PROGRAM OREGOSKI
SOCJALIZACJA 1
Wiek 0-1
USPOKAJA SI LUB REAGUJE RUCHAMI CIAA W ODPOWIEDZI NA DOTYK, SPOJRZENIE LUB DWIK GOSU ZNANEJ OSOBY
1. Chcc uspokoi paczce dziecko, stosuj bliski fizyczny kontakt. Delikatnie je koysz, przemawiajc agodnie i czule. Gdy dziecko jest bardzo mae, no je z przodu w nosidle krztajc si koo zaj domowych.
2. Zabieraj ze sob dziecko w dziecicym leaczku lub w w�zku do pokoju, w kt�rym masz co do zrobienia.
3. Umoliw dziecku poznanie zapach�w i odgos�w kadej czci domu, jak r�wnie odgos�w wykonywania przez ciebie r�nych czynnoci. Zachowuj czsty kontakt z dzieckiem gosem i dotykiem.
4. Jeeli oddalasz si, m�w dziecku o tym, co wanie robisz. (Najlepiej jest wyeliminowa wszelkie inne odgosy, jak np. radia i telewizji, eby odgosy twego poruszania si i wykonywania czynnoci w peni potwierdzay twoj obecno).
5. Podczas ubierania, przewijania, karmienia i kpieli dziecka m�w mu o tym, co robisz.
6. Kontakt fizyczny z dzieckiem w czasie karmienia jest bardzo wany dla wizi uczuciowej midzy rodzicami a dzieckiem.
SOCJALIZACJA 2x
Wiek 0-1
OBSERWUJE OSOB PORUSZAJC SI NA LINII WZROKU
1. W� ubranie w ywych kolorach i sta w odlegoci ok. p� metra na wprost dziecka. Poruszaj si, aby zwr�ci jego uwag i utrzyma j na swojej osobie.
2. Umie przedmiot wywoujcy dwik (np. dzwonek) na ubraniu i poruszaj si na wprost dziecka.
3. M�w do dziecka zmieniajc intonacj wypowiadanych s�w.
x Moe nie nadawa si dla dziecka cakowicie niewidomego.
SOCJALIZACJA 3
Wiek 0-1
UMIECHA SI W REAKCJI NA ZAJMUJC SI NIM OSOB
1. Baw si wesoo z dzieckiem w czasie ubierania go i przewijania. askocz dziecko w stopy lub rce, dmuchaj na brzuszek i czsto przytulaj.
2. Po� rcznik na twarzy dziecka. Zapytaj: "Gdzie jest Zuzia?" i w odpowiedzi cignij rcznik i przytul policzek do policzka dziecka.
3. Odwied rce dziecka na boki i dmuchaj na jego klatk piersiow.
4. Baw si z dzieckiem zwracajc si do po imieniu (np. Kasiu!) z pewnej odlegoci i powtarzajc to przy zblieniu si. Kiedy bdziesz ju bardzo blisko, powiedz: "Aa, tutaj jest ..." (np. moja Kasia) i przytul je.
5. Gdy dziecko si umiecha, odwzajemniaj jego umiech i miej si. Powtarzaj czynno, kt�ra wywoaa umiech.
6. askocz inne czci ciaa dziecka - uszy zdaj si by szczeg�lnie wraliwym miejscem u dziecka. Baw si w "uklepywanie zagniecionego ciasta" lub piewaj wesoe piosenki.
SOCJALIZACJA 4x
Wiek 0-1
PATRZY NA SWOJE RCE I BAWI SI NIMI
1. Trzymaj rami dziecka tak, by miao rce w swoim polu widzenia. Potrzsaj i machaj rkami dziecka w r�ne strony, by zauwayo je.
2. Dotykaj rkami dziecka jego twarzy. Wyginaj paluszki dziecka, aby zdawao sobie spraw z ich ruch�w.
3. W� dziecku bransoletk, aby przy ruchach brzczaa na przegubie jego rki. Zawizuj jasne wsteczki lub kolorowe tasiemki na rkach lub palcach dziecka.
4. Baw si palcami dziecka w "sroczka kaszk warzya".
5. Baw si rkami dziecka w "klepanie ciasta", gdy ma je w swoim polu widzenia.
6. Po� dziecko na plecach i pom� mu sign rkami do swoich palc�w u n�g.
x Moe nie nadawa si dla dziecka cakowicie niewidomego.
SOCJALIZACJA 5x
Wiek 0-1
UTRZYMUJE KONTAKT WZROKOWY PRZEZ OKOO 5 SEKUND
1. Wyeliminuj odgosy mogce rozprasza uwag dziecka i zawoaj je z odlegoci okoo 60 cm.
2. Zwr� uwag, w kt�rym momencie dziecko rozpoznao kt�re z rodzic�w, sprawdzajc to na podstawie rozlunionych mini i uspokojenia. (Jest to odpowiednik reakcji nastpujcej po nawizaniu kontaktu wzrokowego).
3. Skieruj uwag dziecka na wyraziste dwiki, jak np. cmokanie, gwizdanie lub klaskanie w donie i zaobserwuj, na ile dziecko reaguje na to, co dzieje si w jego otoczeniu.
4. Podczas karmienia, przewijania i noszenia dziecka patrz na nie i m�w do niego o tym, co robisz w danej chwili. Przybli swoj twarz jak najbardziej do dziecka, aby nawiza kontakt wzrokowy. Nastpnie powoli odsuwaj si, aby sprawdzi, przy jakiej odlegoci dziecko jeszcze utrzymuje z tob kontakt wzrokowy.
5. Trzymaj kolorow zabawk przy swojej twarzy. Gdy dziecko nawie z tob kontakt wzrokowy - odsu zabawk.
x Moe nie nadawa si dla dziecka cakowicie niewidomego.
SOCJALIZACJA 6
Wiek 0-1
POZNAJE GOSY CZONK�W RODZINY, OKAZUJC TO GAWORZENIEM LUB TYM, E PRZESTAJE PAKA CZY UMIECHA SI
1. Ju od najwczeniejszego okresu ycia dziecka, kady z czonk�w rodziny, powinien jak najczciej nawizywa z nim kontakt. Poniewa dziecko uczy si poznawa kad osob po dotyku, zapachu i po gosie, mona wymyle specjalny sygna pozwalajcy dziecku identyfikowa dan osob, jak np. poklepanie rki dziecka lub radosny okrzyk.
2. Jeeli kontakt z dan osob by dla dziecka zdecydowanie przyjemny, zacznie ono szybko reagowa we waciwy sobie spos�b, dajc znak, e rozpoznaje t wanie osob.
3. Piosenki i zabawy z dzieckiem powinny zawiera jak najwicej kontaktu fizycznego.
4. Kady czonek rodziny powinien jak najczciej wypowiada imiona pozostaych, w�wczas bowiem dziecko atwiej je sobie przyswoi. Rozmawiajc z dzieckiem i z wszystkimi osobami z rodziny m�w: "Chod tutaj ... (imi)", "Gdzie jest ... (imi)?"
SOCJALIZACJA 7
Wiek 0-1
REAGUJE POZYTYWNIE NA PRZEBYWANIE W GRONIE RODZINNYM, OKAZUJC TO GOSEM, UMIECHEM I TYM, E PRZESTAJE PAKA
1. Spraw, aby dziecko stao si integraln czci ycia rodzinnego - jedzenia, rob�t domowych, kpieli, podr�owania. Podczas wsp�lnych spotka rodziny, np. w porze posik�w, postaraj si, aby wszyscy jej czonkowie zasiadali przy stole zawsze na tych samych miejscach.
2. Poczcie rce dookoa stou odmawiajc modlitw przed jedzeniem.
3. Po skoczonym posiku niech dziecko posiedzi na kolanach kogo z rodziny (ojca, jeli cay dzie przebywa poza domem).
4. Wprowadzaj w cigu dnia sta porcj rozdokazywania i wesoego zamtu wr�d caego grona rodzinnego. Wyjaniaj dziecku odgosy, kt�re syszy i w og�le o co chodzi w zabawie, z czego si wszyscy ciesz itd.
5. Pozwalaj starszemu rodzestwu zajmowa si dzieckiem i bawi si z nim oraz zachcaj do tego.
6. Zabieraj dziecko idc do sklepu i wszdzie tam, dokd udajesz si z rodzin.
SOCJALIZACJA 8
Wiek 0-1
KLEPIE I CIGNIE DOROSEGO ZA WOSY, NOS, POLICZEK
1. Dotykaj i gaszcz czule twarz dziecka (usta, nos, policzki).
2. Zachcaj dziecko, aby ciebie badao dotykiem, skoro stwierdzisz, e rozumie ju rol swych rk w eksploracji otoczenia.
3. Uczy zabaw z prowadzenia rki dziecka po rysach swojej twarzy w celu odnajdywania poszczeg�lnych jej czci. Skoro stwierdzisz budzenie si ciekawoci u dziecka, nazywaj czci twarzy. Odnajduj razem z dzieckiem te same czci na jego twarzy.
4. Wydawaj ustami rozmaite odgosy: caowania, cmokania, wistania, uderzania jzykiem o podniebienie - rrr ..., dzwonienia zbami. Nastpnie pom� dziecku dosign rk twej twarzy.
5. Twoja twarz nie jest, by moe, dla dziecka najbardziej interesujc czci twego ciaa. Mog je bardziej interesowa np. palce twych n�g, pachnce przecie nieco od potu i poruszajce si, albo szyja - oprzyj na niej rk dziecka, gdy m�wisz lub piewasz.
SOCJALIZACJA 9+
Wiek 0-1
SIGA KU ZNANEJ OSOBIE
1. U� dziecko na wznak lub posad podparte, tak aby rce miao wolne, nie skrpowane adnym przykryciem.
2. Zabawiaj niemowl dotykaniem i cigym odzywaniem si do niego. Nastpnie odsu si poza zasig jego rk i wydawaj te same odgosy lub wymawiaj te same sowa, co przedtem. Dziecko moe w�wczas usiowa odnale rk r�do poprzednio doznawanej przyjemnoci dotykowej.
3. Zanim dziecko wemiesz na rce, przem�w do niego, stosujc to samo umowne sowo:"chod". M�wic to wycignij ku niemu rce.
4. Zanim podniesiesz dziecko, ujmij obie jego rce i razem przycignij ku sobie.
5. Bywa, e dziecko wczeniej zaczyna siga po znany mu przedmiot zwizany z jedzeniem, jak np. butelka. Spr�buj przesuwa uwag dziecka z przedmiotu na osob.
+ Moe by osignite w p�niejszym wieku przez dziecko cakowicie niewidome.
SOCJALIZACJA 10x
Wiek 0-1
REAGUJE NA SWOJE ODBICIE W LUSTERKU (WYCIGA RCE, KLEPIE LUSTRO)
1. Daj dziecku do zabawy nie tukce si lusterko. Upewnij si, e daje ono czyste odbicie.
2. Usid z dzieckiem przed duym lustrem. Bawcie si w ulubion przez dziecko zabaw lub piewajcie piosenk, kt�r zna i lubi. Poka dziecku jego odbicie i odbicie innych os�b w lustrze.
3. Trzymaj zabawki na wprost lustra. Zawie jasne wiato, tak by si w nim odbio. Zach dziecko do dotykania lustra.
4. Opisuj dziecku czci jego ciaa dotykajc ich, a nastpnie wska mu je w odbiciu lustrzanym.
5. We rczk dziecka i uderz ni lekko w lustro. Zr�b z tego zabaw.
6. Umie due lustro w pokoju dziecka. Zwr� uwag, aby je umieci tak, by dziecko widziao odbicie caej swojej postaci.
x Moe nie nadawa si dla dziecka cakowicie niewidomego.
SOCJALIZACJA 11
Wiek 0-1
BAWI SI SAMO NIE PACZC, W POBLIU ZAJTEJ CZYM INNYM OSOBY DOROSEJ PRZEZ OKOO 10 MINUT
1. Daj dziecku wiksz ilo zabawek i przedmiot�w domowego uytku i poka mu, jak si mona nimi bawi za pomoc uderzania, mieszania, podzwaniania. Nie polegaj na staych r�dach dwiku, jak radio czy TV, ale popieraj u dziecka suchanie aktywne, a nie pasywne.
2. Podawaj nazwy wszelkich rozlegajcych si odgos�w.
3. Twoja obecno w pobliu dziecka jest konieczna dla zapewnienia mu poczucia bezpieczestwa podczas samodzielnej zabawy, oraz dla czuwania nad jej sensem. Odw�d je od uporczywego powtarzania jednej czynnoci, jak np. bujanie si lub tarcie oczu. Jeeli dziecko przejawia te blindyzmy, przerwij pr�by jego samodzielnej zabawy i powr� do zabaw z twoim czynnym udziaem.
4. Wynajduj zabawki, wzbogacajce wraenia dotykowe, wchowe, smakowe i wzrokowe dziecka i kt�re rozbudzaj jego ciekawo.
5. Zmieniaj czsto dawane dziecku zabawki, aby coraz bardziej rozbudza jego zainteresowanie.
SOCJALIZACJA 12
Wiek 0-1
WOKALIZUJE W CELU NAWIZANIA KONTAKTU Z OSOB DOROS
1. Zachcaj dziecko, aby podczas zabaw dobywao gosu. Naladuj kady dwik wydawany przez dziecko. Prowad dialog wokalizami, bdcy prototypem rozmowy. Nastpnie zmie rodzaj wydawanego dwiku i zwr� uwag, czy dziecko pr�buje ciebie naladowa.
2. Podchod do dziecka ilekro wydaje dwik, choby najcichszy. Traktuj jego wokalizy jako sowa i przypisuj im odpowiednie znaczenia. Dziecko w�wczas uczy si, e dwik moe mie sens i wywoywa skutek. Utrzymuj kontakt gosowy z dzieckiem, kiedy jeste w pobliu, ale nie dotykaj w�wczas dziecka.
3. Pytaj dziecko o to, czy chce tego czy tamtego, zanim mu dasz dany przedmiot. Reaguj gosem na kad wokalizacj dziecka.
SOCJALIZACJA 13
Wiek 0-1
REAGUJE NA DWIK SWEGO IMIENIA ODWRACAJC SI W STRON M�WICEGO LUB WYCIGAJC KU NIEMU RCE
1. Uywaj jak najczciej imienia dziecka kiedy m�wisz o tym, co robi. (Np. "Piotru potrzsa grzechotk").
2. Woaj dziecko po imieniu stajc za nim lub obok niego i obserwuj czy zwr�ci si ku tobie.
3. Woaj dziecko po imieniu z drugiego kraca pokoju i powtarzaj jego imi zbliajc si. Bierz dziecko na rce wymawiajc jego imi.
4. Wymawiajc imi dziecka jednoczenie nacinij piszczc zabawk trzyman przy swej twarzy. Coraz mniej "pacz" zabawk stopniowo eliminujc pomocniczy sygna dwikowy przycigajcy uwag dziecka. Na koniec wymawiaj imi dziecka bez tego dodatkowego efektu.
5. W czasie karmienia usid na wprost dziecka i zerodkuj jego uwag na tym, co si przed nim dzieje, wymawiajc jego imi i m�wic: "Przyniosam ci jabuszko". Wymagaj, eby dziecko zwr�cone byo przodem ku tobie, kiedy podajesz mu jedzenie.
6. Wymawiaj imi dziecka i r�wnoczenie zapalaj wiato. To moe pom�c przycign jego uwag. Niech to bdzie zabawa. Stopniowo eliminuj zapalanie wiata, aby w kocu dziecko reagowao jedynie na dwik swego imienia.
SOCJALIZACJA 14
Wiek 0-1
BAWI SI SAMO OKOO 10 MINUT
1. U� dziecko na wznak i zawie w zasigu jego rk przedmioty wydajce dwiki oraz takie, kt�re maj interesujc faktur. Jeeli dziecko nie zaczyna samo si nimi bawi sigajc ku nim, zbli je do jego rk. Lekkie przedmioty moesz pooy na brzuszku dziecka, aby je zachci do zdjcia ich.
2. Przedmioty suce dziecku do zabawy powinny by zawsze przy nim w zasigu chwytu, na blacie dziecinnego stolika z krzesekiem lub na dywaniku czy kocyku tu obok niego.
3. Wynajduj przedmioty, kt�re pocigaj dziecko swym dwikiem, smakiem, zapachem lub interesujc faktur. W byszczcym, twardym plastyku dziecko prawie nie dostrzega nic zachcajcego.
4. Ilekro zbliasz si ponownie do dziecka, eby si nim zaj, przytulaj je i czule do niego przemawiaj.
5. Utrzymuj wizi towarzyskie z rodzinami, w kt�rych s dzieci, tak aby twoje dziecko mogo w naturalny spos�b obcowa z innymi dziemi. Powinno to stanowi zacht do samorzutnie podejmowanych zabaw.
SOCJALIZACJA 15
Wiek 0-1
UCZESTNICZY W DW�CH ZABAWACH WYMAGAJCYCH UDZIAU INNEJ OSOBY ("KOSI-KOSI-APCI" I "A-KUKU")
1. Kiedy donie dziecka s rozlunione i otwarte, uchwy je i uderz je o siebie tak, aby rozlego si klanicie.
2. Usid naprzeciw dziecka trzymajc swe donie na wprost doni dziecka. Chwy dziecko za rczki i klanij jego domi o siebie, albo o swoje policzki.
3. Ustaw donie dziecka na zewntrz swych wasnych, nieco oddalonych od siebie doni i powiedz: "klaszczemy" i zach dziecko, aby popchno twoje donie ku sobie i wywoao odgos klanicia. Poka, e przy klaskaniu mog powstawa rozmaite odgosy. Niech twoje rce stawiaj nieznaczny op�r.
4. piewaj piosenki towarzyszce zabawom z klaskaniem, np. "Wszystkie dzieci klaszcz w donie, tak jak ja, tak jak ja".
5. Popro troch starsze dziecko, eby pobawio si z twoim w "kosi-kosi-apci". Dziecinne rce mog bardziej zachci niemowl do zabawy.
6. W czasie kpieli w wannie baw si w klaskania, mokre planicia s goniejsze, a ich fizyczne odczuwanie ywsze. Zabawa w "a-ku-ku" w wodzie te moe by bardziej pocigajca.
7. Kiedy dziecko zaczyna samo klaska w donie, potraktuj to jako zaproszenie do zabawy.
SOCJALIZACJA 16+
Wiek 0-1
PRZYWOUJE ZNAN SOBIE DOROS OSOB
1. Odpowiadaj na wokalizacje, kt�re brzmi jak przywoywanie. Uwiadom dziecku, e przychodzisz, kiedy ci woa. Jeeli wokalizacja nie przypomina twojego imienia, zbliajc si do dziecka wymieniaj je (m�w w trzeciej osobie, e idziesz).
2. Popro, eby dwie osoby dorose siedzce przy odlegych kracach stou woay si wzajemnie po imieniu. Teraz ty wzywaj dziecko do siebie. Chwal, gdy raczkuje ku tobie (lub choby usiuje to robi). Poka dziecku, e chcc aby jaka osoba do ciebie podesza, wzywasz j po imieniu i czekasz a si odezwie lub przyjdzie.
3. Zwracaj si do poszczeg�lnych czonk�w rodziny po imieniu, aby w ten spos�b uatwi dziecku ich rozr�nianie.
+ Moe by osignite w p�niejszym wieku przez dziecko cakowicie niewidome.
SOCJALIZACJA 17+
Wiek 0-1
NAWIZUJE KONTAKT Z DOROS OSOB PODAJC JEJ ZABAWK, JAK INN RZECZ LUB CO DO JEDZENIA
1. Baw si z dzieckiem dajc mu i biorc z jego rki ulubion zabawk. Powtarzaj to wielokrotnie, aby dziecko zrozumiao, e za kadym razem dostanie zabawk z powrotem. Z pocztku oddawaj wzit zabawk natychmiast.
2. Kiedy dziecko je co, co si je palcami, np. chrupki, w� mu kawaek do ust m�wic: "Masz, to dla ciebie". Nastpnie, kiedy dziecko wemie w rk nowy kawaek, sam/sama otw�rz usta, poprowad rk dziecka z tym kskiem do swych ust i powiedz: "A to dla mnie". miej si i chwal dziecko.
3. Poka dziecku, jak si podaje pik, m�wic mu jednoczenie np.: "Daj mi pik". Powiedz: "Dzikuj!" i zwr� szybko dziecku zabawk. Powtarzaj t czynno po wielokro.
4. Popro dziecko, eby ci oddao na niby zabawk lub co, co dostao do jedzenia. R�b to po to, by sprawdzi, czy dziecko ju umie podzieli si czym z inn osob. Staraj si, eby dziecko zrozumiao, e odzyska to, co ci daje.
5. Uyj do zabawy pozytywki. Poka dziecku, e jak ci j da, to mu j nakrcisz.
+ Moe by osignite w p�niejszym wieku przez dziecko cakowicie niewidome.
SOCJALIZACJA 18
Wiek 1-2
TULI SI DO ZNANEJ MU OSOBY, GASZCZE J I CAUJE
1. Poka dziecku, co robisz, witajc mi ci osob. Trzymajc dziecko na rkach przywitaj si z t blisk osob, po trzykro radonie j ciskajc i obejmujc.
2. Rado z ujrzenia bliskiej osoby wyraaj za pomoc ucisk�w, gaszczc j i obejmujc.
3. Zachcaj dziecko do gest�w przytulania si do drugiej osoby. M�w np.: "Uciskaj cioci". Staraj si, eby dziecko wyraao swym zachowaniem to, co rzeczywicie czuje.
4. Dawaj dziecku mikkie, pluszowe zabawki, niekt�re mog wydawa dwiki. Niech je trzyma, tuli i niech z nimi sypia.
5. Uywaj serdecznych, czuych s�w w kontakcie z dzieckiem. M�w dziecku, e je kochasz, cauj je i pie.
SOCJALIZACJA 19
Wiek 1-2
NALADUJC DOROSEGO CISKA ZABAWK LUB POTRZSA NI, ABY WYDOBY DWIK
1. Posad dziecko koo siebie i potrzsaj zabawk lub ciskaj j. miej si z rozlegajcych si odgos�w.
2. W� t zabawk w rk dziecka i pom� mu ciska j lub ni potrzsa. Zmniejszaj stopniowo fizyczn pomoc, w miar jak dziecko robi postpy.
3. Kiedy ju dziecko potrafi samodzielnie potrzsa zabawk lub ciska j, naladuj czynno dziecka.
4. Zdobd dwie identyczne zabawki, wydajce odgos przy naciskaniu. Jedn daj dziecku, a drug trzymaj sam/sama. ciskaj swoj i staraj si, eby dziecko ci naladowao. Urzdzaj zabawy przedmiotami, z kt�rych wydobywaj si dwiki.
SOCJALIZACJA 20x
Wiek 1-2
NALADUJE ZABAW INNEGO DZIECKA BBNICEGO W BBENEK, POTRZSAJCEGO DZWONKIEM, KLASZCZCEGO W DONIE
1. Umie dziecko z innym, nieco od niego starszym na niewielkiej, ograniczonej bokami powierzchni, np. w kojcu lub w duym kartonowym pudle. Daj dzieciom kilka par wydajcych dwiki zabawek i pom� dziecku uczy si w ten spos�b od drugiego dziecka.
2. Kiedy starsze dziecko czym haasuje lub wydobywa dwiki z zabawek, poka mniejszemu, jak si to robi, fizycznie kierujc jego ruchami.
3. Popro inne dziecko, aby przychodzio pobawi si obok twojego dziecka - rozbudzi to jego ciekawo.
4. Dziecko niewidome bdzie potrzebowao wicej fizycznej pomocy osoby dorosej i starannego wyjanienia, na czym polegaj czynnoci starszego dziecka.
5. Baw si z dzieckiem w takie zabawy, jak: "Ojciec Wirgiliusz".
x Moe nie nadawa si dla dziecka cakowicie niewidomego.
SOCJALIZACJA 21
Wiek 1-2
BAWI SI SAMODZIELNIE OBOK INNEGO DZIECKA
1. Zapro drugie dziecko do swego domu. Przygotuj dwa komplety zabawek, takich jak piki, klocki. Dziecko niewidome wymaga z pocztku twojej aktywnej pomocy. M�w mu, co drugie dziecko robi i pom� mu robi to samo ze swoimi zabawkami.
2. Daj kademu z dzieci wagon, samoch�d lub cignik i zach je do pchania zabawki. Chwal twoje dziecko za samodzieln zabaw.
3. Ogranicz przestrze w ten spos�b, eby dzieci musiay by blisko siebie. Urzd zabaw sadzc dzieci przy stolikach z krzesekami lub umie je w kojcu czy te w piaskownicy.
SOCJALIZACJA 22
Wiek 1-2
AKCEPTUJE NIEOBECNO RODZIC�W W DOMU, NORMALNIE SI BAWIC (MOE PRZEZ KR�TKI CZAS OKAZYWA NIEZADOWOLENIE)
1. M�w dziecku, dokd idziesz i jak dugo ci nie bdzie. (Np.: "Schodz na d� na minutk"). Z pocztku wychod na kr�ciutko.
2. Powierzaj dziecko czsto opiece innych dorosych os�b. Postaraj si, aby dziecko przekonao si, e osoby zastpujce rodzic�w wietnie si z nim bawi.
3. Kiedy wychodzisz na duej, powiedz o tym dziecku i uprzed, z kim zostanie. Wtedy dopiero wyjd. Kilkakrotne twoje wyjcia, po kt�rych powracasz, sprawi, e dziecko bdzie ufao twoim sowom.
4. Utrzymuj swe normalne kontakty z ludmi i zabieraj dziecko ze sob tylko wtedy, gdy sdzisz, e i dla niego kontakty te s wskazane.
5. Naucz osoby zastpujce ci przy dziecku jego ulubionych zabaw i piosenek. Wska im ulubiony kocyk i najmilsze zabawki dziecka. Wychodzc zostaw dziecko w miejscu i otoczeniu, do kt�rego przywyko.
6. Po powrocie powicaj dziecku szczeg�lnie duo uwagi.
7. Nie wychod z domu, kiedy dziecko ju zasno, aby nie zdarzyo si, e gdy si obudzi, stwierdzi, e ci nie ma.
SOCJALIZACJA 23
Wiek 1-2
TULI DO SIEBIE I NOSI LALK LUB PLUSZOWE ZWIERZTKO
1. Zamiast mikkiego kocyka, do kt�rego dziecko zwykle tuli si w �eczku daj mu szmacian lalk lub pluszowego misia.
2. Owi lalk w kocyk i przytul do siebie. Zach dziecko, aby j wzio i take pocieszyo i przytulio.
3. Popro dziecko, aby przynioso lal lub misia i pokazao komu z rodziny.
4. piewaj piosenki i m�w dziecku wierszyki o lalkach i misiach.
SOCJALIZACJA 24
Wiek 1-2
UYWA GOSU ZWRACAJC SI DO INNYCH OS�B I ZABAWEK
1. Bawic si gosem stale prowad z dzieckiem swoiste "dialogi"; naladuj dwiki, wydawane przez dziecko i zachcaj je do naladowania twoich wokaliz. M�wic do dziecka patrz na nie i przemawiaj bezporednio do niego. Unikaj m�wienia do dziecka w czasie gdy jeste pochonity/a/ inn czynnoci, i nie moesz skupi na nim caej swojej uwagi.
2. Wymagaj od dziecka, eby ci po swojemu woao, dop�ki si nim nie zajmiesz. Zachcaj je, eby wokalizacje wyraajce r�ne pragnienia i potrzeby, kierowao do ciebie.
3. Naucz innych czonk�w rodziny i przyjaci� domu pozdrawia dziecko przy wejciu do pokoju. Popro ich, aby zatrzymali si przy nim na chwil i przem�wili wprost do niego.
4. Delikatnie zwracaj twarz dziecka ku sobie kiedy do ciebie przemawia. Dziecko niewidome bdzie wymagao wikszych wzmocnie, aby je tego nauczy.
SOCJALIZACJA 25
Wiek 1-2
PR�BUJE WYKONYWA NAJPROSTSZE CZYNNOCI DOMOWE (PRZENOSI PLASTYKOWE NACZYNIE, WKADA ZABAWK DO PUDA)
1. Kiedy dziecko ju umie si porusza, niech chodzi za tob gdy krztasz si po domu. Powinna mu wtedy objania, co robisz i od czasu do czasu dawa drobne polecenia.
2. Uczenie dziecka tego, aby byo "maym pomocnikiem" w gospodarstwie domowym ma suy wdroeniu go do pracy zespoowej nie za temu, by matka moga szybciej wykona wiksz liczb czynnoci. Zadania dawane dziecku powinny by dostosowane do jego moliwoci, przy czym nie naley mu szczdzi zachty i wykazywa, e r�ne rzeczy potrafi robi. Unikaj dawania zada za kar. Nie m�w np. tak: "Zrobie okropny baagan - masz to wszystko sprztn".
3. Polecaj dziecku cign przecierado z �ka, wyj poduszk z powoczki, przynosi ci r�ne przedmioty, wkada rzeczy do szuflad lub ka na p�ki, zanie kubek lub talerzyk do zlewo-zmywaka.
SOCJALIZACJA 26
Wiek 1-2
POWTARZA CZYNNOCI WYWOUJCE MIECH I PRZYCIGAJCE UWAG
1. Reaguj odpowiednio kiedy dziecko uczyni co dowcipnego czy zabawnego. miej si i m�w: "Ale to mieszne!".
2. Ucz dziecko prostych, miesznych rymowanek. Pro dziecko, eby zechciao powiedzie taki wierszyk braciszkowi, cioci itp.
3. Gdy dziecko zbyt dugo baznuje, powiedz mu, e si ju tym zmczya i podaj mu jak inn czynno.
SOCJALIZACJA 27
Wiek 1-2
RAZEM Z OSOB DOROS BAWI SI W ZABAWY PALUSZKOWE I W ZABAWOWE WIERSZYKI (np. "LATA OSA KOO NOSA")
1. Wymyl jakie ruchowe zabawy zwizane z konkretnymi przedmiotami funkcjonujcymi w yciu dziecka. Na pocztku zabawy powinny polega na ruchach caego ciaa, a z czasem mie za przedmiot coraz mniejsze jego czci i wreszcie mona wprowadza zabawy paluszkowe.
2. Pokazuj dziecku, jakie ruchy ma wykonywa palcami i baw si z nim.
3. Pozycja dziecka powinna je zachca do czynnego udziau w zabawie. Posad je na kolanach twarz do siebie; nastpnie posad tak, by plecy jego byy zwr�cone do ciebie, a twarz do przodu i aby obejmowaa je rkami w pasie i moga objani dziecku zabaw, gdy obydwoje znalelicie si w tej samej pozycji. Wreszcie posad je przy swoim boku.
4. Wyszukaj piosenki, kt�re m�wi o bieganiu, kpieli, kadzeniu si spa i piewaj je w odpowiednich momentach. Opuszczaj g�wne sowo w piosence lub nie kocz frazy i zachcaj dziecko, aby piosenk uzupeniao lub koczyo.
5. Podawaj dziecku nazwy piosenek, eby mogo prosi o zapiewanie danej piosenki.
6. W zabawach paluszkowych wykonuj odpowiednie czynnoci razem z dzieckiem i dopiero po wielu powt�rzeniach ogranicz si do wypowiedzenia odpowiednich s�w, w�wczas dziecko powinno ju samo wykona waciw czynno.
7. Korzystaj ze zbioru zabaw paluszkowych zamieszczonego w czci podrcznikowej PROGRAMU OREGOSKIEGO.
SOCJALIZACJA 28
Wiek 1-2
BAWI SI RAZEM Z INNYM DZIECKIEM Z POMOC DOROSEGO (TOCZENIE PIKI, PCHANIE SAMOCHODU)
1. Usad dzieci tak, aby ich nogi stykay si tworzc granice, w obrbie kt�rych mog turla pik lub popycha do siebie samoch�d, czy w�zek. Kieruj zabaw dzieci, dop�ki nie potrafi bawi si same z twoj niewielk pomoc.
2. Daj dzieciom kr�tk link, aby mogy j cign, kade ku sobie. Mog si w to bawi na siedzco lub na stojco.
3. Baw si z dzieckiem w "R�b tak jak ja" traktujc to jako wiczenie w naladowaniu. Maszerowaniu niech towarzyszy np. rytmiczne klaskanie lub tupanie nogami.
4. Oprzyj tektur o ksik, tak by tworzya pochylni, poka dzieciom, jak postawi u szczytu ciar�wk lub samoch�d i pchn lekko, aby z rozpdu pojazd jecha na d�. Niech najpierw jedno dziecko puszcza samoch�d, a drugie apie go na dole, a potem niech zamieni si rolami.
5. Urzdzaj zabawy na powietrzu, w kt�rych obydwoje dzieci jednoczenie robi to samo: np. huta si na hutawce linowej, buja na hutawce-dwigni lub krci na karuzeli. Zwracajc si do dzieci wymawiaj jak najczciej ich imiona.
6. Naucz dzieci zabawy pt. "Piercie dookoa r�y". Zach dzieci do samodzielnej zabawy po kilkakrotnym bawieniu si z twoj pomoc.
SOCJALIZACJA 29
Wiek 1-2
SAMO ZACZYNA SI BAWI
1. Kiedy dziecko niczym si nie zajmuje, pytaj: "Gdzie jest ...? (wymie ulubion zabawk)". Zanim zwr�cisz si do dziecka z tym pytaniem, odczekaj jaki czas, aby zobaczy, czy samo nie podejmie jakiej zabawy. Nu piosenk lub wypowiedz co, co moe dziecku zasugerowa jak czynno zabawow.
2. Zaobserwuj, czy dziecko wyszukuje zabawk czy przedmiot, kt�ry by tematem zabawy, w kt�r si uprzednio z nim bawia. Powt�rz zabaw, kt�r, jak stwierdzia, zapamitao.
3. Trzymaj zabawki dziecka w specjalnie do tego przeznaczonym pudle i niechaj stoi ono zawsze w tym samym miejscu, atwo dla dziecka dostpnym. Naucz dziecko trafiania do tego puda. Zachcaj je do wkadania z powrotem zabawek do puda, eby wiedziao, gdzie ich szuka do nastpnej zabawy.
4. Jedn z szafek kuchennych przeznacz do uytku dziecka, umieszczajc tam przedmioty domowego uytku, kt�rymi dziecku wolno si bawi (miseczki, plastykowe pojemniki i nakrtki, sitko, drewniane yki). Naucz dziecko, kt�ra szafka jest "jego".
SOCJALIZACJA 30
Wiek 1-2
PODAJE DOROSEMU KSIK, ABY MU POCZYTA LUB DO WSP�LNEGO OGLDANIA
1. Przeznacz okrelony, zawsze ten sam czas w cigu dnia (i w miar moliwoci to samo miejsce) na spokojny wypoczynek i czytanie. Zachcaj dziecko, aby pamitao o tej chwili i w odpowiednim momencie przynosio ksik.
2. Wsp�lnie z dzieckiem odpoczywaj przy lekturze. Trzymanie dziecka na kolanach jest w tej sytuacji wygodne i przyjemne zar�wno dla osoby dorosej, jak dla dziecka.
3. Trzymaj ksiki w jakim staym miejscu, do kt�rego dziecko atwo trafi.
4. Podawaj dziecku tytuy ksiek. Moesz je tak formuowa, eby dziecku atwo byo zapamita i zrozumie, o kt�r ksik chodzi (np. ksika o zwierztach, ksika o zabawkach, ksika pachnca).
5. Dla dzieci z powanym upoledzeniem wzroku przyczep na okadkach ksiek wskaniki dotykowe, aby dziki nim mogy odr�nia ksiki. Niech dziecko pomoe ci przytwierdzi tego rodzaju znacznik do kadej ksiki, przy czym trzeba mu powiedzie, kt�ry znacznik odpowiada kt�rej ksice.
6. Dzieci lubi oglda albumy z fotografiami wasnymi i czonk�w rodziny. Zr�b taki album do ogldania wraz z dzieckiem. M�w dziecku, co robi na danej fotografii.
7. Zdobd dla dziecka ksik z obrazkami poznawanymi dotykiem, najlepiej tak, w kt�rej obrazki przedstawiaj przedmioty lubiane przez dziecko.
SOCJALIZACJA 31
Wiek 1-2
CIGNIE DRUG OSOB, EBY JEJ POKAZA JAK CZYNNO LUB PRZEDMIOT
1. Nam�w dziecko, eby pokazao to, "co", o co chodzi tatusiowi, siostrzyczce itp. Zachcaj dziecko, aby starao si go/j/ tym zaj. Powiedz danej osobie, eby zaczekaa, a dziecko samo jej pokae, co ma do pokazania.
2. Kiedy dziecko czego dokona - a tych osigni jest co dzie wiele - znajdzie co, nauczy si piosenki, wykroi foremk ciasteczko, m�w mu: "Mama ucieszy si, jak zobaczy tego robaczka", "Marysia lubi t piosenk, zapiewaj j dla niej", "Jutro kiedy przyjdzie babcia, moesz jej da to ciasteczko, kt�re upieka".
SOCJALIZACJA 32
Wiek 1-2
POTRAFI SPOKOJNIE CZEKA DO PICIU MINUT NA ZASPOKOJENIE SWYCH POTRZEB, POSADZONE NA WYSOKIM KRZESEKU PRZED JEDZENIEM LUB NA MATERACYKU PRZED PRZEWIJANIEM
1. Na pierwsz pr�b wybierz por, kiedy dziecko nie jest zbyt zmczone ani godne i kiedy jest zdrowe.
2. Powiedz dziecku, kiedy je sadzasz na krzeseku, e przygotujesz mu teraz jedzenie, kt�re bdzie niedugo gotowe. M�w dziecku o kolejnych etapach i czynnociach, jakie wykonujesz przyrzdzajc jedzenie. Zwracaj uwag na zapachy i odgosy towarzyszce gotowaniu.
3. Jeeli dziecko z trudem wytrzmuje czekanie, zacznij od sytuacji, w kt�rej dasz mu czeka jedn minut i stopniowo wyduaj ten czas.
4. Powiedz dziecku, e jest bardzo grzeczne, bo tak cierpliwie czeka. M�w to nawet wtedy, gdy czas oczekiwania wynosi minut czy dwie.
5. Podsunicie dziecku jakiej pochaniajcej uwag zabawy czsto pomaga znosi oczekiwanie. Wszak doroli postpuj w ten sam spos�b czytajc czasopisma w poczekalni u lekarza.
SOCJALIZACJA 33+
Wiek 1-2
RACZKUJE LUB IDZIE NA POSZUKIWANIE ZNANEJ OSOBY
1. Zawoaj dziecko z drugiego pokoju, proszc je,aby do ciebie przyszo. Pom� mu zorientowa si gdzie jeste uzupeniajc wezwanie jakim dodatkowym sygnaem akustycznym. Jeeli dziecko wykazuje pewn dezorientacj, dorzu jeszcze jeden sygna, np. zastukaj w cian lub w blat kredensu. Nagrod dziecko czuym uciskiem za wysiek dotarcia do ciebie.
2. Kiedy rodzina zgromadzona jest w jednym pokoju, zach dziecko, aby poszukao brakujcego czonka rodziny, albo psa czy kota chowanego w domu.
3. Gdy dziecko przebywa na dworze koo domu, zawoaj je aby przyszo do ciebie np. do kuchni lub do azienki. Uzupeniaj sowa odgosami charakterystycznymi dla tych pomieszcze. Powtarzaj te informacj o tym, gdzie si wanie znajdujesz. Np. "Jestem w azience", "Jestem obok lod�wki".
4. Kiedy zbierze si grono przyjaci� czy krewnych, zawoaj dziecko, eby do ciebie przyszo. Gosy inne ni gosy domownik�w i w og�le gwar mog stwarza dziecku pewien problem, ale uczy si ono szybko rozr�nia znane sobie gosy wr�d gwaru i innych gos�w.
5. Baw si z dzieckiem w chowanego. Z pocztku odejd od dziecka na niewielk odlego i woaj do niego, a nastpnie odsuwaj si troch dalej i znowu woaj.
6. Dziecko niewidome moe uzna, e ci nie ma, skoro jeste poza zasigiem jego dotyku. Zaczynaj od bardzo maej odlegoci i dawaj mu si zawsze znale, kiedy ono szuka, a ty kryjesz. Nigdy nie dopuszczaj do tego, eby dziecko szukao ci tak dugo, a si zlknie lub zrezygnuje z zabawy.
+ Moe by osignite w p�niejszym wieku przez dziecko cakowicie niewidome.
SOCJALIZACJA 34
Wiek 1-2
POPROSZONE O TO, DZIELI SI Z INNYM DZIECKIEM ZABAWK LUB JEDZENIEM
1. Turlaj z powrotem do dziecka przysan przeze pik lub samoch�d. Niech si tym samym upewni, e zabawka do niego powraca.
2. Niech dziecko pomoe ci przepoowi jabko, aby mogo podzieli si nim z koleg. Popro dziecko, eby podao mu jedn poow jabka, po czym wr�cio do siebie po drug poow.
3. Popro dziecko, aby dao koledze zabawk. Powiedz dziecku, e kolega pobawi si ni troch i odda mu. Pochwal, gdy wykae ch dzielenia si.
4. Przy stole popro dziecko, eby poczstowao jedzeniem siedzc obok osob. Zwr� mu uwag, e kady bierze troch jedzenia dla siebie, a reszt zostawia dla innych. Niech caa rodzina czstuje si wzajemnie.
5. Gdy tylko nadarzy si sposobno, pro dziecko, eby pomogo drugiemu zaspokoi jego potrzeby. Pom� niewidomemu dziecku poda innemu picie czy jedzenie.
SOCJALIZACJA 35
Wiek 1-2
WITA TRZY OSOBY SPOR�D R�WIENIK�W LUB SPOR�D ZNANYCH MU DOROSYCH OS�B, KIEDY MU SI O TYM PRZYPOMNI
1. Popro kogo z czonk�w rodziny, eby zastuka lub zadzwoni do drzwi. Niech dziecko otworzy drzwi i przekona si, kto to przyszed. Skontrastuj dziecko z przyby osob sownie i za pomoc dotyku.
2. Wchodzc z dzieckiem do innego pokoju w mieszkaniu powiedz mu, kto si w tym pokoju znajduje. ("O, Ja i Ewa s tutaj!"). Zademonstruj dziecku form powitania. ("Dzie dobry, Jasiu; dzie dobry Ewuniu!"). Popro dziecko, eby powiedziao to samo. Spraw, eby dziecko zrozumiao, e oczekuje si od niego powitania.
3. Kiedy zgromadzi si wiksza grupa os�b, popro, eby kady przedstawia si dziecku indywidualnie. Naucz dziecko podawa rk, eby nawizao r�wnie kontakt dotykowy.
4. Zaznajom dziecko z uywaniem telefonu, dajc mu na pocztek rozmawia jedynie z czonkami rodziny. Obserwuj wyraz twarzy dziecka, kiedy usyszy w suchawce gos znanej osoby. Zachcaj, eby odpowiedziao osobie m�wicej do niego przez telefon.
5. Urzdzaj z dzieckiem zabawy w otwieranie i zamykanie drzwi i odpowiadanie sowami powitania lub poegnania na sowa osoby wchodzcej lub wychodzcej.
SOCJALIZACJA 36
Wiek 2-3
BAWI SI Z GRUP (DWOJGA LUB TROJGA) R�WIENIK�W POD OPIEK DOROSEGO
1. Zorganizuj dziecku przebywanie w otoczeniu innych dzieci. Zachcaj do takich czynnoci, jak: pchanie i ciganie zabawek, zabawa pik, ogldanie obrazk�w w ksice, rysowanie kredkami.
2. Zorganizuj i poprowad prost zabaw grupow lub pole starszemu dziecku prowadzenie zabaw.
3. Organizuj raz w tygodniu w domu lub w parku zabaw grupow z trojgiem lub wicej dzieci, w zblionym wieku. Jedno z rodzic�w na zmian powinno doglda zabawy.
4. Zachcaj dzieci do wsp�lnych zabaw, jak np.: woenie przez jedno dziecko drugiego w w�zku, zjedanie jedno za drugim ze zjedalni, wsp�lne budowanie z klock�w.
5. Stw�rz sytuacj do wsp�lnej zabawy poprzez rozdanie dzieciom jednego rodzaju zabawek lub skoncentrowaniu zabawy na powietrzu w brodziku bd w piaskownicy. Pr�buj inicjowa zabawy, w kt�rych dzieci znajduj si razem w ograniczonej przestrzeni lub w ciasnym pomieszczeniu, np.: tr�jka razem w wannie, lub w jakim pudle czy skrzyni, czy te w maym pokoju. Na dworze wietna zabawa w namiocie dziecicym.
6. Daj dzieciom rekwizyty do zorganizowania zabawy lub przedstawienia i obserwuj formy ich wzajemnej interakcji.
SOCJALIZACJA 37
Wiek 2-3
PIECI SI I BAWI Z TRZEMA R�NYMI ZWIERZTAMI DOMOWYMI (KOTEM, PSEM, KONIEM)
1. Wybierz jedno bardzo oswojone zwierz i agodne, psa lub kota, kt�re stanie si pierwszym podopiecznym dziecka. W�wczas wyszukaj inne zwierz tego rodzaju, aby pom�c dziecku lepiej si zapozna z psami lub kotami.
2. W p�niejszym czasie daj dziecku moliwo kontakt�w z ywymi zwierztami r�nej wielkoci: psami, komi itd. Zach dziecko do zadawania pyta: "Czy to zwierz wydaje gos?", "Jak due ono jest?", "Czy ono porusza si szybko czy wolno?", "Czy musz je trzyma, eby mi nie ucieko?", "Gdzie to zwierz yje?", "Czym powinnimy je karmi?".
3. Pomagaj dziecku jak najczciej dowiadcza kontaktu ze zwierztami. Dzieci widzce otrzymuj wiedz o zwierztach z program�w telewizyjnych, kina i ksiek, z czego dzieci niewidome korzysta nie mog.
4. Czytaj opowiadania o zwierztach, m�w o nich wierszyki, piewaj piosenki, w celu dalszego zblienia dziecka ze zwierzciem.
5. Zaprowad dziecko do ZOO, na wiejski targ i na ferm. Poka niewidomemu dziecku wymi krowy i wytumacz, jak si otrzymuje mleko.
6. Dzieci niewidome lkaj si czasami rzeczy lub stworze pokrytych sierci lub upierzonych. Postaraj si pokaza dziecku jak si wylga kacz z jajka. Pom� dziecku dotykiem zbada jajko w chwili kiedy si z niego wykluwa kacztko. Pom� mu "zobaczy" nowo wylgnite kacztko.
SOCJALIZACJA 38
Wiek 2-3
PRZYCZA SI DO ZABAWY GDY SYSZY PIOSENK LUB WIERSZYK
1. Zorganizuj wsp�ln z dzieckiem prost zabaw, piewan lub ruchow. Stosuj na pocztku proste teksty, a w miar postpu wprowadzaj bardziej rozwinite treciowo piosenki lub wierszyki.
2. Zanu znan melodi jako zaproszenie do zabawy. Powiedz: "piewaj razem ze mn", jeeli dziecko nie przyczy si. Zr�b z tego zabaw.
3. piewaj piosenk i cz piew z wykonywaniem ruch�w. Popro, aby dziecko piewao z wykonywaniem ruch�w jedn zwrotk piosenki razem z tob. Stopniowo zwikszaj liczb wsp�lnie wykonywanych zwrotek, dop�ki dziecko nie zapiewa z tob caej piosenki.
4. Powiedz dziecku: "Ty piewaj, ja bd sucha" lub "Ty wymyl zabaw do piosenki".
5. Pu pyt ze znan piosenk. Zacznij wt�rowa i wtedy popro dziecko, aby r�wnie przyczyo si do piewania. W ten sam spos�b uywaj magnetofonu. Nagraj na tamie gosy rodzestwa dziecka lub sw�j wasny.
6. piewajcie razem i ty przerywaj, aby dziecko chwil piewao samo. Pochwal jego piewanie.
7. Wikszo dzieci lubi powtarza bez koca piewania dobrze znanych piosenek i tylko wtedy chce poznawa nowe, gdy odpiewa najpierw kilka ulubionych.
SOCJALIZACJA 39
Wiek 2-3
OKAZUJE, E ZNA NASTPUJCE PO SOBIE SEKWENCJE CODZIENNYCH CZYNNOCI POPRZEZ ZABIERANIE SI DO NICH BEZ PRZYPOMINANIA
1. Wykonuj codzienne czynnoci regularnie, tak aby dziecko wiedziao, co po czym nastpuje. Dawaj mu wskaz�wk, e masz zamiar co robi i poczekaj a dziecko samo wykona odpowiedni czynno. (Powiedz dziecku: "Teraz p�jdziemy do sklepu spoywczego"). Pom� mu znale paszcz, woy go i podej do drzwi.
2. Zwr� uwag, e aby wykona jak prac domow, naley zachowa pewien porzdek czynnoci. Na przykad przy praniu popro dziecko, aby wzio brudn odzie i zanioso j do pomieszczenia, w kt�rym odbywa si pranie. Zawsze zwracaj uwag na przestrzeganie kolejnoci, w takich czynnociach jak: napenianie wod pralki, wsypywanie proszku piorcego, wkadanie bielizny, po zakoczeniu programu prania wyjmowanie mokrej odziey, wieszanie jej w celu wysuszenia, wreszcie skadanie jej, sortowanie itp. M�w dziecku co kolejno robisz.
3. Siadajc do obiadu powiedz: "Do tego, ebymy mogli je , potrzeba nam ...... Czy moesz nam poda?". Chodzi o to, eby dziecko po pewnym czasie wykonao te czynnoci bez proszenia.
4. W czasie przygotowa do snu, zapytaj: "Co robimy zanim p�jdziemy spa?" (Myjemy zby, wkadamy piam, dajemy sobie causa na dobranoc).
5. Rozmawiaj z dzieckiem o codziennych czynnociach. Wi jedn czynno z nastpn: "Po zrobieniu tego, zaczniemy robi tamto".
6. Szykowanie stou do posiku i nakrywanie to inny jeszcze dzia uczenia si przez dziecko rutyny codziennego ycia.
7. Uprzedzaj dziecko, kiedy masz zamiar wprowadzi zmian w jego zajciach np.: "Masz pi minut do skoczenia gry, wtedy bdzie czas na jedzenie".
SOCJALIZACJA 40
Wiek 2-3
PR�BUJE POMAGA RODZICOM W CZYNNOCIACH DOMOWYCH (np. PRZYTRZYMUJE SZUFELK DO MIECI)
1. Wykonujc domowe czynnoci miej dziecko przy sobie. Daj mu wyczuwa rk twoje czynnoci, opisujc, co wanie robisz i dlaczego.
2. Pozw�l dziecku bawi si artykuami gospodarstwa domowego: szczotkami, gbkami, naczyniami stoowymi.
3. Kiedy wycierasz kurze, daj dziecku cierk, aby mogo naladowa twoje ruchy. Pozw�l mu zanie jego naczynia do zlewu. Wcz dziecko do takich czynnoci jak: sanie �ka, wrzucanie odziey do suszarki, ukadanie puszek konserw na p�kach, mieszanie masy na budy lub galaretki czy jajecznicy.
4. Sprztajc daj dziecku do trzymania mietniczk gdy zmiatasz na ni mieci. Oferuj pomoc tylko wtedy, gdy jest potrzebna. Pochwal prac dziecka.
5. Wyszukaj takie prace, do kt�rych wykonania potrzebna jest wsp�praca dwu os�b. Zapro dziecko do "pomocy" w projektowaniu czynnoci. Mae etapy pracy bd miay widoczny dla dziecka zwizek z efektem kocowym i powinno ono by w stanie pomaga na kolejnych etapach, a do zakoczenia pracy. Daj dziecku mono poznania wykonywanej przez ciebie pracy od pocztku do koca.
SOCJALIZACJA 41
Wiek 2-3
M�WI "PROSZ", GDY MU SI PRZYPOMNI
1. Uywaj jak najczciej sowa "prosz", gdy jestecie wr�d rodziny lub gdy prosisz dziecko, aby co dla ciebie zrobio. ("Prosz, podaj maso").
2. Gdy dziecko dopomina si o co, wstawiaj do jego pytania sowo "prosz" zamiast wprost poucza: "M�w: "prosz"".
3. W krgu rodziny wymagaj sowa "prosz", towarzyszcego probom o jedzenie lub podanie czego.
4. Gdy dziecko potrafi posugiwa si tym sowem, popro wszystkich czonk�w rodziny, aby oczekiwali na owo "prosz" i pomogli dziecku dopiero, gdy sowo to usysz.
SOCJALIZACJA 42
Wiek 2-3
WITA SI ZE ZNANYMI SOBIE OSOBAMI BEZ PRZYPOMINANIA
1. Bawcie si w granie r�l: powiedz, e niby babcia przychodzi i pozw�l dziecku "by" Babci. Poka jak witasz si z Babci.
2. Posuguj si kukiekami i wycinanymi figurkami dla odgrywania sytuacji powitania.
3. Demonstruj dziecku witanie ludzi i pole eby ci naladowao.
4. Przed przyjazdem osoby, kt�ra jest spodziewana w oznaczonym terminie, odegraj scen, tak np.: "Kto tam?". "Janek". "O, dzie dobry Janku".
5. Dzieci niewidome musz najpierw usysze gos osoby przechodzcej, zanim si z ni przywitaj i powiedz "Hej" lub "Cze".
SOCJALIZACJA 43
Wiek 3-4
PIEWA I TACZY W TAKT MUZYKI
1. Zademonstruj wraz z rodzin nucenie, poruszanie rkami i caym ciaem w takt muzyki.
2. Wcz radio. Chwy rce dziecka, "piewaj" i "tacz" razem z nim, pokazujc jak ustawiasz stopy.
3. Zach dziecko, aby samo piewao i taczyo. Oklaskuj i chwal wystp dziecka.
4. Dostarcz dziecku do zabawy przedmioty, na kt�rych mona wybija rytm (garnki, patelni, yki).
5. Koysz ciaem i kiwaj gow, gdy piewasz w takt muzyki. Zach dziecko do naladowania.
6. Usid lub sta za dzieckiem i poruszaj si wraz z nim tak, by wyczuwao ruchy twojego ciaa.
SOCJALIZACJA 44
Wiek 3-4
PODCZAS SPACERU TRZYMA INNE DZIECKO ZA RK
1. We dziecko za rk i spaceruj z nim. Pospaceruj z inn doros osob trzymajc j za rk, aby pokaza jak si to robi.
2. Znajd dziecku towarzysza spacer�w. Pom� mu trzyma partnera za rk.
3. Zorganizuj prost zabaw w k�ko, kt�rej dzieci musz trzyma si za rce.
4. Poprowad zabaw wymagajc wykonywania takich samych ruch�w przez wszystkie dzieci. Niech usid koem na pododze dotykajc si stopami i trzymajc za rce. W tej pozycji niech koysz si razem w prz�d i ty. Gdy kto puci rce koysanie ustaje.
5. Gdy dziecko jest niewidome, znajd mu partnera, kt�ry bdzie chodzi ostronie, aby unikn wypadk�w.
SOCJALIZACJA 45
Wiek 3-4
WYRAA SOWAMI UCZUCIA MIOCI, GNIEWU, SMUTKU I RADOCI
1. M�w dziecku o swoich uczuciach. Zapytaj z kolei, co ono czuje. Przytulajc dziecko powiedz mu, e je kochasz.
2. Gdy kt�re z rodzestwa wyraa jakie emocje, popro dziecko, aby opisao, co mu jest. Podpowiedz mu pewne ewentualnoci: "Czy twoja siostra zoci si, czy jest taka zadowolona?".
3. Poczytaj dziecku ksik, w kt�rej jest mowa o ludziach miejcych si i paczcych. M�w dziecku o tych sytuacjach. Zapytaj je, dlaczego jaka osoba pacze lub mieje si.
4. Gdy dziecko wyraa emocje nic nie m�wic (np.: pacze lub mieje si), pom� mu wyrazi je sowami. Na przykad: "miejesz si. Czy jest ci wesoo? Ja si miej gdy jest mi wesoo."
5. Aby zamieni pacz lub napad zoci u dziecka na sowne ale lub protesty, m�w mu: "Jeeli czego chcesz - powiedz. Nie wiem, o co ci chodzi (lub nie mog ci pom�c) gdy paczesz lub krzyczysz.".
6. Daj niewidomemu dziecku wyczuwa palcami obraz mimiczny twojej twarzy, gdy miejesz si czy paczesz. M�w dziecku, co ty odczuwasz w danym momencie. M�w te dziecku, e wyglda na wesoe lub smutne.
SOCJALIZACJA 46
Wiek 3-4
POWTARZA PROSTE WIERSZYKI, PIOSENKI I ZABAWY PALUSZKOWE WYMAGAJCE S�W I RUCH�W
1. Odegraj sowami i gestami ca zabaw paluszkow. Powt�rz pierwsz fraz i towarzyszce jej ruchy. Popro dziecko, aby powt�rzyo. Nastpnie przedstaw dwie frazy, potem trzy frazy wraz z ruchami i spraw, aby dziecko powtarzao a do opanowania caej gry palcowej. Np.: "Sroczka kaszk warzya", "Jedna wrona bez ogona".
2. Na pocztek niech dziecko wykonuje tylko czynnoci palcowe do wt�ru twoim sowom. Nastpnie niech m�wi take tekst wykonujc ruchy. Pom� gdy zajdzie potrzeba.
3. Spraw, by dziecko powtarzao za tob wierszyk, ale ostatnie sowa kadego wiersza pozostaw dziecku do dopowiedzenia. Nie dopowiadaj coraz wikszej liczby s�w.
4. M�w pierwsze sowa kadej frazy dajc sygna dziecku, aby j dokoczyo. Wykonuj odpowiednie czynnoci, aby naprowadzi je na waciwe sowa.
5. Zaproponuj zabaw w pantomim. Jedno dziecko niech m�wi wierszyk, a drugie bdzie go ilustrowao wykonujc odpowiednie ruchy.
6. Wykonuj zabaw palcami wsp�lnie z niewidomym dzieckiem. Wprowadzaj palce dziecka do zabawy powoli i ostronie. Pozw�l dziecku bada dotykiem ruchy twoich palc�w w czasie zabawy.
7. Korzystaj ze zbioru zabaw paluszkowych, doczonego do obecnego wydania Programu Oregoskiego.
SOCJALIZACJA 47
Wiek 3-4
PRZESTRZEGA REGU ZABAW GRUPOWYCH PROWADZONYCH PRZEZ DOROSEGO
1. Zacznij zabaw z ma grup dzieci. Wybierz rodzaj gry o bardzo prostych reguach i powoli demonstruj j dzieciom od pocztku do koca. Nastpnie eliminuj stopniowo pomoc sown i fizyczn.
2. Poprowad popularne "zabawy w k�ko" (np. "stary niedwied", "rolnik na dolinie", "mam chusteczk haftowan" itp.).
3. Zademonstruj zabaw jeden raz. Wyjanij jej zasady i zach dziecko do uczestnictwa. Przypominaj dziecku, eby przestrzegao regu.
4. Zachcaj dziecko do obserwowania innych bawicych si os�b i naladowania ich ruch�w.
SOCJALIZACJA 48
Wiek 3-4
M�WI "DZIKUJ", GDY MU SI O TYM PRZYPOMNI
1. Dostarcz dziecku wiele okazji do uycia sowa "dzikuj". Gdy tylko dasz mu jaki przedmiot, zaraz oczekuj podzikowania. Jeli dziecko nie podzikuje odbierz mu go natychmiast pytajc: "co si m�wi?".
2. Zwr� uwag wszystkim przebywajcym z dzieckiem, aby uywali s�w: "prosz" i "dzikuj". Chwal kadego za dobre wychowanie.
3. Chwal kade z rodzestwa kiedy powie "dzikuj", aby dziecko wiedziao, jak naley si zachowywa.
SOCJALIZACJA 49
Wiek 3-4
NAZYWA PO IMIENIU CZWORO LUB PICIORO R�WIENIK�W.
1. Zorganizuj poranny apel dla dzieci. Przy wyczytywaniu imienia, kade dziecko powinno stan lub podnie rk m�wic: "jestem". Dziecko niewidome bdzie mogo dziki temu skojarzy imi z gosem danego dziecka.
2. Spowoduj, aby dzieci suchay si nawzajem uwanie. W�wczas zorganizuj zabaw z uyciem telefonu-zabawki, polegajc na wzajemnym odgadywaniu przez dzieci swych imion.
3. Posad dzieci zwr�cone tyem do siebie, aby zgadyway swoje imiona po usyszeniu paru s�w.
4. Spraw, aby dziecko sabowidzce zwracao baczn uwag, jak inne dzieci s ubrane - co nosz i w jakich kolorach. Niedowidzce dziecko moe w�wczas kojarzy imiona dzieci z ich ubraniem, gdy widzi je w dalszej czci pokoju. (Rysy twarzy widzi si czasami zbyt niewyranie, aby rozpozna dan osob z daleka).
5. Spowoduj, aby pocztkowo dzieci przedstawiay si gdy zaczynaj rozmawia z np. niewidomym r�wienikiem (np. Zuzi). Po pewnym czasie pro dzieci, aby pierwsze pytay si koleanki, czy poznaje, kto z kim rozmawia, np. "Cze Zuziu, jestem Dawid". P�niej: "Cze Zuziu, czy wiesz, kim ja jestem?".
SOCJALIZACJA 50
Wiek 3-4
BAWI SI SAMO W POBLIU INNYCH DZIECI, ODZYWAJC SI DO NICH OD CZASU DO CZASU
1. Stwarzaj sytuacje, w kt�rych dziecko bdzie mogo bawi si w pobliu innych dzieci znajdujcych si na podobnym etapie rozwoju. Zorganizuj na przykad zabaw w piaskownicy czy zabaw w klocki. Upewnij si, czy jest dosy klock�w dla wszystkich dzieci.
2. Zaprowad dziecko do pobliskiego parku lub na teren zabaw i zachcaj je do zabawy na r�nych urzdzeniach zabawowych obok dzieci, kt�re si tam znajduj.
3. Dawaj dzieciom okazje do zabawy w domu. Pom� im w wyborze gier i wymylaniu zabaw. Bawic si lub omawiajc zabaw z kadym dzieckiem staraj si je uczy przestrzegania regu gry.
4. Zach dziecko do udzielania odpowiedzi na pytania innych dzieci w czasie zabawy.
SOCJALIZACJA 51
Wiek 3-4
POTRAFI ZACZEKA NA SWOJ KOLEJ W ZABAWIE Z GRUPK DWOJGA-TROJGA DZIECI
1. Zach rodzestwo dziecka i dzieci ssiad�w, aby bawiy si z nim w gry, w kt�rych obowizuje zachowanie kolejnoci.
2. P�jd z dzieckiem do parku lub na pobliski teren zabaw, gdzie twoje dziecko zobaczy inne dzieci czekajce w kolejce na zjedalni. Daj sposobno, aby poczekao na swoj kolej.
3. Baw si w pik z tr�jk dzieci. Tocz lub rzucaj pik do kadego dziecka po kolei, m�wic: "Teraz twoja kolej".
4. Spraw, by jedzenie byo nakadane przy stole, a nie przynoszone na talerzach z kuchni. W�wczas dziecko bdzie czekao, a przyjdzie jego kolej otrzymania potrawy.
5. Chwal dziecko, gdy nauczy si spokojnie czeka na swoj kolej.
6. Graj z dziemi w klasy, w skakank, w gry stoowe. Udzielaj wskaz�wek jak wsp�uczestniczy w zabawie z rodzin, jak czeka na swoj kolej. Pozw�l czasami by dziecku pierwszym.
7. Wyjanij dziecku spraw zachowywania kolejnoci. Wytumacz na czym polega jej przestrzeganie przez bawicych si i jaki jest tego sens.
SOCJALIZACJA 52
Wiek 3-4
PROSI O POZWOLENIE, GDY CHCE SKORZYSTA Z ZABAWKI INNEGO DZIECKA
1. Zapytaj dziecko, czy moesz pobawi si jego zabawk. Obiecaj odda j z powrotem. We j jeeli dziecko nie da ci jej samo. Baw si ni kr�tko i oddaj j z powrotem. Podzikuj dziecku za podzielenie si zabawk.
2. Daj innemu dziecku ulubion zabawk twojego dziecka. Powiedz mu, aby poprosio o ni, gdy bdzie chciao si ni bawi. Zach dziecko do uywania sowa "prosz" i "dzikuj" oraz do oddania cudzej zabawki, kiedy skoczyo si ni bawi.
3. Nagradzaj dziecko zawsze, gdy poprosi o co, zanim po to signie.
4. Gdy dziecko wemie co nie proszc o to, przypomnij mu, e najpierw trzeba poprosi o dan rzecz.
5. Gdy dziecko kilkakrotnie siga po cudz zabawk bez proszenia o ni, zabierz mu j i oddaj osobie, do kt�rej naley. Przypomnij dziecku, e zawsze musi prosi o pozwolenie wzicia rzeczy nalecej do kogo innego, a osoba ta nie musi da dziecku swego przedmiotu.
SOCJALIZACJA 53
Wiek 3-4
STOSUJE SI DO WIKSZOCI PR�B I POLECE DOROSEGO
1. Wypowiadaj imi dziecka zanim wydasz mu polecenie ("Jacusiu, chodmy je").
2. Usid na pododze kilka metr�w od dziecka i zawoaj je po imieniu wycigajc ku niemu rce: "Jacku, chod do mnie". Stopniowo zwikszaj odlego midzy sob i dzieckiem. Chwal dziecko, gdy speni polecenie.
3. Zawoaj gono: "nie!" i w�wczas pom� dziecku, aby zaprzestao niewaciwego postpowania. Jeli posucha, powiedz: "w porzdku". Bd konsekwentna - nie powinna jednego dnia pozwala dziecku drze gazety, a nastpnego dnia kara je za to.
4. Nie wydawaj na raz wicej polece ni jedno. Wyraaj si prosto i jasno. Miej pewno, e twoje polecenie jest dostatecznie wane, aby wymaga jego wykonania. Pokieruj fizycznie dan czynnoci dziecka, jeeli nie usucha twojego polecenia.
5. Uprzedzaj dziecko, kiedy zechcesz, eby przerwao swoje zajcie oraz daj mu czas na zakoczenie tego co robio.
6. Nie zadawaj mu takich pyta, na kt�re odpowied moe brzmie "nie", np.: "Czy chcesz ju i spa?".
7. Zawsze pamitaj uchwyci moment dobrego zachowania dziecka, aby m�c je pochwali. Nie wahaj si m�wi w obecnoci innych os�b o tym, e jest grzeczne.
SOCJALIZACJA 54
Wiek 3-4
NALADUJE CZYNNOCI LUDZI DOROSYCH (DZIECKO UDAJE E GOTUJE LUB PROWADZI SAMOCH�D)
1. Pozw�l, aby dziecko byo obecne przy twoich codziennych czynnociach, aby mogo je naladowa.
2. Pom� dziecku naladowa mam lub tat. Pozw�l mu uywa w zabawie przedmiot�w znajdujcych si w mieszkaniu.
3. Niech dziecko odegra przedstawienie lub pokaz mody dla rodziny.
4. Spowoduj, aby dziecko odgrywao r�wnie role os�b ze swojego rodowiska (listonosz, sprzedawca).
5. Baw si z dzieckiem w "szko", "w sklep", lub "doktora".
6. Dostarcz dziecku stare ubranie, dugie suknie i r�ne kapelusze. Zorganizuj zabaw w "dom" lub przedstawienie z udziaem os�b ubranych w odpowiednie "kostiumy".
SOCJALIZACJA 55
Wiek 3-4
BIERZE UDZIA WSP�LNIE Z INNYMI DZIEMI W ZABAWACH TEMATYCZNYCH
1. Powiedz: "Bawimy si, e jestemy kim innym. Kim chcesz by dzisiaj?". Przynie dzieciom kapelusze, ubrania i inne akcesoria do wyboru.
2. Wyznacz dzieciom role. Powiedz: "Ty bd mam, a Sylwia bdzie ekspedientk".
3. Dostarcz lub pom� dziecku i dzieciom zaprzyjanionym wykona proste nakrycia gowy: czepek dla pielgniarki, czapk dla doktora, hem straacki itp. Pom� im znale przedmioty do uzupenienia przebrania.
4. Ka dziecku opowiedzie jak historyjk, po czym pom� dzieciom j odtworzy. Pozw�l im dokona wszelkich zmian. Pochwal dziecko za bogat wyobrani.
5. Zaproponuj dzieciom proste sytuacje do zaimprowizowania, jak np.: jazda samochodem do sklepu. (Uyj dwu zestawionych krzese). Zach dzieci do rozmowy o wsiadaniu do samochodu, omijaniu domu przyjaci� i o celu podr�y.
SOCJALIZACJA 56
Wiek 3-4
DAJE SOBIE WYTUMACZY LUB WYPERSWADOWA PEWNE SPRAWY BEZ PACZU CZY WPADANIA W ZO
1. Gdy dziecko mae si lub ma napad zoci, powiedz mu, e wr�cisz do niego, gdy bdzie gotowe do normalnego m�wienia. Zostaw dziecko samo.
2. Wytumacz dziecku, e jest normaln rzecz by rozgniewanym, ale trzeba m�wi wtedy, o co chodzi i dlaczego si martwi czy gniewa.
3. Jeeli dziecko krzyczy zamiast poprosi o przedmiot, kt�ry chce mie, powiedz mu, e nie wiesz, czego ono chce i powinno ci wyjani, o co mu chodzi. Jeeli krzyczy nadal, powiedz mu, e zostawisz je i wr�cisz, gdy si uspokoi, poniewa nie jeste w stanie wysuchiwa jego paczu. cisz gos i w adnym wypadku nie krzycz.
4. Gdy dziecko nie moe mie tego, co chce - zawsze tumacz dlaczego, nie odpowiadaj mu: "dlatego, e tak powiedziaam". Na przykad: "Musisz czeka na swoj kolej, poniewa inni ludzie byli tutaj pierwsi"; "Nie moesz dosta teraz ciasteczka, poniewa niedugo bdzie obiad". Zawsze podawaj dziecku pow�d odmowy, nawet jeeli sdzisz, e moe ciebie nie rozumie.
SOCJALIZACJA 57
Wiek 3-4
SAMODZIELNIE WYKONUJE ZNANE SOBIE ZADANIA I CZYNNOCI
1. Popro dziecko, aby wykonao atwe zadanie, najlepiej co, co ju robio wczeniej.
2. Daj dziecku odpowiedni czas na wykonanie zadania. Sprawdzaj z zegarkiem, ile czasu mino.
3. Pochwal dziecko, gdy zadanie wykona bez twojej kontroli, nawet jeli nie zrobio tego cakiem dobrze.
4. Pocztkowo dawaj dziecku proste zadania, jak np.: umieszczanie zabawki w pudeku. Systematycznie zwikszaj stopie trudnoci polece.
5. Spowoduj, aby dziecko pomagao dorosym w ukadaniu na stole nietukcych si przedmiot�w podczas nakrywania do stou, jak r�wnie przy sprztaniu ze stou lub przy odkurzaniu prostych mebli.
SOCJALIZACJA 58
Wiek 3-4
ZACZYNA PRZEDKADA TOWARZYSTWO DZIECI NAD DOROSYCH
1. Stw�rz sytuacje, w kt�rych dziecko bdzie czsto bawio si z innymi dziemi. Oddal si na pewien czas, gdy dziecko wcignie si do zabawy z dziemi.
2. Powracaj na chwil do dzieci, aby je pochwali za wsp�ln zabaw.
3. M�wic o zabawie z innym dzieckiem podkrelaj, e jest to szczeg�lnie przyjemna zabawa.
4. Zademonstruj i powiedz innym dzieciom o rzeczach, kt�re dziecko niewidome potrafi robi. Przypomnij im, e takie dziecko potrzebuje specjalnej pomocy w pewnych dziedzinach. Opisuj kolejno takie sytuacje, m�wic o jednej na raz. Okrelaj zdecydowanie, co dziecko potrafi.
5. Zorganizuj zabawy dziecka z jednym r�wienikiem bdcym na tym samym poziomie rozwoju.
SOCJALIZACJA 59
Wiek 4-5
PRZEDSTAWIA PI TRUDNYCH WIERSZYK�W, PIOSENEK I ZABAW PALUSZKOWYCH
1. Czytaj czsto dziecinne wierszyki i puszczaj dziecku pyty z piosenkami i wierszami.
2. Powiedz dziecku wierszyk. Popro dziecko, aby dopowiadao ostatnie sowo kadej strofy. Stopniowo zwikszaj ilo s�w, kt�re dziecko ma uzupeni.
3. Daj dziecku kukieki i niech bdzie ono ich "nauczycielem".
4. Zach dziecko do m�wienia wierszy lub piewania piosenek dorosym znajomym osobom. Staraj si, aby dziecko omielio si w rozmowach z innymi osobami.
5. Zorganizuj rodzaj "maego przedstawienia" dla przyjaci� dziecka. Kademu dziecku daj rol. Nagr�d oklaskami i poczstunkiem kadego "aktora".
6. Korzystaj ze zbioru zabaw paluszkowych, zamieszczonego w obecnym wydaniu Programu Oregoskiego.
SOCJALIZACJA 60
Wiek 4-5
WYPOWIADA SI NA PORUSZONY W ROZMOWIE TEMAT
1. Rozmawiaj z dzieckiem na temat, o kt�rym wiesz, e go bardzo interesuje.
2. Om�w z dzieckiem co robio w cigu dnia i spr�buj poruszy ten temat przy stole, w obecnoci wikszej liczby os�b. Przewicz to kilkakrotnie, aby dobrze wypado.
3. Gdy zachodzi potrzeba podejmowania rodzinnych decyzji, zach dziecko do udziau w dyskusji. Niech wie, e kady ma prawo do udziau w podjciu decyzji, do wyraenia swych pragnie.
4. Nie miej si z dziecka ani nie kpij, jeeli jego pomysy nie s cakiem udane.
5. Stwarzaj inne sytuacje, w kt�rych dziecko moe nawizywa kontakt z dorosymi.
6. Naucz dziecko adresu, numeru telefonicznego, wieku i imion jego rodzic�w, aby umiao odpowiada na te pytania.
SOCJALIZACJA 61
Wiek 4-5
M�WI "PROSZ" I "DZIKUJ" BEZ PRZYPOMINANIA
1. Poka i wytumacz dziecku, kiedy uywa si sowa "prosz" i "dzikuj", kt�re towarzysz probom o zamykanie czy otwieranie drzwi, o podniesienie przedmiotu itp. Nagradzaj dziecko za kadym razem, gdy jest uprzejme i grzeczne.
2. Ty sam/sama/ i pozostali czonkowie rodziny powinni jak najczciej uywa s�w "prosz" i "dzikuj".
3. Jeeli dziecko, majc jakie yczenie nie uywa sowa "prosz", zapytaj: "Jak trzeba powiedzie?" i nie speniaj jego proby dop�ki nie powie "prosz". Jeeli nie m�wi "dzikuj", zabierz mu dany uprzednio przedmiot i powiedz: "Przepraszam, nie powiedziae dzikuj". Sko dziecko do powiedzenia jeszcze raz "prosz", aby otrzyma przedmiot z powrotem oraz do podzikowania za niego.
4. W czasie posiku i podawania jedzenia uywaj sowa "prosz" i "dzikuj".
5. Gdy dziecko zaczyna z wasnej inicjatywy uywa uprzejmych wyrae, stale udzielaj mu pochwa, e jest mie i grzeczne.
SOCJALIZACJA 62
Wiek 4-5
ZWRACA SI TWARZ DO OSOBY, Z KT�R ROZMAWIA
1. Wyjanij dziecku, e gdy dana osoba m�wi, naley zwr�ci si ku niej, tak samo kiedy kierujesz do niej jakie sowa.
2. Zwracaj dziecku uwag: "Odwr� twarz ku (imi osoby), gdy do niego/niej/ si zwracasz".
3. Skieruj ciao i gow dziecka ku osobie, z kt�r rozmawia. Powiedz "teraz jeste zwr�cony twarz do ... (imi osoby)".
4. Stopniowo zmniejszaj pomoc fizyczn, a p�niej ograniczaj sowne przypomnienia.
5. Pom� dziecku zwr�ci si ku tobie. We je za podbr�dek i agodnie skieruj jego gow w stron swojej twarzy.
6. Kontynuuj rozmow nie zmieniajc pozycji, aby pom�c niewidomemu dziecku trwa zwr�conym ku tobie.
7. M�w dziecku, gdy zwraca si ku tobie, e ma miy umiech lub e adnie wyglda.
SOCJALIZACJA 63
Wiek 4-5
PRACUJE SAMO NAD CZYM PRZEZ PITNACIE DO DWUDZIESTU MINUT
1. Na pocztku daj dziecku kr�tkie i proste zadania do wykonania, takie kt�re ju opanowao.
2. Daj dziecku do wykonania kt�re ze znanych, dowolnie przeze wybranych obowizk�w domowych. Wcz czasomierz na pi minut i powiedz dziecku, e jeeli bdzie pracowa do momentu wyczenia si czasomierza, otrzyma nagrod. Pochwal dziecko za wykonan prac i nastpnym razem wcz czasomierz na dziesi minut. Stopniowo zwikszaj czas przeznaczony na prac dziecka, a do pitnastu - dwudziestu minut.
3. Sprawdzaj postpy dziecka w trakcie wykonywania powierzonej pracy i zachcaj je do kontynuowania jej.
4. Przygotuj okrelon ilo przedmiot�w przeznaczonych do uoenia i posegregowania przez dziecko. Stopniowo powikszaj liczb przedmiot�w, a na ich uoenie trzeba bdzie od pitnastu do dwudziestu minut.
5. Do czynnoci domowych, kt�rymi dziecko jest w stanie zaj si na duej naley grabienie trawy, podnoszenie gazek czy patyczk�w z trawnika przed strzyeniem go przez osob doros, noszenie gazek i obrzynk�w rolin, przycinanych przez dorosego, odkurzanie, formowanie kulek z ciasta na srebrnej folii.
6. Jeeli pracujesz w pobliu dziecka, w�wczas bdzie mu atwiej utrzyma uwag na tym, co robi. Wyjd z pokoju na chwil i wr�. Stopniowo zwikszaj czas swojej nieobecnoci.
SOCJALIZACJA 64
Wiek 4-5
SZUKA POMOCY ORAZ AKCEPTUJE POMOC W�WCZAS, GDY JEJ POTRZEBUJE (PROSI O POMOC PRZY SZNUROWANIU BUT�W I POZWALA JE SOBIE ZAWIZA)
1. Popro dziecko o pomoc dajc mu w ten spos�b przykad, wz�r postpowania. Powiedz: "Nie mog tego zrobi sama, prosz pom� mi".
2. Jeeli dziecko ma z czym trudnoci i pacze, powiedz, e powinno w�wczas poprosi o pomoc. Zanim udzielisz mu pomocy, wymagaj zawsze, aby najpierw o ni poprosio.
3. Nie czekaj a dziecko zacznie lamentowa, ale wcz si m�wic, e zawsze moe poprosi ci o pomoc. Daj mu wz�r m�wic na przykad: "Pom� mi prosz znale klucze". Po chwili spr�buj spyta: "Co powiniene zrobi, gdy jest ci potrzebna pomoc?".
4. Zachcaj dziecko do proszenia o pomoc w razie potrzeby. (Np.: "Dobrze, e powiedziaa mi o tym, e potrzebujesz pomocy.")
5. Jeeli dziecko odrzuci twoj pomoc, przejd nad tym do porzdku dziennego i nadal okazuj gotowo przyjcia z pomoc, gdy tylko o ni poprosi.
SOCJALIZACJA 65
Wiek 4-5
PRZYJMUJE OG�LNIE PRZYJTY SPOS�B ZACHOWANIA SI W MIEJSCU PUBLICZNYM
1. Omawiaj z dzieckiem odpowiednie zachowanie si przed udaniem si do jakiego miejsca publicznego. ("Musimy m�wi szeptem w czasie wywietlania filmu").
2. Wytumacz dziecku, e pewne czynnoci z reguy wykonuje si na osobnoci, jak np.: oddanie moczu czy mycie si.
3. Jeeli dziecko umylnie zrobi co niestosownego, na przykad dla zwr�cenia na siebie uwagi w miejscu publicznym, zignoruj to. Jeeli kontynuuje takie zachowanie, wyprowad je. Przy innej okazji daj mu sposobno wykazania si odpowiednim zachowaniem. Chwal dziecko za jego dobre zachowanie w miejscu publicznym.
4. Gdy dziecko zachowuje si niewaciwie, postaraj si podsun mu inn czynno. Pom� mu robi co takiego, czego nie bdzie robi r�wnoczenie z czynnoci niepodan. Np. zamiast trze oczy, lepiej niech bbni palcami rk lub n�g.
5. Niekiedy trzeba zwr�ci uwag niewidzcemu dziecku, aby si zbyt nie kiwao w obecnoci innych.
SOCJALIZACJA 66
Wiek 4-5
INFORMUJE O SWOIM SAMOPOCZUCIU ("JESTEM GODNY, CHCE MI SI PI, JESTEM ZMCZONY")
1. Przed posikami powiedz: "Jestem godna. Chce mi si je". A przed p�jciem spa powiedz: "Jestem zmczona. Id spa." Czsto dawaj wyraz swym stanom.
2. Pytaj czsto dziecko, co odczuwa. ("Czy jeste godny? Czy chcesz je?").
3. Zwracaj uwag dziecka na to, jakie uczucia wyraaj ludzie wystpujcy w programie telewizyjnym. ("atwo si�domyle, e oni s zadowoleni, bo si miej.").
4. Gdy dziecko m�wi, jak si czuje, przyjmij to pozytywnie. (Np. powiedz: "To dobrze, e powiedziaa mi, e jeste zmczona. Odpoczniemy razem przez chwil.").
SOCJALIZACJA 67
Wiek 4-5
M�WI "PRZEPRASZAM" WE WACIWYCH SYTUACJACH
1. Uywaj uprzejmych s�w wobec innych i dziecka. Daj przykad waciwego zachowania m�wic "przepraszam" w odpowiednich sytuacjach.
2. Jeeli dziecko nie uywa sowa "przepraszam" w sytuacji, kt�ra tego wymaga, odczekaj spokojnie i normalnie si nim zajmuj. Jeeli sytuacja zn�w wymaga tego zwrotu, zapytaj: "Co si m�wi?" i pochwal je za sowo "przepraszam".
3. Zadawaj dziecku pytania odnonie waciwego zachowania, takie jak: "Co powiesz, jeeli niechccy zderzysz si z kim?" lub: "Co powiesz, jeeli niechccy kogo uderzysz?". Chwal dziecko za dobre odpowiedzi. Jeeli nie odpowie, powiedz: "Powiesz: "przepraszam"" i natychmiast zadaj mu zn�w analogiczne pytanie.
SOCJALIZACJA 68
Wiek 4-5
NIE ODZYWA SI, KIEDY NALEY BY CICHO (np. GDY M�WI KTO INNY)
1. Zanim wejdziesz do pomieszczenia, w kt�rym dziecko ma by cicho, wytumacz, gdzie wchodzicie i dlaczego ludzie musz tu zachowywa si cicho.
2. Daj dobry przykad. Jeeli to konieczne, upominaj dziecko cichym gosem.
3. Od czasu do czasu chwal dziecko za to, e zachowuje si cicho.
4. Gdy dziecko musi siedzie spokojnie (koci�, zebranie), we ze sob niehaaliwe zabawki (np. ksiki, o�wek i papier), kt�rymi dziecko moe si bawi.
5. Jeeli dziecko odzywa si nie wtedy kiedy trzeba, albo nie reaguj na to, albo jeeli jego zachowanie przeszkadza innym, wyprowad je i dopiero wtedy zwr� mu uwag za niewaciwe zachowanie.
SOCJALIZACJA 69
Wiek 4-5
PRZYSTOSOWUJE SI DO ZMIAN W OTOCZENIU LUB W ROZKADZIE CODZIENNYCH ZAJ (PI W INNYM NI ZAZWYCZAJ �KU)
1. Uprzed dziecko o wydarzeniu, jakie ma niedugo nastpi. (Np.: piknik, spanie w innym domu lub �ku).
2. Jeeli to moliwe, inscenizuj zabawy na ten temat.
3. Jeeli dziecko nie dowiadczyo dotd wielu takich zmian, zacznij od kr�tkotrwaych niewielkich zmian obejmujcych r�ne sytuacje.
4. Zabierz ze sob dziecko, gdy idziesz co zaatwia. Wyjanij mu dokd idziesz i co masz zamiar zrobi.
SOCJALIZACJA 70
Wiek 4-5
POSIADA PODSTAWOWE NAWYKI HIGIENICZNE (MYJE RCE PRZED JEDZENIEM, ZAKRYWA USTA RK, GDY KASZLE)
1. Dawaj dziecku waciwy przykad do naladowania. Zakrywaj usta, gdy kaszlesz i zakrywaj nos gdy kichasz.
2. Wyjanij dziecku dlaczego konieczne s te dobre nawyki.
3. Chwal dziecko, gdy je stosuje.
4. Spr�buj uchwyci moment, gdy dziecko ma zamiar kichn lub zakaszle. Po� jego rk przy ustach i powiedz: "Zakryj nos/usta/, gdy kichasz/kaszlesz/".
5. Przypomnij dziecku o myciu rk po wyjciu z toalety i przed jedzeniem.
SOCJALIZACJA 71
Wiek 4-5
WRAZ Z DW�JK LUB TR�JK DZIECI WYKONUJE ZAPLANOWANE ZADANIA (np. BUDUJE ZAMEK Z PIASKU)
1. Spr�buj dobra dwoje lub troje dzieci, zgodnych w zabawie i nieagresywnych wobec innych dzieci. Dobierz dzieci raczej pod wzgldem ich umiejtnoci i usposobienia, a nie wieku.
2. Zasugeruj tak zabaw: Budowanie gospodarstwa wiejskiego, stawianie pot�w i ogrodze granicznych z klock�w lub zabaw w budow drogi w piasku. Dostarcz wystarczajc ilo samochod�w-zabawek, aby kade dziecko mogo jedzi po drodze, kt�r zbudowao.
3. Rozmawiaj z dziemi o tym, czego od nich oczekujesz. Powiedz im r�wnie, e po zgodnej zabawie mog dosta sok i ciastka.
4. Uyj czasomierza, aby dziecko wiedziao, kiedy upynie dwadziecia minut. Zacznij od wsp�lnej zabawy, trwajcej od piciu do dziesiciu minut, Po czym przeduaj czas jej trwania do dwudziestu minut.
5. Upiecz z dziemi ciastka. Daj kademu specjalne zadanie do wykonania.
SOCJALIZACJA 72
Wiek 4-5
WYKAZUJE CIERPLIWO W OCZEKIWANIU NA ZASPOKOJENIE SWEJ POTRZEBY (CZEKA PITNACIE MINUT, BY DOSTA OD DOROSEGO ZABAWK, UBRANIE LUB OBIAD)
1. Jeeli dziecko musi czeka na zaspokojenie potrzeby, wytumacz mu, e spenisz to czego chce po upywie pitnastu minut. Powiedz dziecku, e moe w tym czasie robi to, co zechce. Zasugeruj mu czynno, kt�r dziecko potrafi ju samodzielnie wykona.
2. Rozpocznij od kr�tkiego oczekiwania i przeduaj go do pitnastu minut. Nagradzaj dziecko za cierpliwo.
3. Zwr� uwag na przypadki, gdy inni czonkowie rodziny musz na co czeka i s cierpliwi.
4. Dziecko cakowicie niewidome nie moe obserwowa twoich czynnoci, jest mu wic trudniej czeka na przyrzdzenie posiku lub na zakoczenie innej twojej pracy. Wcz dziecko do niekt�rych twoich czynnoci lub opisuj czekajcemu dziecku co robisz. Zmierzaj w swej pracy wychowawczej do tego, aby dziecko potrafio zajmowa si sob przez duszy czas bez twojej interwencji.
SOCJALIZACJA 73
Wiek 4-5
M�WI, CO ROBI KADY Z CZONK�W RODZINY (np. BRAT CHODZI DO SZKOY, MAMA JEST LEKARZEM)
1. Powiedz dziecku o r�norodnych rolach yciowych, jakie spenia kady czonek rodziny. Podkrelaj, e kady ma w yciu wiele r�nych obowizk�w.
2. Zadawaj dziecku pytania odnonie funkcji spenianych przez czonk�w rodziny: "Czym zajmuje si tatu?", "Co robi twoja siostra?" itd. Chwal dziecko za dobre odpowiedzi, podaj mu prawidow odpowied i spowoduj, aby dziecko powt�rzyo.
3. Zaaranuj sytuacj, w kt�rej kto z dorosych zapyta dziecko o to, co robi poszczeg�lni czonkowie rodziny.
4. Spraw, aby dziecko mogo odwiedzi czonk�w rodziny w pracy i w szkole, aby zrozumiao sens s�w "szkoa", "biuro".
SOCJALIZACJA 74
Wiek 5-6
STOI LUB POSUWA SI W OGONKU
1. Trzymaj dziecko za rk i posuwaj si w czekajcym ogonku, np. przy wejciu do teatru, przed okienkiem w banku, czy w jakimkolwiek innym miejscu, gdzie trzeba sta i posuwa si w ogonku os�b.
2. Wyjanij dziecku, dlaczego ludzie ustawiaj si w ogonku i w ten spos�b oczekuj swojej kolejnoci wejcia czy zaatwienia sprawy.
3. Z czasem pozw�l dziecku sta w ogonku przed tob i posuwa si naprz�d bez twojej pomocy.
4. W stosunku do dziecka niewidomego stosuj dokadne werbalne wskaz�wki, jak np. "posu si�do przodu" lub "posu si troch w lewo", aby mu pom�c prawidowo si porusza, kiedy stoi w ogonku utworzonym przez dzieci.
SOCJALIZACJA 75
Wiek 5-6
WCZA SI DO RODZINNYCH NARAD, GDY MA WASNY POMYS (DOROSY: "CO POWINNIMY DA BABCI NA URODZINY?"; DZIECKO: "BABCIA LUBI KWIATY")
1. Zapytaj dziecko o jego ulubione czynnoci, aby dostarczy mu temat, w kt�rym ma co do powiedzenia.
2. Zorganizuj rodzinne gosowanie. Pozw�l dziecku samemu decydowa, za czym bdzie gosowa.
3. Zapytaj, co dziecko myli na temat, o kt�rym si wanie m�wi. Staraj si wybra taki temat, na kt�ry dziecko moe mie co do powiedzenia.
4. Staraj si nie dopuci do tego, aby jedna osoba dominowaa stale w rozmowie. Spraw, aby kady mia szans wypowiedzie si.
5. Jeeli dziecko jest zbyt rozgadane, przypominaj mu przy kadej okazji, e kady powinien umie zar�wno sucha, jak i m�wi.
SOCJALIZACJA 76
Wiek 5-6
ODBIERA TELEFON, WOA DOROSEGO LUB ROZMAWIA SAMO - JEELI ZNA ROZM�WC
1. Pozw�l dziecku bawi si telefonem-zabawk i inscenizowa prawdziwe rozmowy telefoniczne. Podpowiadaj mu waciwe sowa.
2. Pozw�l dziecku rozmawia z babci lub kim, kogo dobrze zna, aby uczyo si porozumiewania przez telefon.
3. Spowoduj, aby kto z dobrze mu znanych os�b zatelefonowa do ciebie. Wyjanij dziecku zanim kto zadzwoni, na czym polega porozumiewanie si za pomoc telefonu. Gdy dziecko zawoa ciebie do telefonu, podzikuj mu.
SOCJALIZACJA 77
Wiek 5-6
WSP�DZIAA Z PICIORGIEM DZIECI WE WSP�LNEJ ZABAWIE (np. W CHOWANEGO)
1. Na pocztek organizuj zabaw z ma grup dzieci, stopniowo zwikszajc ich liczb. Pom� dzieciom wybra lub zaprojektowa gr.
2. Dostarcz dostateczn ilo rekwizyt�w, tak aby kade dziecko mogo mie sw�j udzia w zabawie.
3. Bawcie si w "dom" lub w inne zabawy, kt�re mog si uda przy wsp�udziale wszystkich uczestnik�w, tak jak zabawa w "berka" lub w "chowanego".
4. Zwracaj uwag, aby adne z dzieci nie przewodzio zabawie przez cay czas, jak r�wnie pozw�l, aby niemiae dzieci miay mono wypowiadania swoich pomys�w.
5. Niech dzieci zrobi przekski na wsp�lny piknik. Pozw�l im decydowa, jakich uyj produkt�w.
SOCJALIZACJA 78
Wiek 5-6
BAWI SI W ZGADYWANKI (np. "MYL O CZYM, CO JEST ... TAKIE A TAKIE")
1. Zorganizuj zabaw w zgadywanie np. "Myl o czym, co jest ... (takie a takie)?".
2. Bawcie si w zgadywanie za pomoc dwudziestu pyta. Starsze rodzestwo moe odpowiada jako pierwsze, eby da wz�r zgadywania. Mona podpowiedzie dziecku szeptem do ucha, gdy przychodzi jego kolej.
3. Chwal dziecko lub pozw�l mu w nagrod prowadzi nastpn gr czy zgadywank.
SOCJALIZACJA 79
Wiek 5-6
UCZESTNICZY W GRACH WIETLICOWYCH (DOMINO, "PIOTRU" BRAJLOWSKI itp.)
1. Wytumacz reguy gry i baw si z kilkorgiem dzieci zanim ich zachcisz do samodzielnej zabawy.
2. Popro dziecko, aby podao zasady gry.
3. Nagradzaj dzieci za zgodn zabaw.
4. Pamitaj, e zabawa musi by odpowiednia do poziomu rozwoju dziecka i nie powinna trwa zbyt dugo.
5. Nie podkrelaj problemu, kto wygra, bardziej istotn rzecz jest wsp�dziaanie uczestnik�w i prowadzenie gry zgodnej z przepisami.
6. Popro, aby dzieci wymyliy swoj wasn gr. Dostarcz im kredki i papier. Pom� im ustali reguy.
7. Inne gry tego typu odpowiednie dla dzieci 5-6-cio letnich to np. "Bingo", "Lotto".
SOCJALIZACJA 80
Wiek 5-6
POCIESZA TOWARZYSZY ZABAWY, KIEDY SI CZYM MARTWI (M�WI np. "WSZYSTKO BDZIE DOBRZE")
1. Jeeli zaprzyjanione dziecko skaleczy si czy uderzy, zasugeruj metody niesienia pomocy (przyniesienia bandaa, pomoc w umyciu skaleczenia wod i mydem, przytulenie, przyniesienie mu zabawki na pociech).
2. Czytaj dziecku ksik, kt�ra ukazuje sytuacje, gdzie kto potrzebuje pomocy. Zapytaj dziecko, co zrobioby w takim wypadku. Jeeli dziecko opowie waciwie, pochwal je. Daj wicej prawidowych sugestii, gdy potrzeba.
3. Pom� dziecku odgrywa rol nioscego pomoc w stosunku do lalek i pocieszenia ich. Jeeli ulubione zwierz domowe jest chore lub skaleczone, poka metody, kt�rymi mona mu pom�c.
4. Dawaj przykady pocieszenia innych. Zanie kwiaty lub jedzenie ssiadom, kt�rzy mieli zmartwienie lub kopoty. Powiedz: "Wsp�czujemy im w ich zmartwieniu (lub b�lu)".
5. Bdziesz musia/a/ czsto opisywa dziecku sabowidzcemu lub niewidomemu zdarzenia, kt�re doprowadzaj kogo do paczu, poniewa ono ich nie widziao. Dziecko bdzie wnioskowa na podstawie tonu gosu i innych czynnik�w, nie widzc wyrazu twarzy danej osoby.
SOCJALIZACJA 81
Wiek 5-6
WYBIERA SOBIE PRZYJACI� ("PAWE JEST MOIM NAJLEPSZYM PRZYJACIELEM)
1. Zorganizuj dziecku warunki do zabawy z kilkorgiem dzieci. Niech dziecko samo wybiera sobie partnera do zabawy, w kt�rej potrzebne s pary dzieci.
2. Pozw�l dziecku wybra przyjaciela, aby zaprosi go na rodzinn wycieczk.
3. Od czasu do czasu pozw�l dziecku zabra do szkoy niewielki prezent dla przyjaciela.
4. Nie zmuszaj dziecka do zabawy z dziemi, kt�re przychodz dlatego tylko, e ich rodzice odwiedzaj rodzic�w dziecka.
5. Porozmawiaj z dzieckiem o swoich przyjacioach i m�w mu, dlaczego szczeg�lnie ich lubisz.
6. Rozmawiaj z dzieckiem o tym, kogo nazywamy przyjacielem - e jest to kto z kim si lubi rozmawia, kto, kto ci lubi, kto na kim ci zaley.
SOCJALIZACJA 82
Wiek 5-6
ZAZWYCZAJ ROZSTRZYGA SP�R Z INNYMI DZIEMI BEZ INTERWENCJI DOROSYCH
1. Jeeli dziecko k�ci si, interweniuj tylko o ile zachodzi potrzeba. Daj mu czas na zaegnanie k�tni, zanim si wtrcisz.
2. Zapytaj: "Gdy kto wemie twoj zabawk, co moesz zrobi zamiast bi go lub krzywdzi czy krzycze?". Daj dziecku pewne wskaz�wki.
3. Gdy dziecko k�ci si i urazi uczucia innego dziecka, wyjanij dlaczego jest ono dotknite lub jest mu przykro.
4. Zaaranuj sytuacje, w kt�rych spory mona rozstrzyga sownie.
5. Czytaj dziecku opowiadania, w kt�rych k�tnie lub r�nice zda zaegnywane s sown argumentacj.
SOCJALIZACJA 83
Wiek 5-6
INSCENIZUJE CZCI HISTORYJKI GRAJC ROL LUB UYWAJC DO TEGO CELU LALEK
1. Popro dziecko o odegranie prostej znanej historyjki. Czytaj lub opowiadaj historyjk podczas gdy dziecko j odgrywa.
2. Pozw�l dziecku wybra opowiadania lub piosenki do odgrywania. Niechaj sobie wybierze ulubion cz historyjki do odegrania.
3. Urzdzaj przedstawienia kukiekowe znanych bajek, pocztkowo wygaszajc samemu/ej/ role. Nastpnie popro dziecko, aby wybrao kt�r z r�l i jeszcze raz odegrajcie historyjk. Dawaj dziecku ustne wskaz�wki, jeeli potrzeba.
4. Zamieniaj si kolejno rolami z dzieckiem, aby miao mono gra kilka postaci.
5. Uyj wycitych z tektury figurek. Narysuj dan posta na duym kartonie, a potem wytnij otwory na rce i gow. Pom� dziecku woy rce i gow we waciwe otwory.
6. Zbuduj teatrzyk kukiekowy z kartonowego pudeka. Dziecko moe sta za scen, aby porusza kukiekami.
7. Pom� dziecku stworzy i odegra rol w historyjce, kt�r samo wymyli.
8. Uyj masek zrobionych z torebek papierowych, aby dziecko tak ucharakteryzowane odgrywao role.
SOCJALIZACJA 84
Wiek 5-6
BIERZE UDZIA W ROZMOWACH Z R�WIENIKAMI ("LUBI PSY BARDZIEJ NI KOTY")
1. Zach dziecko, by pokazao i opowiedziao innemu dziecku o nowej zabawce lub niedawnym wydarzeniu.
2. Przeczytaj opowiadanie dwojgu lub trojgu dzieciom. Najpierw zadaj pytania dotyczce treci. W�wczas zapytaj, co przeywa i odczuwa dany bohater, jak one by si czuy, gdyby im si przydarzyo to samo? Czy kiedykolwiek czuy to samo, co bohater opowiadania?
3. Jeeli dziecko nie ma ochoty samorzutnie si wypowiedzie lub wstydzi si, zadaj mu proste pytanie i domagaj si odpowiedzi.
4. Zorganizuj gawd z dw�jk lub tr�jk dzieci. Sidcie w kole i rozmawiajcie o tym, co wydarzyo si w cigu dnia lub wakacji.
5. Zapytaj dziecko, gdy jest w grupie, kt�re zwierz lubi najbardziej. Zabieraj gos i suchaj na zmian, a wr�d dzieci rozwinie si samodzielna wymiana zda.
6. Pom� innym dzieciom zrozumie, dlaczego rozmawiajc bezporednio z dzieckiem niewidomym, najpierw musz poda swoje imi. Dziecko niewidome moe mie trudnoci w rozpoznawaniu waciwego momentu, aby wczy si do rozmowy. Jeeli inne dzieci wiod rej w dyskusji, przerwij im, wym�w imi niewidomego dziecka i dotykajc go zapytaj: "A ty, Jacku, co o tym mylisz?"
SOCJALIZACJA 85
Wiek 5-6
WYJANIA INNYM ZASADY GRY LUB ZABAWY
1. Upewnij si, e dziecko zna zasady gry. Popro, aby poprowadzio zabaw lub aby nauczyo inne dzieci, jak si gra. Pomagaj w razie potrzeby.
2. Graj w znan gr z drug osob. Popro dziecko, aby wyjanio, co wanie robisz. Zapytaj, co naley robi dalej. Spr�buj spowodowa, aby dziecko zaczo samodzielnie uczestniczy w grze i wytumaczyo ci, co robi. Jeli trzeba wyjanij, jaki powinien by nastpny krok w grze. Na zakoczenie pozw�l, aby dziecko przedstawio wszystkie reguy i cay tok wykonywanych wsp�lnie czynnoci.
3. Jeeli dziecko otrzyma na urodziny lub pod choink dziecic gr, przeznacz odpowiedni czas na nauczenie go zasad tej gry. Podczas odwiedzin kolegi popro, aby twoje dziecko wytumaczyo koledze reguy gry. Przysuchuj si aby si przekona, czy dziecko waciwie rozumie zasady gry.
SOCJALIZACJA 86
Wiek 5-6
STAWIA SOBIE JAKI CEL I DZIAA TAK BY GO OSIGN ("DZI BD ROBI PORZDKI W KCIKU Z ZABAWKAMI")
1. Wybierz zadanie, kt�re dziecko bdzie umiao w peni wykona. Usid przy nim i wymie kolejne czynnoci wchodzce w zakres zadania. Podczas gdy dziecko wykonuje je, udzielaj mu sownych wskaz�wek, pytajc na przykad: "Co robisz na pocztku? Co nastpnie?".
2. Pewnego dnia, gdy dziecko postanowi co samodzielnie wykonywa (jak mycie zb�w co wiecz�r bez przypominania), pozw�l mu zaznacza na planszy za pomoc paeczek lub nalepek osigany postp. Gdy dziecko osignie odpowiedni ilo paeczek lub nalepek, rodzice mog nagrodzi w�wczas dziecko, wzmacniajc jego ch do wykonywania danej czynnoci.
3. Zacznij od niewielkiego, ale stanowczego zamierzenia, a w miar jak dziecko osiga postpy w jego realizacji podsuwaj zamierzenia na dusz met. Na przykad: "Pociel jutro �ko bez przypominania". Nastpnie sko dziecko do postanowienia, e wykona to w cigu dwu dni z rzdu, nastpnie trzech dni.
4. Zapisuj swoje czynnoci planowane na dany dzie. (Np. napisa list, wymy podogi). Wyjanij dziecku, e s one zrealizowane i dlatego je wykrelasz. Powiedz: "Jestem zadowolona, poniewa postanowiam napisa list do babci i to zrobiam".
SOCJALIZACJA 87
Wiek 5-6
WYJANIA RODZINNE STOSUNKI POKREWIESTWA (np.: "WUJEK ROBERT JEST BRATEM TATY")
1. Opisz dziecku stosunki pokrewiestwa pomidzy czonkami rodziny operujc imionami i zdjciami. Wyjanij kto jest kim dla kogo.
2. Wytumacz, e mama i tata byli kiedy tacy mali, jak ono teraz i mieszkali kade w swoim domu razem ze swoimi rodzicami, brami i siostrami.
3. Poka dziecku zdjcia z okresu, gdy mama i ojciec byli modzi. Wymie imiona innych os�b znajdujcych si na fotografii.
4. Wyjanij dziecku, w jaki spos�b rodzestwo i kuzynki s z nimi spokrewnieni.
5. Popro, aby dziecko narysowao wszystkich czonk�w rodziny. Nazwij ich wszystkich wedug pokrewiestwa w stosunku do dziecka (matka, ojciec, siostra, dziadek).