35

13. Ерохин И. Ю. Проблема дуализма в вопросах казачества // Приоритетные

научные направления: от теории к практике. – 2013. – № 5. – С. 19–24.

14. Ерохин И. Ю. К вопросу особенностей формирования начал государствен-

ности Донского казачества // Культура. Духовность. Общество. – 2013. –
№ 5. – С. 132–138.

NAUCZANIE I WYCHOWANIE

UCZNIÓW I STUDENTÓW NA FAKTACH

HISTORII KOZACTWA

I. Jerochin, O. Kowalski

Croydon College, Londyn, Wielka Brytania

Ośrodek Badań Społeczno-Prawnych, Warszawa, Polska

Summary. This paper defi nes a methodical aspects in the study of the his-

tory of the Cossacks and its teaching.

Key words: Cossacks; ethnicity; culture; nation; class; tradition; state; edu-

cation; methodology of teaching.

W obecnej chwili uwaga współczesnego państwa jest skupiona

na wypracowaniu ogólnych koncepcji w dziedzinie edukacji, wy-
kładu i przedstawienia historii ojczystej. Celem nauki historycznej
jest kształtowanie zwartego wyobrażenia o faktach, wydarzeniach i
tendencjach w życiu społecznym, określenie dalszego kierunku roz-
woju postępowego. Niestety, metodologiczna oraz historiografi czna
baza badań w dziedzinie historii jest obarczona spuścizną radzieckiej
przeszłości, kiedy wiele koncepcji, poglądów i ujęć były maksymalnie
ideologizowane. Dotyczy to również historii Kozactwa, która wzbu-
dziła zainteresowanie na początku lat 90. ubiegłego wieku. W niniej-
szym referacie usiłujemy określić nowe zasady i tendencje w zakresie
wykładu tego tematu.

Uwagę studentów i uczniów przede wszystkim należy zwrócić

na taki fenomen kozackiej historii i kultury jako fenomen powsta-
nia, rozwoju i genezy kozackiej rodziny. Jeżeli powstanie i rozwój
wartości rodzinnych zostały w wystarczającym stopniu zbadane
przez naukę krajową, to kwestia genezy rodziny została pominię-
ta [3]. A właśnie ona jest bardzo znacząca i ważna. Uwaga histo-
ryków była skupiona tylko na tradycyjnej kozackiej rodzinie z sy-
stemem ustroju patriarchalnego, która ukształtowała się w ramach
imperialnej Rosji.

Podstawowym tematem w trakcie badania i nauczania histo-

rii Kozactwa ma być podkreślanie nierozerwalnego powiązania

36

Kozactwa z państwem, przy czym należy unikać stwierdzenia pro-
stolinijności tych związków i powiązań. Stosunki Kozactwa z syste-
mem państwa i władz państwowych często były skomplikowane,
zawikłane i sprzeczne.

W niebezpieczne i przełomowe chwile historii Kozactwo, uzasad-

niając swoją pozycję bezsilnością ofi cjalnych władz, często zwracało
się do swojej samoistnej kultury i tradycji [8], stosując je jako bufor
dla wartości państwa tradycyjnego [4; 9; 12]. W te okresy Kozactwo
wypracowywało również własne «samodzielne» koncepcje niepodle-
głej państwowości kozackiej [6].

Niektórzy fachowcy czasem podają historią Kozactwa jako

obiekt w najwyższym stopniu uniwersalny. Zupełnie nie odpo-
wiada to rzeczywistości i realnej sytuacji. W trakcie badania tra-
dycyjnych terenów zwartego zamieszkania Kozaków, terenów
wojsk kozackich, widzimy, że rozwijały się one zupełnie w róż-
ny sposób. Dla każdego terenu występuje swoja specyfi ka i swoje
osobliwości [2; 5; 7; 9; 14].

Wiele fenomenów w historii Kozactwa można wyjaśnić przez

naturalny dualizm kozacki – ważny czynnik postępowego roz-
woju tej wspólnoty etnicznej i społeczno-kulturalnej. Właśnie
dualizm kozacki [13] jest podstawą sprzeczności tak w samej
wspólnocie, jak również w trakcie nawiązania stosunków wza-
jemnych oraz działań wzajemnych z instytucjami społeczeń-
stwa obywatelskiego i strukturami władz. Właśnie z tego zało-
żenia należy wychodzić wyjaśniając rolę Kozactwa w procesach
historycznych i społecznych.

Służba wojskowa [1] zawsze posiadała szczególne miejsce w hi-

storii Kozactwa. Służba wojskowa Kozaków jako zasoby mobiliza-
cyjne Imperium Rosyjskiego została dość dobrze zbadana i opi-
sana przez historiografów. Lecz jej wpływ na administracyjne i
terytorialne struktury wspólnot kozackich jeszcze czeka na zbadanie
i zrozumienie.

W historii Kozactwa aż do naszych dni było i dotychczas jest

dość dużo luków. Możemy do nie zaliczyć – przedmiot metodologii
badania Kozactwa, kwestię związków między grupami etnicznymi i
międzynarodowościowego kulturalnego współdziałania Kozaków z
innymi narodami oraz grupami etnicznymi, jak również kwestię wy-
znaniowego samookreślenia Kozactwa.

Co dotyczy ostatniej kwestii, tradycyjnie wszystkich bez wy-

jątku Kozaków uważano za prawosławnych i zwolenników wy-
łącznie Prawosławia. Jednak, jak to widzimy z doświadczenia

37

historycznego, istniały dość szerokie rzesze tzn. «przyjętych»
do Kozactwa. W tym przypadku przedstawicieli diaspor na-
rodowych wchodzili do grupy subetnicznej zachowując swoją
tożsamość religijną.

Doświadczenie kozackiej budowy państwa jest cenne i zapotrze-

bowane we współczesnych warunkach [10; 11].

Literatura

1. Ерохин И. Ю. Казачество в системе военной службы // Теория и практика

общественного развития. – 2013. – № 4. – С. 172–174.

2. Ерохин И. Ю. Казачьи республики и вопросы государственности // Ак-

туальные проблемы гуманитарных и естественных наук. – 2013. – № 4.
С. 77–82.

3. Ерохин И. Ю. Казачья семья: уникальный культурный феномен в системе

государства // Современные исследования социальных проблем. – 2013. –
№ 1. – С. 38–43.

4. Ерохин И. Ю. Казачья концепция государственности: в эпоху войн и вели-

ких потрясений // Белые пятна российской и мировой истории. – 2013. –
№ 1–2. – С. 18–39.

5. Ерохин И. Ю.

Казачьи

республики

как

фактор

государствен-

ности // Белые пятна российской и мировой истории. – 2013. – № 1–2. –
С. 40–53.

6. Ерохин И. Ю. К вопросу формирования государственного мировоззрения

казачества // Новый университет. Серия: Актуальные проблемы гумани-
тарных и общественных наук. – 2013. – № 4. – С. 34–38.

7. Ерохин И. Ю. Идеи государственности казачества Дона // Научный обо-

зреватель. –2013. – № 6. – С. 58–62.

8. Ерохин И. Ю. Основы казачьих традиций // Вестник Академии знаний. –

2013. – № 2. – С. 9–17.

9. Ерохин И. Ю. Казачье-крестьянская республика Н. Махно: к вопросам –

Казачьей государственности // Перспективы науки и образования. –
2013. –№ 3. – С. 168–176.

10. Ерохин И. Ю. Казачество и современное государство // Культура. Духов-

ность. Общество. – 2013. – № 4. – С. 161–165.

11. Ерохин И. Ю. Государство и возрождение казачества // Приоритетные на-

учные направления: от теории к практике. – 2013. – № 6. – С. 13–16.

12. Ерохин И. Ю. Казаки: революция и гражданская война // Фундамен-

тальные и прикладные исследования: проблемы и результаты. – 2013. –
№ 6. – С. 32–35.

13. Ерохин И. Ю. Проблема дуализма в вопросах казачества // Приори-

тетные научные направления: от теории к практике. – 2013. – № 5. –
С. 19–24.

14. Ерохин И. Ю. К вопросу особенностей формирования начал государствен-

ности Донского казачества // Культура. Духовность. Общество. – 2013. –
№ 5. – С. 132–138.