. Większość dzieci lubi powtarzać bez końca śpiewania dobrze znanych piosenek i

tylko wtedy chce poznawać nowe, gdy odśpiewa najpierw kilka ulubionych.

SOCJALIZACJA 39

Wiek 2-3

OKAZUJE,

Ż

E

ZNA

NASTĘPUJĄCE

PO

SOBIE

SEKWENCJE

CODZIENNYCH CZYNNOŚCI POPRZEZ ZABIERANIE SIĘ DO NICH BEZ
PRZYPOMINANIA

1. Wykonuj codzienne czynności regularnie, tak aby dziecko wiedziało, co po czym

następuje. Dawaj mu wskazówkę, że masz zamiar coś robić i poczekaj aż dziecko samo
wykona odpowiednią czynność. (Powiedz dziecku: "Teraz pójdziemy do sklepu
spożywczego"). Pomóż mu znaleźć płaszcz, włożyć go i podejść do drzwi.

2. Zwróć uwagę, że aby wykonać jakąś pracę domową, należy zachować pewien

porządek czynności. Na przykład przy praniu poproś dziecko, aby wzięło brudną odzież i
zaniosło ją do pomieszczenia, w którym odbywa się pranie. Zawsze zwracaj uwagę na
przestrzeganie kolejności, w takich czynnościach jak: napełnianie wodą pralki,
wsypywanie proszku piorącego, wkładanie bielizny, po zakończeniu programu prania
wyjmowanie mokrej odzieży, wieszanie jej w celu wysuszenia, wreszcie składanie jej,
sortowanie itp. Mów dziecku co kolejno robisz.

3. Siadając do obiadu powiedz: "Do tego, żebyśmy mogli jeść , potrzeba nam ......

Czy możesz nam podać?". Chodzi o to, żeby dziecko po pewnym czasie wykonało te
czynności bez proszenia.

4. W czasie przygotowań do snu, zapytaj: "Co robimy zanim pójdziemy spać?"

(Myjemy zęby, wkładamy piżamę, dajemy sobie całusa na dobranoc).

5. Rozmawiaj z dzieckiem o codziennych czynnościach. Wiąż jedną czynność z

następną: "Po zrobieniu tego, zaczniemy robić tamto".

6. Szykowanie stołu do posiłku i nakrywanie to inny jeszcze dział uczenia się przez

dziecko rutyny codziennego życia.

7. Uprzedzaj dziecko, kiedy masz zamiar wprowadzić zmianę w jego zajęciach np.:

"Masz pięć minut do skończenia gry, wtedy będzie czas na jedzenie".

SOCJALIZACJA 40

Wiek 2-3

19

PRÓBUJE POMAGAĆ RODZICOM W CZYNNOŚCIACH DOMOWYCH (np.

PRZYTRZYMUJE SZUFELKĘ DO ŚMIECI)

1. Wykonując domowe czynności miej dziecko przy sobie. Daj mu wyczuwać ręką

twoje czynności, opisując, co właśnie robisz i dlaczego.

2. Pozwól dziecku bawić się artykułami gospodarstwa domowego: szczotkami,

gąbkami, naczyniami stołowymi.

3. Kiedy wycierasz kurze, daj dziecku ścierkę, aby mogło naśladować twoje ruchy.

Pozwól mu zanieść jego naczynia do zlewu. Włącz dziecko do takich czynności jak:
słanie łóżka, wrzucanie odzieży do suszarki, układanie puszek konserw na półkach,
mieszanie masy na budyń lub galaretki czy jajecznicy.

4. Sprzątając daj dziecku do trzymania śmietniczkę gdy zmiatasz na nią śmieci.

Oferuj pomoc tylko wtedy, gdy jest potrzebna. Pochwal pracę dziecka.

5. Wyszukaj takie prace, do których wykonania potrzebna jest współpraca dwu

osób. Zaproś dziecko do "pomocy" w projektowaniu czynności. Małe etapy pracy będą
miały widoczny dla dziecka związek z efektem końcowym i powinno ono być w stanie
pomagać na kolejnych etapach, aż do zakończenia pracy. Daj dziecku możność poznania
wykonywanej przez ciebie pracy od początku do końca.

SOCJALIZACJA 41

Wiek 2-3

MÓWI "PROSZĘ", GDY MU SIĘ PRZYPOMNI

1. Używaj jak najczęściej słowa "proszę", gdy jesteście wśród rodziny lub gdy

prosisz dziecko, aby coś dla ciebie zrobiło. ("Proszę, podaj masło").

2. Gdy dziecko dopomina się o coś, wstawiaj do jego pytania słowo "proszę"

zamiast wprost pouczać: "Mów: "proszę"".

3. W kręgu rodziny wymagaj słowa "proszę", towarzyszącego prośbom o jedzenie

lub podanie czegoś.

4. Gdy dziecko potrafi posługiwać się tym słowem, poproś wszystkich członków

rodziny, aby oczekiwali na owo "proszę" i pomogli dziecku dopiero, gdy słowo to
usłyszą.

SOCJALIZACJA 42

Wiek 2-3

WITA SIĘ ZE ZNANYMI SOBIE OSOBAMI BEZ PRZYPOMINANIA

1. Bawcie się w granie ról: powiedz, że niby babcia przychodzi i pozwól dziecku

"być" Babcią. Pokaż jak witasz się z Babcią.

2. Posługuj się kukiełkami i wycinanymi figurkami dla odgrywania sytuacji

powitania.

3. Demonstruj dziecku witanie ludzi i poleć żeby cię naśladowało.
4. Przed przyjazdem osoby, która jest spodziewana w oznaczonym terminie,

odegraj scenę, taką np.: "Kto tam?". "Janek". "O, dzień dobry Janku".

5. Dzieci niewidome muszą najpierw usłyszeć głos osoby przechodzącej, zanim się

z nią przywitają i powiedzą "Hej" lub "Cześć".

SOCJALIZACJA 43

Wiek 3-4

Ś

PIEWA I TAŃCZY W TAKT MUZYKI

1. Zademonstruj wraz z rodziną nucenie, poruszanie rękami i całym ciałem w takt

muzyki.

2. Włącz radio. Chwyć ręce dziecka, "śpiewaj" i "tańcz" razem z nim, pokazując

jak ustawiasz stopy.

3. Zachęć dziecko, aby samo śpiewało i tańczyło. Oklaskuj i chwal występ dziecka.
4. Dostarcz dziecku do zabawy przedmioty, na których można wybijać rytm

(garnki, patelnię, łyżki).

5. Kołysz ciałem i kiwaj głową, gdy śpiewasz w takt muzyki. Zachęć dziecko do

naśladowania.

6. Usiądź lub stań za dzieckiem i poruszaj się wraz z nim tak, by wyczuwało ruchy

twojego ciała.

SOCJALIZACJA 44

Wiek 3-4

PODCZAS SPACERU TRZYMA INNE DZIECKO ZA RĘKĘ

1. Weź dziecko za rękę i spaceruj z nim. Pospaceruj z inną dorosłą osobą trzymając

ją za rękę, aby pokazać jak się to robi.

2. Znajdź dziecku towarzysza spacerów. Pomóż mu trzymać partnera za rękę.
3. Zorganizuj prostą zabawę w kółko, której dzieci muszą trzymać się za ręce.
4. Poprowadź zabawę wymagając wykonywania takich samych ruchów przez

wszystkie dzieci. Niech usiądą kołem na podłodze dotykając się stopami i trzymając za
ręce. W tej pozycji niech kołyszą się razem w przód i tył. Gdy ktoś puści ręce kołysanie
ustaje.

5. Gdy dziecko jest niewidome, znajdź mu partnera, który będzie chodził ostrożnie,

aby uniknąć wypadków.

SOCJALIZACJA 45

Wiek 3-4

WYRAŻA SŁOWAMI UCZUCIA MIŁOŚCI, GNIEWU, SMUTKU I RADOŚCI

1. Mów dziecku o swoich uczuciach. Zapytaj z kolei, co ono czuje. Przytulając

21

dziecko powiedz mu, że je kochasz.

2. Gdy któreś z rodzeństwa wyraża jakieś emocje, poproś dziecko, aby opisało, co

mu jest. Podpowiedz mu pewne ewentualności: "Czy twoja siostra złości się, czy jest taka
zadowolona?".

3. Poczytaj dziecku książkę, w której jest mowa o ludziach śmiejących się i

płaczących. Mów dziecku o tych sytuacjach. Zapytaj je, dlaczego jakaś osoba płacze lub
ś

mieje się.

4. Gdy dziecko wyraża emocje nic nie mówiąc (np.: płacze lub śmieje się), pomóż

mu wyrazić je słowami. Na przykład: "Śmiejesz się. Czy jest ci wesoło? Ja się śmieję gdy
jest mi wesoło."

5. Aby zamienić płacz lub napad złości u dziecka na słowne żale lub protesty, mów

mu: "Jeżeli czegoś chcesz - powiedz. Nie wiem, o co ci chodzi (lub nie mogę ci pomóc)
gdy płaczesz lub krzyczysz.".

6. Daj niewidomemu dziecku wyczuwać palcami obraz mimiczny twojej twarzy,

gdy śmiejesz się czy płaczesz. Mów dziecku, co ty odczuwasz w danym momencie. Mów
też dziecku, że wygląda na wesołe lub smutne.

SOCJALIZACJA 46

Wiek 3-4

POWTARZA PROSTE WIERSZYKI, PIOSENKI I ZABAWY PALUSZKOWE

WYMAGAJĄCE SŁÓW I RUCHÓW

1. Odegraj słowami i gestami całą zabawę paluszkową. Powtórz pierwszą frazę i

towarzyszące jej ruchy. Poproś dziecko, aby powtórzyło. Następnie przedstaw dwie frazy,
potem trzy frazy wraz z ruchami i spraw, aby dziecko powtarzało aż do opanowania całej
gry palcowej. Np.: "Sroczka kaszkę warzyła", "Jedna wrona bez ogona".

2. Na początek niech dziecko wykonuje tylko czynności palcowe do wtóru twoim

słowom. Następnie niech mówi także tekst wykonując ruchy. Pomóż gdy zajdzie
potrzeba.

3. Spraw, by dziecko powtarzało za tobą wierszyk, ale ostatnie słowa każdego

wiersza pozostaw dziecku do dopowiedzenia. Nie dopowiadaj coraz większej liczby
słów.

4. Mów pierwsze słowa każdej frazy dając sygnał dziecku, aby ją dokończyło.

Wykonuj odpowiednie czynności, aby naprowadzić je na właściwe słowa.

5. Zaproponuj zabawę w pantomimę. Jedno dziecko niech mówi wierszyk, a drugie

będzie go ilustrowało wykonując odpowiednie ruchy.

6. Wykonuj zabawę palcami wspólnie z niewidomym dzieckiem. Wprowadzaj

palce dziecka do zabawy powoli i ostrożnie. Pozwól dziecku badać dotykiem ruchy
twoich palców w czasie zabawy.

7. Korzystaj ze zbioru zabaw paluszkowych, dołączonego do obecnego wydania

Programu Oregońskiego.

SOCJALIZACJA 47

Wiek 3-4

PRZESTRZEGA REGUŁ ZABAW GRUPOWYCH PROWADZONYCH PRZEZ

DOROSŁEGO

1. Zacznij zabawę z małą grupą dzieci. Wybierz rodzaj gry o bardzo prostych

regułach i powoli demonstruj ją dzieciom od początku do końca. Następnie eliminuj
stopniowo pomoc słowną i fizyczną.

2. Poprowadź popularne "zabawy w kółko" (np. "stary niedźwiedź", "rolnik na

dolinie", "mam chusteczkę haftowaną" itp.).

3. Zademonstruj zabawę jeden raz. Wyjaśnij jej zasady i zachęć dziecko do

uczestnictwa. Przypominaj dziecku, żeby przestrzegało reguł.

4. Zachęcaj dziecko do obserwowania innych bawiących się osób i naśladowania

ich ruchów.

SOCJALIZACJA 48

Wiek 3-4

MÓWI "DZIĘKUJĘ", GDY MU SIĘ O TYM PRZYPOMNI

1. Dostarcz dziecku wiele okazji do użycia słowa "dziękuję". Gdy tylko dasz mu

jakiś przedmiot, zaraz oczekuj podziękowania. Jeśli dziecko nie podziękuje odbierz mu
go natychmiast pytając: "co się mówi?".

2. Zwróć uwagę wszystkim przebywającym z dzieckiem, aby używali słów:

"proszę" i "dziękuję". Chwal każdego za dobre wychowanie.

3. Chwal każde z rodzeństwa kiedy powie "dziękuję", aby dziecko wiedziało, jak

należy się zachowywać.

SOCJALIZACJA 49

Wiek 3-4

NAZYWA PO IMIENIU CZWORO LUB PIĘCIORO RÓWIEŚNIKÓW.

1. Zorganizuj poranny apel dla dzieci. Przy wyczytywaniu imienia, każde dziecko

powinno stanąć lub podnieść rękę mówiąc: "jestem". Dziecko niewidome będzie mogło
dzięki temu skojarzyć imię z głosem danego dziecka.

2. Spowoduj, aby dzieci słuchały się nawzajem uważnie. Wówczas zorganizuj

zabawę z użyciem telefonu-zabawki, polegającą na wzajemnym odgadywaniu przez
dzieci swych imion.

3. Posadź dzieci zwrócone tyłem do siebie, aby zgadywały swoje imiona po

usłyszeniu paru słów.

4. Spraw, aby dziecko słabowidzące zwracało baczną uwagę, jak inne dzieci są

ubrane - co noszą i w jakich kolorach. Niedowidzące dziecko może wówczas kojarzyć
imiona dzieci z ich ubraniem, gdy widzi je w dalszej części pokoju. (Rysy twarzy widzi
się czasami zbyt niewyraźnie, aby rozpoznać daną osobę z daleka).

5. Spowoduj, aby początkowo dzieci przedstawiały się gdy zaczynają rozmawiać z

23

np. niewidomym rówieśnikiem (np. Zuzią). Po pewnym czasie proś dzieci, aby pierwsze
pytały się koleżanki, czy poznaje, kto z kim rozmawia, np. "Cześć Zuziu, jestem Dawid".
Później: "Cześć Zuziu, czy wiesz, kim ja jestem?".

SOCJALIZACJA 50

Wiek 3-4

BAWI SIĘ SAMO W POBLIŻU INNYCH DZIECI, ODZYWAJĄC SIĘ DO NICH

OD CZASU DO CZASU

1. Stwarzaj sytuacje, w których dziecko będzie mogło bawić się w pobliżu innych

dzieci znajdujących się na podobnym etapie rozwoju. Zorganizuj na przykład zabawę w
piaskownicy czy zabawę w klocki. Upewnij się, czy jest dosyć klocków dla wszystkich
dzieci.

2. Zaprowadź dziecko do pobliskiego parku lub na teren zabaw i zachęcaj je do

zabawy na różnych urządzeniach zabawowych obok dzieci, które się tam znajdują.

3. Dawaj dzieciom okazje do zabawy w domu. Pomóż im w wyborze gier i

wymyślaniu zabaw. Bawiąc się lub omawiając zabawę z każdym dzieckiem staraj się je
uczyć przestrzegania reguł gry.

4. Zachęć dziecko do udzielania odpowiedzi na pytania innych dzieci w czasie

zabawy.

SOCJALIZACJA 51

Wiek 3-4

POTRAFI ZACZEKAĆ NA SWOJĄ KOLEJ W ZABAWIE Z GRUPKĄ

DWOJGA-TROJGA DZIECI

1. Zachęć rodzeństwo dziecka i dzieci sąsiadów, aby bawiły się z nim w gry, w

których obowiązuje zachowanie kolejności.

2. Pójdź z dzieckiem do parku lub na pobliski teren zabaw, gdzie twoje dziecko

zobaczy inne dzieci czekające w kolejce na zjeżdżalnię. Daj sposobność, aby poczekało
na swoją kolej.

3. Baw się w piłkę z trójką dzieci. Tocz lub rzucaj piłkę do każdego dziecka po

kolei, mówiąc: "Teraz twoja kolej".

4. Spraw, by jedzenie było nakładane przy stole, a nie przynoszone na talerzach z

kuchni. Wówczas dziecko będzie czekało, aż przyjdzie jego kolej otrzymania potrawy.

5. Chwal dziecko, gdy nauczy się spokojnie czekać na swoją kolej.
6. Graj z dziećmi w klasy, w skakankę, w gry stołowe. Udzielaj wskazówek jak

współuczestniczyć w zabawie z rodziną, jak czekać na swoją kolej. Pozwól czasami być
dziecku pierwszym.

7. Wyjaśnij dziecku sprawę zachowywania kolejności. Wytłumacz na czym polega

jej przestrzeganie przez bawiących się i jaki jest tego sens.

SOCJALIZACJA 52

Wiek 3-4

PROSI O POZWOLENIE, GDY CHCE SKORZYSTAĆ Z ZABAWKI INNEGO

DZIECKA

1. Zapytaj dziecko, czy możesz pobawić się jego zabawką. Obiecaj oddać ją z

powrotem. Weź ją jeżeli dziecko nie da ci jej samo. Baw się nią krótko i oddaj ją z
powrotem. Podziękuj dziecku za podzielenie się zabawką.

2. Daj innemu dziecku ulubioną zabawkę twojego dziecka. Powiedz mu, aby

poprosiło o nią, gdy będzie chciało się nią bawić. Zachęć dziecko do używania słowa
"proszę" i "dziękuję" oraz do oddania cudzej zabawki, kiedy skończyło się nią bawić.

3. Nagradzaj dziecko zawsze, gdy poprosi o coś, zanim po to sięgnie.
4. Gdy dziecko weźmie coś nie prosząc o to, przypomnij mu, że najpierw trzeba

poprosić o daną rzecz.

5. Gdy dziecko kilkakrotnie sięga po cudzą zabawkę bez proszenia o nią, zabierz

mu ją i oddaj osobie, do której należy. Przypomnij dziecku, że zawsze musi prosić o
pozwolenie wzięcia rzeczy należącej do kogoś innego, a osoba ta nie musi dać dziecku
swego przedmiotu.

SOCJALIZACJA 53

Wiek 3-4

STOSUJE SIĘ DO WIĘKSZOŚCI PRÓŚB I POLECEŃ DOROSŁEGO

1. Wypowiadaj imię dziecka zanim wydasz mu polecenie ("Jacusiu, chodźmy

jeść").

2. Usiądź na podłodze kilka metrów od dziecka i zawołaj je po imieniu wyciągając

ku niemu ręce: "Jacku, chodź do mnie". Stopniowo zwiększaj odległość między sobą i
dzieckiem. Chwal dziecko, gdy spełni polecenie.

3. Zawołaj głośno: "nie!" i wówczas pomóż dziecku, aby zaprzestało

niewłaściwego postępowania. Jeśli posłucha, powiedz: "w porządku". Bądź
konsekwentna - nie powinnaś jednego dnia pozwalać dziecku drzeć gazety, a następnego
dnia karać je za to.

4. Nie wydawaj na raz więcej poleceń niż jedno. Wyrażaj się prosto i jasno. Miej

pewność, że twoje polecenie jest dostatecznie ważne, aby wymagać jego wykonania.
Pokieruj fizycznie żądaną czynnością dziecka, jeżeli nie usłucha twojego polecenia.

5. Uprzedzaj dziecko, kiedy zechcesz, żeby przerwało swoje zajęcie oraz daj mu

czas na zakończenie tego co robiło.

6. Nie zadawaj mu takich pytań, na które odpowiedź może brzmieć "nie", np.: "Czy

chcesz już iść spać?".

7. Zawsze pamiętaj uchwycić moment dobrego zachowania dziecka, aby móc je

pochwalić. Nie wahaj się mówić w obecności innych osób o tym, że jest grzeczne.

SOCJALIZACJA 54

25

Wiek 3-4

NAŚLADUJE CZYNNOŚCI LUDZI DOROSŁYCH (DZIECKO UDAJE ŻE

GOTUJE LUB PROWADZI SAMOCHÓD)

1. Pozwól, aby dziecko było obecne przy twoich codziennych czynnościach, aby

mogło je naśladować.

2. Pomóż dziecku naśladować mamę lub tatę. Pozwól mu używać w zabawie

przedmiotów znajdujących się w mieszkaniu.

3. Niech dziecko odegra przedstawienie lub pokaz mody dla rodziny.
4. Spowoduj, aby dziecko odgrywało również role osób ze swojego środowiska

(listonosz, sprzedawca).

5. Baw się z dzieckiem w "szkołę", "w sklep", lub "doktora".
6. Dostarcz dziecku stare ubranie, długie suknie i różne kapelusze. Zorganizuj

zabawę w "dom" lub przedstawienie z udziałem osób ubranych w odpowiednie
"kostiumy".

SOCJALIZACJA 55

Wiek 3-4

BIERZE UDZIAŁ WSPÓLNIE Z INNYMI DZIEĆMI W ZABAWACH

TEMATYCZNYCH

1. Powiedz: "Bawimy się, że jesteśmy kimś innym. Kim chcesz być dzisiaj?".

Przynieś dzieciom kapelusze, ubrania i inne akcesoria do wyboru.

2. Wyznacz dzieciom role. Powiedz: "Ty bądź mamą, a Sylwia będzie

ekspedientką".

3. Dostarcz lub pomóż dziecku i dzieciom zaprzyjaźnionym wykonać proste

nakrycia głowy: czepek dla pielęgniarki, czapkę dla doktora, hełm strażacki itp. Pomóż
im znaleźć przedmioty do uzupełnienia przebrania.

4. Każ dziecku opowiedzieć jakąś historyjkę, po czym pomóż dzieciom ją

odtworzyć. Pozwól im dokonać wszelkich zmian. Pochwal dziecko za bogatą
wyobraźnię.

5. Zaproponuj dzieciom proste sytuacje do zaimprowizowania, jak np.: jazda

samochodem do sklepu. (Użyj dwu zestawionych krzeseł). Zachęć dzieci do rozmowy o
wsiadaniu do samochodu, omijaniu domu przyjaciół i o celu podróży.

SOCJALIZACJA 56

Wiek 3-4

DAJE SOBIE WYTŁUMACZYĆ LUB WYPERSWADOWAĆ PEWNE

SPRAWY BEZ PŁACZU CZY WPADANIA W ZŁOŚĆ

1. Gdy dziecko maże się lub ma napad złości, powiedz mu, że wrócisz do niego,

gdy będzie gotowe do normalnego mówienia. Zostaw dziecko samo.

2. Wytłumacz dziecku, że jest normalną rzeczą być rozgniewanym, ale trzeba

mówić wtedy, o co chodzi i dlaczego się martwi czy gniewa.

3. Jeżeli dziecko krzyczy zamiast poprosić o przedmiot, który chce mieć, powiedz

mu, że nie wiesz, czego ono chce i powinno ci wyjaśnić, o co mu chodzi. Jeżeli krzyczy
nadal, powiedz mu, że zostawisz je i wrócisz, gdy się uspokoi, ponieważ nie jesteś w
stanie wysłuchiwać jego płaczu. Ścisz głos i w żadnym wypadku nie krzycz.

4. Gdy dziecko nie może mieć tego, co chce - zawsze tłumacz dlaczego, nie

odpowiadaj mu: "dlatego, że tak powiedziałam". Na przykład: "Musisz czekać na swoją
kolej, ponieważ inni ludzie byli tutaj pierwsi"; "Nie możesz dostać teraz ciasteczka,
ponieważ niedługo będzie obiad". Zawsze podawaj dziecku powód odmowy, nawet jeżeli
sądzisz, że może ciebie nie rozumieć.

SOCJALIZACJA 57

Wiek 3-4

SAMODZIELNIE WYKONUJE ZNANE SOBIE ZADANIA I CZYNNOŚCI

1. Poproś dziecko, aby wykonało łatwe zadanie, najlepiej coś, co już robiło

wcześniej.

2. Daj dziecku odpowiedni czas na wykonanie zadania. Sprawdzaj z zegarkiem, ile

czasu minęło.

3. Pochwal dziecko, gdy zadanie wykona bez twojej kontroli, nawet jeśli nie

zrobiło tego całkiem dobrze.

4. Początkowo dawaj dziecku proste zadania, jak np.: umieszczanie zabawki w

pudełku. Systematycznie zwiększaj stopień trudności poleceń.

5. Spowoduj, aby dziecko pomagało dorosłym w układaniu na stole nietłukących

się przedmiotów podczas nakrywania do stołu, jak również przy sprzątaniu ze stołu lub
przy odkurzaniu prostych mebli.

SOCJALIZACJA 58

Wiek 3-4

ZACZYNA PRZEDKŁADAĆ TOWARZYSTWO DZIECI NAD DOROSŁYCH

1. Stwórz sytuacje, w których dziecko będzie często bawiło się z innymi dziećmi.

Oddal się na pewien czas, gdy dziecko wciągnie się do zabawy z dziećmi.

2. Powracaj na chwilę do dzieci, aby je pochwalić za wspólną zabawę.
3. Mówiąc o zabawie z innym dzieckiem podkreślaj, że jest to szczególnie

przyjemna zabawa.

4. Zademonstruj i powiedz innym dzieciom o rzeczach, które dziecko niewidome

potrafi robić. Przypomnij im, że takie dziecko potrzebuje specjalnej pomocy w pewnych
dziedzinach. Opisuj kolejno takie sytuacje, mówiąc o jednej na raz. Określaj
zdecydowanie, co dziecko potrafi.

5. Zorganizuj zabawy dziecka z jednym rówieśnikiem będącym na tym samym

27

poziomie rozwoju.

SOCJALIZACJA 59

Wiek 4-5

PRZEDSTAWIA PIĘĆ TRUDNYCH WIERSZYKÓW, PIOSENEK I ZABAW

PALUSZKOWYCH

1. Czytaj często dziecinne wierszyki i puszczaj dziecku płyty z piosenkami i

wierszami.

2. Powiedz dziecku wierszyk. Poproś dziecko, aby dopowiadało ostatnie słowo

każdej strofy. Stopniowo zwiększaj ilość słów, które dziecko ma uzupełnić.

3. Daj dziecku kukiełki i niech będzie ono ich "nauczycielem".
4. Zachęć dziecko do mówienia wierszy lub śpiewania piosenek dorosłym

znajomym osobom. Staraj się, aby dziecko ośmieliło się w rozmowach z innymi osobami.

5. Zorganizuj rodzaj "małego przedstawienia" dla przyjaciół dziecka. Każdemu

dziecku daj rolę. Nagródź oklaskami i poczęstunkiem każdego "aktora".

6. Korzystaj ze zbioru zabaw paluszkowych, zamieszczonego w obecnym wydaniu

Programu Oregońskiego.

SOCJALIZACJA 60

Wiek 4-5

WYPOWIADA SIĘ NA PORUSZONY W ROZMOWIE TEMAT

1. Rozmawiaj z dzieckiem na temat, o którym wiesz, że go bardzo interesuje.
2. Omów z dzieckiem co robiło w ciągu dnia i spróbuj poruszyć ten temat przy

stole, w obecności większej liczby osób. Przećwicz to kilkakrotnie, aby dobrze wypadło.

3. Gdy zachodzi potrzeba podejmowania rodzinnych decyzji, zachęć dziecko do

udziału w dyskusji. Niech wie, że każdy ma prawo do udziału w podjęciu decyzji, do
wyrażenia swych pragnień.

4. Nie śmiej się z dziecka ani nie kpij, jeżeli jego pomysły nie są całkiem udane.
5. Stwarzaj inne sytuacje, w których dziecko może nawiązywać kontakt z

dorosłymi.

6. Naucz dziecko adresu, numeru telefonicznego, wieku i imion jego rodziców, aby

umiało odpowiadać na te pytania.

SOCJALIZACJA 61

Wiek 4-5

MÓWI "PROSZĘ" I "DZIĘKUJĘ" BEZ PRZYPOMINANIA

1. Pokaż i wytłumacz dziecku, kiedy używa się słowa "proszę" i "dziękuję", które

towarzyszą prośbom o zamykanie czy otwieranie drzwi, o podniesienie przedmiotu itp.
Nagradzaj dziecko za każdym razem, gdy jest uprzejme i grzeczne.

2. Ty sam/sama/ i pozostali członkowie rodziny powinni jak najczęściej używać

słów "proszę" i "dziękuję".

3. Jeżeli dziecko, mając jakieś życzenie nie używa słowa "proszę", zapytaj: "Jak

trzeba powiedzieć?" i nie spełniaj jego prośby dopóki nie powie "proszę". Jeżeli nie mówi
"dziękuję", zabierz mu dany uprzednio przedmiot i powiedz: "Przepraszam, nie
powiedziałeś dziękuję". Skłoń dziecko do powiedzenia jeszcze raz "proszę", aby
otrzymać przedmiot z powrotem oraz do podziękowania za niego.

4. W czasie posiłku i podawania jedzenia używaj słowa "proszę" i "dziękuję".
5. Gdy dziecko zaczyna z własnej inicjatywy używać uprzejmych wyrażeń, stale

udzielaj mu pochwał, że jest miłe i grzeczne.

SOCJALIZACJA 62

Wiek 4-5

ZWRACA SIĘ TWARZĄ DO OSOBY, Z KTÓRĄ ROZMAWIA

1. Wyjaśnij dziecku, że gdy dana osoba mówi, należy zwrócić się ku niej, tak samo

kiedy kierujesz do niej jakieś słowa.

2. Zwracaj dziecku uwagę: "Odwróć twarz ku (imię osoby), gdy do niego/niej/ się

zwracasz".

3. Skieruj ciało i głowę dziecka ku osobie, z którą rozmawia. Powiedz "teraz jesteś

zwrócony twarzą do ... (imię osoby)".

4. Stopniowo zmniejszaj pomoc fizyczną, a później ograniczaj słowne

przypomnienia.

5. Pomóż dziecku zwrócić się ku tobie. Weź je za podbródek i łagodnie skieruj jego

głowę w stronę swojej twarzy.

6. Kontynuuj rozmowę nie zmieniając pozycji, aby pomóc niewidomemu dziecku

trwać zwróconym ku tobie.

7. Mów dziecku, gdy zwraca się ku tobie, że ma miły uśmiech lub że ładnie

wygląda.

SOCJALIZACJA 63

Wiek 4-5

PRACUJE SAMO NAD CZYMŚ PRZEZ PIĘTNAŚCIE DO DWUDZIESTU

MINUT

1. Na początku daj dziecku krótkie i proste zadania do wykonania, takie które już

opanowało.

2. Daj dziecku do wykonania któreś ze znanych, dowolnie przezeń wybranych

obowiązków domowych. Włącz czasomierz na pięć minut i powiedz dziecku, że jeżeli
będzie pracować do momentu wyłączenia się czasomierza, otrzyma nagrodę. Pochwal
dziecko za wykonaną pracę i następnym razem włącz czasomierz na dziesięć minut.

29

Stopniowo zwiększaj czas przeznaczony na pracę dziecka, aż do piętnastu - dwudziestu
minut.

3. Sprawdzaj postępy dziecka w trakcie wykonywania powierzonej pracy i zachęcaj

je do kontynuowania jej.

4. Przygotuj określoną ilość przedmiotów przeznaczonych do ułożenia i

posegregowania przez dziecko. Stopniowo powiększaj liczbę przedmiotów, aż na ich
ułożenie trzeba będzie od piętnastu do dwudziestu minut.

5. Do czynności domowych, którymi dziecko jest w stanie zająć się na dłużej

należy grabienie trawy, podnoszenie gałązek czy patyczków z trawnika przed strzyżeniem
go przez osobę dorosłą, noszenie gałązek i obrzynków roślin, przycinanych przez
dorosłego, odkurzanie, formowanie kulek z ciasta na srebrnej folii.

6. Jeżeli pracujesz w pobliżu dziecka, wówczas będzie mu łatwiej utrzymać uwagę

na tym, co robi. Wyjdź z pokoju na chwilę i wróć. Stopniowo zwiększaj czas swojej
nieobecności.

SOCJALIZACJA 64

Wiek 4-5

SZUKA POMOCY ORAZ AKCEPTUJE POMOC WÓWCZAS, GDY JEJ

POTRZEBUJE (PROSI O POMOC PRZY SZNUROWANIU BUTÓW I POZWALA JE
SOBIE ZAWIĄZAĆ)

1. Poproś dziecko o pomoc dając mu w ten sposób przykład, wzór postępowania.

Powiedz: "Nie mogę tego zrobić sama, proszę pomóż mi".

2. Jeżeli dziecko ma z czymś trudności i płacze, powiedz, że powinno wówczas

poprosić o pomoc. Zanim udzielisz mu pomocy, wymagaj zawsze, aby najpierw o nią
poprosiło.

3. Nie czekaj aż dziecko zacznie lamentować, ale włącz się mówiąc, że zawsze

może poprosić cię o pomoc. Daj mu wzór mówiąc na przykład: "Pomóż mi proszę
znaleźć klucze". Po chwili spróbuj spytać: "Co powinieneś zrobić, gdy jest ci potrzebna
pomoc?".

4. Zachęcaj dziecko do proszenia o pomoc w razie potrzeby. (Np.: "Dobrze, że

powiedziałaś mi o tym, że potrzebujesz pomocy.")

5. Jeżeli dziecko odrzuci twoją pomoc, przejdź nad tym do porządku dziennego i

nadal okazuj gotowość przyjścia z pomocą, gdy tylko o nią poprosi.

SOCJALIZACJA 65

Wiek 4-5

PRZYJMUJE OGÓLNIE PRZYJĘTY SPOSÓB ZACHOWANIA SIĘ W

MIEJSCU PUBLICZNYM

1. Omawiaj z dzieckiem odpowiednie zachowanie się przed udaniem się do

jakiegoś miejsca publicznego. ("Musimy mówić szeptem w czasie wyświetlania filmu").

2. Wytłumacz dziecku, że pewne czynności z reguły wykonuje się na osobności, jak

np.: oddanie moczu czy mycie się.

3. Jeżeli dziecko umyślnie zrobi coś niestosownego, na przykład dla zwrócenia na

siebie uwagi w miejscu publicznym, zignoruj to. Jeżeli kontynuuje takie zachowanie,
wyprowadź je. Przy innej okazji daj mu sposobność wykazania się odpowiednim
zachowaniem. Chwal dziecko za jego dobre zachowanie w miejscu publicznym.

4. Gdy dziecko zachowuje się niewłaściwie, postaraj się podsunąć mu inną

czynność. Pomóż mu robić coś takiego, czego nie będzie robić równocześnie z
czynnością niepożądaną. Np. zamiast trzeć oczy, lepiej niech bębni palcami rąk lub nóg.

5. Niekiedy trzeba zwrócić uwagę niewidzącemu dziecku, aby się zbyt nie kiwało w

obecności innych.

SOCJALIZACJA 66

Wiek 4-5

INFORMUJE O SWOIM SAMOPOCZUCIU ("JESTEM GŁODNY, CHCE MI

SIĘ PIĆ, JESTEM ZMĘCZONY")

1. Przed posiłkami powiedz: "Jestem głodna. Chce mi się jeść". A przed pójściem

spać powiedz: "Jestem zmęczona. Idę spać." Często dawaj wyraz swym stanom.

2. Pytaj często dziecko, co odczuwa. ("Czy jesteś głodny? Czy chcesz jeść?").
3. Zwracaj uwagę dziecka na to, jakie uczucia wyrażają ludzie występujący w

programie telewizyjnym. ("Łatwo się domyśleć, że oni są zadowoleni, bo się śmieją.").

4. Gdy dziecko mówi, jak się czuje, przyjmij to pozytywnie. (Np. powiedz: "To

dobrze, że powiedziałaś mi, że jesteś zmęczona. Odpoczniemy razem przez chwilę.").

SOCJALIZACJA 67

Wiek 4-5

MÓWI "PRZEPRASZAM" WE WŁAŚCIWYCH SYTUACJACH

1. Używaj uprzejmych słów wobec innych i dziecka. Daj przykład właściwego

zachowania mówiąc "przepraszam" w odpowiednich sytuacjach.

2. Jeżeli dziecko nie używa słowa "przepraszam" w sytuacji, która tego wymaga,

odczekaj spokojnie i normalnie się nim zajmuj. Jeżeli sytuacja znów wymaga tego
zwrotu, zapytaj: "Co się mówi?" i pochwal je za słowo "przepraszam".

3. Zadawaj dziecku pytania odnośnie właściwego zachowania, takie jak: "Co

powiesz, jeżeli niechcący zderzysz się z kimś?" lub: "Co powiesz, jeżeli niechcący kogoś
uderzysz?". Chwal dziecko za dobre odpowiedzi. Jeżeli nie odpowie, powiedz: "Powiesz:
"przepraszam"" i natychmiast zadaj mu znów analogiczne pytanie.

SOCJALIZACJA 68

Wiek 4-5

31

NIE ODZYWA SIĘ, KIEDY NALEŻY BYĆ CICHO (np. GDY MÓWI KTOŚ

INNY)

1. Zanim wejdziesz do pomieszczenia, w którym dziecko ma być cicho, wytłumacz,

gdzie wchodzicie i dlaczego ludzie muszą tu zachowywać się cicho.

2. Daj dobry przykład. Jeżeli to konieczne, upominaj dziecko cichym głosem.
3. Od czasu do czasu chwal dziecko za to, że zachowuje się cicho.
4. Gdy dziecko musi siedzieć spokojnie (kościół, zebranie), weź ze sobą

niehałaśliwe zabawki (np. książki, ołówek i papier), którymi dziecko może się bawić.

5. Jeżeli dziecko odzywa się nie wtedy kiedy trzeba, albo nie reaguj na to, albo

jeżeli jego zachowanie przeszkadza innym, wyprowadź je i dopiero wtedy zwróć mu
uwagę za niewłaściwe zachowanie.

SOCJALIZACJA 69

Wiek 4-5

PRZYSTOSOWUJE SIĘ DO ZMIAN W OTOCZENIU LUB W ROZKŁADZIE

CODZIENNYCH ZAJĘĆ (ŚPI W INNYM NIŻ ZAZWYCZAJ ŁÓŻKU)

1. Uprzedź dziecko o wydarzeniu, jakie ma niedługo nastąpić. (Np.: piknik, spanie

w innym domu lub łóżku).

2. Jeżeli to możliwe, inscenizuj zabawy na ten temat.
3. Jeżeli dziecko nie doświadczyło dotąd wielu takich zmian, zacznij od

krótkotrwałych niewielkich zmian obejmujących różne sytuacje.

4. Zabierz ze sobą dziecko, gdy idziesz coś załatwiać. Wyjaśnij mu dokąd idziesz i

co masz zamiar zrobić.

SOCJALIZACJA 70

Wiek 4-5

POSIADA PODSTAWOWE NAWYKI HIGIENICZNE (MYJE RĘCE PRZED

JEDZENIEM, ZAKRYWA USTA RĘKĄ, GDY KASZLE)

1. Dawaj dziecku właściwy przykład do naśladowania. Zakrywaj usta, gdy kaszlesz

i zakrywaj nos gdy kichasz.

2. Wyjaśnij dziecku dlaczego konieczne są te dobre nawyki.
3. Chwal dziecko, gdy je stosuje.
4. Spróbuj uchwycić moment, gdy dziecko ma zamiar kichnąć lub zakaszleć. Połóż

jego rękę przy ustach i powiedz: "Zakryj nos/usta/, gdy kichasz/kaszlesz/".

5. Przypomnij dziecku o myciu rąk po wyjściu z toalety i przed jedzeniem.

SOCJALIZACJA 71

Wiek 4-5

WRAZ Z DWÓJKĄ LUB TRÓJKĄ DZIECI WYKONUJE ZAPLANOWANE

ZADANIA (np. BUDUJE ZAMEK Z PIASKU)

1. Spróbuj dobrać dwoje lub troje dzieci, zgodnych w zabawie i nieagresywnych

wobec innych dzieci. Dobierz dzieci raczej pod względem ich umiejętności i
usposobienia, a nie wieku.

2. Zasugeruj taką zabawę: Budowanie gospodarstwa wiejskiego, stawianie płotów i

ogrodzeń granicznych z klocków lub zabawę w budowę drogi w piasku. Dostarcz
wystarczającą ilość samochodów-zabawek, aby każde dziecko mogło jeździć po drodze,
którą zbudowało.

3. Rozmawiaj z dziećmi o tym, czego od nich oczekujesz. Powiedz im również, że

po zgodnej zabawie mogą dostać sok i ciastka.

4. Użyj czasomierza, aby dziecko wiedziało, kiedy upłynie dwadzieścia minut.

Zacznij od wspólnej zabawy, trwającej od pięciu do dziesięciu minut, Po czym przedłużaj
czas jej trwania do dwudziestu minut.

5. Upiecz z dziećmi ciastka. Daj każdemu specjalne zadanie do wykonania.

SOCJALIZACJA 72

Wiek 4-5

WYKAZUJE CIERPLIWOŚĆ W OCZEKIWANIU NA ZASPOKOJENIE SWEJ

POTRZEBY (CZEKA PIĘTNAŚCIE MINUT, BY DOSTAĆ OD DOROSŁEGO
ZABAWKĘ, UBRANIE LUB OBIAD)

1. Jeżeli dziecko musi czekać na zaspokojenie potrzeby, wytłumacz mu, że spełnisz

to czego chce po upływie piętnastu minut. Powiedz dziecku, że może w tym czasie robić
to, co zechce. Zasugeruj mu czynność, którą dziecko potrafi już samodzielnie wykonać.

2. Rozpocznij od krótkiego oczekiwania i przedłużaj go do piętnastu minut.

Nagradzaj dziecko za cierpliwość.

3. Zwróć uwagę na przypadki, gdy inni członkowie rodziny muszą na coś czekać i

są cierpliwi.

4. Dziecko całkowicie niewidome nie może obserwować twoich czynności, jest mu

więc trudniej czekać na przyrządzenie posiłku lub na zakończenie innej twojej pracy.
Włącz dziecko do niektórych twoich czynności lub opisuj czekającemu dziecku co robisz.
Zmierzaj w swej pracy wychowawczej do tego, aby dziecko potrafiło zajmować się sobą
przez dłuższy czas bez twojej interwencji.

SOCJALIZACJA 73

Wiek 4-5

MÓWI, CO ROBI KAŻDY Z CZŁONKÓW RODZINY (np. BRAT CHODZI DO

SZKOŁY, MAMA JEST LEKARZEM)

1. Powiedz dziecku o różnorodnych rolach życiowych, jakie spełnia każdy członek

33

rodziny. Podkreślaj, że każdy ma w życiu wiele różnych obowiązków.

2. Zadawaj dziecku pytania odnośnie funkcji spełnianych przez członków rodziny:

"Czym zajmuje się tatuś?", "Co robi twoja siostra?" itd. Chwal dziecko za dobre
odpowiedzi, podaj mu prawidłową odpowiedź i spowoduj, aby dziecko powtórzyło.

3. Zaaranżuj sytuację, w której ktoś z dorosłych zapyta dziecko o to, co robią

poszczególni członkowie rodziny.

4. Spraw, aby dziecko mogło odwiedzić członków rodziny w pracy i w szkole, aby

zrozumiało sens słów "szkoła", "biuro".

SOCJALIZACJA 74

Wiek 5-6

STOI LUB POSUWA SIĘ W OGONKU

1. Trzymaj dziecko za rękę i posuwaj się w czekającym ogonku, np. przy wejściu

do teatru, przed okienkiem w banku, czy w jakimkolwiek innym miejscu, gdzie trzeba
stać i posuwać się w ogonku osób.

2. Wyjaśnij dziecku, dlaczego ludzie ustawiają się w ogonku i w ten sposób

oczekują swojej kolejności wejścia czy załatwienia sprawy.

3. Z czasem pozwól dziecku stać w ogonku przed tobą i posuwać się naprzód bez

twojej pomocy.

4. W stosunku do dziecka niewidomego stosuj dokładne werbalne wskazówki, jak

np. "posuń się do przodu" lub "posuń się trochę w lewo", aby mu pomóc prawidłowo się
poruszać, kiedy stoi w ogonku utworzonym przez dzieci.

SOCJALIZACJA 75

Wiek 5-6

WŁĄCZA SIĘ DO RODZINNYCH NARAD, GDY MA WŁASNY POMYSŁ

(DOROSŁY: "CO POWINNIŚMY DAĆ BABCI NA URODZINY?"; DZIECKO:
"BABCIA LUBI KWIATY")

1. Zapytaj dziecko o jego ulubione czynności, aby dostarczyć mu temat, w którym

ma coś do powiedzenia.

2. Zorganizuj rodzinne głosowanie. Pozwól dziecku samemu decydować, za czym

będzie głosować.

3. Zapytaj, co dziecko myśli na temat, o którym się właśnie mówi. Staraj się wybrać

taki temat, na który dziecko może mieć coś do powiedzenia.

4. Staraj się nie dopuścić do tego, aby jedna osoba dominowała stale w rozmowie.

Spraw, aby każdy miał szansę wypowiedzieć się.

5. Jeżeli dziecko jest zbyt rozgadane, przypominaj mu przy każdej okazji, że każdy

powinien umieć zarówno słuchać, jak i mówić.

SOCJALIZACJA 76

Wiek 5-6

ODBIERA TELEFON, WOŁA DOROSŁEGO LUB ROZMAWIA SAMO -

JEŻELI ZNA ROZMÓWCĘ

1. Pozwól dziecku bawić się telefonem-zabawką i inscenizować prawdziwe

rozmowy telefoniczne. Podpowiadaj mu właściwe słowa.

2. Pozwól dziecku rozmawiać z babcią lub kimś, kogo dobrze zna, aby uczyło się

porozumiewania przez telefon.

3. Spowoduj, aby ktoś z dobrze mu znanych osób zatelefonował do ciebie. Wyjaśnij

dziecku zanim ktoś zadzwoni, na czym polega porozumiewanie się za pomocą telefonu.
Gdy dziecko zawoła ciebie do telefonu, podziękuj mu.

SOCJALIZACJA 77

Wiek 5-6

WSPÓŁDZIAŁA Z PIĘCIORGIEM DZIECI WE WSPÓLNEJ ZABAWIE (np. W

CHOWANEGO)

1. Na początek organizuj zabawę z małą grupą dzieci, stopniowo zwiększając ich

liczbę. Pomóż dzieciom wybrać lub zaprojektować grę.

2. Dostarcz dostateczną ilość rekwizytów, tak aby każde dziecko mogło mieć swój

udział w zabawie.

3. Bawcie się w "dom" lub w inne zabawy, które mogą się udać przy współudziale

wszystkich uczestników, tak jak zabawa w "berka" lub w "chowanego".

4. Zwracaj uwagę, aby żadne z dzieci nie przewodziło zabawie przez cały czas, jak

również pozwól, aby nieśmiałe dzieci miały możność wypowiadania swoich pomysłów.

5. Niech dzieci zrobią przekąski na wspólny piknik. Pozwól im decydować, jakich

użyją produktów.

SOCJALIZACJA 78

Wiek 5-6

BAWI SIĘ W ZGADYWANKI (np. "MYŚLĘ O CZYMŚ, CO JEST ... TAKIE A

TAKIE")

1. Zorganizuj zabawę w zgadywanie np. "Myślę o czymś, co jest ... (takie a

takie)?".

2. Bawcie się w zgadywanie za pomocą dwudziestu pytań. Starsze rodzeństwo

może odpowiadać jako pierwsze, żeby dać wzór zgadywania. Można podpowiedzieć
dziecku szeptem do ucha, gdy przychodzi jego kolej.

3. Chwal dziecko lub pozwól mu w nagrodę prowadzić następną grę czy

zgadywankę.

35

SOCJALIZACJA 79

Wiek 5-6

UCZESTNICZY W GRACH ŚWIETLICOWYCH (DOMINO, "PIOTRUŚ"

BRAJLOWSKI itp.)

1. Wytłumacz reguły gry i baw się z kilkorgiem dzieci zanim ich zachęcisz do

samodzielnej zabawy.

2. Poproś dziecko, aby podało zasady gry.
3. Nagradzaj dzieci za zgodną zabawę.
4. Pamiętaj, że zabawa musi być odpowiednia do poziomu rozwoju dziecka i nie

powinna trwać zbyt długo.

5. Nie podkreślaj problemu, kto wygra, bardziej istotną rzeczą jest współdziałanie

uczestników i prowadzenie gry zgodnej z przepisami.

6. Poproś, aby dzieci wymyśliły swoją własną grę. Dostarcz im kredki i papier.

Pomóż im ustalić reguły.

7. Inne gry tego typu odpowiednie dla dzieci 5-6-cio letnich to np. "Bingo", "Lotto".

SOCJALIZACJA 80

Wiek 5-6

POCIESZA TOWARZYSZY ZABAWY, KIEDY SIĘ CZYMŚ MARTWIĄ

(MÓWI np. "WSZYSTKO BĘDZIE DOBRZE")

1. Jeżeli zaprzyjaźnione dziecko skaleczy się czy uderzy, zasugeruj metody

niesienia pomocy (przyniesienia bandaża, pomoc w umyciu skaleczenia wodą i mydłem,
przytulenie, przyniesienie mu zabawki na pociechę).

2. Czytaj dziecku książkę, która ukazuje sytuacje, gdzie ktoś potrzebuje pomocy.

Zapytaj dziecko, co zrobiłoby w takim wypadku. Jeżeli dziecko opowie właściwie,
pochwal je. Daj więcej prawidłowych sugestii, gdy potrzeba.

3. Pomóż dziecku odgrywać rolę niosącego pomoc w stosunku do lalek i

pocieszenia ich. Jeżeli ulubione zwierzę domowe jest chore lub skaleczone, pokaż
metody, którymi można mu pomóc.

4. Dawaj przykłady pocieszenia innych. Zanieś kwiaty lub jedzenie sąsiadom,

którzy mieli zmartwienie lub kłopoty. Powiedz: "Współczujemy im w ich zmartwieniu
(lub bólu)".

5. Będziesz musiał/ła/ często opisywać dziecku słabowidzącemu lub niewidomemu

zdarzenia, które doprowadzają kogoś do płaczu, ponieważ ono ich nie widziało. Dziecko
będzie wnioskować na podstawie tonu głosu i innych czynników, nie widząc wyrazu
twarzy danej osoby.

SOCJALIZACJA 81

Wiek 5-6

WYBIERA SOBIE PRZYJACIÓŁ ("PAWEŁ JEST MOIM NAJLEPSZYM

PRZYJACIELEM)

1. Zorganizuj dziecku warunki do zabawy z kilkorgiem dzieci. Niech dziecko samo

wybiera sobie partnera do zabawy, w której potrzebne są pary dzieci.

2. Pozwól dziecku wybrać przyjaciela, aby zaprosić go na rodzinną wycieczkę.
3. Od czasu do czasu pozwól dziecku zabrać do szkoły niewielki prezent dla

przyjaciela.

4. Nie zmuszaj dziecka do zabawy z dziećmi, które przychodzą dlatego tylko, że

ich rodzice odwiedzają rodziców dziecka.

5. Porozmawiaj z dzieckiem o swoich przyjaciołach i mów mu, dlaczego

szczególnie ich lubisz.

6. Rozmawiaj z dzieckiem o tym, kogo nazywamy przyjacielem - że jest to ktoś z

kim się lubi rozmawiać, ktoś, kto cię lubi, ktoś na kim ci zależy.

SOCJALIZACJA 82

Wiek 5-6

ZAZWYCZAJ

ROZSTRZYGA

SPÓR

Z

INNYMI

DZIEĆMI

BEZ

INTERWENCJI DOROSŁYCH

1. Jeżeli dziecko kłóci się, interweniuj tylko o ile zachodzi potrzeba. Daj mu czas

na zażegnanie kłótni, zanim się wtrącisz.

2. Zapytaj: "Gdy ktoś weźmie twoją zabawkę, co możesz zrobić zamiast bić go lub

krzywdzić czy krzyczeć?". Daj dziecku pewne wskazówki.

3. Gdy dziecko kłóci się i urazi uczucia innego dziecka, wyjaśnij dlaczego jest ono

dotknięte lub jest mu przykro.

4. Zaaranżuj sytuacje, w których spory można rozstrzygać słownie.
5. Czytaj dziecku opowiadania, w których kłótnie lub różnice zdań zażegnywane są

słowną argumentacją.

SOCJALIZACJA 83

Wiek 5-6

INSCENIZUJE CZĘŚCI HISTORYJKI GRAJĄC ROLĘ LUB UŻYWAJĄC DO

TEGO CELU LALEK

1. Poproś dziecko o odegranie prostej znanej historyjki. Czytaj lub opowiadaj

historyjkę podczas gdy dziecko ją odgrywa.

2. Pozwól dziecku wybrać opowiadania lub piosenki do odgrywania. Niechaj sobie

wybierze ulubioną część historyjki do odegrania.

3. Urządzaj przedstawienia kukiełkowe znanych bajek, początkowo wygłaszając

samemu/ej/ role. Następnie poproś dziecko, aby wybrało którąś z ról i jeszcze raz
odegrajcie historyjkę. Dawaj dziecku ustne wskazówki, jeżeli potrzeba.

37

4. Zamieniaj się kolejno rolami z dzieckiem, aby miało możność grać kilka postaci.
5. Użyj wyciętych z tektury figurek. Narysuj daną postać na dużym kartonie, a

potem wytnij otwory na ręce i głowę. Pomóż dziecku włożyć ręce i głowę we właściwe
otwory.

6. Zbuduj teatrzyk kukiełkowy z kartonowego pudełka. Dziecko może stać za

sceną, aby poruszać kukiełkami.

7. Pomóż dziecku stworzyć i odegrać rolę w historyjce, którą samo wymyśli.
8. Użyj masek zrobionych z torebek papierowych, aby dziecko tak

ucharakteryzowane odgrywało role.

SOCJALIZACJA 84

Wiek 5-6

BIERZE UDZIAŁ W ROZMOWACH Z RÓWIEŚNIKAMI ("LUBIĘ PSY

BARDZIEJ NIŻ KOTY")

1. Zachęć dziecko, by pokazało i opowiedziało innemu dziecku o nowej zabawce

lub niedawnym wydarzeniu.

2. Przeczytaj opowiadanie dwojgu lub trojgu dzieciom. Najpierw zadaj pytania

dotyczące treści. Wówczas zapytaj, co przeżywał i odczuwał dany bohater, jak one by się
czuły, gdyby im się przydarzyło to samo? Czy kiedykolwiek czuły to samo, co bohater
opowiadania?

3. Jeżeli dziecko nie ma ochoty samorzutnie się wypowiedzieć lub wstydzi się,

zadaj mu proste pytanie i domagaj się odpowiedzi.

4. Zorganizuj gawędę z dwójką lub trójką dzieci. Siądźcie w kole i rozmawiajcie o

tym, co wydarzyło się w ciągu dnia lub wakacji.

5. Zapytaj dziecko, gdy jest w grupie, które zwierzę lubi najbardziej. Zabieraj głos i

słuchaj na zmianę, aż wśród dzieci rozwinie się samodzielna wymiana zdań.

6. Pomóż innym dzieciom zrozumieć, dlaczego rozmawiając bezpośrednio z

dzieckiem niewidomym, najpierw muszą podać swoje imię. Dziecko niewidome może
mieć trudności w rozpoznawaniu właściwego momentu, aby włączyć się do rozmowy.
Jeżeli inne dzieci wiodą rej w dyskusji, przerwij im, wymów imię niewidomego dziecka i
dotykając go zapytaj: "A ty, Jacku, co o tym myślisz?"

SOCJALIZACJA 85

Wiek 5-6

WYJAŚNIA INNYM ZASADY GRY LUB ZABAWY

1. Upewnij się, że dziecko zna zasady gry. Poproś, aby poprowadziło zabawę lub

aby nauczyło inne dzieci, jak się gra. Pomagaj w razie potrzeby.

2. Graj w znaną grę z drugą osobą. Poproś dziecko, aby wyjaśniło, co właśnie

robisz. Zapytaj, co należy robić dalej. Spróbuj spowodować, aby dziecko zaczęło
samodzielnie uczestniczyć w grze i wytłumaczyło ci, co robi. Jeśli trzeba wyjaśnij, jaki
powinien być następny krok w grze. Na zakończenie pozwól, aby dziecko przedstawiło

wszystkie reguły i cały tok wykonywanych wspólnie czynności.

3. Jeżeli dziecko otrzyma na urodziny lub pod choinkę dziecięcą grę, przeznacz

odpowiedni czas na nauczenie go zasad tej gry. Podczas odwiedzin kolegi poproś, aby
twoje dziecko wytłumaczyło koledze reguły gry. Przysłuchuj się aby się przekonać, czy
dziecko właściwie rozumie zasady gry.

SOCJALIZACJA 86

Wiek 5-6

STAWIA SOBIE JAKIŚ CEL I DZIAŁA TAK BY GO OSIĄGNĄĆ ("DZIŚ BĘDĘ

ROBIĆ PORZĄDKI W KĄCIKU Z ZABAWKAMI")

1. Wybierz zadanie, które dziecko będzie umiało w pełni wykonać. Usiądź przy

nim i wymień kolejne czynności wchodzące w zakres zadania. Podczas gdy dziecko
wykonuje je, udzielaj mu słownych wskazówek, pytając na przykład: "Co robisz na
początku? Co następnie?".

2. Pewnego dnia, gdy dziecko postanowi coś samodzielnie wykonywać (jak mycie

zębów co wieczór bez przypominania), pozwól mu zaznaczać na planszy za pomocą
pałeczek lub nalepek osiągany postęp. Gdy dziecko osiągnie odpowiednią ilość pałeczek
lub nalepek, rodzice mogą nagrodzić wówczas dziecko, wzmacniając jego chęć do
wykonywania danej czynności.

3. Zacznij od niewielkiego, ale stanowczego zamierzenia, a w miarę jak dziecko

osiąga postępy w jego realizacji podsuwaj zamierzenia na dłuższą metę. Na przykład:
"Pościelę jutro łóżko bez przypominania". Następnie skłoń dziecko do postanowienia, że
wykona to w ciągu dwu dni z rzędu, następnie trzech dni.

4. Zapisuj swoje czynności planowane na dany dzień. (Np. napisać list, wymyć

podłogi). Wyjaśnij dziecku, że są one zrealizowane i dlatego je wykreślasz. Powiedz:
"Jestem zadowolona, ponieważ postanowiłam napisać list do babci i to zrobiłam".

SOCJALIZACJA 87

Wiek 5-6

WYJAŚNIA RODZINNE STOSUNKI POKREWIEŃSTWA (np.: "WUJEK

ROBERT JEST BRATEM TATY")

1. Opisz dziecku stosunki pokrewieństwa pomiędzy członkami rodziny operując

imionami i zdjęciami. Wyjaśnij kto jest kim dla kogo.

2. Wytłumacz, że mama i tata byli kiedyś tacy mali, jak ono teraz i mieszkali każde

w swoim domu razem ze swoimi rodzicami, braćmi i siostrami.

3. Pokaż dziecku zdjęcia z okresu, gdy mama i ojciec byli młodzi. Wymień imiona

innych osób znajdujących się na fotografii.

4. Wyjaśnij dziecku, w jaki sposób rodzeństwo i kuzynki są z nimi spokrewnieni.
5. Poproś, aby dziecko narysowało wszystkich członków rodziny. Nazwij ich

wszystkich według pokrewieństwa w stosunku do dziecka (matka, ojciec, siostra,
dziadek).