Przyczyną choroby jest mutacja w genie HD kodującym białko huntingtynę, położonym na
chromosomie 4. Choroba dziedziczona jest w sposób autosomalny dominujący. Oznacza to, że
statystycznie połowa potomstwa chorego na pląsawicę odziedziczy zmutowany allel powodujący
chorobę. Zmutowany allel genu utrzymuje się w populacji ze względu na późne wystąpienie objawów
choroby. Mutacja polega na ekspansji trójki nukleotydowej CAG (kodon oznaczający aminokwas
glutaminę). Powoduje to, że w sekwencji aminokwasowej huntingtyny pojawia się długi ciąg glutamin.

Jeśli powtórzeń trójki CAG jest więcej niż 35, mutacja staje się niestabilna, i przy kolejnych podziałach
komórkowych ilość powtórzeń się zwiększa. W związku z tym w kolejnych pokoleniach ciąg glutamin w
białku jest coraz dłuższy, a co za tym idzie, objawy choroby pojawiają się wcześniej i są silniejsze. Takie
zjawisko nazywa się antycypacją.

●

Nieprawidłowe białko gromadzi się w komórkach nerwowych, powodując ich śmierć

●

Zmiany dotyczą przede wszystkim jądra ogoniastego, skorupy i kory mózgowej.

●

Obraz kliniczny

●

Do objawów HD należą:
○

niekontrolowane ruchy (ruchy pląsawicze)

○

pojawienie się drżenia rąk i nóg

○

zmniejszenie napięcia mięśni (nie dotyczy postaci młodzieńczej, w której napięcie mięśni jest
wzmożone)

○

zaburzenia umysłowe, otępienie, postępujące zaburzenia pamięci

○

zmiany osobowości, depresja.

●

Przebieg choroby jest powolny i postępujący. Z czasem pojawiają się zaburzenia mowy i połykania, a
chory staje się uzależniony od pomocy innych ludzi.

●

Zachłystowe zapalenie płuc spowodowane zaburzeniami połykania jest pierwszą przyczyną śmierci
pacjentów z HD, odpowiadając za 85% zgonów

○

Rozpoznanie
●

Diagnozy dokonuje się na podstawie objawów klinicznych.

●

W badaniach obrazowych (TK i MRI) stwierdza się poszerzenie układu komorowego mózgowia, z
charakterystycznym obrazem komór bocznych, mających kształt "skrzydeł motyla".

●

Rozpoznanie potwierdza badanie genetyczne (stwierdzenie nadmiernej liczby powtórzeń
trinukleotydowych w obrębie genu HD)

●

Możliwe są również genetyczne badania prenatalne, też diagnostyka preimplantacyjna

●

Leczenie

●

Jak na razie nie ma skutecznych metod leczenia tej choroby. Stosuje się jednak leczenie objawowe
mające na celu złagodzenie pląsawicy, omamów czy depresji

●

Rehabilitacja ruchowa, ćwiczenia logopedyczne

ver2

- 3 -

●

Wsparcie psychologiczne

●

Leczenie farmakologiczne w celu zmniejszenia ruchów pląsawiczych

●

Neuroleptyki blokujące receptory dopaminergiczne (haloperidol, rysperydon)

●

Leki usuwające dopaminę z zakończeń presynaptycznych (tiapryd)

●

Leczenie przeciwdepresyjne i przeciwpsychotyczne

●

Lewodopa w małych dawkach (w wariancie Westphala – czyli odmiana młodzieńcza choroby w której
nie jest zmniejszone napięcie mięśni, a występuje sztywność i bezruch)

●

Rokowanie złe. Chorzy przeżywają 15-20 lat od początku choroby

Choroba Recklighausena

●

Czyli nerwiakowłókniakowatość typu 1 (neurofibromatoza typu 1) – nerwiakowłókniakowatość obwodowa

●

Stanowi 85% przypadków NF (pozostałe 15% to nerwiakowłókniakowatość typu 2 (NF2;
nerwiakowłókniakowatość ośrodkowa))

●

To choroba genetyczna o dziedziczeniu AD należąca do grupy fakomatoz

●

Choroba spowodowana jest odziedziczoną mutacją genu supresorowego NF1 kodującego białko
neurofibrominę 1. Ponieważ gen NF1 ma duże rozmiary, to w ok. połowie przypadków schorzenie jest
wynikiem nowej mutacji i nie ma charakteru rodzinnego. Wskutek spontanicznej mutacji drugiego allela
genu NF1 i tzw. utraty heterozygotyczności rozwijają się charakterystyczne dla choroby guzy
nowotworowe i hamartomatyczne.

●

Ze względu na dużą zmienność objawów klinicznych nierzadko rozpoznanie choroby jest opóźnione w
przypadkach o łagodnej ekspresji

●

Objawy NF1 można podzielić na duże i małe:

●

Objawy duże
○

plamy café au lait (>99%), czyli barwy kawy z mlekiem, rozmieszczone są na całym ciele, niekiedy już
od urodzenia, zazwyczaj pojawiają się w okresie niemowlęcym;

○

piegowate nakrapiania średnicy 2–3 mm i przebarwienia skórne (70%) w okolicach pachowych i
pachwinowych (objaw Crowe'a), pojawiają się najczęściej w okresie dojrzewania;

○

guzki podskórne będące histologicznie nerwiakowłókniakami (>99%)

○

guzki Lischa (90-95%), ciemnożółte lub brązowawe hamartomatyczne guzki tęczówki, dobrze
widoczne w lampie szczelinowej.

●

Objawy małe:

●

makrocefalia (40-50%)

●

niedobór wzrostu (30%) wynikający z podwzgórzowej lokalizacji guzów.

●

Objawy wtórne i powikłania:

●

nerwiakowłókniaki splotowate (35%), o różnych lokalizacjach

●

upośledzenie umysłowe, deficyty psychospołeczne, nadpobudliwość, drobne nieprawidłowości
orientacji wzrokowo-przestrzennej (30%)

●

padaczka (5%)

●

guzy ośrodkowego układu nerwowego
-

glejak nerwu wzrokowego,

nerwiakowłókniaki rdzenia kręgowego

●

nowotwory złośliwe:

złośliwe guzy otoczki nerwów obwodowych, MPNST

mięsaki prążkowanokomórkowe (1,5%)

guz chromochłonny (0,7%)

białaczki, zwłaszcza wczesnodziecięca białaczka nielimfocytowa (<1,0%)

rakowiak dwunastnicy (1,5%)

guz Wilmsa

●

powikłania ortopedyczne:

dysplazje i deformacje kostne,
-

skolioza odcinka piersiowego kręgosłupa,

dysplazja skrzydeł większych kości klinowej,

deformacje kości strzałkowej i piszczelowej,

złamania patologiczne z tendencją do tworzenia stawów rzekomych (25%)

ver2

- 4 -

●

rozpoznanie NF1 – kryteria (do postawienia rozpoznanie nie jest konieczne przeprowadzenie badań
molekularnych)

1. Sześć lub więcej plam café-au-lait, o średnicy przekraczającej 5 mm u dzieci i 15 mm u dorosłych
2. Dwa lub więcej nerwiakowłókniaki dowolnego typu lub jeden nerwiak splotowaty (neurofibroma

plexiforme)

3. Piegi i (lub) przebarwienia w nieodsłoniętych okolicach ciała (okolice pachowe, pachwinowe)
4. Glejak nerwu wzrokowego
5. Dwa lub więcej guzki Lischa
6. Charakterystyczne objawy kostne (dysplazja skrzydeł większych kości klinowej lub ścieńczenie istoty zbitej

trzonów kości długich z lub bez utworzenia stawów rzekomych – pseudoarthrosis)

7. Krewny I° spełniający powyższe kryteria.

●

Leczenie

●

NF1 jest chorobą nieuleczalną, możliwe jest jedynie leczenie objawowe

Dystrofia miotoniczna

●

To postać dystrofii (zaniku) mięśni

●

Jest chorobą genetyczna (dziedziczoną AD).

○

Za występowanie dystrofii miotonicznej typu 1 (DM1) odpowiada mutacja w genie DMPK
położonym na chromosomie 19.

Mutacja polega na ekspansji sekwencji nukleotydowej (trzech nukleotydów CTG) tego
genu (im więcej powtórzeń tej sekwencji tym poważniejsze objawy choroby)

Chorobie towarzyszy antycypacja – ilość kopii wzrasta, a objawy stają się poważniejsze z
pokolenia na pokolenie,

○

Za występowanie dystrofii miotonicznej typu 2 (DM2) odpowiada mutacja w genie ZNF9 położonym
na chromosomie 3.

Mutacja polega na ekspansji sekwencji nukleotydowej (czterech nukleotydów) położonej w
intronie genu ZNF9 (ilość powtórzeń nie jest skorelowana z nasileniem symptomów)

●

Obraz kliniczny

●

Objawy mogą wystąpić we wczesnym dzieciństwie, ale zwykle pojawiają się u chorych w wieku około
20-30 lat

●

Postępujące osłabienie mięśni oraz niedowłady i zaniki à W pierwszym rzędzie i najczęściej atakowane
są mięśnie twarzy, szyi, przedramion, rąk, podudzia i stóp.

●

Cechą charakterystyczną jest występowanie u chorych miotonii – po naprężeniu mięśni rozluźnienie
następuje z opóźnieniem.

●

Chorobie towarzyszą też inne dolegliwości:

●

Zaćma

●

Łysina czołowa

●

Zanik jąder

●

Zaburzenia osobowości

●

Nadmierna senność z bezdechami

●

Choroby serca
-

Zaburzenia rytmu serca

Kardiomiopatia

●

Zaburzenia endokrynne (cukrzyca, ginekomastia, hipogonadyzm, łysienie)

●

Dysfagia, dyzuria

●

Rokowanie

●

Różne, indywidualne, coraz gorsze w kolejnych pokoleniach (zjawisko antycypacji).

●

Przy łagodnym przebiegu chorzy mogą osiągnąć wiek starczy.

●

W ciężkich przypadkach znaczny zanik mięśni prowadzi do unieruchomienia chorych. Niewydolność
oddechowa, zapalenie płuc i zaburzenia rytmu serca mogą być przyczyną zgonów

ver2

- 5 -

Achondroplazja

●

Prowadzi do nieprawidłowego kostnienia śródchrzęstnego, co powoduje zaburzenie rozwoju pewnych kości w
organizmie i karłowatość

●

Zmniejszenie szybkości tworzenia śródchrzęstnego kości i znaczne zaburzenie wzrostu części twarzowej
czaszki

●

Podłożem achondroplazji jest mutacja pojedynczego genu.

●

W stanie homozygotycznym, letalna na poziomie zarodkowym - upośledzenie w życiu płodowym.

●

W ponad 99% przypadków tej choroby dochodzi do różnego typu mutacji receptora dla czynnika
wzrostu fibroblastów 3 (FGFR3).

●

Jest to zwykle mutacja punktowa, polegająca na substytucji Gly380Arg

●

Choroba ta w 80-90% przypadków powstaje de novo; a w 10-20% przekazywana jest od
chorego rodzica (dziedziczenie AD)

●

Objawy

●

karłowatość

●

skrócenie długości kończyn, szczególnie części proksymalnych

●

prawidłowa długość tułowia

●

lordoza odcinka lędźwiowego kręgosłupa

●

zwężenie kanału kręgowego w odcinku lędźwiowym

●

małe sześcienne trzony kręgów

●

wystający brzuch i pośladki

●

kaczkowaty chód

●

szpotowate kolana

●

dłoń kształtu trójzębnego

●

mikromelia (małe dłonie)

●

nieproporcjonalnie duża głowa z wydatnymi guzami czołowymi (wydatne czoło)

●

zapadnięta nasada nosa

●

rozwój intelektualny w normie

●

czasem powikłania neurologiczne i laryngologiczne

Stwardnienie guzowate

● czyli choroba Bourneville’a-Pringle’a
●

wielonarządowa choroba uwarunkowana genetycznie, należąca do grupy fakomatoz, powodująca zmiany w
nerkach, sercu, gałkach ocznych, mózgu, płucach i skórze, często związana z niepełnosprawnością
intelektualną i padaczką

● w 2/3 przypadków jest spowodowana mutacją sporadyczną, u pozostałych pacjentów dziedziczenie AD

●

Choroba spowodowana jest mutacją z utratą funkcji w genach TSC1 albo TSC2

● kryteria diagnostyczne I rzędu

○ angiofibromaty na twarzy (dawniej guzki Pringle’a)
○ włókniaki okołopaznokciowe Koenena występujące po okresie dojrzewania
○ guzki korowe (TK głowy)
○ guzki podwyściółkowe (objaw „kapiącej świecy” w TK)
○ gwoździak olbrzymiokomórkowy
○ zwapniałe guzki podściółkowe
○ hammartoma siatkówki w kształcie „owocu morwy”

●

poza tym

●

75-80% posiada hamartomatyczne guzy nerek

ver2

- 6 -

Zespół Ehlersa-Danlosa

●

To zaburzenie dotyczące kolagenu, charakteryzujące się nadmierną ruchomością stawów, nadmierną
rozciągliwością skóry oraz uogólnioną wrażliwością tkanek na urazy

●

Dziedziczony AD à różne mutacje genów wpływają na ilość, budowę lub skład różnych rodzajów kolagenu

●

Objawy kliniczne

●

Nadmierna ruchomość stawów

●

Przeprost w stawie łokciowym, kolanowym

●

możliwość biernego przyciągnięcia kciuka do przedramienia

●

możliwość biernego wygięcia palców dłoni w stronę grzbietową, równolegle do przedramienia

●

Skórę można rozciągnąć na kilka centymetrów, ale po uwolnieniu wraca ona do prawidłowego
wyglądu.

●

Nad wyniosłościami kostnymi, zwłaszcza na łokciach, kolanach i przedniej powierzchni goleni, często
występują szerokie, pergaminowe blizny.

●

W typie naczyniowym zespołu
○

Osłabienie lub pęknięcie ściany tętnic, przewodu pokarmowego lub macicy

○

Cienka, przezroczysta skóra

○

Nasilone siniaczenie się

●

Niewielkie urazy mogą być przyczyną powstawania szerokich ziejących ran z niewielkim krwawieniem à
chirurgiczne zamknięcie rany może być trudne, ponieważ szwy zwykle przecinają kruchą tkankę

●

Skolioza, płaskostopie

●

Częste przepukliny i uchyłku w obrębie ppok

○

Zwykle długość życia jest prawidłowa
●

W niektórych wariantach zespołu występują możliwie śmiertelne powikłania (np.. pęknięcie tętnic w
typie naczyniowym)

●

Nie istnieje leczenie przyczynowe

●

Należy unikać urazów

Zespół Marfana

●

Jest skutkiem nieprawidłowej struktury tkanki łącznej (uszkodzenie włókien sprężystych i zaburzenie tworzenia
kolagenu i substancji podstawowej tkanki łącznej), powodującej zaburzenia dotyczące oczu, układu
szkieletowego oraz serca i naczyń

●

Choroba dziedziczona AD

●

Główne zaburzenia biomolekularne wynikają z obecności mutacji w obrębie FNB1 (genu kodującego fibrylinę-

●

Objawy

●

Wysoki wzrost

●

Rozpiętość ramion większa niż wzrost

●

Arachnodaktylia (nieproporcjonalnie długie, cienkie palce)

●

Zniekształcenia mostka (kurza lub szewska klp)

●

Nadmierne wyprosty w stawach, , płaskostopie

●

Skrzywienie kręgosłupa

●

Przepukliny przeponowe i pachwinowe

●

Skąpa podskórna tkanka tłuszczowa

●

Wysoko wysklepione podniebienie

●

Objawy oczne

●

Ektopia soczewki (podwichniecie lub przemieszczenie soczewki ku górze)

●

Drżenie tęczówki

●

Krótkowzroczność o dużym nasileniu

●

Wady układu sercowo-naczyniowego

●

Głównie tętniak aorty wstępującej oraz tętniak rozwarstwiający aorty

●

Nadmierne rozciągnięcie płatków zastawek oraz strun ścięgnistych może spowodować
wypadanie płatka zastawki dwudzielnej lub niedomykalność zastawki dwudzielnej

●

Większa skłonność do bakteryjnego zapalenia wsierdzia
○

Dlatego przed inwazyjnymi zabiegami dentystycznymi oraz zabiegami dotyczącymi układu
pokarmowego wskazane jest profilaktyka IZW)

●

Rozedma płuc oraz nawracająca samoistna odma opłucnowa

ver2

- 7 -

●

Leczenie

●

U wszystkich pacjentów należy rutynowo stosować leki blokujące receptory β-adrenergiczne, aby
zapobiegać powikłaniom układu krążenia

●

Leki te zmniejszają kurczliwość mięśnia sercowego i amplitudę fali tętna oraz spowalniają proces
rozszerzania pierścienia orty i zmniejszają ryzyko rozwarstwienia aorty

●

W przypadku bardzo wysokich dziewcząt wywołanie przedwczesnego pokwitania w wieku 10 lat
poprzez stosowanie estrogenów i progesteronu może się przyczynić do ograniczenia wzrostu w wieku
dorosłym

●

Profilaktyczne leczenie chirurgiczne proponuje się pacjentom wówczas, gdy średnica aorty przekracza 5
cm

zespół Noonan

●

genetycznie uwarunkowany zespół wad wrodzonych dziedziczony autosomalnie dominująco

●

Podłożem zespołu Noonan są mutacje w genach PTPN1, KRAS oraz SOS1

○

50% to mutacje PTPN1

●

To zespół charakteryzujący się:

●

niskorosłością,

●

wadami rozwojowymi twarzoczaszki

●

hiperteloryzm,

●

skośne ku dołowi ustawienie szpar powiekowych (antymongoidalne oczy)

●

ptoza,

●

nisko osadzone uszy z pogrubiałym obrąbkiem,

●

szeroka krótka szyja, czasem z cechami płetwistości

●

zwykle jasnoniebieski kolor tęczówek

●

wady układu sercowo-naczyniowego

●

szczególnie zwężenie zastawki tętnicy płucnej

●

nieprawidłowościami hematologicznymi,

●

skłonność do wybroczyn, zaburzenia krzepliwości krwi

●

wnętrostwem u chłopców

●

niekiedy upośledzeniem umysłowym

●

Niepełnosprawność intelektualna występuje rzadko – w około 30% przypadków i jest głównie
stopnia lekkiego

●

Zaburzenia układu kostnego

●

deformacje mostka (klatka piersiowa szewska albo kurza)

●

koślawość łokci

●

skolioza, wady kręgów (półkręgi)

●

wady żeber

●

Inne

●

Wady nerek

●

Niedosłuch, głuchota

Osteogenesis imperfecta

●

Wrodzona łamliwość kości (samoistna łamliwość kości, kostnienie niezupełne)

Najczęstsze z zaburzeń genetycznych kości

●

grupa chorób uwarunkowanych genetycznie, polegających na zaburzeniach w prawidłowej budowie
kolagenu (głównego składnika tkanki łącznej) è Choroby te objawiają się nadmierną kruchością kości.

●

Kolagen typu I jest głównym i najlepiej poznanym białkiem budulcowym tkanki łącznej skóry, kości,
więzadeł, twardówki, zębów, ścian naczyń krwionośnych i serca. Jego synteza rozpoczyna się wewnątrz
komórki, gdzie tworzony jest prokolagen typu I, wydzielany do przestrzeni zewnątrzkomórkowej i tam
modyfikowany do kolagenu.

●

OI spowodowana jest mutacją genów kodujących prokolagen (czyli COL1A1 i COL1A2)

Zależnie od umiejscowienia mutacji synteza kolagenu jest przerwana na rozmaitych etapach, co warunkuje
rozmaite nasilenie choroby

Obecnie wyróżnia się cztery etapy niepełnej osteogenezy

O.imp. I

jest najbardziej popularną i najłagodniejszą odmianą tej choroby (stanowi 60% przypadków)

typ ten dziedziczony jest AD

Struktura kolagenu jest prawidłowa, jednak występują jego niedobory.

Błękitne zabarwienie twardówek à bo zmniejszona ilość kolagenu I

U części chorych zburzenia zębów (dentinogenesis imperfecta)

ver2

- 8 -

Deformacje kości nie występują lub występują w małym nasileniu. Mimo to, kości są słabe i
łatwo się łamią.

Twardówki oczu zabarwione są zwykle na niebieski, purpurowy lub szary.

Liczba złamań waha się od kilku do trzydziestu.

O. imp II

U 20%

To najcięższa postać choroby à prowadzi do śmierci wewnątrzmacicznej lub wkrótce po
urodzeniu – określany jest typem letalnym

Kolagen jest nieprawidłowo zbudowany. Kości łamią się wielokrotnie jeszcze w łonie matki.

Wylew śródczaszkowy

Niedomoga oddychania wskutek małych rozmiarów klatki piersiowej

O. imp III

Postępująca, ciężka choroba

ma również nieprawidłową strukturę kolagenu.

Występuje bardzo niski wzrost, ciężkie deformacje kości (bo duża giętkość kości; kości
przyjmują kształty łuków), zaawansowane deformacje kręgosłupa, kłopoty z oddychaniem
wynikające z dużego zniekształcenia klatki piersiowej.

Wielokrotne złamania kości długich i żeber występujące w życiu płodowym oraz przy porodzie.

problemy z uzębieniem- Dentinogenesis Imperfecta.

głowa zdecydowanie za duża w stosunku do reszty ciała.

Twardówki oczu zabarwione są zwykle na niebieski, purpurowo lub szaro.

Bardzo liczne złamania

Spowodowany jest głównie mutacjami punktowymi powstającymi de novo

O. imp IV

Najrzadziej występuje

●

Przy chorobie występuje

●

bardzo niski wzrost (mniej niż 1 metr)

●

kamica nerkowa (osadzanie się wydalonego z kości wapnia)

●

astygmatyzm.

Zespół Crouzona (dysostoza czaszkowo-twarzowa)

●

Choroba genetyczna (AD) spowodowana mutacją w genie FGFR2 kodującym receptor czynnika wzrostu
fibroblastów

●

Na obraz choroby składają się:

○

deformacje czaszki związane z przedwczesnym zarośnięciem szwów czaszkowych (m.in. trigonocefalia)

○

niskie osadzenie uszu,

○

hiperteloryzm, wytrzeszcz gałek ocznych (prowadzi do zaniku nerwu wzrokowego); zez rozbieżny;

○

hipoplazja szczęki (pozorny prognatyzm);

○

„gotyckie” podniebienie;

○

krótka górna warga;

○

nieprawidłowości uzębienia.

Zespół De Grouchy’ego

●

to rzadkie schorzenie genetyczne spowodowane delecją w chromosomie 18.

●

zespół de Grouchy'ego typu 1

●

wywołany delecją krótkiego ramienia chromosomu 18 (inaczej monosomia 18 p, 18p-, zespół
delecji 18p)

●

Zazwyczaj obecne cechy kliniczne:

niskorosłość,

dysmorfia twarzy (okrągła twarz, opadające powieki, szerokie usta)

upośledzenie umysłowe od lekkiego oscylującego w granicach normy do
umiarkowanego

Częściej zdarzają się w tym zespole choroby neurologiczne, wady wzroku, wady serca,
choroby tarczycy, zmiany w układzie szkieletowym, stawowym…

●

długość życia ludzi z tą delecją nie wydaje się być znacznie zredukowana (nie licząc chorych z
poważnymi wadami mózgu)

ver2

- 9 -

●

zespół de Grouchy'ego typu 2

●

wywołany delecją całości bądź części długiego ramienia chromosomu 18 (monosomia 18q,
18q-)

●

Fenotyp zmienny. Zależy od miejsca i wielkości uszkodzenia na długim ramieniu chromosomu 18.

●

Na ogół występują:

niski wzrost

cechy dysmorficzne twarzy – niespecyficzne, umiarkowane

opóźnienie umysłowe od bardzo lekkiego do ciężkiego,

hipotonia,

niedosłuch z powodu wąskich lub zarośniętych kanałów słuchowych,

zaburzenia wzroku, zbyt małe serce i jego wady, niedobór IgA, malformacje dłoni i stóp.

Zespół von Hippel-Lindau

●

rzadkie schorzenie genetyczne dziedziczone AD, należące do grupy fakomatoz

●

Przyczyną choroby jest mutacja w obydwu allelach genu VHL, z których jedna jest dziedziczna a druga
następuje spontanicznie.

●

Choroba charakteryzuje się zwiększoną predyspozycją do nowotworów nerek, ośrodkowego układu
nerwowego, szczególnie móżdżku, nadnerczy i siatkówki.

●

Częstość występowania poszczególnych nowotworów w zespole von Hippla-Lindaua

○

Naczyniaki krwionośne zarodkowe móżdżku (60%)

○

Naczyniaki siatkówki (40-60%)

○

Rak jasnokomórkowy nerki (40-60%)

○

Naczyniaki krwionośne zarodkowe rdzenia kręgowego (14%)

○

Guz chromochłonny (5-20%)

○

Inne
●

Mnogie torbiele trzustki

●

Mnogie torbiele nerek

●

Brodawczak najądrza

Ataksja rdzeniowo-móżdżkowa (SCA)

●

grupa chorób genetycznych (dziedziczonych AD) o podobnych objawach (zaburzenia koordynacji ruchowej
spowodowane zmianami w obrębie móżdżku), spowodowanych jednak mutacjami w różnych genach.

●

Część z nich należy do TREDs, czyli chorób spowodowanych ekspansją trójek nukleotydowych.

●

Im więcej tych powtórzeń, tym silniejsze objawy choroby i tym wcześniejsze jej pojawienie się.

●

W Polsce najczęściej spotykane są typy SCA1(mutacja genu ATXN1) i SCA2 (ATXN2). Na świecie
najczęściej SCA3

●

SCA jest dziedziczona AD à dlatego w rodzinie chorego musiał wystąpić już przynajmniej jeden
podobny przypadek choroby (tym można odróżnić SCA od innych chorób o podobnych objawach, np.
SLA)

●

Obraz kliniczny

●

Choroba zaczyna się zwykle w wieku 30 - 50 lat i początkowo przebiega w sposób niedostrzegalny i
postępuje stosunkowo wolno.

●

Podstawowe objawy:

●

zaburzenia równowagi, chwiejna postawa - związane z uszkodzeniem móżdżku

●

zaburzenia ruchów precyzyjnych

●

problemy w pokonywaniu schodów

●

brak równowagi i koordynacji w ciemności (z zamkniętymi oczami) - oczy nie mogą skorygować
błędów chorego móżdżku

●

polineuropatia - powolny zanik mięśni w wyniku uszkodzenia układu nerwowego.

●

Bełkotliwa mowa

●

Inne:

●

częste skurcze, utrudniające chodzenie

●

zespół niespokojnych nóg

●

drżenia kończyn przy wykonywaniu niektórych ruchów

ver2

- 10 -

Dziedziczenie AR

Przykłady chorób dziedziczonych AR (od najczęstszych)

Mukowiscydoza

Upośledzenie umysłowe

Głuchota wrodzona

Fenyloketouria

Rdzeniowy zanik mięśni

Ślepota wrodzona

Wrodzony przerost kory nadnerczy

Mukopolisacharydozy

Zespół Hurler

Ataksja Friedricha

Galaktozemia

Glikogenozy (choroba Pompego, von Gierkego)

Albinizm oczno-skórny

Niedokrwistość sierpowatokrwinkowa

Talasemia

Zespół Smitha-lemliego-opitza

Mukowiscydoza

● Choroba wrodzona

○ Jest to najczęstsza u dzieci choroba dziedziczona AR

● Nieuleczalna
● Spowodowana mutacją genu kodującego syntezę białka CTFR.

○ Gen ten zlokalizowany jest na ramieniu dłuższym 7 pary chromosomów.
○ Obecnie opisano ponad 1000 możliwych mutacji tego genu. Najczęstszą – około 70% stanowi delecja

kodonu fenyloalaniny w pozycji 508 (delta F508)

○ CTFR pełni funkcje kanału chlorkowego a także regulatora innych kanałów jonowych
○ Konsekwencją zaburzenia syntezy CTFR jest zakłócenie transportu jonowego przez błony komórkowe

nabłonków i błony organelli wewnątrzkomórkowych w gruczołach zewnątrzwydzielniczych
(panegzokrynopatia) à ogólnie rzecz biorąc doprowadza do zwiększenia lepkości śluzu – jego zaleganie
w układzie oddechowym, pokarmowym i rozrodczym prowadzące do występowania objawów.

● Obraz kliniczny

○ Zmiany w układzie oddechowym

● Obturacja oskrzelików i oskrzeli spowodowana gęstym i lepkim śluzem à męczący, uporczywy,

bez odkrztuszania, napadowy kaszel

● Śluz czopujący oskrzeliki powoduje rozdęcie i odcinkowe niedodmy tkanki płucnej, a w

konsekwencji zapalenie oskrzelików

● objawy zmniejszają się w czasie leczenia, ale utrzymuje się przewlekłe zapalenie dolnych dróg

oddechowych à postępujące uszkodzenie układu oddechowego, rozwój rozstrzeni oskrzeli i
serca płucnego; postępująca hipoksemia i hiperkapnia à niewydolność oddechowa à zgon

● zmiany osłuchowe różnorodne (choć czasem też prawidłowy szmer pęcherzykowy)
● w RTG

○ pierwszy objaw to nadmierna przejrzystość pól płucnych à wynika z rozdęcia tkanki

płucnej

○ potem mogą być widoczne zacienienia, włóknienie płuc, pęcherze rozejmowe,

powiększenie węzłów chłonnych

○ zmiany w przewodzie pokarmowym

● u 10% chorych noworodków występuje niedrożność smółkowa (zatkanie dystalnego odcinka

jelita krętego zagęszczoną smółką)

● upośledzenie drożności przewodów trzustkowych prowadzące do zmian degeneracyjnych à

zwłóknienie torbielowate (cystic fibrosis) i nieodwracalnej, zewnątrzwydzielniczej niewydolności
trzustki (głównie lipaza) à w konsekwencji zaburzenia trawienia i wchłaniania (u 85% chorych)

○ cukrzyca insulinoniezależna (u 10% starszych pacjentów) – bo postępujące uszkodzenie

trzustki

ver2

- 11 -

● czasem upośledzona drożność dróg żółciowych à przedłużająca się żółtaczka noworodków;

żółciowa marskość wątroby w późniejszym wieku

○ układ rozrodczy

● obturacyjna azoospermia i niepłodność (u 98% chorych mężczyzn)

○ w wyniku zatkania śluzem przewodów najądrzy i nasieniowodów i następowego ich

zarośnięcia

● gęsty śluz w szyjce macicy à utrudnione zapłodnienie; rozwój polipów szyjki macicy

○ gruczoły potowe

● wydzielanie potu o zwiększonym stężeniu Na, K, Cl (bo upośledzenie zwrotnego wchłaniania

elektrolitów) è w czasie upałów, chorób gorączkowych znaczna utrata elektrolitów

● Objawy

○ Przewlekły kaszel z odkrztuszaniem śluzowej lub ropnej plwociny
○ Ograniczenie wydolności wysiłkowej
○ Paznokcie zegarkowe i palce pałeczkowate
○ Objawy obturacji oskrzeli, rozdęcia płuc
○ Zespół złego wchłaniania, częste, wolne, tłuszczowe, cuchnące stolce; wypadanie odbytu
○ Przewlekłe zapalenie zatok nosa, polipy nosa
○ Niedobór wzrostu i masy ciała mimo dużego apetytu
○ Typowe jest powiększenie obwodu brzucha, zanik tkanki podskórnej i zmniejszenie masy mięsni

szkieletowych (szczupłe kończyny, „brak pośladków”)

○ Opóźnione dojrzewanie płciowe

● Rozpoznanie

○ Podejrzenie mukowiscydozy opiera się na stwierdzeniu

● Typowych objawów klinicznych
● Obciążającego wywiadu rodzinnego (chore rodzeństwo)
● Dodatniego wyniku badania przesiewowego noworodków pod kątem występowania

mukowiscydozy

○ Wstępne rozpoznania potwierdzają:

● Podstawową metodą potwierdzenia klinicznego rozpoznania mukowiscydozy jest oznaczenie

stężenia chloru w pocie uzyskanym po stymulacji wydzielania metodą jonoforezy pilokarpinowej
(stężenie chloru 60-140 mmol/l (przy normie 20-40 mmol/l) potwierdza mukowiscydozę)

● Wykrycie mutacji genu CFTR w obu allelach
● Wysokie wartości przeznabłonkowej różnicy potencjałów

● Leczenie

○ Przewlekła fizykoterapia klp wspomagająca usuwanie treści oskrzelowej

● Oklepywanie, drenaż autogenny, maska PEP itd…

○ Aerozoloterapia (leki rozszerzające oskrzela, mukolityki, GKS wziewne, antybiotyki)
○ Intensywna antybiotykoterapia przy zaostrzeniach przewlekłych zmian zapalnych płuc
○ Dieta wysokoenergetyczna, bogatobiałkowa, wysokotłuszczowa
○ Suplementacja enzymów trzustkowych
○ Suplementacja witamin

Fenyloketonuria

●

To zespół objawów klinicznych, obejmujący upośledzenie umysłowe oraz zaburzenia poznawcze i
behawioralne, spowodowany zwiększonym stężeniem fenyloalaniny w surowicy krwi

●

Etiologia

●

Jest dziedziczona AR

●

Podstawową przyczyną tego stanu jest zmniejszona aktywność enzymu hydroksylazy alaninowej

●

W warunkach prawidłowych nadmiar fenyloalaniny z pożywienia (część która nie została
wykorzystana do syntezy białek) jest przekształcany w tyrozynę za pośrednictwem hydroksylazy
alaninowej. Mutacja genu dla hydroksylazy alaninowej powoduje brak lub niedobór tego
enzymu à a w konsekwencji nadmiar fenyloalaniny

ver2

- 12 -

○

Choroba jest dziedziczona AR, a zatem choroba może wystąpić (ale nie musi) u dziecka jedynie
wtedy, gdy oboje rodzice są nosicielami „wadliwego” genu. Nosiciele choroby sami są zdrowi.
Wśród potomstwa dwojga rodziców nosicieli:

¼ dzieci może być zdrowych,

½ może być zdrowych, lecz będą nosicielami choroby,

¼ dzieci może być chorych na fenyloketonurię.

●

Ryzyko wystąpienia fenyloketonurii u potomstwa nosicieli choroby wynosi 25%

●

Objawy

●

Główne objawy:

●

Najważniejszym objawem klinicznym nieleczonej fenyloketonurii jest głębokie upośledzenie
umysłowe
-

Zmiany dotyczą głównie mózgu co prawdopodobnie związane jest z zaburzeniami
mielinizacji

●

nadmiar fenyloalaniny jest częściowo metabolizowany do fenyloketonów wydalanych z
moczem (dlatego „fenyloketonuria”)

●

Większość dzieci wygląda prawidłowo po urodzeniu, objawy rozwijają się stopniowo przez kilka miesięcy
wraz z kumulacją fenyloalaniny

●

U chorych dzieci obserwuje się także znacznego stopnia nadpobudliwość, zaburzenia równowagi i
psychozy

●

Charakterystyczny jest „mysi” zapach ciała spowodowany obecnością kwasu fenylooctowego
(metabolit fenyloalaniny) w moczu i pocie

●

Chorzy mają zazwyczaj cerę, włosy i oczy jaśniejsze niż zdrowi członkowie ich rodziny

●

Rokowanie i leczenie

●

Odpowiednie postępowanie wdrożone w pierwszych dniach życia dziecka pozwala zapobiec rozwojowi
wszystkich objawów choroby

●

U dzieci chorych matek, nieprawidłowo prowadzonych podczas ciąży (mających duże stężenie
fenyloalaniny w surowicy krwi), istnieje duże ryzyko wystąpienia małogłowia i zaburzeń rozwojowych

●

Postępowanie w fenyloketonurii polega na restrykcji żywieniowej (ograniczenie podaży fenyloalaniny)
trwającej całe życie.

●

Pewna ilość fenyloalaniny jest niezbędna do prawidłowego rozwoju i prawidłowej przemiany materii,
dostarcza się ją w ściśle określonych ilościach w postaci naturalnych białek mleka lub niskobiałkowych
pokarmów

ver2

- 13 -

Choroba Friedriecha (ataksja Friedreicha)

●

choroba o podłożu genetycznym, dziedziczona w sposób autosomalnie recesywny, która prowadzi do
postępującego zwyrodnienia niektórych części układu nerwowego a także mięśnia sercowego.

●

Etiologia

●

Spowodowana jest mutacją genu FXN znajdującym się na chromosomie 9.
○

W 2% przypadków jest to mutacja punktowa, natomiast w pozostałych 98% mutacja polegająca na
ekspansji krótkiego fragmentu sekwencji genu (w tym przypadku trójki nukleotydów GAA) - tzw.
mutacja dynamiczna.

●

Gen FXN koduje mitochondrialne białko frataksynę, które prawdopodobnie bierze udział w
metabolizmie żelaza. Brak frataksyny powoduje gromadzenie się żelaza w mitochondriach, zaburzenia w
aktywności białek żelazo-siarkowych (Fe-S) i nasilony stres oksydacyjny.

●

Obraz kliniczny

●

Większość przypadków ujawnia się przed 20. rokiem życia, zwykle między 8. a 15. rokiem życia.

●

Najczęstszy objaw to ataksja chodu

●

dzieci później uczą się chodzić, później prezentują niezgrabny chód, gorszą sprawność
ruchową.

●

Z czasem dochodzi do rozwoju ataksji w kończynach górnych i ataksji tułowia.

●

Mowa staje się zamazana, wybuchowa.

●

Postępujące osłabienie kończyn prowadzi do niedowładu, a następnie plegii (porażenia) kończyn z
przykurczami mięśniowymi.

●

Upośledzenie czucia (wszystkich rodzajów), początkowo na kończynach dolnych.

●

Dochodzi niekiedy do zaniku nerwu wzrokowego oraz upośledzenia umysłowego.

●

Charakterystycznym jest występowanie tzw. stopy fredreichowskiej, co oznacza stopę o nadmiernym
wyżłobieniu.

●

U około 90% chorych z ataksją Friedreicha rozwija się kardiomiopatia, najczęściej przerostowa, rzadziej
rozstrzeniowi

●

Obecnie nie jest znane skuteczne leczenie

●

Zgon następuje 10 - 20 lat od początku objawów, z powodu powikłań.

Rdzeniowy zanik mięśni (SMA)

●

Występuje tutaj degeneracja jąder przednich rdzenia kręgowego oraz często jądra ruchowego opuszki.

●

SMA to choroba genetyczna przekazywana AR

●

Etiologia i podział

●

SMA typu I, proksymalny (choroba Werdniga-Hoffmanna) – o najgorszym rokowaniu, objawy widoczne
są przy urodzeniu lub w pierwszych miesiącach.

●

SMA typu II, proksymalny (choroba Dubowitza) – osłabienie mięśni rozwija się między 6. a 12. miesiącem
życia

●

SMA typu III, proksymalny (choroba Kugelberga-Welander) – początek choroby przypada na 18. miesiąc
życia, chorzy mogą stać i chodzić, a śmierć następuje w dorosłości.

●

Obraz kliniczny

●

osłabienie mięśni szkieletowych, ze względu na brak pobudzenia nerwowego

●

ograniczona ruchomość

●

niemożność siadania samodzielnie

●

skolioza

●

niewydolność oddechowa i niewydolność krążenia

●

podatność na infekcje (najczęściej układu oddechowego).

ver2

- 14 -

Zespół ataksja-teleangiektazja

●

Zespół ataksja-teleangiektazja (AT) należy do grupy wrodzonych zaburzeń immunologicznych (dziedziczonych
AR), przebiegających z nadmierną łamliwością chromosomów

●

Chorobę wywołuje zwykle mutacja pojedynczego genu zwanego ATM, zlokalizowanego na
chromosomie 11,

●

Podłożem molekularnym choroby jest defekt enzymatycznych mechanizmów naprawy DNA, z wybitną
nadwrażliwością na promieniowanie jonizujące, radiomimetyki i zwiększonym ryzykiem rozwoju choroby
nowotworowej

●

Obraz kliniczny

●

Objawy neurologiczne

Stałym i zasadniczym objawem choroby u pacjentów z AT jest postępująca ataksja
móżdżkowa.

Z wiekiem objawy móżdżkowe stają się coraz bardziej nasilone i widoczne. Objawy
pozapiramidowe à drżenia, ruchy choreoatetotyczne i mioklonie, potem mowa
dyzartryczna à w końcu prowadzi to do kalectwa

U 90% chorych występuje miopatia i/lub polineuropatia (osłabienia, niedowłady, zaniki
mięśni) à Twarz staje się maskowata, dziecko robi wrażenie smutnego, zapłakanego i
upośledzonego umysłowo (niedorozwój umysłowy nie jest cechą typową dla AT, choć
może się pojawić w miarę postępu choroby).

Wiele objawów dotyczących gałek ocznych à typowe to apraksja gałkoruchowa (objaw
Cogana), trudności w odwodzeniu gałek do boków i zez

●

Teleangiektazje.

Pojawiają się nieco później niż ataksja, zwykle ok. 3.–6. roku życia

Widoczne są głównie na spojówkach gałek ocznych i małżowinach usznych. Niekiedy
rozszerzenia naczyniowe uwidaczniają się symetrycznie na twarzy, nosie, na grzbietach rąk i
stóp, w zgięciach łokciowych i podkolanowych

●

Inne

nawracające zapalenia płuc, oskrzeli, zatok przynosowych, uszu, gardła, nosa (u 80%)

zmiany skórne (zakażenia, przebarwienia, skóra sucha, cechy przedwczesnego starzenia –
wcześnie łamliwe, siwe włosy)

w okresie dojrzewania brak wtórnych cech płciowych, zanik sutków u dziewcząt i
hipogonadyzm u chłopców

choroby limfoproliferacyjne u 40% chorych (chłoniaki nieziarnicze, białaczki limfatyczne,
raki)

○

zgon następuje zwykle przed 25 rż z powodu ciężkich zakażeń i postępującej niewydolności narządów lub
nowotworów

●

Diagnostyka

●

Poziom AFP w surowicy podwyższony u 95% chorych

●

Zaburzenia parametrów odporności (u 70%)

●

Niedobór IgG, IgA, IgE

●

Odsetek limfocytów B jest prawidłowy lub podwyższony

●

Odsetek limfocytów T obniżony

Zespół Blooma

●

Mutacja dziedziczona jest w sposób autosomalny recesywny; dotyczy chromosomu 15 (miejsce gdzie
kodowane są helikazy)

●

Obserwuje się liczne złamania chromosomalne i wymiany chromatyd siostrzanych.

●

Występuje z wysoką częstością nosicieli wśród Żydów aszkenazyjskich

●

Obraz kliniczny

●

niska masa urodzeniowa i następnie niskorosłość

●

wysoki ton głosu

●

charakterystyczne cechy dysmorficzne twarzy:

●

długa, wąska czaszka (dolichocefalia)

●

mikrognacja

●

wydatny nos i uszy

ver2

- 15 -

●

zmiany barwnikowe w skórze, teleangiektazje, zwłaszcza po ekspozycji na światło słoneczne, szczególnie
na twarzy (zaczerwienienie w kształcie motyla), dłoniach i rękach

●

opóźnienie umysłowe

●

zaburzenia odporności (upośledzenie funkcji limfocytów T, w różnym stopniu obniżony poziom
immunoglobulin – charakterystyczne obniżenie IgM)

●

nawracające zapalenia płuc i ucha środkowego

●

przewlekłe choroby płuc

●

cukrzyca

●

niepłodność u mężczyzn

●

przedwczesna menopauza u kobiet.

●

Do 25 rż u około 50% chorych stwierdza się rozwój nowotworów (głównie białaczki, choroby
limfoproliferacyjne)

Zespół Chediaka-Higashiego

●

dziedziczona w sposób AR

●

przyczyną są mutacje genu, którego produkty są zaangażowane w biogenezę, strukturę i czynność
różnych organelli komórkowych.

●

Morfologicznie w cytoplazmie wszystkich krwinek białych stwierdza się olbrzymie ziarnistości (duże wodniczki). à
upośledzają one zabijanie wchłoniętych bakterii; przebieg fagocytozy i inne zdolności komórek żernych

●

Obraz kliniczny

●

Ciężki niedobór odporności

●

nawracające, ciężkie zakażenia ropne

●

Zaburzenia pigmentacji

●

Hipopigmentacja (skóry, włosów, oczu) lub albinizm

●

Zaburzenia krzepnięcia krwi

●

Wybroczyny i przedłużony czas krwawienia

●

Zaburzenia funkcji neurologicznych

●

Głównie u dzieci starszych à drgawki, postępujące upośledzenie umysłowe, polineuropatia.

●

U około 85% pacjentów dochodzi do tzw. Fazy akceleracji choroby z rozwojem zespołu
limfoproliferacyjnego

Pojawiają się podwyższona temperatura ciała, żółtaczka,

hepatosplenomagalia, limfadenopatia, pancytopenia, krwawienia

Obraz choroby może przypominać objawy chłoniaka nieziarniczego, ale proces nie ma
charakteru złośliwego

●

Diagnostyka

●

Wykazanie w cytoplazmie granulocytów olbrzymich ziarnistości

●

W melanocytach występują olbrzymie melanosomy

●

W TK stwierdza się rozsianą atrofię mózgu i rdzenia kręgowego

●

W badaniach lab zwraca uwagę pancytopenia, a zwłaszcza neutropenia

●

Upośledzona funkcja limfocytów NK i T cytotoksycznych

●

Odporność humoralna jest prawidłowa

●

Innym rzadkim pierwotnym niedoborem odporności przebiegającym z bielactwem jest zespół Griscelli

ver2

- 16 -

Dziedziczenie recesywne sprzężone z chromosomem X

Przykłady chorób recesywnych sprzężonych z chromosomem X

Daltonizm (czerwono-zielony)

Zespół łamliwego chromosomu X

Dystrofie mięśniowe Duchenne’a i Beckera

Hemofilia typu A i B

Niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej

Zespół Hunter (mukopolisacharydoza typu II)

Rybia łuska

Agammaglobulinemia sprzężona z chromosomem X (choroba Brutona)

Zespół Lesha-Nyhana

Adrenoleukodystrofia sprzężona z chromosomem X

Zespół Fra X (zespół kruchego chromosomu X)

●

choroba genetyczna cechująca się obniżeniem poziomu rozwoju intelektualnego różnego stopnia, i której
niektóre objawy behawioralne pokrywają się z objawami charakterystycznymi dla autyzmu

●

W większości przypadków zespół ten nie jest prawidłowo rozpoznawany

●

Zespół łamliwego chromosomu X jest drugą pod względem częstości (po zespole Downa) genetyczną
przyczyną ciężkiej niepełnosprawności intelektualnej

●

Etiologia

●

Mutacja w genie FMR1zlokalizowanym na chromosomie X

●

Białko FMRP, kodowane przez gen FMR1 jest niezbędne do prawidłowego rozwoju synaps

między neuronami odpowiedzialnymi m.in. za procesy uczenia się i zapamiętywania. Jego brak
powoduje opóźnienie dojrzewania neuronów

●

Jest to mutacja dynamiczna – polega na powieleniu segmentu genu o sekwencji nukleotydów CGG

●

Chociaż choroba jest dziedziczona jako cecha recesywna sprzężona z chromosomem X, duża część
kobiet- obligatoryjnych nosicielek – wykazuje niepełnosprawność intelektualna (łagodną,
umiarkowaną), natomiast około 1/5 mężczyzn posiadających mutację jest fenotypowo zdrowych, lecz
mogą oni przekazywać chorobę wnukom, poprzez swoje córki.

●

Te niezwykłe cechy wyjaśnia się naturą mutacji, która występuje w postaci „premutacji” i „pełnej
mutacji”. Prawidłowy gen zawiera mniej niż 50 powtórzeń trinukleotydu CDD i jest stabilny przy
przekazywaniu go potomstwu. Geny z premutacją zawierają 55-199 powtórzeń. Ta ekspansja sekwencji
powtarzalnej nie powoduje niepełnosprawności intelektualnej ani u mężczyzn, ani u kobiet, jest jednak
niestabilna i może ulegać dalszemu wydłużaniu w czasie przekazywania genu przez kobiety. Geny z
pełna mutacją zawierają ponad 200 powtórzeń trinukleotydu CGG. Upośledza to funkcję genu,
powodując objawy zespołu łamliwego chromosomu X u niemal wszystkich mężczyzn oraz u około
połowy kobiet-nosicielek

○

Dziedziczenie
●

Zespół dziedziczony jest podobnie jak schorzenia sprzężone z chromosomem X, związane z genem
dominującym o ograniczonej penetracji. Nosicielkami choroby – często bezobjawowymi – są matki.

Połowa ich synów jest obciążona dużym ryzykiem upośledzenia umysłowego,

u córek ryzyko jest umiarkowane (30-50 proc, głównie z powodu fizjologicznej
nieaktywności jednego z chromosomów X).

●

Objawy

●

zaburzenia rozwoju umysłowego – szerokie spektrum: od problemów z mówieniem w wieku
przedszkolnym i nauką szkolną po głębokie upośledzenie (85% pacjentów ma IQ w granicach 20-70 à
umiarkowana lub ciężka niepełnosprawność intelektualna);

●

nieśmiałość, utrudniony kontakt wzrokowy

●

w części przypadków pojawiają się też objawy zbliżone do ADHD i autyzmu (autoagresja, trzepotanie
rękami)

ver2

- 17 -

●

obniżone napięcie mięśniowe

●

Charakterystyczny wygląd twarzy

●

duża głowa, pociągła twarz, wypukłe czoło

●

duży obwód czaszki

●

odstające uszy,

●

zez,

●

wystająca żuchwa (prognatyzm)

●

otwarte usta

●

nadmierna ruchomość w stawach, płaskostopie, skolioza, klatka piersiowa
lejkowata

●

makrorchidyzm – duże jądra

●

dodatkowe schorzenia

●

szmery sercowe, zespół wypadania płatka zastawki mitralnej

●

przewlekłe zapalenia zatok i ucha środkowego

●

refluks żołądkowo-przełykowy

●

napady padaczkowe – u 25% chorych

●

zaburzenia nastroju.

●

Diagnostyka

●

Pierwsze objawy – obniżone napięcie mięśniowe, zaburzenia sensoryczne – nie są charakterystyczne i
najczęściej nie są wiązane z tym schorzeniem. Rozwój psychoruchowy często przebiega prawidłowo lub
z niewielkimi odchyleniami od normy aż do wieku przedszkolnego lub szkolnego, kiedy wyraźne stają się
problemy komunikacyjne lub deficyt intelektualny.

●

Rozstrzygającym badaniem jest analiza DNA metodą reakcji łańcuchowej polimerazy, wykazująca
istnienie premutacji bądź mutacji.
○

Powielenie segmentu chromosomu X powoduje jego przewężenie, które sprawia, że podczas
obróbki laboratoryjnej chromosom ten często pękał – stąd pochodzi nazwa schorzenia

●

Leczenie

●

Aktualnie nie istnieje żadna sprawdzona metoda leczenia przyczynowego. Wskazane jest leczenie
objawowe, m.in. opieka logopedy i psychologa dziecięcego, terapia integracji sensorycznej,
nadpobudliwości czy zachowań agresywnych.

Dystrofia mięśniowa Duchenne’a

●

choroba genetyczna powodująca postępującą i nieodwracalną dystrofię (zanik) mięśni

●

Dystrofia mięśniowa Duchenne’a/Beckera to najczęstsza dziedziczona recesywnie choroba sprzężona z płcią

●

W 2/3 przypadków DMD/BMD jest skutkiem mutacji przekazywanej synowi przez matkę, która jest nosicielką
defektywnego genu, w pozostałych choroba wywołana jest nowo powstałą mutacją. Spotyka się także
przypadki mozaicyzmu germinalnego.

●

Obie postacie choroby uwarunkowane są uszkodzeniem w allelu recesywnym położonym na chromosomie X.
Są to różne mutacje genu DMD kodującego białko dystrofinę. U chorych zazwyczaj stwierdza się delecje
jednego lub więcej egzonu (60%), duplikacje (5-10%) i mutacje punktowe (30-35%)

●

Objawy

●

Choroba ma charakter postępujący, początkowo zajmuje mięśnie szkieletowe, potem także mięsień
sercowy – prowadząc do kardiomiopatii.

●

Pierwsze objawy występują w wieku 3–8 lat.
○

opóźniony rozwój ruchowy,

○

kaczkowaty chód

○

kłopoty z bieganiem oraz chodzeniem po schodach.

○

Chorzy przy wstawaniu pomagają sobie rękami (objaw Gowersa).

○

Inne objawy to:
●

pseudohipertrofia mięśni łydek

●

hiperlordoza lędźwiowa.

●

W wieku 12 lat większość chorych nie jest już w stanie samodzielnie chodzić. Często występuje
kardiomiopatia.

ver2

- 18 -

●

Prognoza zarówno w postaci Duchenne'a jak i w zdecydowanej większości Beckera jest niekorzystna.

●

Średni okres przeżycia wynosi w USA 28 lat (Duchenne'a) i 45 (Beckera), najczęściej w wyniku
niewydolności oddechowej lub niewydolności krążenia.

●

W przypadku dystrofii mięśniowej Beckera objawy występują między 5 a 25 rokiem życia, przebieg
choroby jest łagodniejszy, czas życia pacjentów jest dłuższy

Agammaglobulinemia sprzężona z chromosomem X (choroba Brutona)

Spowodowana mutacją genu btk (B-cell tyrosine kinase) (kodującego kinazę tyrozynową) zlokalizowanego na
długim ramieniu chromosomu X

Czyli chorują tylko chłopcy

Z powodu braku kinazy tyrozynowej następuje zatrzymanie różnicowania limfocytów B na etapie pre-B

Objawy kliniczne

Pierwsze między 6 a 9 miesiącem życia (w okresie fizjologicznego spadku poziomu matczynej IgG)

Nawracające zakażenia bakteryjne układu oddechowego i ucha środkowego (60%)

Zapalenia opon mózgowych, skóry, stawów (20%)

Zakażenia wirusami ECHO i inne enterowirusy

Przewlekłe biegunki często spowodowane Giardia lamblia (35%)

Posocznica (10%)

Po szczepieniu żywym atenuowanym wirusem poliomielitis może wystąpić uogólnione zakażenie i
porażenia

W badaniu fizykalnym stwierdza się brak migdałków lub małe migdałki podniebienne, małe

obwodowe węzły chłonne (bo nie ma limfocytów B)

i taki obraz choroby jest charakterystyczny; przewlekłe zakażenia, często nawracające, ale nie
ma ani węzłów ani migdałków powiększonych

Diagnostyka

Poziom IgG jest znacznie obniżony, natomiast IgA i IgM są niewykrywalne

Brak naturalnych przeciwciał (np. dla E. coli) i syntezy przeciwciał po uodpornieniu testowym (czyli po
szczepieniach)

Brak limfocytów B we krwi obwodowej

Odporność komórkowa jest prawidłowa (bo prawidłowe limfocyty T)

Leczenie

Stała substytucja gammaglobulin

Objawowe leczenie zakażeń, unikać steroidów

Przeciwwskazane szczepionki zawierające żywe mikroorganizmy. Podawanie innych szczepionek jest
bezcelowe, ponieważ nie powodują one uodpornienia

ver2

- 19 -

Dziedziczenie dominujące sprzężone z chromosomem X

Zespół Retta

●

Genetyczne zaburzenie rozwoju zaliczane do spektrum autystycznego.

●

Etiologia

●

Mutacja w genie MECP2 położonym na chromosomie X à najczęściej (w około 99%) zachodzi de novo.

●

Rodzinne występowanie Zespołu Retta jest niezwykle rzadkie (ale możliwe)

●

Występuje tu szereg zaburzeń neurorozwojowych, które w większości wypadków prowadzą do znacznej i
głębokiej niepełnosprawności ruchowej oraz znacząco ograniczają możliwość komunikacji z otoczeniem.

●

Uważa się, że Zespół Retta stanowi jedną z najczęstszych przyczyn obniżenia poziomu rozwoju

intelektualnego u dziewczynek

●

Charakterystyczna dla Zespołu Retta jest nasilona dyspraksja (w wielu wypadkach apraksja) połączona ze
specyficznymi ruchami stereotypowymi w obrębie kończyn górnych

●

Dyspraksja czyli rozwojowe Zaburzenie Koordynacji. à Zaburzenia te mogą mieć wpływ na
wykonywanie drobnych ruchów, np. pisanie/kolorowanie, układanie puzzli, , bądź też większych
ruchów (stanie na jednej nodze, wspinanie się, rzucanie piłki)

●

Zespół Retta a płeć

●

Zespół Retta w klasycznej postaci dotyczy wyłącznie kobiet.

●

Dla większości mężczyzn mutacja genu MECP2 jest wadą letalną i prowadzi do śmierci na etapie
rozwoju płodowego lub niedługo po urodzeniu

●

Objawy

●

Zespół Retta często jest mylnie rozpoznawany jako autyzm, porażenie mózgowe czy ogólne zaburzenia
rozwoju intelektualnego. Typowe objawy:

●

normalny rozwój od urodzenia do 6-18 miesiąca życia

●

utrata sprawności manualnej i zdolności mówienia

●

ataksja

●

niski wzrost, małe ręce i głowa (wtórna mikrocefalia)

●

stereotypowe ruchy rąk (klaskanie, stukanie, wkładanie do ust), zgrzytanie zębami

●

problemy z kontaktami społecznymi, ataki paniki, unikanie kontaktu wzrokowego

●

napady padaczkowe w 81%

●

problemy żołądkowo-jelitowe i oddechowe

●

boczne skrzywienie kręgosłupa

●

przykurcze mięśniowe.

Incontinentia pigmenti

●

zespół Blocha-Sulzbergera,

●

rzadka choroba uwarunkowana genetycznie, o dziedziczeniu dominującym sprzężonym z chromosomem X.
Spowodowana jest mutacją w genie IKBKG, kodującym aktywator jądrowego czynnika transkrypcyjnego
kappa B.

●

U płci męskiej wada jest zazwyczaj letalna.

●

Istotą choroby jest niezdolność komórek podstawnych skóry do gromadzenia melaniny, która gromadzi się w
skórze właściwej i w makrofagach indukując stan zapalny

●

Obraz kliniczny

●

Zmiany skórne mają różny charakter, opisano cztery następujące kolejno fazy choroby z różnymi
objawami skórnymi.
○

W pierwszej fazie powstają pęcherze, rumieniowe prążki, plamki i krosty. Typowo zmiany te układają
się w przebiegu linii Blaschko.

○

Faza druga (brodawkowa) opisywana jest u dzieci w 2-8 tygodniu życia i charakteryzuje się
pęcherzami na odsiebnych częściach kończyn, ewoluującymi w brodawkowate płytki.

○

W fazie trzeciej (tygodnie-miesiące od urodzenia) pojawiają się przebarwienia, również układające
się wzdłuż linii Blaschko.

○

W fazie czwartej spotyka się odbarwione plamki i prążki, głównie w okolicach zgięciowych.

●

wady uzębienia (hipodoncja)

●

wady ośrodkowego układu nerwowego

●

wady narządu wzroku

●

wady układu kostnego (półkręgi, skolioza, rozszczep kręgosłupa, syndaktylia)

●

nowotwory (rzadko)

ver2

- 20 -

Zespół Coffina-Lowry’ego

●

genetycznie uwarunkowany zespół wad wrodzonych, objawiający się

○

opóźnieniem umysłowym i zaburzeniami emocjonalnymi (agresja, lęk)

○

charakterystyczną dysmorfią twarzy

hiperteloryzm, wydatne czoło oraz niezwykle szerokie brwi

duże uszy

hipoplastyczna szczęka

szeroki nos i duże, szerokie usta z wywiniętymi wargami (makrostomia) i z wysuniętym
językiem; a do tego wady uzębienia – małe, nieregularne zęby

○

anomaliami budowy kośćca.

opóźniony wiek kostny

niski wzrost

kifoskolioza

kurza klatka piersiowa (pectus carinatum)

skrócone palce

○

gruba, wiotka skóra, obrzęki palców, małe płytki paznokciowe

ver2

- 21 -

Aberracje chromosomowe liczbowe

Zespół Downa (trisomia 21)

Częstość 1 na 650 żywo urodzonych dzieci

To najczęstsza forma upośledzenia umysłowego spowodowana przez aberracje chromosomowe

Kariotyp: (47, XX+21) (47,XY +21)

Przyczyny zespołu Downa (zmiany w kariotypie) z seminarium:

Z uwagi na możliwe przyczyny zespół Downa jest przykładem aberracji chromosomalnych liczbowych
(trisomia) i strukturalnych (translokacja)

Trisomia 21 (96%)

Prosta trisomia 21

Zapis kariotypu 47.XX+21, 47.XY+21

Najczęstsza przyczyna zespołu Downa

Zawsze sporadyczna

Brak wskazań do wykonania badania kariotypu rodziców

Ryzyko wystąpienia aberracji chromosomowej w kolejnej ciąży wynosi około 1%( związane z
wiekiem matki)

Pochodzenie prostej trisomii ß nondysjunkcja mejotyczna

95% błędów w mejozie jest pochodzenia matczynego z czego 80% ma miejsce w I
mejozie, a 20% drugiej

5% błędów w mejozie jest pochodzenia ojcowskiego (tutaj większość błędów w II
mejozie) – (brak znaczenia ma wiek ojca)

Translokacja robertsonowska niezrównoważona (14/21, 13/21 lub 15/21) (2-3%)

gdy dodatkowy chromosom 21 jest przyłączony do innego chromosomu (zwykle
chromosomu 14, ale niekiedy do chromosomów 13,15,21 lub 22), sytuacja taką
nazywa się niezrównoważoną translokacją robertsonowską.

U chorego dziecka stwierdza się 46 chromosomów, obecne są jednak trzy kopie
materiału genetycznego chromosomu 21

Translokacja robertsonowska 14/21

Zapis kariotypu: 46, XX,der(14;21) +21 lub 46,XY,der(14;21) + 21

to bezwzględne wskazanie do wykonania badania kariotypowego rodziców

Jeżeli matka jest nosicielką translokacji, to ryzyko wystąpienia zespołu Downa w
kolejnej ciąży wynosi ok. 10-15%

Jeśli ojciec jest nosicielem translokacji 45,XY,der(14/21), to ryzyko wystąpienia zespołu
Downa w kolejnej ciąży wynosi ok. 2-5%

Mozaikowatość (46XX/47XX+21 lub 46XY/47XY+21) (1%)

Translokacja robertsonowska niezrównoważona 21/21 (<1%)

Zapis kariotypu 46,XY,der (21;21)(q10,q10) +21

Bezwzględne wskazanie do wykonania badania kariotypowego rodziców

Jeśli jedno z rodziców jest nosicielem translokacji to ryzyko urodzenia dziecka z zespołem
Downa wynosi 100% w każdej ciąży

Nosiciel takiej translokacji wytwarza tylko dwa niezrównoważone rodzaje gamet,
prowadzące u powstającej zygoty do monosomii lub trisomii 21. Zarodek lub płód z
monosomią ulega poronieniu, natomiast całe żywo urodzone potomstwo będzie
prezentować objawy fenotypowe zespołu Downa

Typowe objawy

Twarz

Okrągła twarz i płaski grzbiet nosa (płaska twarz)

Krótkogłowie (brachycephalia)

Skośno-górne szpary powiekowe, Fałdy nakątne, hiperteloryzm

Plamki Brushfielda na tęczówce (wybarwione plamki)

Małe usta i duży, wystający, geograficzny język

Małe, dysplastyczne uszy

Płaska potylica i trzecie ciemiączko

ver2

- 22 -

Inne anomalie

Krótka szyja, fałd skórny na karku

Pojedyncza bruzda dłoniowa, klinodaktylia palca piątego dłoni, szeroki odstęp palucha od
reszty palców stopy

Hipotonia mięśniowa

Wrodzona wada serca (40%) à wspólny kanał przedsionkowo-komorowy

Inne to ubytek międzyprzedsionkowy, międzykomorowy

Zarośnięcie dwunastnicy, niedrożny odbyt,

Choroba Hirschprunga

Późniejsze problemy medyczne

Opóźniony rozwój motoryczny

Upośledzenie umysłowe zwykle na pograniczu lekkiego i umiarkowanego

Niski wzrost

zwiększona podatność na zakażenia

Upośledzenie słuchu w wyniku wysiękowego zapalenia ucha środkowego

Upośledzenie wzroku w wyniku zaćmy, zeza, krótkowzroczności

Niedoczynność tarczycy i choroba trzewna

Padaczka

Zwiększone ryzyko białaczki i guzów litych (poniżej info z wykładu)

Ostra białaczka megakarioblastyczna AMKL

Mutacja GATA1

Mutacja ta występuje poza tym w:

U wszystkich dzieci z TMD

U większości dzieci z M7

Tutaj brak NH-2 (końcowego fragmentu łańcucha)

A obecność tej mutacji

Inicjuje rozwój M7 w zespole Downa (?)

Redukuje aktywność deaminazy – cytydyny

Zwiększa aktywność blastów na AraC (4,5x)

Tutaj lepsza tolerancja AraC

Ostra białaczka limfoblastyczna ALL

Przejściowy zespół mieloproliferacyjny TMD

Mutacja genu GATA1

Bezobjawowa leukocytoza, hepatosplenomegalia, niewydolność
wątroby i/lub trzustki, objawy niewydolnej hematopoezy

W większości przypadków następuje samoistna remisja

Przeżycie nieznacznie skrócone à po 40 rż objawy otępienia przedstarczego (choroba Alzheimera)

Przynajmniej 50% chorych osób żyje dłużej niż 50 lat.

A główną przyczyną wczesnej śmiertelności jest ciężka, wrodzona wada serca.

Rozpoznanie na podstawie badań cytogenetycznych

W przypadku zastosowania szybkiego badania techniką FISH wyniki mogą być dostępne po 2 dniach

W Polsce na ogół wykonuje się rutynowo pełne badanie kariotypu z hodowlą limfocytów, a wynik może
być dostępny po około 3 tygodniach

●

Czyli podsumowując à ryzyko genetyczne

●

Populacyjne ryzyko urodzenia dziecka z trisomią chromosomu 21 wynosi około 0,15%

●

W małżeństwach osób młodych ryzyko urodzenia kolejnego dziecka z regularną trisomią 21 jest małe i
wynosi około 1% (od 35 rż ryzyko wzrasta wraz z wiekiem matki)

●

Jeżeli jedno z rodziców jest nosicielem zrównoważonej translokacji chromosomu 21, ryzyko to jest
zróżnicowane i zależy od płci nosiciela translokacji oraz chromosomów w niej uczesniczacych

●

Przy translokacji 14/21

Gdy matka nosicielką tej translokacji à ryzyko 10-15%

Gdy ojciec nosicielem à 2-5%

●

W rodzinach , w których jedno z rodziców jest nosicielem translokacji 21/21, nie ma szans
urodzenia zdrowego dziecka à ryzyko trisomii 21 jest 100%

ver2

- 23 -

Zespół Edwardsa (trisomia 18)

Częstość 1:8000 (wg prosiaka 1:3500)

Kariotyp: 47, XX +18 lub 47, XY +18

Ogromna większość przypadków wykazuje pełną trisomię 18 pary (rzadko stwierdza się translokacje lub
mozaikowość)

Ryzyko wystąpienia zespołu rośnie z wiekiem matki

Empiryczne ryzyko powtórzenia w rodzinie zespołu Edwardsa uwarunkowanego trisomią <1%

Przewaga płci żeńskiej (3:1)

Większość dzieci (90-95%) umiera przed ukończeniem pierwszego roku życia,

50% w pierwszym tygodniu życia

75% w pierwszych trzech miesiącach

Cechy kliniczne

Dystrofia wewnątrzmaciczna

Niska masa urodzeniowa

Cechy fenotypowe twarzy

„Ptasi profil” à Mała twarzoczaszka w stosunku do dużej mózgoczaszki z wydatną potylicą, małe
usta i mała, cofnięta broda

Wady oczu (hiperteloryzm, opadanie powiek)

Nisko osadzone, dysplastyczne małżowiny uszne

Wady serca i nerek

Często współistniejące ze sobą ASD, VSD, PDA

Krótki mostek

Zgięte, zachodzące na siebie palce dłoni

Zachodzenia palców II na III i V na IV

Przepuklina pachwinowa i przeponowa

U dziewczynek znacznie przerośnięta łechtaczka

Ograniczone odwodzenie stawów biodrowych

Stopy końsko-szpotawe

Stopy łyżwiaste

Rozwój psychoruchowy bardzo znacznie opóźniony

Zespół Pataua (trisomia 13)

Częstość 1:14000 (wg prosiaka 1:5000)

Kariotyp (47, XX+13) (47,XY +13)

Większość przypadków uwarunkowana jest pełną trisomią, rzadko stwierdza się mozaikowatość lub niepełną
trisomię 13

Noworodki z zespołem Patau’a wykazują zaburzenia adaptacyjne zaraz po urodzeniu i związaną z tym
skróconą przeżywalność (70% w pierwszym półroczu, 90% w pierwszym roku; przeżycia powyżej 3 lat – 5%)

Ryzyko wystąpienia zespołu rośnie wraz z wiekiem matki

Cechy kliniczne

Wady strukturalne mózgu

Holoprosencefalia (zaburzenie rozwojowe podziału półkul mózgu)

Wady cewy nerwowej

Małogłowie, ubytki owłosionej skóry głowy, ubytki czaszki

Małoocze, bezocze i inne wady oczu (coloboma iridis)

Rozszczep wargi i podniebienia

Fałd skórny na karku

Wady serca i nerek (torbielowatość, wodonercze)

Polidaktylia (wielopalczastość)

Wnętrostwo

Wystające pięty

Obniżone napięcie mięśniowe

ver2

- 24 -

Zespół Turnera (45, X)

częstość 1:3000 żywo urodzonych dziewczynek

zmiany kariotypowi:

45X (monosomia – brak chromosomu X) à inaczej oznaczana 45, X0

46X,i(Xq) lub 46X,i(Xp) (izochromosomy X)

●

izochromosom długiego ramienia chromosomu X (i(Xq)) à 46,Xi[Xq]

Delecje Xp lub Xq

○

częściowa lub całkowita delecja krótkiego ramienia chromosomu X (delXp) à 46,Xdel[Xp]

○

całkowita delecja długiego ramienia chromosomu X (delXq)

Mozaikowatość (czyli obecność dwóch linii komórkowych u jednej osoby)

mozaicyzm, czyli obecność więcej niż dwóch linii komórkowych u jednej osoby,

najczęściej 45,X/46,XX

nieco rzadziej 45,X/46,XY.

45,X/47,XXX

45,X/46,XX/47,XXX

Zazwyczaj (>95% przypadków) monosomia X prowadzi do wczesnego poronienia.

Coraz więcej przypadków jest wykrywanych ultrasonograficznie w okresie prenatalnym, gdy stwierdza się
obrzęk szyi, dłoni lub stóp, bądź uogólniony, torbielowaty obrzęk płodu.

Cechy kliniczne

Obrzęk dłoni i stóp noworodka, który może się utrzymywać dłużej

Łyżeczkowane paznokcie

Niski wzrost – cecha wiodąca

Płetwiasta (lub gruba) szyja

Nasilona koślawość łokci

Szeroko osadzone brodawki piersiowe

Wrodzona wada serca (zwłaszcza koarktacja aorty; też ubytek przegrody międzyprzedsionkowej))

Opóźnione pokwitanie

Dysgenezja jajników skutkująca niepłodnością, chociaż ciąża jest możliwa po zapłodnieniu In vitro z
wykorzystaniem oocytu dawczyni

Niedoczynność tarczycy

Wady nerek (nerka podkowiasta)

Znamiona barwnikowe

Nawrotowe zapalenia ucha środkowego

ver2

- 25 -

W większości przypadków prawidłowa inteligencja (prawidłowy rozwój psychoruchowy i intelektualny)

Przeżycie prawidłowe

Leczenie polega na:

Terapii hormonem wzrostu

Terapii zastępczej estrogenami, w celu zapewnienia rozwoju wtórnych cech płciowych w okresie
pokwitania (niepłodność pozostaje)

Zespół Klinefeltera (47, XXY)

1:1000 żywo urodzonych chłopców

Kariotyp 47,XXY

Cechy kliniczne

Wysoki wzrost

Eunuchoidalna budowa ciała

Ginekomastia w wieku młodzieńczym

Hipogonadyzm i małe jądra (wtórny zanik jąder)

Niepłodność – najczęstsza przyczyna zgłoszeń pacjentów

Rozwój pokwitaniowy prawidłowy

Inteligencja - zwykle w granicach normy, chociaż mogą występować problemy w nauce i zaburzenia
psychologiczne (możliwy nieznacznie obniżony iloraz inteligencji)

Wady towarzyszące

Osteoporoza

Boczne skrzywienie kręgosłupa

Rozedma płuc

Cukrzyca

Rak sutka

Przeżycie prawidłowe

ver2

- 26 -

Zespoły mikrodelecji chromosomów autosomalnych

Zespół Pradera i Williego

●

zespół wad wrodzonych spowodowany aberracją chromosomalną, najczęściej częściową utratą (delecją)
długiego ramienia chromosomu 15, pochodzącego od ojca

●

Etiologia

●

Normalnie tylko ojcowska kopia genu odpowiedzialnego za zespół Pradera-Williego jest aktywna. Brak
odziedziczenia aktywnej, ojcowskiej kopii genu spowoduje powstanie zespołu. Natomiast brak
odziedziczenia matczynej kopii tego genu nie spowoduje żadnego efektu, ponieważ jest ona
nieaktywna.

●

Zespół Pradera-Williego spowodowany jest nieprawidłowością w regionie 15q11-q13, określanym jako
region krytyczny zespołu Pradera i Williego (PWCR, Prader-Willi critical region) powstałą na skutek
jednego z kilku mechanizmów:

●

delecji (lub mikrodelecji) fragmentu ojcowskiego chromosomu 15 (około 70%)

●

disomia matczyna

●

mutacji imprintingowej (mikrodelecji w miejscu imprintingowym) przekazanej na chromosomie
ojcowskim

●

zrównoważonej rearanżacji chromosomalnej w obrębie 15q11.2-q13 (mniej niż 1%).

●

Mutacja punktowa w regionie krytycznym (rzadko)

●

Nieprawidłowości w obrębie PWCR dotyczą ponad 99% pacjentów z fenotypem PWS.

●

Natomiast zespół Angelmana jest schorzeniem spowodowanym utratą matczynego fragmentu
chromosomu obejmującego region PWCR. Duplikacje PWCR powodują opóźnienie umysłowe, drgawki i
autyzm.

●

Objawy

●

W ciąży à słabo wyczuwalne ruchy płodu

●

Noworodek

●

Niska urodzeniowa masa ciała

●

Obniżone napięcie mięśniowe (hipotonia mięśniowa)

●

Słaby odruch ssania i połykania

●

Wnętrostwo

○

Powyżej 1 rż
●

Poprawa apetytu aż do patologicznego łaknienia (hiperfagia) i monstrualnej otyłości

otyłość spowodowana jest mniejszym niż u zdrowych ludzi zapotrzebowaniem
energetycznym przy jednoczesnym ciągłym niepohamowanym uczuciu głodu.

Uważa się, że zespół Pradera-Williego jest najczęstszą genetycznie uwarunkowaną
przyczyną otyłości

●

Słaby odruch wymiotny

●

Gęsta i lepka ślina

●

Charakterystyczny fenotyp
-

niski wzrost (niskorosłość), spowodowany niedoborem hormonu wzrostu

Małe dłonie i stopy (akromikria)

Jasna karnacja

Namiotowato uniesiona górna warga (trójkątne, rybie usta)

Wąska czerwień wargowa górnej wargi

Antymongoidalne ustawienie i migdałowaty kształt szpar powiekowych

●

Opóźnienie rozwoju psychoruchowego

●

hipogonadyzm

●

wady ośrodkowego układu nerwowego
-

poszerzenie układu komorowego (wentrikulomegalia)

zmniejszona objętość płatów ciemieniowych i potylicznych

spłycenie bruzdy Sylwiusza

●

Rozpoznanie

●

Wywiad i badanie kliniczne

●

Diagnostyka laboratoryjna
○

Kariotyp – gdy duża delecja

ver2

- 27 -

○

FISH – gdy mikrodelecja

○

Diagnostyka molekularna – wzór metylacji, dziedziczenie markerów polimorficznych, mikrosatelitów

●

Ryzyko genetyczne

○

W przypadku delecji de novo 15q11-13 ryzyko ponownego urodzenia dziecka z zespołem Pradera-Willego
wynosi mniej niż 1%. à w takiej sytuacji nie ma wskazań do diagnostyki prenatalnej zespołu

○

W przypadku delecji powstałej w wyniku dziedziczenia translokacji lub innej aberracji strukturalnej
chromosomu 15 ocena ryzyka powtórzenia choroby może być trudna, może sięgać jednak 50%

○

Ryzyko powtórzenia choroby wynosi 50% jeśli wykryto u chorego mutację tzw.. centrum napiętnowania
genomowego

Zespół Angelmana

●

Etiologia

●

Zespół Angelmana spowodowany jest:
○

Najczęściej mikrodelecją w regionie 15q11-q13,

○

rzadziej ojcowską disomią chromosomu

○

nieprawidłowym imprintingiem.

●

Wiele charakterystycznych cech zespołu Angelmana wynika z utraty funkcji genu UBE3A. Ludzie
dziedziczą jedną kopie genu UBE3A od każdego z rodziców, a obie kopie tego genu są aktywne w wielu
tkankach organizmu. W pewnych obszarach mózgu jedynie matczyna kopia genu UBE3A jest aktywna.
Jeśli kopia genu UBE3A pochodząca od matki została utracona lub jeżeli jest niezdolna do
prawidłowego funkcjonowania np. z powodu mutacji, wówczas nie będzie żadnej aktywnej kopii genu
w określonych partiach mózgu, co prowadzi do zespołu Angelmana. Zaburzenia w ojcowskiej kopii
15q11-13, prowadzą do zespołu Pradera-Williego.

●

Obraz kliniczny

●

Zespół Angelmana charakteryzują

●

głównie objawy neurologiczne:

niepełnosprawność intelektualna, brak mowy (całkowity u 30%), zachowania
autystyczne

ataksja, obniżone napięcie mięśniowe, padaczka,

charakterystyczne ruchy przypominające marionetkę i napady śmiechu bez powodu
(stąd dawna, zarzucona nazwa zespołu, ang. happy puppet syndrome).

●

Mniej wyrażone są cechy dysmorficzne twarzy

duże usta (makrostomia), wystający język (glossoptosis), szeroko rozstawione zęby.
Tęczówki prawie zawsze mają kolor niebieski, małogłowie, jasna karnacja

●

Dzieci rodzą się na ogół z ciąży o prawidłowym przebiegu, z masą i długością ciała w normie. Pierwsze
objawy nieprawidłowego rozwoju psychoruchowego ujawniają się na ogół pomiędzy 6. a 9. miesiącem
życia. W pojedynczych przypadkach rozwój może wydawać się prawidłowy do końca pierwszego roku
życia.

●

W rozpoznawaniu badania lab takie jak przy z Pradera-willego

ver2

- 28 -

Zespół Williamsa

●

rzadki, genetycznie uwarunkowany zespół wad wrodzonych.

●

Etiologia

●

U 90-96% à interstycjalna mikrodelecja 7p11 (w większości przypadków powstała de novo), w regionie w
którym umiejscowiony jest gen elastyny (ELN) oraz gen 1 LIM-kinazy

●

Stwierdzone mikrodelecje w 60% przypadków są pochodzenia matczynego, w 40% ojcowskiego

○

Ryzyko genetyczne
●

Ryzyko ponownego urodzenia dziecka z zespołem Williamsa, jest jak w populacji ogólnej, jeśli delecja
powstała de novo

●

Stwierdzenie mikrodelecji u jednego z rodziców na podstawie badania FISH wskazuje na wysokie ryzyko –
50%

●

Obraz kliniczny

●

Najważniejsze cechy kliniczne
○

Niski wzrost

○

Twarz elfa
●

Wydatne wargi

●

Mały nos z uniesionymi nozdrzami

●

Szerokie czoło

●

Charakterystyczne małżowiny uszne

●

Niebieskie lub zielone tęczówki

○

Hiperkalcemia (zwykle przejściowa)

○

Nadzastawkowe zwężenie aorty

○

Rozwój nieznacznie opóźniony (inteligencja w dolnych granicach normy lub tuż pod nią) z
dominującą „lepkością emocjonalną”

„lepkość emocjonalna”

To zwiększona ufność wobec nieznanych wcześniej osób

Odpowiadają za to prawdopodobnie zmiany w ciele migdałowatym (które m.in.
kontroluje strach) występujące u tych chorych

○

Oprócz tego zamiłowanie do muzyki, czasem nadwrażliwość na dźwięki, słuch absolutny

●

Przeżycie u tych chorych jest prawidłowe (oczywiście jeżeli nie wystąpią wcześniej śmiertelne powikłania
sercowe)

Zespól Millera i Diekera

●

zespół wad wrodzonych spowodowany delecją prążka na 17 chromosomie (region 17p13.3)

●

Zespół przebiega z:

●

gładkomózgowiem (Typ I lissencefalii),

●

mikrocefalią,

●

wadami układu sercowo-naczyniowego, nerek, przewodu pokarmowego,

●

głębokim opóźnieniem umysłowym

●

cechami dysmorficznymi twarzy (hipoplazja jej środkowej części, krótki i zadarty nos, mikrognacja,
wydatnie pomarszczone czoło).

●

padaczka

Zespół Smitha-Magenisa

●

upośledzenie umysłowe,

●

niedosłuch typu przewodzeniowego, mowa nosowa,

●

wady wzroku,

●

zaburzenia snu (bezsenność),

●

zaburzenia zachowania (autoagresja),

●

skolioza,

●

wady serca, nerek, mózgu (wentrykulomegalia, neuropatia obwodowa)

●

cechy dysmorfii twarzy

ver2

- 29 -

Zespół diGeorge’a

Patogeneza

Zaburzenia rozwojowe narządów z III i IV kieszonki skrzelowej

U 90% stwierdza się delecje (często mikrodelecje) w obrębie chromosomu 22

Objawy nazwano zespołem CATCH22 (akronim)

C = wady serca i dużych naczyń (cardiac defects)

Przy zespole DiGeorge’a najczęściej występuje przerwanie łuku aorty (wg Prosiak)

Prawostronny łuk aorty

Tetralogia Fallota

Przewód tętniczy

Ubytek międzykomorowy

Wady zastawek przedsionkowych i komorowych

A = dysmorfia twarzy (abnormal facies)

Mikrognacja

Antymongoidalne ustawienie szpar powiekowych

Szeroko rozstawione oczy

„rybie usta”

Rozszczep podniebienia

Nisko osadzone uszy

T = hipoplazja grasicy (thymic hypoplasia)

C = rozszczep podniebienia (cleft palate)

H = hipokalcemia wtórna do aplazji przytarczyc (hypocalcemia from parathyroid aplasia)

W wyniku tego drgawki à tężyczka

22 = mikrodelecje 22 chromosomu.

Inne objawy

W kompletnym zespole DiGeorge’a – objawy podobne jak w SCID

W częściowym – przebieg lżejszy, następuje samoistna regresja niedoboru

Rozwój psychoruchowy opóźniony, a u części pacjentów prawidłowy

Długość życia zwykle skrócona z powodu wad układu krążenia i zaburzeń immunologicznych

Diagnostyka immunologiczna

Poziom limfocytów B prawidłowy

Poziom limfocytów T

W całkowitym zespole à brak lub znacznie obniżony

W częściowym à obecne, obniżone w różnym stopniu

W częściowym spontaniczna rekonstrukcja odporności z wiekiem

Technika FISH pozwala na wykrycie charakterystycznej dla tego zespołu mikrodelecji 22q11

Leczenie

Kardiologiczne, kardiochirurgiczne

Wyrównanie hipokalcemii

Kompletny zespół wymaga profilaktyki zakażeń i rekonstrukcji układu odporności à postępowanie
podobne jak w SCID à izolacja chorego, profilaktyczne podanie dożylnych gammaglobulin, leki
zapobiegające zakażeniom

Podawanie szczepionek zawierających żywe mikroorganizmy

Przetaczana krew musi być napromieniowana

Zespół Wolfa i Hirshorna

●

zespół wad wrodzonych spowodowany mikrodelecją na krótkim ramieniu chromosomu 4.

●

Choć ta delecja nie musi być znowu taka mikro… zespół ten powodowany może być delecją całego
krótkiego ramienia chromosomu 4 à czyli delecja 4p

A analogiczna delecja 5p to zespół cri du chat (koci krzyk)

●

Delecja w 87% występuje de novo i w blisko 80% dotyczy chromosomu pochodzącego od ojca

●

W 13% jest wynikiem nosicielstwa zrównoważonej translokacji przez jednego z rodziców (głównie matki)

●

Występuje częściej u dziewczynek a 20% chorych nie dożywa do 2 rż

ver2

- 30 -

●

Najczęstsze wady

●

Typowa dysmorfia twarzy

●

typowy zestaw wad określany jako „twarz wojownika greckiego, hełm grecki”
-

wydatna gładzizna, hiperteloryzm oczny, szeroki dziobiasty nos, wysokie i wydatne czoło,
mała żuchwa,

●

skośno-dolne ustawienie szpar powiekowych,

●

zmarszczka nakątna,

●

nisko osadzone uszy o dużych małżowinach

●

obniżenie kącików ust (rybie usta) i krótka rynienka nosowa

●

opadanie powiek

●

rzadkie brwi w linii środkowej.

●

niepełnosprawność intelektualna (100%)

●

mikrocefalia (91%)

●

zaburzenia wzrastania w okresie płodowym (IUGR) (86%) i w okresie postnatalnym (76%)

●

do tego słabe ruchy płodu

●

skolioza (66%)

●

wady budowy narządów płciowych zewnętrznych (64%)

●

często spodziectwo

●

wąskie i wysoko sklepione podniebienie (podniebienie gotyckie) (57%)

●

wrodzone wady serca (55%)

●

głównie wady przegród serca

●

drgawki i napady padaczkowe (47%)

●

zez (36%)

●

wiotkość mięśni

●

rozszczep podniebienia

Zespół Rubinsteina-Taybiego

Opóźnienie rozwoju umysłowego,

małogłowie,

charakterystyczna dysmorfia twarzy (haczykowaty nos z nisko schodzącą przegrodą nosową,
antymongoidalnie ustawione szpary powiekowe),

klinodaktylia, szerokie paliczki końcowe kciuków i paluchów

wnętrostwo

Zespół Alegille’a

●

dziedziczony AD (nieprawidłowości lub brak białka Jagged-1 kodowanego przez gen JAG1)

●

zespół wad wrodzonych charakteryzujący się występowaniem zaburzeń w obrębie:

wątroby

cholestaza wewnątrzwątrobowa (żółtaczka, świąd)

zwężenie dróg żółciowych

serca,

zastawkowe zwężenie drogi odpływu prawej komory

zwężenie tętnic płucnych (obwodowe zwężenie gałęzi tętnicy płucnej)

tetralogia Fallota

nerek

trzustki

●

Inne objawy

●

Wady kręgosłupa (kręgi motyle)

●

Wady narządu wzroku (gałki ocznej à embryotoxon posteriori)

●

Hipogonadyzm

●

Niskorosłość

●

Dysmorfia twarzy (wydatne czoło, głęboko osadzone oczy, mała spiczasta broda, hiperteloryzm)

Zespół Beckwitha-WIedemanna

●

Etiologia

●

Zespół najczęściej spowodowany jest mikrodelecją w obrębie 11 chromosomu w rejonie p15.5.

ver2

- 31 -

●

Objawy i przebieg

●

Najbardziej charakterystyczne objawy zespołu to triada:

●

przepuklina pępowinowa (exomphalos) i inne wady przedniej ściany jamy brzusznej,

●

makroglosja (przerost języka)

przerost języka (makroglosja) à Stan ten może być zaburzeniem rozwojowym
lub może być wywołany chorobą spichrzeniową czy też nowotworem.
Schorzenia, gdzie występuje makroglosja to : lymphangioma języka,
haemangioma języka, choroba Pompego, wrodzona niedoczynność tarczycy,
zespół Hurler, zespół Beckwitha i Wiedemanna, akromegalia, amyloidoza oraz
lymphangiosis neoplasmatica.

●

gigantyzm (macrosomia) u noworodka.

●

W okresie noworodkowym często hipoglikemia.

●

Inne możliwe objawy to:

●

splanchnomegalia (wisceromegalia)

●

hipertrofia komórek kory nadnerczy

●

wady układu moczowo-płciowego

●

dołki i wyrośla przeduszne

●

dysplazja rdzenia nadnerczy.

●

Zespół Beckwitha-Wiedemanna charakteryzuje się zwiększoną predyspozycją do nowotworów zarodkowych.
Częstsze jest występowanie:

●

nerwiaka płodowego (neuroblastoma),

●

guza Wilmsa (nephroblastoma),

●

hepatoblastoma

●

mięsaka prążkowanokomórkowego (rhabdomyosarcoma).

Zespół TRPS (zespół włosowo-nosowo-palcowy)

●

spowodowany delecją 8q24.1

●

Wyróżnia się tu:

○

TRPS I (tricho-rhinophalangeal type I syndrome)

Niezwykle typowy wygląd twarzy z gruszkowatym, bulwiastym nosem, rzadkimi I cienkimi
włosami I stożkowatym wyglądem nasad kości

○

TRPS II (zespół Langera i Giediona)

Oprócz objawów jak w TPRS I występują:

opóźnienie umysłowe,

rozwój wielu kostnych narośli (kostniakochrzęstniaki/osteochondromata)
wystających z przynasady.

zbędna skóra (dodatkowe luźne fałdy skóry) występujące głównie w dzieciństwie, a
zazwyczaj ustępujące wraz z wiekiem

nadmierna ruchomość w stawach

Aniridia i asocjacje AWTA, AGR, WAGR

Aniridia – brak tęczówek

AWTA

Aniridia

Wilm’s tumor association)

AGR

Aniridia

genitourinary malformation

mental retardation

WAGR

Wilms tumor

Aniridia

genitourinary malformation

mental retardation

ver2

- 32 -

Różne

Dysplazja tanatoforyczna (śmiertelna)

●

ciężki zespół wad wrodzonych spowodowany mutacją w genie FGFR3 w locus 4p16.3 kodującym receptor
czynnika wzrostu fibroblastów-3.

●

Objawy

●

Zespół często jest rozpoznawany w okresie prenatalnym w badaniu USG. Stwierdza się wówczas
nieproporcjonalnie dużą głowę i krótkie kończyny, często stwierdza się wielowodzie.

●

Charakterystyczny fenotyp noworodka

●

bardzo krótkie kończyny

●

wąska i długa klp

●

duża głowa z hipoplastyczną środkową częścią twarzy i pogłębioną nasadą nosa

●

Niekiedy stwierdza się czaszkę kształtu trójlistnej koniczyny (trifoliocephalia) spowodowaną
przedwczesnym zamknięciem wszystkich szwów czaszkowych.

●

Rozpoznanie

●

Rozpoznanie stawiane jest na podstawie obrazu klinicznego, objawów radiologicznych, ewentualnie
badania histopatologicznego, a także badań genetycznych.

●

Rokowanie w dysplazji śmiertelnej jest bardzo złe: większość dzieci umiera w pierwszych godzinach lub dniach
życia, przede wszystkim z powodu niewydolności oddechowej.

Holoprosencephalia

●

Czyli jednokomorowe przodomózgowie

●

ciężka wada wrodzona polegająca na niedokonanym podziale przodomózgowia.

●

Holoprozencefalia w większości przypadków występuje sporadycznie, ale znane są rodziny z autosomalnie
dominująco dziedziczoną jej rodzinną postacią

●

Zaburzenie może być rożnego stopnia, w zależności od stopnia niedokonanego podziału mózgowia: od
częściowego połączenia płatów czołowych do całkowitego połączenia półkul z wytworzeniem pojedynczej
komory mózgu.

●

Wady twarzy w holoprozencefalii odzwierciedlają stopień wady mózgowia; ich zakres obejmuje:

●

połączenie gałek ocznych w jedną strukturę (cyklopia)

●

uformowaniem struktur nosa w ryjek (proboscis),

●

etmocefalię,

●

cebocefalię,

●

agenezję szczęki górnej z rozszczepem środkowym

●

hipoplazją nosa,

●

hipoteloryzm.

Zespół Aperta

●

uwarunkowany genetycznie zespół wad wrodzonych, obejmujący:

●

wrodzone zarośnięcie szwów czaszkowych (czaszka wieżowata)

●

palcozrost (syndaktylia)

●

zrośnięcie palców 2-5 rąk i stóp

●

dysmorfia twarzy
○

pseudoprognatyzm wskutek względnej hipoplazji szczęki i innych struktur kostnych środkowej części
twarzy.

○

hiperteloryzm oczny.

○

Rozszczep podniebienia

ver2

- 33 -

●

niedorozwój umysłowy u 40%

●

Większość przypadków jest sporadyczna, ale stwierdzono rodzinne występowanie choroby dziedziczonej
autosomalnie dominująco

○

Zespół Aperta wywołują mutacje w genie receptora czynnika wzrostu fibroblastów FGFR2

○

(Zespół Crouzona i zespół Pfeiffera o fenotypach częściowo pokrywających się nawzajem i z fenotypem
zespołu Aperta są spowodowane mutacjami w tym samym genie, są to więc schorzenia alleliczne)

Zespół Cri du chat (kociego krzyku, miauczenia kota)

●

choroba genetyczna wywołana delecją krótkiego ramienia chromosomu 5 (5p)

●

Obraz kliniczny

○

Na fenotyp pacjentów z zespołem monosomii 5p składają się małe wady wrodzone, czyli cechy
dysmorficzne i duże wady wrodzone narządów wewnętrznych.

○

W okresie noworodkowym stwierdza się niską masę urodzeniową, niechęć do ssania, słabe
przybieranie na wadze, wiotkość (hipotonia mięśniowa), utrudnione oddychanie

○

Charakterystyczne cechy dysmorficzne

małogłowie (microcephalia)

okrągła, asymetryczna twarz

wyraźne guzy czołowe

szeroko rozstawione oczy (hiperteloryzm oczny) i zmarszczka nakątna (epicanhus)

nisko osadzone, dysplastyczne małżowiny uszne

płaska i szeroka nasada nosa ale krótki grzbiet nosa; krótka rynienka podnosowa

mała, cofnięta bródka; mikrognacja (micrognathia)

○

Zaburzenia budowy i funkcji krtani i nagłośni(płacz przypominający miauczenie kota)

Płacz zanika w ciągu kilku miesięcy.

○

Zmiany kostno-stawowe (koślawość, nadmierna ruchomość stawów)

○

Na skórze naczyniaki i wyrośla przyduszne

○

Znacznie opóźniony rozwój psychoruchowy

●

Przeżycie à większość chorych dożywa wieku dorosłego

Zespół Kociego oka

●

rzadki zespół wad wrodzonych spowodowany nieprawidłowościami budowy chromosomu 22.

●

Zazwyczaj aberracja polega na trisomii albo tetrasomii krótkiego ramienia i niewielkiego
fragmentu długiego ramienia chromosomu 22.

●

W kariotypie stwierdza się obecność małego (mniejszego niż chromosom 21) dodatkowego
chromosomu, często z dwoma centromerami i dwoma satelitami;

●

Zespół charakteryzuje niezwykła zmienność objawów.

●

Coloboma (rozszczep) tęczówki,

●

skośne ustawienie szpar powiekowych,

●

wyrośla lub dołki przeduszne,

●

atrezja odbytu z przetoką,

●

wady serca (całkowite nieprawidłowe przyłączenie żył płucnych TAPVR)

●

wady układu moczowego,

●

prawidłowy lub niemal prawidłowy rozwój umysłowy

Zespół Silvera Russela

●

rzadki zespół wad wrodzonych.

●

Większość przypadków jest sporadyczna (nierodzinna), choć opisywano też jednorodzicielską matczyną
disomię

●

obraz kliniczny

ver2

- 34 -

●

niskorosłość (średni ostateczny wzrost mężczyzn 149,5 cm, 138 cm u kobiet)

●

hipotrofia wewnątrzmaciczna (asymetryczna)

●

obwód główki prawidłowy, wygląd rzekomego wodogłowia (dysproporcja twarzoczaszki i
mózgoczaszki)

●

dysmorfia twarzy
○

mała, trójkątna twarz à bo wydatne czoło a do tego mikrognacja

○

niebieskawe twardówki w okresie niemowlęcym

○

skierowane w dół kąciki ust

●

wrodzone wady serca

●

zastawki cewki tylnej

●

spodziectwo

●

opóźnienie wieku kostnego

●

opóźnione zamykanie ciemiączek

●

klinodaktylia małego palca; syndaktylia 2. i 3. palca stopy

●

hipoplazja środkowego lub dystalnego paliczka małego palca

●

plamy café au lait

●

opóźnienie umysłowe

●

hipoglikemia

●

predyspozycja do niektórych nowotworów

czaszkogardlaka, nasieniaka jądra, guza Wilmsa, raka wątrobowokomórkowego

Zespół Bardeta-Biedla

●

uwarunkowany genetycznie zespół wad wrodzonych, charakteryzujący się:

●

otyłością,

●

retinopatią barwnikową,

●

polidaktylią,

●

opóźnieniem umysłowym,

●

hipogonadyzmem

●

niekiedy niewydolnością nerek.

Progeria (zespół Hutchinsona-Gilforda)

●

genetycznie uwarunkowany zespół charakteryzujący się przyspieszonym procesem starzenia.

●

Progeria spowodowana jest mutacją punktową de novo w położonym na chromosomie 1 genie LMNA
kodującym laminę A à Białko to stabilizuje błonę otaczającą jądro komórkowe, a jego mutacje powodują
zaburzenia w strukturze i funkcjach jądra komórkowego.

●

W szerszym znaczeniu progerią nazywa się każdy zespół związany z przedwczesnym starzeniem się organizmu. W przeciwieństwie do tych
jednostek chorobowych, progeria Hutchinsona i Gilforda nie jest związana z nieprawidłowym funkcjonowaniem mechanizmów naprawy DNA.

●

Do grupy tych chorób zalicza się:

●

zespół Wernera

●

zespół Blooma

●

zespół Cockayne'a

●

xeroderma pigmentosum

●

zespół Downa.

●

Objawy

●

Pierwsze objawy progerii można dostrzec u dzieci powyżej 2 roku życia à napięcie, sztywność i
ścieńczenie skóry, brak prawidłowego przyrostu masy ciała, łysienie

●

Nos jest "ściągnięty" – „rzeźbiony” , „ptasi” koniec nosa

●

Zapadnięte policzki (z powodu utraty tkanki tłuszczowej)

●

Mogą też pojawiać się problemy ze sztywnością stawów, problemy z przemieszczaniem się stawu
biodrowego

●

wysoki ton głosu.

●

Czaszka jest duża (makrocefalia) w porównaniu z resztą ciała, z nieproporcjonalnie małą dolną częścią
twarzy (niedorozwój żuchwy)

●

Opóźniony rozwój uzębienia

ver2

- 35 -

●

Rozwój umysłowy nie jest zaburzony. Osoby z tym zespołem wykazują iloraz inteligencji powyżej
przeciętnej.

●

mimo wszelkich cech starczych osoby chorujące na progerię nie wykazują zwiększonej zapadalności na
schorzenia neurodegeneracyjne czy choroby nowotworowe

●

Czasami wygląd chorego opisywany jest jako wygląd "oskubanego ptaka"

●

Aktualny wiek ciała chorych zmienia się o 8-10 lat na każdy przeżyty przez chorego rok è Średnia długość życia
osób z progerią wynosi 13 lat

●

Zgon następuje najczęściej z powodu chorób układu krążenia (udar mózgu, zawał mięśnia sercowego)
w wyniku postępującej miażdżycy naczyń wieńcowych i mózgowych.

Dysplazja ektodermalna

●

Dysplazja ektodermalna jest definiowana jako dziedziczne zaburzenie rozwojowe tkanek oraz narządów
pochodzenia ektodermalnego.

●

Dochodzi do nieprawidłowego różnicowania się przydatków skóry. Objawy dysplazji manifestują się zmianami w
zakresie skóry, błon śluzowych, włosów, paznokci i zębów.

●

Chorzy mają bladą, cienką skórę, często z pigmentacjami powiek, łokci i kolan, skąpą podściółkę
tłuszczową,

●

Występują uwypuklone guzy czołowe, grzbiet nosa jest zapadnięty (szeroki, siodełkowaty nos), a wargi
grube, wywinięte, odstające, nisko osadzone małżowiny uszne, skąpe i jasne owłosienie głowy, często
brak rzęs i brwi,

●

zniekształcone płytki paznokci,

●

niekiedy zaburzenia neurologiczne i niedorozwój soczewki oka

●

Mamy także do czynienia z całkowitym (anodoncją) lub częściowym brakiem zawiązków zębowych
(hipodoncją)

●

Rozróżnia się:

●

postać hydrotyczną – dziedziczoną na drodze autosomalnej dominującej

●

postać anhydrotyczną (częściej)– dziedziczoną na drodze autosomalnej recesywnej, sprzężoną z płcią
męską (kobiety są nosicielkami)

●

Postać ta nazywana jest też zespołem zespołem Christ-Siemens-Touraine (CST).

●

W tej postaci stwierdza się brak gruczołów potowych i łojowych lub zaburzenia ich czynności,
objawiające się suchością skóry i błon śluzowych oraz zmniejszonym wydzielaniem łez.

●

Dotknięci tym schorzeniem cierpią również na zaburzenia termoregulacji w postaci wzrostu
temperatury ciała po wysiłku fizycznym lub po jedzeniu i źle znoszą wysokie temperatury

Zespół Cornelii de Lange

●

Inaczej zespół karłowatości amsterdamskiej de Lange

●

grupa zespołów wad wrodzonych uwarunkowanych genetycznie, o możliwym różnym typie dziedziczenia
(autosomalne dominujące, autosomalne recesywne, sprzężone z płcią, mutacje de novo), których wspólną
cechą jest współistnienie następujących objawów:

○

niepełnosprawność intelektualna

○

opóźnienie wzrastania i w wyniku tego niski wzrost (jako dorośli osiągają wzrost rzędu 120–150 cm)

○

krótkogłowie

○

niskie osadzenie uszu

○

szyja z podłużnym fałdem skórnym przechodząca na klatkę piersiową

○

zrośnięte brwi (synophrys), które są bardzo wyraźne, jakby narysowane ołówkiem, zwykle z długimi
rzęsami

○

długa warga górna, kąciki ust skierowane są ku przodowi, podobnie jak nozdrza, podbródek jest
mały

○

wady kończyn – płaskie, małe dłonie i stopy, czasami występuje brak palców

○

częste wady serca

○

refluks żołądkowo-przełykowy

○

głuchota.

ver2

- 36 -

Dysplazja chondroektodermalna (zespół Ellisa van Crevelda)

●

rzadki, genetycznie uwarunkowany zespół wad wrodzonych o charakterze dysplazji ektodermalnej,
dziedziczony w sposób autosomalnie recesywny.

●

Objawy

●

Po urodzeniu u dziecka stwierdza się niskorosłość, wady kośćca, wady zębów, patologiczne zmiany
naczyniowe i deformacje układu moczowo-płciowego.

●

Kliniczna tetrada objawów obejmuje
○

chondrodystrofię,

○

polidaktylię,

○

dysplazję ektodermalną (do 93%)

○

wady serca (głównie pojedynczy przedsionek) (50-60%)

Zespół Holt-Orama

●

uwarunkowany genetycznie zespół wad wrodzonych spowodowany mutacją genu kodującego czynnik
transkrypcyjny, na który składają się wrodzone wady serca i malformacje kończyn górnych.

●

Zaburzenia rozwojowe serca:
○

ubytek przegrody międzyprzedsionkowej (ASD)

○

ubytek przegrody międzykomorowej (VSD)

○

zaburzenia rozwojowe układu bodźco-przewodzącego serca pod postacią bloku przedsionkowo-
komorowego, migotania przedsionków i innych.

●

Zaburzenia rozwojowe kończyn górnych:
○

jedno- lub dwustronna hipoplazja lub aplazja kciuka, hipoplazja lub aplazja kości ramienia i
przedramienia (aplazja kości promieniowej), powodująca fokomelię.

Zespół Jacobsona (delecja 11q)

●

genetycznie uwarunkowany zespół wad wrodzonych, spowodowany delecją terminalnego odcinka dłuższego
ramienia chromosomu 11

●

Na fenotyp choroby składać się mogą

●

charakterystyczny zestaw cech dysmorficznych twarzy,

●

trigonocefalia, hiperteloryzm, v-kształtne usta, cienka górna warga, coloboma powieki lub
tęczówki

●

opóźnienie umysłowe,

●

niskorosłość,

●

wrodzone wady serca (najczęściej VSD)

●

niekiedy skaza krwotoczna (z powodu trombocytopenii).

Zespół Klippla-Feila

●

czyli inaczej wrodzona krótka szyja

●

zespół wad wrodzonych układu kostnego polegająca na zrośnięciu dwóch lub więcej kręgów szyjnych albo na
zmniejszonej ich liczbie.

Zespół Omenna

●

inaczej chondrodysplazja z limfopenią, chondrodysplazja z eozynofilią

●

choroba uwarunkowana genetycznie, zaliczana do wrodzonych, ciężkich, skojarzonych niedoborów
odporności

●

wywołana jest mutacjami w obrębie genów RAG1 lub RAG2, kodujących białka, które są niezbędne do
prawidłowego funkcjonowania limfocytów.

●

Cechy zespołu

●

Cechy fenotypowe

●

niski wzrost

ver2

- 37 -

●

krótkie, szerokie kości kończyn.

●

uogólniona erytrodermia z płatowym łuszczeniem się skóry,

●

limfadenopatia i hepatosplenomegalia.

●

Choroba przebiega z przewlekłą biegunką, ciężkimi nawracającymi zakażeniami często
doprowadzającymi do śmierci w pierwszych miesiącach życia.

●

W badaniach dodatkowych stwierdza się eozynofilię i podwyższony poziom IgE, przy obniżeniu pozostałych
immunoglobulin.

●

Jedyną możliwością leczenia tego zespołu jest przeszczepienie komórek macierzystych szpiku kostnego

Zespół Sotosa

●

rzadki, genetycznie uwarunkowany zespół wad wrodzonych, charakteryzujący się przede wszystkim dużą masą
urodzeniową i nadmiernym wzrostem w okresie pierwszych lat życia.

●

Występuje zazwyczaj sporadycznie (jedynie wyjątkowo AD)

●

Trzy główne cechy charakteryzujące zespół Sotosa:

●

charakterystyczny zestaw cech dysmorficznych twarzy

wysokie, szerokie czoło (głowa może przypominać "odwróconą gruszkę")

makrocefalia

rzadkie włosy w okolicy czołowej i skroniowej

hiperteloryzm oczny i antymongoloidalne ustawienie szpar powiekowych

zaczerwienienie skóry policzków

zaostrzony podbródek

●

opóźnienie umysłowe

●

nadmierny wzrost, objawiający się wysokim wzrostem i makrocefalią, już od chwili narodzin.

●

Nieprawidłowości stwierdzane w badaniu KT albo MRI głowy są niespecyficzne (najczęściej protuberancja
trójkąta komory bocznej (90%), następnie protuberancja rogów bocznych (75%) i poszerzenie światła komór
(wentrikulomegalia, 75%)

●

W okresie noworodkowym u około 70% dzieci rozwija się żółtaczka noworodków i (lub) pojawiają się trudności w
karmieniu. Niechęć do ssania może wynikać z hipotonii mięśniowej noworodka, która u dzieci z pacjentem
Sotosa występuje bardzo często

Zespół Treachera-Collins’a (dyzostoza żuchwowo-twarzowa)

●

spowodowany jest przez zmiany genu chromosomu 5, który wpływa na rozwój twarzy.

●

Zespół ten może objawiać się:

●

występowanie skośnych oczu

●

pofałdowaniem dolnych powiek

●

niedorozwojem lub brakiem kości policzkowych oraz ściany bocznej i dna oczodołu

●

małą i przechyloną szczęka dolna (dość częsty objaw)

●

bujniejszym owłosieniem w okolicy baków

●

niedorozwojem, zniekształceniem uszu (najczęściej: wystające)

●

zarośnięte tylne nozdrza

●

Większość dzieci dotkniętych zespołem Treacher-Collins'a rozwija się normalnie pod względem fizycznym i
psychicznym; jednakże bardzo ważne jest wczesne przeprowadzenie badań słuchu

●

Problemy u dziecka

●

kłopoty z oddychaniem i/lub trudności w jedzeniu

●

możliwość występowania 40% utraty słuchu w każdym uchu,będącej następstwem nieprawidłowej
budowy ucha zewnętrznego i środkowego,

●

tendencja do wysuszania się oczu

●

brak lub nienormalnie małe kciuki

●

możliwość występowania rozszczepienia podniebienia

ver2

- 38 -

Zespół Waardenburga

●

grupa kilku, genetycznie uwarunkowanych zespołów wad spowodowanych mutacjami w genach
kodujących czynniki transkrypcyjne, mające wpływ na migrację melanocytów w embriogenezie

●

Wspólne ich cechy

●

Niedosłuch czuciowo-nerwowy

●

Anomalie rozmieszczenia barwnika w siatkówkach:

●

Różny kolor tęczówek

●

Tęczówka dwubarwna (segmentalna różnobarwnosć)

●

Charakterystyczne, błękitne (szafirowe) tęczówki, opisywane jako błękitne oczy Waardenburga
albo oczy koloru błękitu nieba

●

Hipopigmentacja włosów:

●

biały kosmyk włosów (może być obecny przy urodzeniu i z czasem zaniknąć, po czym pojawić
się z powrotem w okresie dojrzewania lub w dorosłości, albo pojawić się w dowolnym wieku)

●

owłosienie ciała (białe włosy w obrębie brwi, rzęs, albo w innych miejscach ciała)

●

przedwczesne siwienie

●

Dystopia canthorum (boczne przemieszczenie kątów wewnętrznych szpary powiekowej, ze
zmniejszeniem widocznego pola twardówki w przyśrodkowym kącie oka

●

Synophrys

●

Plamy bielacze na skórze

Zespół długiego QT (LQTS)

●

zespół wydłużonego QT charakteryzuje się nieprawidłowym wydłużeniem odstępu QT w zapisie EKG oraz
predyspozycją do występowania wielokształtnego częstoskurczu komorowego typu torsade de pointes i
migotania komór, co może być przyczyną nagłej śmierci sercowej (SIDS - Sudden infant death syndrome)

●

może być wrodzony lub nabyty

○

wrodzone

to choroba kompleksowa (15 genów; z czego 11 koduje kanały jonowe w mięśniu
sercowym – potasowe, sodowe, wapniowe, ALG10)

zespół Jerwella i Lange-Nielsena

współwystępujący z głuchotą

dziedziczy się AR

zespół Romano-Warda

bez współistniejącej głuchoty

dziedziczy się AD

○

Nabyte

Najczęściej polekowe

Leki przeciwarytmiczne (amiodaron)

Antybiotyki (erytromycyna, trymetoprym-sulfametoksazol)

Leki antyhistaminowe

Leki przeciwgrzybiczne (flukonazol, ketokonazol)

Poprawiające motoykę ppok (cizapryd)

Psychotropowe (haloperidol)

chinidyna

Obniżające stężenie lipidów

●

Objawy

●

Kołatanie serca

●

Omdlania

●

Drgawki

●

Zatrzymanie krążenia

●

Objawy najczęściej wiążą się z aktywnością fizyczną lub stanem emocjonalnym

ver2

- 39 -

●

Standardowe leczenie obejmuje podawanie dużych dawek β-blokerów. A czasem konieczne wszczepienie
rozrusznika

Zespół Goldenhara (zespół oczno-uszno-kręgowy)

●

zespół wad wrodzonych, charakteryzujący się najczęściej jednostronną hipoplazją struktur twarzoczaszki

●

Większość przypadków zespołu jest sporadycznych

●

Obraz kliniczny zespołu Goldenhara jest dosyć różnorodny. Następujące wady wrodzone mogą wchodzić w
jego skład:

○

anomalie twarzoczaszki

jednostronna deformacja ucha zewnętrznego

anocja

wyrośla przeduszne

atrezja przewodu słuchowego zewnętrznego;

coloboma

○

anomalie kręgów

skolioza

anomalia Klippla-Feila

○

anomalie układu sercowo-naczyniowego

wada stożka tętniczego (TOF+PA)

○

anomalie ośrodkowego układu nerwowego.

Retinoblastoma

●

Etiologia

●

Retinoblastoma jest nowotworem uwarunkowanym genetycznie, związanym z mutacją antyonkogenu
RB1 znajdującego się na chromosomie 13.

●

Do wystąpienia choroby konieczna jest mutacja obu alleli genu RB1, co zostało opisane przez Knudsona
jako tzw. hipoteza dwóch uderzeń (hipoteza Knudsona).

●

Wyróżnia się:

●

Forma sporadyczna (60%)

Dwie mutacje somatyczne (obie mutacje zachodzą w czasie rozwoju osobniczego)

Charakterystyka
-

Późniejszy początek

Jednoocznie

Jednoogniskowo

●

Forma dziedziczna (40%)

Mutacja germinalna AD + mutacja somatyczna
-

Tutaj jeden wadliwy allel jest dziedziczony;

Pierwsza mutacja jest wrodzona i każda następna prowadzi od razu do wystąpienia
nowotworu (dlatego choroba występuje tutaj stosunkowo wcześnie)

Charakterystyka
-

Wczesny początek

Postać obuoczna

Guz wieloogniskowy

U chorych z rodzinnym siatkówczakiem istnieje prawie 50% prawdopodobieństwo
przekazania obciążającej mutacji potomstwu.

ver2

- 40 -

C h o ro b y m e t abo l i c zn e

Choroby peroksysomalne

●

czyli zespół mózgowo-wątrobowo-nerkowy

●

rzadka choroba metaboliczna spowodowana zaburzeniem funkcji peroksysomów co powoduje gromadzenie
się w mózgu wielonienasyconych kwasów tłuszczowych o długości łańcucha C26-C38

●

Prezentacja choroby ma miejsce tuż po urodzeniu. U noworodka stwierdza się:

●

Charakterystyczny wygląd twarzy

●

Wysokie czoło, duże ciemiączko, niedorozwój łuków brwiowych, zmarszczka nakątna,

●

Znaczna hipotonia mięśni,

●

Opóźniony rozwój psychoruchowy

●

Drgawki

●

Powiększenie i uszkodzenie czynności wątroby

●

Zwiększone stężenie żelaza w surowicy krwi

●

Zaćma, zmętnienie rogówki, zwyrodnienie barwnikowe siatkówki

●

W nerkach mogą występować torbiele

●

podstawą rozpoznania zespołu Zellwegera stanowi wykazanie w surowicy znacznie zwiększonego stężenia
kwasów tłuszczowych o bardzo długim łańcuchu (VLCFA) oraz stwierdzenie braku peroksysomów, które można
ujawnić metodą specjalnego barwienia bioptatu wątroby

●

Śmierć na ogół następuje w ciągu kilku-kilkunastu tygodni, w okresie niemowlęcym.

(

)

●

ALD-X jako jedyna z chorób peroksysomalnych dziedziczona jest w sprzężeniu z chromosomem X, recesywnie

●

Jest związana z zaburzoną peroksysomalną beta-oksydacją kwasów tłuszczowych o bardzo długich
łańcuchach (VLFA), co prowadzi do nagromadzenia ich w różnych narządach è Z klinicznego punktu widzenia
najistotniejsze jest ich gromadzenie w ośrodkowym układzie nerwowym oraz korze nadnerczy.

○

U chłopców defekt ujawnia się najczęściej postępującą leukodystrofią, ze współistniejącą
niewydolnością kory nadnerczy; często zwiększona pigmentacja skóry

Leukodystrofie à genetycznie uwarunkowane choroby, w których produkty
nieprawidłowego metabolizmu mieliny wywołują postępującą demielinizację. Innymi
słowy to stan hipomielinizacji lub wrodzonej wady w wytwarzaniu prawidłowej i dojrzałej
mieliny, względnie proces degradacji prawidłowo zbudowanej mieliny

●

w klasycznej postaci dziecięcej początek choroby w 4-8 rż à pierwszym objawem bywa pogorszenie wyników
w nauce à objawy neurologiczne szybko narastają, pojawia się ataksja, niesprawność ruchowa, zez, następnie
niedowłady spastyczne, ślepota, głuchota, zaburzenia mowy i połykania à w ciągu 2 lat dochodzi do
odkorowania mózgu lub zgonu

●

występują również postacie nietypowe, np. postać młodzieńcza ALD-X (10-20 rż)

●

Rozpoznanie opiera się na stwierdzeniu charakterystycznych zmian w obrazie ośrodkowego układu nerwowego
w badaniu MRI i stwierdzenie podwyższonego stężenia VLFA w surowicy krwi.

●

jest zaburzeniem funkcji peroksysomów o przewlekłym przebiegu

●

choroba rozpoczyna się w wieku niemowlęcym

ver2

- 41 -

●

występuje niewielka dysmorfia twarzy (o cechach zbliżonych do Zellwegera), hipotonia, ataksja, chód na
szerokiej podstawie, powiększenie i uszkodzenie wątroby, zwyrodnienie barwnikowe siatkówki

●

podwyższone stężenie VLCA w surowicy potwierdza rozpoznanie

Homocystynuria

●

brak aktywności enzymu syntetyzującego cystationinę z homocysteiny i seryny powoduje zespół objawów
związanych z upośledzeniem dojrzewania kolagenu:

zaburzenia układu kostnego z osteoporozą,

Zaburzenia układu kostnego – spłaszczenie kręgów, koślawość kolan,
zniekształcenie klp, kaczkowaty chód Chaplina

zwichnięcie soczewek

zakrzepy w naczyniach

jasna karnacja i delikatna skóra

chorzy są szczupli

●

w niektórych postaciach choroby skuteczne jest leczenie witaminą B6

●

Rozpoznanie

●

Test metaboliczny moczu (test Meyera z cyjanonitroprusydkiem) daje czerwone zabarwienie, wskazując
na obecność aminokwasów siarkowych

●

Chromatografia aminokwasów surowicy i moczu wykazuje zwiększone stężenia cystyny

●

Ostatecznym potwierdzeniem rozpoznania jest wykazanie deficytu aktywności syntazy cystationiny w
wątrobie lub fibroblastach skóry

○

Zespół Marfana fenotypowo przypomina homocystynurię, ale nie ma zmian w stężeniu aminokwasów
siarkowych, a wynik testu Meyera w tym zespole nie odbiega od normy

Choroba syropu klonowego

●

genetycznie uwarunkowana choroba metabolizmu aminokwasów o dziedziczeniu AR

●

Choroba syropu klonowego wywołana jest przez niedobór lub uszkodzenie podjednostek katalitycznych
enzymu – dekarboksylazy α-ketokwasowej, co powoduje nagromadzenie się waliny, leucyny i izoleucyny w
organizmie

●

Objawy i przebieg

●

Postać klasyczna

●

początkowo u noworodka zazwyczaj urodzonego w dobrym stanie, w ciągu pierwszych kilku dni
narastają objawy niechęci do jedzenia, słabszego ssania, apatii i wiotkości. Prowadzi to do
spadku masy ciała, szybko narastających objawów zatrucia i zagrożenia życia. Pojawiają się
bezdechy, mogą wystąpić drgawki a nawet śpiączka

●

Neurologiczna dysfunkcja jest często obserwowana u dzieci z chorobą syropu klonowego. Stała
obecność w surowicy nie fizjologicznych stężeń leucyny, a zwłaszcza powstającego z niej kwasu
α - ketoizokapronowego (KIC) może zgodnie z ich potencjalnie toksycznym działaniem
prowadzić do ostrej lub przewlekłej dysfunkcji mózgu

●

Mocz chorego ma zapach syropu klonowego lub przypalonego cukru.

●

Diagnoza przed upływem 1 tygodnia po urodzeniu opiera się na analizie enzymatycznej.

●

Leczenie

●

Zastąpienie białek w diecie mieszanką aminokwasów niezawierającą leucyny, izoleucyny i waliny
zapobiega uszkodzeniom mózgu i przedwczesnej śmierci.

●

Skuteczność leczenia jest zróżnicowana, w zależności od głębokości defektu przemiany materii i
od czasu rozpoczęcia terapii. Dzieci nie leczone umierają zwykle pod koniec pierwszego roku
życia.

●

Rozpoczęcie leczenia w pierwszym tygodniu życia w znacznym stopniu ogranicza skutki
choroby; ale rokowanie jest niepewne (często powikłania neurologiczne)

ver2

- 42 -

Choroba Pompego

●

rzadka choroba genetyczna, dziedziczona AR,

●

choroba polega na braku enzymu – α-glukozydazy (kwaśnej maltazy) – niezbędnego do prawidłowego
metabolizmu glikogenu.

○

Niedobór ten powoduje zwiększone odkładanie glikogenu w wątrobie, mięśniach, sercu, komórkach
glejowych, jądrach ruchowych pnia mózgu i rogach przednich rdzenia kręgowego

○

nie występują jednak znaczące zaburzenia metabolizmu węglowodanów i epizody hipoglikemii

●

Choroba Pompego (jako jedyna z glikogenoz) należy do grupy lizosomalnych chorób spichrzeniowych

●

W zależności od momentu wystąpienia objawów można podzielić ją na:

●

postać dziecięca
○

aktywność enzymu poniżej 1%

○

objawy:

hipotonia mięśniowa,

słabość mięśniowa,

kardiomegalia,

niewydolność serca,

obecność dużego języka

wczesny zgon

●

postać młodzieńcza
○

aktywność enzymu poniżej 10%

○

objawy: postępujące osłabienie mięśni

●

postać u dorosłych

●

aktywność enzymu poniżej 40%

●

objawy: postępujące osłabienie mięśni, niewydolność oddechowa, podwyższone stężenie
enzymów wątrobowych

●

Rozpoznanie

●

Rozpoznanie stawia się na podstawie stwierdzenia deficytu enzymu w materiale biopsyjnym pobranym z

miejsca chorobowo zmienionego (skóra lub mięśnie)

●

Badania dodatkowe

○

podwyższone stężenie kinazy kreatyninowej i enzymów wątrobowych

○

elektromiografia - monitorowania wydolności mięśni

○

rtg klatki piersiowej, EKG, echo serca - ocena wydolności mięśnia sercowego

●

Leczenie

○

Niewydolność oddechowo-krążeniową leczy się objawowo.

○

Wprowadzenie odpowiedniej diety może przynieść czasową poprawę.

○

W trakcie badań klinicznych znajduje się lek – Myozyme, będący wyizolowanym z mleka transgenicznych
chomików enzymem (α-glukozydazą)

●

Rokowanie zależy od momentu wystąpienia objawów i ich natężenia. Bez leczenia choroba jest śmiertelna dla
niemowląt i małych dzieci.

Choroba Lescha i Nyhana

●

Spowodowana jest deficytem fosforybozylotransferazy hipoksantynoguaninowej (HGPRT), enzymu
uczestniczącego w metabolizmie puryn

●

Defekt przekazywany jest jako cecha recesywna sprzężona z chromosomem X

●

Objawy kliniczne

●

U chłopców 3-4 mż à zaznacza się opóźnienie rozwoju psychoruchowego i fizycznego, mocz ma
pomarańczowe zabarwienie

●

U dzieci ok. 1 rż dołączają się objawy pozapiramidowe (ataksja, dystonia) i piramidowe (spastyczność),
narasta wyniszczenie

●

U dzieci kilkuletnich pojawia się trudne do opanowania przymusowe zachowanie, polegające na
samouszkadzaniu ciała

ver2

- 43 -

●

Występować może kamica nerkowa, zwiększona podatność na infekcje, niedokrwistość
megaloblastyczna

●

Rozpoznanie

●

Podstawą wstępnego rozpoznania jest znaczne podwyższenie stężenia kwasu moczowego we krwi i w
moczu

●

O ostatecznym rozpoznaniu rozstrzyga badanie aktywności HGPRT w krwinkach czerwonych

●

Leczenie

●

Leczenie przyczynowe nie jest znane, a nawet brak skutecznych metod postępowania objawowego w
zaburzeniach neurologicznych

●

Zapobieganie kamicy moczanowej polega na stosowaniu allopurynolu oraz na utrzymaniu alkalicznego
odczynu moczu

Zespół Smitha Lemliego i Opitza (SLOS)

●

genetycznie uwarunkowana choroba metaboliczna o dziedziczeniu autosomalnie recesywnym, spowodowana
mutacją w genie DHRC7 w locus 11q12-q13, kodującym reduktazę 7-dehydrocholesterolu.

●

Choroba spowodowana jest deficytem enzymatycznym upośledzającym ostatni etap syntezy cholesterolu

●

Najcięższa postać choroby jest letalna, łagodne postaci choroby zwykle pozostają nierozpoznane.

●

W obrazie klinicznym występują liczne cechy dysmorficzne i małe wady wrodzone:

●

mikrocefalia,

●

Dysmorfia twarzy

●

przodopochylenie nozdrzy,

●

opadanie powiek,

●

syndaktylia 2 i 3 palca stopy

●

Anomalie zewnętrznych narządów płciowych

●

spodziectwo, wnętrostwo, mikropenis,

●

Opóźnienie rozwoju psychoruchowego,

●

W okresie niemowlęcym mogą występować zaburzenia odżywiania, słaby przyrost masy ciała, hipotonia
mięśniowa, później trudności szkolne i zaburzenia zachowania

●

Stężenie cholesterolu w surowicy jest obniżone, a 7-dehydrocholesterolu wyraźnie zwiększone, co może być
podstawą rozpoznania

Choroby lizosomalne

●

To grupa chorób uwarunkowanych genetycznie, których patomechanizm polega na postępującym
odkładaniu nadmiaru wielkocząsteczkowych związków w lizosomach

●

Spichrzanie jest spowodowane brakiem aktywności jednego z enzymów lizosomalnych

●

Defekty dziedziczone są AR, z wyjątkiem zespołu Fabry’ego i mukopolisacharydozy II – zespołu Huntera (obie
dziedziczone recesywnie w sprzężeniu z chromosomem X)

●

Dochodzi do postępującego uszkodzenia funkcji komórek przez powiększone lizosomy. à spichrzanie obejmuje
najczęściej układ nerwowy, kostny, narządy miąższowe, rogówkę, tkankę podskórną

●

Wśród chorób spichrzeniowych wyróżnia się:

●

Mukopolisacharydozy
○

Hurler,

○

Hunter,

○

Sanfilippo,

○

Morquio

●

Lipidozy
○

Choroba Niemanna-Picka à sfingomielinaza

○

Choroba Gauchera à kwaśna glikozydaza (β-glukozydaza glukozyloceramidu)

○

Choroba Fabry’ego à galaktozydaza

ver2

- 44 -

●

Gangliozydozy

●

choroba Taya-Sachsa à heksozoaminidaza

●

Glikogenozy

●

Choroba Pompego à a-glukozydaza

●

Leukodystrofie

●

Choroba Krabbego à galaktozyloceramidaza

●

Leukodystrofia metachromatyczna à arylosulfataza A

Mukopolisacharydozy

●

Spichrzaniu w lizosomach ulegają różne mukopolisacharydy (glukozaminoglikany)

●

Zwiększone wydalanie mukopolisacharydów z moczem ma profil typowy dla niektórych typów MPS, co może
być pomocne w rozpoznaniu wstępnym

●

Podstawę rozpoznania ostatecznego stanowi badanie aktywności enzymów lizosomalnych w leukocytach lub
hodowanych fibroblastach skóry.

●

Większość z nich zwraca uwagę charakterystycznym zespołem cech:

●

Grubymi rysami twarzy

●

Bielmem rogówki (leukoma)

●

Sztywnością stawów

●

Opóźnieniem umysłowym

–

●

Od 1-2 rż postępujące opóźnienie rozwoju fizycznego i umysłowego

●

Znaczne pogrubienie i zniekształcenie rysów twarzy

●

Spłaszczona nasada nosa, szerokie rozstawienie oczu, rozstępu miedzy zębami, duży język

●

Kolejnymi objawami są:

●

Karłowatość z krótką szyją i narastająca kifoza kręgosłupa piersiowego, krótkie szerokie palce, symptomy
cieśni nadgarstka, przykurcze stawowe, upośledzenie umysłowe, głuchota, hepatosplenomegalia,
zmętnienie rogówek

●

Szmer nad sercem o charakterze niedomykalności lub zwężenia zastawek, spowodowany pogrubieniem
płatków na skutek spichrzania mukopolisacharydów

●

Bezpośrednią przyczyną zgonu około 10 rż są zwykle nawracające zakażenia dróg oddechowych i
niewydolność krążenia

–

●

MPS II różni się od MPS I nieco mniejszym nasileniem zmian genotypowych i niewystępowaniem zmętnienia
rogówki; no i oczywiście inny sposób dziedziczenia (recesywny, sprzężony z chromosomem X)

–

●

Od 3 do 6 rż gwałtowne narasta upośledzenie umysłowe, ze znacznym pobudzeniem psychoruchowym;
dochodzi do utraty zdolności porozumiewania się, mówienia

●

Dość wcześnie pojawia się hirsutyzm

●

Typowe dla innych mukopolisacharydom zmiany somatyczne (hepatomegalia, dystosis multiplet) są słabiej
wyrażone

–

●

Podobnie jak przy innych MPS

●

Z czasem dziecko staje się całkowicie głuche, niewielkie zmętnienia rogówki upośledzają wzrok, ale rozwój
umysłowy jest prawidłowy

ver2

- 45 -

Choroba Niemanna-Picka
●

Przyczyną jest deficyt lizosomalnej sfingomielinazy

●

Sfingomielina to składnik błon komórkowych à niedobór sfingomielinazy blokuje degradację błon we
wszystkich narządach à postępujące gromadzenie sfingomieliny w lizosomach

●

Typ A – Postać ostra neuropatyczna choroby

●

80% przypadków choroby

●

Rozpoczyna się w pierwszym półroczu życia objawami neurologicznymi oraz powiększeniem wątroby i
śledziony

●

Występują drgawki, narastająca spastyczność, slepota, skłonność do krwawień i nawracających
zapaleń płuc

●

Zgon następuje we wczesnym dzieciństwie

○

Typ B – postać bez objawów neurologicznych
●

występowanie już od okresu niemowlęcego powiększeniea śledziony i nawracających zakażeń

●

niekiedy przebieg może być łagodny, a rozpoznanie przypadkowe

Choroba Gauchera
●

najczęstsza lizosomalna choroba spichrzeniowa

●

dziedziczy się AR

●

Kluczowe zjawisko to brak lub spadek aktywności glukocerebrozydazy

●

Glukocerebrozydy gromadzą się tam gdzie dużo lizosomów (śledziona, wątroba)

●

typ 1 – tzw. Dorosłych

●

to najczęstsza forma

●

Inaczej przewlekła forma nieneuropatyczna (bo nie ma zajęcia OUN)

●

ujawnia się często już we wczesnym dzieciństwie i ma przebieg przewlekły, z powiększeniem wątroby i
śledziony, objawami hipersplenizmu, niedokrwistością, trombocytopenią, niewielką żółtaczką,
osteoporozą

●

znaczne powiększenie śledziony à Nawet może ona osiągnąć wagę 10 kg – jest to bodaj największa ze
wszystkich patologicznie zmienionych śledzion

●

nieznacznie wpływa na skrócenie życia

●

typ 2 – niemowlęcy

●

to postać neuropatyczna choroby Gauchera

●

objawy stwierdza się w pierwszych miesiącach życia

●

znaczna hepatosplenomegalia

●

objawy mózgowe à nadmierne napięcie mięśni, zez, zaburzenia oddechowe

●

wyniszczenie

●

choroba szybko postępuje powodując zgon

●

typ 3 – młodzieńczy

●

to przewlekła postać neuropatyczna, która cechuje się powolniejszym przebiegiem

●

w leczeniu dostępny jest sztucznie zmodyfikowany enzym (ceredaza) szczególnie skuteczny w postaciach
choroby Gauchera bez objawów neurologicznych

Choroba Taya-Sachsa

●

Choroba Taya-Sachsa to najczęstsza postać gangliozydazy GM2

●

Niedobór podjednostki α heksozaminidazy A

●

Schorzenie to jest częste wśród Żydów

●

Noworodki nie wykazują żadnych objawów klinicznych, jednak pojawiają się one w pierwszym półroczu życia

●

nieodwracalne uszkodzenie układu nerwowego à brak koordynacji ruchów, spadek napięcia mięśni
szkieletowych, zaburzenia widzenia, ślepota nawet.

●

Na dnie oka objaw wiśniowo-czerwonej plamki

●

W ciągu drugiego roku życia chore dziecko zapada w stan wegetatywny i umiera najpóźniej w trzecim
roku życia

ver2

- 46 -

Choroba Fabry’ego

●

To skutek braku aktywności α-galaktozydazy è powoduje to gromadzenie triheksozyloceramidów (zwłaszcza w
komórkach śródbłonka)

●

Światło najdrobniejszych naczyń ulega zwężeniu, co w przypadku stresu, wysiłku fizycznego czy zmian
temperatury prowadzi do gwałtownego niedokrwienia i silnego bólu.

●

Objawy

●

Okresowe napady ciężkich bólów kończyn (acroparesthesies)

●

Naczyniowe zmiany na skórze (angiokeratomata)
○

Pojedyncze lub zbiorowe ciemnoczerwone lub niebiesko-czarne pankowate poszerzone drobne
naczynia w powierzchownych warstwach skóry

●

Zaburzenia pocenia

●

Charakterystyczne zaćmienia rogówki i soczewki

●

Białkomocz

●

Stopniowa deterioracja czynności nerek doprowadza do ich krańcowej niewydolności, zazwyczaj
między 3. a 5. dekadą życia

●

Mężczyźni z nieco wyższą niż 1% aktywnością α-Gal A zazwyczaj cierpią na tzw. fenotypowy wariant sercowy
(przerost lewej komory, niewydolność zastawki dwudzielnej, białkomocz) lub nerkowy (przechodzi w
niewydolność nerek)

Document Outline

Genetyka – zespoły
- Genetyka – zespoły
- Choroby metaboliczne
  - Choroby metaboliczne
  - Choroby lizosomalne

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Prawo Rzymskie-Opracowanie, Prawo rzymskie (46 stron)
Biznes plan, Biznes plan - przedsiębiorstwo (46 stron)
antyk (46 stron)
Praca zespołowa w organizacji (19 stron)
Usprawnienie kierowania zespołem ludzkim (10 stron) HH5O2JXMBIVNU4V6NS5JVQ6OZSN7IHZMBSIK5WY
Visual C 6 0 Programowanie Obiektowe [46 stron]
Zarządzanie (18 stron), Zarządzanie - polega na wykonywaniu określonych zadań przez zespoły pracowni
Organizacja pracy zespołowej (10 stron) SHCPOII3CBGBR3CPG7OXQ4THTJIKK3V2LJSZDKY
46 Rodzaje wyciągów stosowanych w zespołach bólowych kręgosłupa
burza mozgow rodzaje zespolow zadaniowych (9 stron)
Zespół nerczycowy
9 RF ZEspól 0 Środki trwałe

więcej podobnych podstron

Zespoły Staś (46 stron)

Document Outline