1

Program zajęć z Muzykoterapii

dla uczniów niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu

umiarkowanym i znacznym, z niepełnosprawnością intelektualną

w stopniu głębokim oraz autyzmem

Program przeznaczony jest do realizacji z uczniami Szkoły Podstawowej,

Gimnazjum oraz Szkoły Przysposabiającej do Pracy

Autor programu:

mgr Joanna Dobrowolska

Program został zatwierdzony do realizacji decyzją Rady Pedagogicznej

Specjalnego Ośrodka Szkolno- Wychowawczego w Pucku dnia 15 września

2008 roku.

2

Specjalny Ośrodek
Szkolno- Wychowawczy
Puck ul. Zamkowa 5
Opracowała Joanna Dobrowolska

PROGRAM ZAJĘĆ Z MUZYKOTERAPII

Program zajęć z muzykoterapii przeznaczony jest dla uczniów

niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu umiarkowanym lub znacznym, jak
również z niepełnosprawnością sprzężoną oraz autyzmem. Zajęcia odbywają się
w małych grupach 2 osobowych. Czas trwania zajęć wynosi 45min, jedna
godzina lekcyjna w tygodniu dla poszczególnej grupy uczniów. Program zajęć
dostosowany jest do indywidualnych możliwości uczniów, treści tematyczne
zajęć zależne są od poziomu edukacyjnego, na którym znajduje się dane
dziecko. W zajęciach uczestniczą uczniowie Szkoły Podstawowej, Gimnazjum
oraz Szkoły Przysposabiającej do Pracy. Program wdrożony do realizacji w
roku szkolnym 2008/2009, kontynuacja programu w kolejnych latach.

CEL GŁÓWNY:

Stymulowanie rozwoju poznawczego, emocjonalnego, społecznego i

ruchowego poprzez różne formy aktywności muzycznej.

CELE SZCZEGÓŁOWE skierowane na ucznia :

Rozwijanie sprawności i koordynacji ruchowej

Zmniejszanie napięcia mięśniowego, rozluźnianie się uczniów

Wyrabianie koordynacji wzrokowo- ruchowej

Kształcenie precyzyjności i płynności ruchów

Kształcenie orientacji i stosunków przestrzennych, orientacji w czasie i miejscu

Wyrabianie szybkiej reakcji na bodziec z otoczenia

Usprawnianie analizy i syntezy słuchowej

Ćwiczenie funkcji pamięci muzycznej

Ćwiczenie wrażliwości słuchowej

Usprawnianie koordynacji słuchowo- ruchowej

Ćwiczenie spostrzegawczości słuchowej

Rozwijanie twórczej aktywności dziecka

Kształcenie i rozwijanie uwagi dowolnej dziecka

Usprawnianie mowy

Rozwijanie słownika czynnego dziecka

Kształcenie poczucia rytmu

Pokonywanie lęku i zahamować u dzieci

Likwidowanie negatywnych emocji

Uczenie prawidłowych sposobów wyrażania uczuć

Niwelowanie nadpobudliwości psychoruchowej

Pobudzanie wyobraźni dziecka

Stymulacja rozwoju intelektualnego dziecka

Uczenie współdziałania z drugą osobą, grupą

Uczenie nowych sposobów spędzania czasu wolnego

3

METODY PRACY:

kreatywne
relaksacyjne
odreagowująco- wyobrażeniowe

MOBILNY MODEL REKREACJI MUZYCZNEJ
ELEMENTY KINEZJOLOGII EDUKACYJNEJ dr PAULA DENISSONA

ELEMENTY RUCHU ROZWIJAJĄCEGO WERONIKI SHERBOURNE

ELEMENTY PEDAGOGIKI ZABAWY
STYMULACJA POLISENSORYCZNA

FORMY PRACY:

indywidualna
grupowa ( zindywidualizowana)

RODZAJE WYKORZYSTYWANEJ MUZYKI

Muzyka relaksacyjna

– spokojna, łagodna, powodująca rozluźnienie, zwolnienie akcji

serca, ułatwiająca oddychanie, zmniejszając napięcie mięśniowe

Muzyka aktywizująca-

poprawiająca koordynację słuchowo- ruchowo- wzrokową ,

postawę, dotleniająca organizm, zwiększająca napięcie mięśniowe, wywołująca uczucie
zadowolenia i radości, działająca pobudzająco

Utwory muzyczne wykorzystywane na zajęciach:

znane, popularne piosenki

muzyka poważna

utwory marszowe
muzyka jazzowa, instrumentalna, country, disco itp.

utwory z płytotek dziecięcych itp.

Inne pomoce wykorzystywane na zajęciach:

magnetofon, odtwarzacz płyt CD

płyty, kasety z nagraniami muzycznymi

różnego rodzaju instrumenty muzyczne

instrumenty muzyczne wykonane przez uczniów
kartki, kredki

piłki, balony itp.

MIEJSCE ZAJĘĆ:

sale lekcyjne

Sala Doświadczania Świata

4

RODZAJ ZAJĘĆ

CELE SZCZEGÓŁOWE

KOMPETENCJE UCZNIA

SPOSÓB REALIZACJI

EKSPRESJA RUCHOWA NA

DOWOLNE TEMATY

MUZYCZNE (spontaniczna,

kontrolowana)

Kształtowanie orientacji
w schemacie własnego ciała
i przestrzeni

Ogólne motoryczne pobudzenie
ucznia

Uporządkowanie ruchów dziecka

Wyrabianie szybkiej reakcji na
bodziec z otoczenia

Ćwiczenia wrażliwości słuchowej

Rozwijanie twórczej aktywności
dziecka

Uczeń wskazuje poszczególne
części ciała

Uczeń naśladuje za nauczycielem
ruchy do danej piosenki

Uczeń potrafi poruszać się wolno
lub szybko do danego utworu

Uczeń potrafi zatańczyć, pląsać
w parze, kole lub samodzielnie do
utworu muzycznego

Zabawy muzyczno- ruchowe

polegające na śpiewaniu
i wskazywaniu poszczególnych
części ciała, stron ciała. ( np. do
piosenek: „ Głowa, ramiona.”,
„Ojciec Wirgiliusz”, „Trzy
kółeczka.”

Ilustrowanie piosenek za pomocą
odpowiednich ruchów ( np. do
piosenek: „Jedzie John”,
„Miczitanka”, „Taki duży, taki
mały.”, „ Jak dobrze być
barankiem.”, „ Labada”

Swobodne poruszanie się
w rytm proponowanej muzyki

Ćwiczenia polegające na
pobudzaniu i hamowaniu ruchów
dziecka : pląsy przy muzyce , n-l
wywołuje przerwę w muzyce,
zadaniem dziecka jest przerwanie
tańca

Odtwarzanie przez dziecko

rytmicznego marszu, podskoków,
wystukiwania rytmów

Podskoki, przeskoki, cwał do
rytmu znanej melodii

Naśladowanie przez dziecko
ruchów prezentowanych przez
nauczyciela lub innego ucznia
( współdziałanie nauczyciela
z uczniem w przypadku dzieci
mniej sprawnych ruchowo)

POZNAWANIE RÓŻNYCH

DŹWIĘKÓW, ODGŁOSÓW,

SYMBOLI DŹWIĘKOWYCH,

Poznawanie różnego rodzaju
dźwięków

Rozwijanie procesów

Uczeń rozróżnia dźwięki: niski-
wysoki, długi- krótki, głośny-
cichy

Dzieci spacerują po sali, reagują
na przerwę w muzyce i zmianę
długości dźwięków ( klaszczą,

5

OPEROWANIE POZNANYMI

DŹWIĘKAMI

percepcyjnych

Stymulowanie rozwoju

intelektualnego dzieci (rozwój
słownika czynnego,
wprowadzanie nowych znaczeń
słów w odniesieniu do muzyki)

Usprawnianie procesu myślenia
u dzieci

Usprawnianie analizy i syntezy

słuchowej

Ćwiczenia wrażliwości słuchowej

Ćwiczenia spostrzegawczości
słuchowej, wzrokowej

Poznawanie różnych
instrumentów oraz sposobów
grania na nich

Uczeń rozpoznaje i nazywa
dźwięki prezentowanych
instrumentów, potrafi połączyć
dźwięk z przedmiotem, który go
wytwarza

Uczeń rozróżnia dźwięki
dochodzące z najbliższego
otoczenia ( odgłosy ulicy,
sprzętów domowych, rozpoznaje
głosy koleżanek, kolegów,
odgłosy zwierząt itp. )

Uczeń potrafi odnaleźć ukryty
przedmiot słysząc jego dźwięk

Uczeń potrafi naśladować
odgłosy zwierząt

Uczeń samodzielnie wywołuje
dźwięk danego przedmiotu,
instrumentu

kucają, podskakują itp. )

Na krótki dźwięk uczniowie udają
np. żabki i podskakują, na długi
dźwięk naśladują słonie mocno
i powoli tupiąc nogami

Po usłyszeniu niskiego dźwięku
uczniowie kucają, wysokiego
podnoszą ręce do góry i wstają

Zabawy w „cicho-głośno” , „Siała
baba mak”. Wymowa tekstu
cicho, głośno według rytmu
podanego przez nauczyciela

Zabawa w szukanie schowanego

przedmiotu wydającego dźwięk

Granie na różnych instrumentach,
przedmiotach wydających
dźwięki. Rozpoznawanie
dźwięków, nazywanie

Zabawy dźwiękonaśladowcze

Wsłuchiwanie się w „ ciszę”
i wyszukiwanie odgłosów
dochodzących z otoczenia

ZAJĘCIA I ĆWICZENIA

RELAKSACYJNE

Zmniejszanie napięcia
mięśniowego, rozluźnianie się
uczniów

Likwidowanie negatywnych

emocji

Uczenie prawidłowych sposobów
wyrażania uczuć

Niwelowanie nadpobudliwości
psychoruchowej

Uczenie współdziałania z drugą
osoba oraz w grupie

Nauka prawidłowego sposobu
oddychania

Kształtowanie umiejętności

Uczeń potrafi zrelaksować się,
wyciszyć na dłuższy czas

Potrafi na dłuższy czas skupić
uwagę na wykonywanym
zadaniu, nie nawiązując w tym
czasie rozmowy z drugą osobą.

Potrafi współdziałać z partnerem
w trakcie wykonywania zadania

Potrafi prawidłowo oddychać
wdychając powietrze nosem,
a wydychając ustami

Uczeń uspokaja się poprzez
skupienie uwagi na wrażeniach
słuchowych, przedmiocie

Ćwiczenia W. Sherbourne np.:
uczniowie stojąc naprzeciwko
siebie, trzymają się za ręce
i kołyszą w rytm spokojnej
muzyki do przodu, tyłu, na boki

Zabawy paluszkowe

Ćwiczenia relaksacyjne
z wykorzystaniem masażu ciała

Zajęcia relaksacyjne w Sali
Doświadczania Świata

Kołysanie się w rytm spokojnej
muzyki

Ćwiczenia oddechowe ( nauka
prawidłowego sposobu

6

samodzielnego stosowania
technik relaksacyjnych

wydającym dźwięk

Uczeń uspokaja się poprzez
skupienie uwagi na swoim
oddechu, potrafi oddychać
w sposób prawidłowy

oddychania z wykorzystaniem
muzyki spokojnej, relaksacyjnej)

Ćwiczenia oddechowe z
wykorzystaniem baloników,
słomek, kartek itp.

Ćwiczenia z zakresu kinezjologii
edukacyjnej dr P. Denissona
( „leniwe ósemki”, „sowa”,
„ kapturek myśliciela: ,
„energetyczne ziewanie”,
„pozycja Denissona” itp.

Wprawianie w ruch przedmiotu

leżącego na klatce piersiowej np.
klocek, podnoszenie go ku górze
w czasie oddechu, opadanie-
wydechu. Ćwiczenia z piórkiem,
balonem ( dmuchanie
w przedmiot)

Oddychanie z jednoczesnym

wznoszeniem, opadaniem rąk

Ćwiczenia z gazetą ( zwijanie
w rulon, dmuchanie, gwizdanie,
zgniatanie, rozprostowywanie,
wachlowanie, składanie w
harmonijkę itp.

ZABAWY SŁOWNO-

MUZYCZNO- RUCHOWE

Rozwijanie mowy dziecka

Rozwijanie zdolności słuchania

Rozwijanie, usprawnianie

koordynacji słuchowo-
wzrokowo- ruchowej

Kształcenie orientacji
w schemacie własnego ciała

Kształcenie orientacji
i stosunków przestrzennych,
orientacji w czasie i miejscu

Kształcenie precyzyjności

Uczeń poznał zasady danej
zabawy i potrafi je wprowadzić
w trakcie zajęć

Uczeń samodzielnie, w parach lub
przy wsparciu n-la wykonuje
daną czynność

Uczeń bierze w sposób aktywny
udział w zabawie

Uczeń potrafi sam proponuje
ulubioną zabawę muzyczno-
ruchową

Ćwiczenia z zakresu kinezjologii
edukacyjnej dr P. Denissona

( ruchy naprzemienne,

jednostronne w rytm skocznej
muzyki, „ pompowanie pietą”,
„wypady” itp.

Tańce integracyjne

Śpiewanie piosenek na powitanie
z jednoczesnym pokazywaniem
ruchów do słów piosenek

Zabawy muzyczno- ruchowe

7

i płynności ruchów

Usprawnianie dużej motoryki

Ćwiczenia spostrzegawczości
słuchowej, wzrokowej

Kształcenie poczucia rytmu

Uporządkowanie ruchów dziecka

Rozwijanie twórczej aktywności
dzieci

Integracja grupy

Przełamywanie lęków
i oporów

Nawiązywanie komunikacji
w przypadku uczniów
z cechami autystycznymi
( wydłużanie kontaktu
wzrokowego, fizycznego ucznia
z nauczycielem)

Uczeń współdziała z drugą osoba
w trakcie zabawy

Uczeń nawiązuje przez dłuższy
czas kontakt wzrokowy w trakcie
zabawy

Uczeń naśladuje ruchy za
nauczycielem

z jednoczesnym pokazywaniem
poszczególnych części ciała

Zabawy muzyczno- ruchowe

z wykorzystaniem piłek, balonów,
wstążek, itp.

Zagadki słowno- muzyczno-
ruchowe

Ćwiczenia przestrzenne
(poruszanie się w kole, po
obwodzie koła, rzędzie, parach
itp. )

INTERPRETACJA

PLASTYCZNA UTWORÓW

MUZYCZNYCH

SAMODZIELNE

TWORZENIE PROSTYCH

INSTRUMENTÓW

OGÓLNE ROZWIJANIE

ZDOLNOŚCI

PLASTYCZNYCH UCZNIÓW

Rozwijanie wyobraźni uczniów

Usprawnianie koordynacji

wzrokowo- ruchowej, słuchowo-
wzrokowo- ruchowej

Doskonalenie małej motoryki rąk

Rozwijanie twórczej aktywności
uczniów

Wyrabianie szybkiej reakcji na

bodziec z otoczenia

Usprawnianie umiejętności
rysowania, pisania itp.

Uczeń potrafi wykonywać linie
proste, faliste, koliste itp. na
papierze do muzyki ( szybkiej,
wolnej, dynamicznej itp.)

Uczeń potrafi rysować w
rytm muzyki

Uczeń potrafi narysować lub
pokolorować prosty rysunek

Uczeń potrafi samodzielnie lub z
pomocą nauczyciela wykonać
prosty instrument

Uczeń potrafi wykonać za
pomocą rysunku tematykę danego
utworu muzycznego

Po wysłuchaniu utworu
muzycznego opowiadamy
wspólnie z uczniami tematykę
utworu, oraz omawiamy ich
odczucia. Ilustracja plastyczna
utworu.

Zabawy muzyczno- plastyczne.
Rysowanie kresek, plam
pędzelkiem, kredkami,
stemplowanie, itp. w rytm
słuchanego utworu

Uczniowie rysują dowolnie na
kartkach papieru jednym kolorem
kredki ( kreski, linie pionowe,
poziome, faliste itp.) w trakcie
trwania wesołej, rytmicznej
muzyki. Przestają gdy muzyka
cichnie, zmieniają kolor kredki,
nauczyciel ponownie włącza

8

muzykę, uczniowie kontynuują
malowanie ( zabawa „ Mały
Picasso”). Po zakończeniu
zabawy tworzenie kompozycji
plastycznych z wykonanych prac

SŁUCHANIE I ŚPIEW

PIOSENEK

Usprawnianie analizy i syntezy

słuchowej

Ćwiczenia funkcji pamięci
słuchowej, wzrokowej

Ćwiczenia wrażliwości słuchowej

Usprawnianie koordynacji

słuchowo- ruchowej

Kształcenie poczucia rytmu

Usprawnianie aparatu mowy,

artykulacji

Usprawnianie koordynacji

słuchowo- wzrokowo- ruchowej

Kształcenie precyzyjności
i płynności ruchów

Uwrażliwianie uczniów

Uczeń zna słowa prostych
piosenek i potrafi je zaśpiewać
w całości lub elementy
powtarzające się

Uczeń potrafi zanucić melodię
piosenki, prezentowanego utworu
muzycznego

Uczeń potrafi rozpoznać piosenkę
po usłyszeniu części utworu, linii
melodycznej

Uczeń potrafi zilustrować za
pomocą ruchu daną piosenkę

( samodzielnie lub poprzez

naśladownictwo)

Uczeń potrafi poruszać się
w rytm słuchanego utworu
muzycznego ( kołysanie, pląsy,
itp.)

Uczeń potrafi stukać, klaskać,

tupać itp. w rytm słuchanej,
śpiewanej piosenki

Słuchanie krótkich utworów
muzycznych, próby nucenia
samej melodii

Słuchanie ulubionych piosenek
uczniów zaproponowanych przez
nich samych

Powtarzanie przez uczniów słów,
sylab, odgłosów zawartych
w piosenkach, elementów często
powtarzających się

„Dopowiadanie” ostatnich
rymujących się słów
w piosenkach

Taniec i śpiew przy muzyce,
naśladowanie ruchów do piosenek
itp.

ĆWICZENIA RYTMICZNE

Kształcenie poczucia rytmu

Zrytmizowanie, uporządkowanie
ruchów dziecka

Usprawnianie koordynacji

słuchowo- wzrokowo- ruchowej

Ćwiczenia pamięci słuchowej

Nauka kontrolowania własnych
ruchów, napięci mięśni

Kształcenie celowości ruchów
dziecka

Uczeń potrafi wystukać rytm wg
własnego pomysłu

Uczeń potrafi powtórzyć rytm za
nauczycielem ( klaskanie,
tupanie, wystukiwanie rytmu na
instrumentach perkusyjnych itp. )

Uczeń potrafi rytmicznie
zatańczyć do muzyki

Potrafi samodzielnie policzyć
ilość uderzeń, klaśnięć itp.

Ćwiczenia polegające na
wybijaniu rytmu , klaskaniu,
tupaniu, chodzeniu,
podskakiwaniu w rytm muzyki,
dźwięków

Ćwiczenia z wykorzystaniem
dostępnych w szkole
instrumentów muzycznych lub
instrumentów wykonanych przez
samych uczniów

9

Potrafi podać w sposób rytmiczny
swoje imię

Uczeń potrafi wyklaskać za
pomocą rytmu swoje imię lub
inny wyraz

Uczeń samodzielnie lub poprzez
naśladownictwo mówi proste
wierszyki, rymowanki itp.

Uczeń potrafi samodzielnie lub
przy wsparciu wystukiwać rytm
na danym instrumencie do utworu
muzycznego

Ćwiczenie „ Zaklaszcz w dłonie
tak jak chcesz”

Zabawa „ Echo rytmiczne”-
powtarzanie prostych rytmów

Zabawa „ Orkiestra rytmiczna”,
klaskanie, uderzanie,
wystukiwanie prostych rytmów
o przedmioty, części ciała, granie
na różnych instrumentach do
utworów muzycznych
z podziałem na role

Recytowanie wierszyków,
rymowanek np. „ Siała baba mak”
„ Idzie rak” , „ Idzie kominiarz”
itp

10

Spis literatury oraz innych materiałów wykorzystanych do opracowania programu

z Muzykoterapii

Gąsienica-Szostak Aldona : Muzykoterapia w rehabilitacji i profilaktyce. Warszawa :
Wydaw. Lekarskie PZWL, 2003

Jutrzyna Ewelina : Muzykoterapia w szkole specjalnej : perspektywy i problemy.

W: Forum pedagogów specjalnych XXI wieku. T. 3. Łódź : Wydaw. Uniw.
Łódzkiego, 2002

Jutrzyna

Ewelina

:

Wspomaganie

rozwoju

psychofizycznego

dzieci

niepełnosprawnych przez muzykę. W: Wczesna diagnoza i terapia dzieci
z utrudnieniami w rozwoju : interdyscyplinarne problemy. Wrocław : Dolnośląska
Szkoła Wyższa Edukacji Towarzystwa Wiedzy Powszechnej, 2004.

Stadnicka Janina : Terapia dzieci muzyką, ruchem i mową. Warszawa : WSiP, 1998

Pikosz Katarzyna „ Muzyka wspiera rozwój „www.babyonline.pl

Czyżewska Ewa Muzykoterapia w pracy z osobami głębiej upośledzonymi umysłowo
www.literka.pl/

Konaszkiewicz Zofia: Edukacja i terapia muzyczna w odniesieniu do dzieci

i młodzieży niepełnosprawnej: Szkoła Specjalna nr. 1 – 2, 1993

Grzeszewski Henryk : Muzyka w wychowaniu i terapii dziecka niepełnosprawnego:

Szkoła Specjalna nr. 3, 1998.

Opolska Teresa Potempska Elżbieta, „ Dziecko nadpobudliwe. Program korekcji
zachowań”. Warszawa : Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-
Pedagogicznej MEN, 1999

Deresiewicz Anna – Tobiasz, Anna Kępska „ Rytmika w klasach I-III” Warszawa:

WSIP

Red. Jacek Kielin „ Rozwój daje radość. Terapia dzieci upośledzonych umysłowo
w stopniu głębokim”. Gdańsk : GWP, 2000

„ SZTUKA w życiu i edukacji osób niepełnosprawnych : wybrane zagadnienia” pod
red. Eweliny Jutrzyny. – Warszawa : Wydaw. Akademii Pedagogiki Specjalnej im.
Marii Grzegorzewskiej, 2003

Kott Tadeusz „Zajęcia pozalekcyjne i terapia zajęciowa z osobami o obniżonej

sprawności umysłowej” ,Warszawa : Wydaw. Akademii Pedagogiki Specjalnej im.
Marii Grzegorzewskiej , 2002