Liszaj płaski (LICHEN PLANUS) (LP)
Definicja: jest to przewlekła choroba skóry, często również błon śluzowych, cechująca się obecnością zmian grudkowych i świądem.
Etiopatogeneza: prawdopodobnie autoimmunizacja - mechanizm reakcji typu przeszep przeciw gospodarzowi. Choroba często współistnieje z innymi chorobami autoimmunizacyjnymi (np.przewlekłe agresywne zapalenie wątroby (HBV, HCV), kolagenozy (toczeń rumieniowaty, zapalenie skórno-mięśniowe)). Do czynników wyzwalających zalicza się: 1. wstrząsy psychiczne
2. leki (gł. sole złota, środki przeciwmalaryczne, p-bólowe, uspokajające) Klinika: wykwitem pierwotnym są grudki - siwobrunatne, błyszczące, wielokątne, układające się linijnie (objaw Ko-ebnera). Ustępujące ogniska są brunatne, nie pozostawiają blizn. Występuje bardzo silny świąd.
Na powierzchni starszych wykwitów powstaje biała siateczka - siateczka WICKHAMA. Błony śluzowe jamy ustnej są zajęte w 50% przypadków - są to linijne zmętnienia na nabłonku policzków, gł. wzdłuż zgryzu zębów. Zmiany na błonach śluzowych narządów płciowych występują w ok. 25% przypadków (częściej u mężczyzn). Częste są zmiany w okolicy odbytu.
Występuja charakterystyczne zmiany na paznokciach - linijne bruzdy, spełzanie płytek, pęknięcia.
Przebieg jest wieloletni.
Typowa lokalizacja:
1. okolica nadgarstka
2. powierzchnia wyprostna kończyn górnych i dolnych
3. boczne powierzchnie tułowia
Postacie:
1. pigmentowa (l. p. pigmentosus) - najczęstsza, grudki brunatne 2. przerosła = brodawkująca (l. p. hypertrophicus s. verrucosus) - zmiany gł. na podudziach, silny świąd, brak grudek, obecne są zlewne ogniska hiperkeratozy
3. mieszkowa (l. p. follicularis) - drobne grudki przy mieszkach włosowych 4. zanikowa (l. p. atrophicus) - ścieńczenie skóry wokół zmian
5. pęcherzowa
1. pęcherze wyłącznie w obrębie zmian skórnych na dłoniach i stopach (VARIETAS ACRALIS) 2. pęcherze na skórze zmienionej i niezmienionej (LP EROSIVUS)
Kryteria rozpoznania:
1. cechy grudki
2. linijny lub obrączkowy układ zmian (układają się wokół przebarwienia lub zaniku bliznowatego) 3. typowe umiejscowienie
4. zajęcie błon śluzowych
5. świąd
6. przewlekły przebieg
7. badanie histologiczne i immunopatologiczne
Obraz mikroskopowy:
1. hiperkeratoza
1
2. przerost warstwy ziarnistej (GRANULOSIS) i kolczystej (AKANTOSIS) 3. zwyrodnienia wodniczkowe w warstwie podstawnej
4. nacieki z limfocytów w skórze właściwej sięga do granicy z błoną podstawną, kończy się równą linią w skórze właściwej Różnicowanie:
1. łuszczyca - objaw Auspitza, brak świądu (w 50%)
2. brodawki płaskie - typowa lokalizacja (grzbiety rąk i twarz), brak świądu Liszaj błon śluzowych - różnicować z: leukoplakią i kandydozą.
Liszaj przerosły - różnicować z: neurodermitem.
Liszaj nadżerkowy - różnicować z: pęcherzycą zwykłą, pemfigoidem Leczenie:
Ogólne
1. wyeliminowanie czynników etiologicznych
2. leki p-świądowe
3. kortykosteroidy (Encorton) 30-40 mg/d przez kilka tygodni
4. PUVA - jeśli nie pomaga Encorton
5. Metotreksat 12.5-25 mg/1x tydz - w ciężkich postaciach
6. w postaciach pęcherzowych (wyłącznie) - Dapson 100 mg/d
Miejscowe
1. maści i kremy steroidowe - wskazane są sterydy fluorowane, pod opatrunek okluzyjny (folia) na 12-24h 2. kwas wit. A - na zmiany na błonach śluzowych
2