Sympatykotonia

Sympatykoliza

Sympatykomimetyki

Sympatykolityki

Biosynteza katecholamin

Tyrozyna

(Monooksygenaza tyrozynowa)

DOPA

(Dopa-dekarboksylaza)

Dopamina

(Monooksygenaza dopaminowa)

Noradrenalina

N-metylotransferaza

(czynna tylko w komórkach rdzenia nadnerczy)

Adrenalina

Noradrenalina (norepinefryna) - NA

- synteza – w neuronach adrenergicznych

- magazynowana w ziarnistościach cz. presynaptycznej

- degradacja nadwyżki NA w cz. presynaptycznej przez monoaminooksydazę (MAO)

- uwalniania po depolaryzacji w procesie egzocytozy

(konieczna obecność jonów Ca)

- interakcja z rec. (postsynaptycznym, presynaptycznym)

- rozkład przez metylotransferazę katecholową (COMT)

- wychwyt neuronalny W1 (Up 1)

- wychwyt pozaneuronalny W2 (Up 2)

Receptory adrenergiczne

α1 (wzrost IP i DAG)

3

- skurcz mięśni gładkich naczyń krwionośnych

- skurcz zwieraczy w p.pok. i układzie moczowym

- skurcz m. rozwieracza źrenicy

α2 (spadek cAMP) - presynaptyczny

- hamowanie uwalniania neuromediatora

Receptory adrenergiczne

β1 (wzrost cAMP)

serce – pobudzenie pracy serca

dodatnie działanie chrono-, ino-, batmo- i dromotropowe

serce kurczy sie silniej i szybciej.

długotrwałe pobudzenie → wzrost zużycia tlenu → spadek

efektywności pracy serca, zaburzenia rytmu

β2 (wzrost cAMP)\

rozkurcz mięśni gładkich - oskrzeli

- macicy

- naczyń krwionośnych

glikogenoliza

β - lipoliza

3

Sympatykotonia

- układ krążenia

naczynia krwionośne - skurcz - wzrost ciśnienia krwi lokalnie - efekt zależy od ilości rec. α i β

1

2

przewaga α - naczynia skóry, błon śluzowych, nerek -

1

skurcz

przewaga β - naczynia mięśni szkieletowych, trzewne -

2

rozkurcz

serce – pobudzenie pracy serca - β1

Sympatykotonia

- metabolizm – rec. β

uruchomienie rezerw energetycznych organizmu →

rozpad glikogenu w mięśniach i wątrobie,

rozpad tłuszczów →

wzrost stężenia glukozy i wolnych kw. tłuszcz. we krwi

- rozkurcz mięśni gładkich oskrzeli, macicy – rec. β2

- skurcz zwieraczy – rec. α1

- rozszerzenie źrenicy – rec. α1

(skurcz mięśnia rozwieracza źrenicy)

Adrenalina i noradrenalina

A – agonista rec. α i β

NA – agonista rec. α, w mniejszym stopniu β

(po podaniu katecholamin - nagły wzrost ciśnienia krwi może wywołać odruch z baroreceptorów zatoki szyjnej i łuku aorty → → zwolnienie czynności serca)

Adrenalina i noradrenalina - zastosowanie

Ogólnie (parenteralnie)

- podwyższenie ciśnienia krwi w stanach silnej hipotensji (wstrząs) – A i NA

- pobudzenie akcji serca – A

- lek rozszerzający oskrzela – A

(przerywanie ataku astmy, znoszenie skurczu oskrzeli

spowodowanego reakcją alergiczną)

Miejscowo

- z lekami miejscowo znieczulającymi – zwężenie naczyń

– przedłużenie działania leku miejsc. zniecz.

- w celu zmniejszenia krwawienia

Adrenalina i noradrenalina - przeciwwskazania

miażdżyca

nadciśnienie

niewydolność pracy serca

choroba wieńcowa

cukrzyca

nadczynność tarczycy

Dopamina

- prekursor dla syntezy NA i A

- neuromediator w neuronach dopaminergicznych

Receptory dopaminergiczne:

D1 (wzrost cAMP)

- OUN - hamowanie postsynaptyczne

- naczynia krwionośne nerek i trzewi - rozszerzenie

- mięsień sercowy - wzrost siły skurczu

D2 (spadek cAMP)

- OUN – stymulacja ośrodka wymiotnego

- hamowanie presynaptyczne

- przysadka – hamowanie uwalniania prolaktyny

- nerwy współczulne - hamowanie uwalniania NA

Dopamina

Mechanizm działania:

- pobudzanie rec. dopaminergicznych

- pobudzanie rec. β1

- w wyższych dawkach – pobudzanie rec. α1

Zastosowanie:

- wstrząs (pochodzenia sercowego, anafilaktyczny)

- stany głębokiej hipotensji

- blok przedsionkowo-komorowy

Adrenomimetyki

nieselektywne α i β adrenomimetyki – A i NA

α-adrenomimetyki:

- nieselektywne α-adrenomimetyki (α i α )

1

2

- selektywne - α -adrenomimetyki

1

- α -adrenomimetyki

2

β-adrenomimetyki:

- nieselektywne β-adrenomimetyki (β i β )

1

2

- selektywne - β -adrenomimetyki

1

- β -adrenomimetyki

2

α-adrenomimetyki

nieselektywne (α α ) - nafazolina, ksylometazolina 1, 2

miejscowo

selektywne

α – fenylefryna

1

α

– klonidyna

2

- ksylazyna

- medetomidyna

- detomidyna

- romifidyna

α -adrenomimetyki

1

Efekt:

- mięśnie gładkie naczyń krwionośnych - skurcz

- ogólnie – wzrost ciśnienia krwi

- miejscowo – anemizacja tkanek

- oko – rozszerzenie źrenicy

Zastosowanie:

ogólnie – w celu podwyższenia ciśnienia krwi miejscowo – w celu zmniejszenia przekrwienia tkanek,

dla “odpęcznienia błon śluzowych,

zmniejszenia wysięku,

- w okulistyce jako mydriaticum (fenylefryna)

α -adrenomimetyki

2

Pobudzenie rec. α – spadek uwalniania NA - sympatykoliza 2

Efekt:

- obwodowo - spadek ciśnienia krwi i bradykardia

zastosowanie: leczenie nadciśnienia - klonidyna

- ośrodkowo

hamowanie przekaźnictwa adrenergicznego

zastosowanie: jako leki uspokajająco- przeciwbólowe -

ksylazyna, medetomidyna, detomidyna, romifidyna

β-adrenomimetyki

nieselektywne (β β ) - izoprenalina

1, 2

- orcyprenalina

selektywne

β

- dobutamina

1

β

- terbutalina

2

- salbutamol

- klenbuterol

- fenoterol

- izoksupryna

β -adrenomimetyki

1

Pobudzenie rec. β

- selektywne β -adrenomimetyki

1

1

- nieselektywne β-adrenomimetyki,

– przyspieszenie akcji serca,

wzrost siły skurczu i pobudliwości

Zastosowanie:

- wstrząs pochodzenia sercowego, septyczny

(dobutamina)

- niektóre rodzaje bloku serca (izoprenalina)

β -adrenomimetyki

2

Pobudzenie rec. β - selektywne β -adrenomimetyki 2

2

- nieselektywne β-adrenomimetyki,

– rozkurcz mięśni gładkich oskrzeli, macicy, naczyń krwionośnych,

Zastosowanie:

- w stanach spastycznych oskrzeli - izoprenalina,

orcyprenalina, terbutalina, salbutamol, fenoterol,

klenbuterol

- leki znoszące skurcze macicy - tocolytica (np. w celu podtrzymania ciąży) - fenoterol, izoksupryna

- w celu rozszerzenia naczyń obwodowych – np.

izoksupryna

Sympatykomimetyki o działaniu pośrednim efedryna, pseudoefedryna, (amfetamina)

fenylpropanolamina

Mechanizm: wypieranie NA z pęch. synaptycznych,

częściowo - bezpośrednie pobudz. rec α i β

Działanie: obwodowe – sympatykotonia

ośrodkowe – pobudzenie

Tachyfilaksja

α-adrenolityki

nieselektywne - (α α ) - fenoksybenzamina

1, 2

- tolazolina

- dihydroergotamina

selektywne

α - prazosyna

1

α - johimbina

2

- atipamezol

α-adrenolityki

Antagoniści rec. α - rozszerzenie naczyń krwionośnych-1

spadek ciśnienia krwi - stosowane

w leczeniu nadciśnienia (w med.)

- rozkurcz zwieraczy

(fenoksybenzamina)

Antagoniści rec. α – zniesienie hamowania

2

presynaptycznego

Zastosowanie – antidotum dla α -adrenomimetyków

2

Alkaloidy sporyszu

Sporysz – przetrwalnik buławinki czerwonej – grzyba

pasożytującego w kłosach zbóż

Alkaloidy pochodne kwasu lizergowego

Ergotamina - działanie α-adrenolityczne

- skurcz mięśni gładkich

Dihydroergotamina – α-adrenolityk – pozbawiona

działania kurczącego mięśnie gł.

Ergometryna – skurcz mięśni gładkich macicy

- pozbawiona działania α-adrenolitycznego

β-adrenolityki

nieselektywne (β β ) - propranolol

1, 2

- sotalol

- karazolol

- timolol

selektywne β

- metoprolol

1

- atenolol

- esmolol

β-adrenolityki

Zastosowania wynikające z antagonizmu wobec rec. β -

1

- jako leki przeciwarytmiczne (kl. II) – w zaburzeniach

rytmu serca z nadpobudliwości

- w leczeniu choroby niedokrwiennej serca – spadek

zużycia tlenu, oszczędzanie rezerw energetycznych Zastosowania wynikające z antagonizmu wobec rec. β -

2

- nasilenie skurczów macicy – ecbolica – np. w celu przyspieszenia inwolucji macicy po porodzie

Timolol – β -adrenolityk - hamuje wydz. płynu śródocznego

– lek przeciwjaskrowy

Sympatykolityki o działaniu pośrednim

wpływające na magazynowanie NA w części presynapt.

rezerpina, guanetydyna

wypieranie NA z ziarnistości presynaptycznych –

przejściowa sympatykotonia – degradacja NA –

sympatykoliza

hamujące biosyntezę katecholamin

np. metylodopa – prekusor dla syntezy fałszywego

neuromediatora