TEMAT: "Żywienie profilaktyczne i leczenie w
osteoporozie"
Katarzyna Szałańska
Szkoła Policealna dla Dorosłych nr. 2
Technik Usług Kosmetycznych
rok 2011/2012
semestr IV Dietetyka
Ramowy plan pracy.
1. Przyczyny powstawania osteoporozy.
3. Diagnoza
4. Profilaktyka i leczenie osteoporozy.
5. Dieta w osteoporozie.
Osteoporoza to choroba, która osłabia układu kostny człowieka. Nie dotyczy tylko i
wyłącznie kobiet w okresie przekwitania, ale także mężczyzn, a nawet młodych ludzi.
Schorzenie to charakteryzuje się niską masą kostną, upośledzoną architekturą kości, a to z
kolei prowadzi do ich osłabienia i większej podatności na złamania. W Polsce chorobą tą
zagrożonych jest aż 9 milionów osób, które najczęściej dowiadują się o chorobie dopiero gdy
dojdzie do złamania.
Osteoporoza ma zazwyczaj różne przyczyny jednak najczęściej polega na zachwianiu
równowagi pomiędzy budowaniem nowej tkanki kostnej a obumieraniem starej. Wyróżniamy
dwa rodzaje tej choroby: osteoporozę miejscową i uogólnioną. Osteoporoza uogólniona może
przyjąć charakter pierwotny lub wtórny. Istnieje kilka rodzajów osteoporozy pierwotnej:
osteoporoza inwolucyjna, którą możemy jeszcze podzielić na osteoporozę pomenopauzalną i
w wieku podeszłym i osteoporoza idiomatyczna. Główną przyczyną występowania tej
pierwszej jest niedoczynność jajników, która nasila się po 50 roku życia, co w efekcie
prowadzi do zwiększonej resorpcji kości i nadmiernej utraty wapnia. Drugi typ, czyli
osteoporoza w wieku podeszłym dotyczy przede wszystkim osób znacznie starszych w wieku
powyżej 70 roku życia. Rozwój choroby powodowany jest tutaj przez niedobory wapnia, co
ma związek z gorszym wchłanianiem z jelit. Osteoporoza wtórna może mieć wiele przyczyn
wśród których wyróżnić należy przede wszystkim: zaburzenia hormonalne, przewlekłe
choroby układu pokarmowego, choroby narządu ruchu, choroby nerek i wątroby oraz szereg
chorób wrodzonych mogących prowadzić do osteoporozy.
W większości przypadków choroba ta przebiega bezobjawowo, przynajmniej we wczesnych
fazach rozwoju choroby. Jest to schorzenie rozwijające się powoli w ciągu wielu lat. Często
pierwszym, widocznym objawem osteoporozy są złamania, wówczas choroba jest już w
zaawansowanym stadium. Do najczęstszych objawów można zaliczyć bóle kręgosłupa, które
niestety rzadko są uznawane za objaw samej osteoporozy, częściej zaś za zmiany
zwyrodnieniowe kręgosłupa. Nierzadko występują również bóle na odcinku piersiowym, a
także bóle krzyża i między łopatkami. Jak już wcześniej zostało wspomniane, złamania to
kolejna faza rozwoju choroby i świadczy niestety o jej zaawansowanym stadium. Przyczyną
tego rodzaju urazów jest daleko posunięte odwapnienie kości. Do najbardziej powszechnych
złamań można zaliczyć: złamania nadgarstka, kości udowej, kręgów kręgosłupa i znacznie
rzadziej występujące złamania żeber. Warto podkreślić, że do złamań osteoporotycznych
dochodzi bez wyraźnych, znaczących przyczyn, wystarczy niewielki upadek, nawet z
wysokości własnego ciała.
Najczęstszymi metodami pomocnymi w diagnozowaniu osteoporozy są różnego rodzaju
testy biochemiczne i badania obrazowe (prześwietlenia). Testy biochemiczne dotyczą głównie
badań moczu i krwi, a dokładniej zawartości konkretnych pierwiastków. Wykonując badania
tego typu należy pamiętać, że przy osteoporozie niepowikłanej wyniki testów będą się
mieściły w granicach normy. Podczas testów biochemicznych sprawdza się: poziom wapnia
we krwi – niski poziom może dowodzić o zaawansowanej osteoporozie lub też dużych
niedoborach pokarmowych, poziom fosforu we krwi, poziom wapnia w moczu. Istotnym
elementem w diagnostyce są także badania obrazowe, które są najpopularniejsze i najtańsze.
Należą do nich zdjęcia przeglądowe kości (prześwietlenia, rentgen). Niestety jej podstawową
wadą jest fakt, że znaczące ubytki wywołane chorobą widać dopiero, gdy przekroczą 30 proc.
masy kostnej. Ograniczona efektywność metody jest powodowana także współistnieniem
innych zmian zwyrodnieniowych kości, co ma często miejsce u osób w podeszłym wieku.
Inną metodą jest densytometria, która stała się obecnie podstawowym badaniem
umożliwiającym rozpoznanie osteoporozy. Metoda ta umożliwia niezwykle dokładne i
precyzyjne zmierzenie masy kostnej (z dokładnością do 1 proc.). W efekcie, dzięki
densytometrii możliwe jest stworzenie komputerowego obrazu struktury kości. Jeszcze inną
metodą jest biopsja tkanki kostnej, która polega na pobraniu materiału kostnego i zbadaniu
go pod mikroskopem. Zazwyczaj w celu pobrania materiału do badania nakłuwa się kość
biodrową. Metoda ta nie należy do rutynowych i jest wykonywana tylko w określonych
przypadkach.
Podstawowym celem leczenia jest zapobieganie złamaniom i podobnym urazom.
Istotnym faktem jest, żeby leczenie przyniosło skutek musi być prowadzone konsekwentnie i
długotrwale, do końca życia pacjenta. W leczeniu osteoporozy stosuje się kombinację dwóch
rodzajów leków, które dzięki swojemu odmiennemu działaniu doskonale się uzupełniają.
Pierwszy z nich ma za zadanie hamowanie komórek odpowiedzialnych za niszczenie kości i
w tej grupie środków możemy wyróżnić: estrogeny, kalcytonine, raloksifen i bifosofniany.
Drugi lek ma na celu pobudzanie odbudowy kości i tu możemy wyróżnić różnego rodzaju
preparaty wapnia i witaminy D, fluorki i parahormon (PTH). Obecnie najpowszechniej
stosowane są leki powodujące ograniczenie ubytku masy kostnej. Leki odbudowujące są
rzadziej stosowane, a ich skuteczność dość wątpliwa.
Działania profilaktyczne mogą okazać się skuteczne i powinny być rozważane
szczególnie u osób, które przekroczyły 60 rok życia, mają jeden lub więcej czynników
ryzyka, cierpią na choroby układu krążenia lub narządu ruchu, w wywiadzie rodzinnym mają
choroby zaburzające gospodarkę wapniowo-fosforanową itp. Istnieje wiele środków, których
ograniczenie może zmniejszyć ryzyko wystąpienia choroby. Do najbardziej istotnych należą:
ograniczenie używek, zwiększenie aktywność fizyczne, eliminowanie upadków, dostarczanie
odpowiedniej ilości wapnia.
Optymalnie i właściwie zbilansowana dieta powinna dostarczać wszystkich niezbędnych składników odżywczych i mineralnych. Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe jest
uzależnione od płci, wieku i trybu życia.
Osteoporoza należy do grupy chorób, w których dieta ma duże znaczenie. Podczas
konstruowania modelu odżywiania, który ma chronić przed osteoporozą, obowiązują ogólne
zasady żywienia racjonalnego. Szczególny nacisk kładzie się jednak na spożywanie
pokarmów bogatych w wapń i witaminę D; niekoniecznie jednak nabiału, ale raczej
zbogaconego mleka sojowego, kiełków, zielonych warzyw liściastych. Zaleca się
ograniczanie tych produktów, które nie służą naszym kościom np. napoje gazowane.