WETERYNARIA
C HOROBY WEWN
TRZNE
W PRAKTYCE
Jolanta Spużak, Józef Nicpoń, Krzysztof Kubiak, Marcin Jankowski
Katedra Chorób Wewnętrznych i Pasożytniczych z Kliniką Chorób Koni, Psów i Kotów,
Wydział Medycyny Weterynaryjnej AR we Wrocławiu
Choroby górnych dróg oddechowych stosunkowo często spotykane są u psów i kotów.
Najczęściej objawiają się kichaniem, kaszlem, wypływem z nosa i oczu, dusznością
wdechową oraz szmerami oddechowymi. Czynnikiem etiologicznym tych chorób mogą
być: wirusy, bakterie, grzyby, pasożyty, alergie, zaburzenia wrodzone oraz nowotwory.
W niniejszym artykule zostały przedstawione wybrane jednostki chorobowe górnych dróg
oddechowych u psów i kotów.
Wybrane choroby
górnych dróg oddechowych
psów i kotów
ZESPÓA
ODDECHOWY PSÓW ZAPALENIE NOSA I/LUB ZATOK zębów u zwierząt w średnim wieku oraz
KRÓTKOCZASZKOWYCH Jest to stan zapalny błony śluzowej jamy starych, natomiast aspergilloza najczę-
Utrudnione oddychanie obserwowane nosowej i/lub zatok, o różnej etiologii, ściej u dolichocefalicznych młodych
w tym zespole wynika ze zmian anato- o przebiegu ostrym lub przewlekłym. psów, ras takich jak: golden retriever,
micznych, takich jak: wąskie nozdrza, Jego przyczyną mogą być m.in. wirusy, labrador retriever, border collie, owczarek
wydłużone podniebienie miękkie oraz bakterie, grzyby, pasożyty, nowotwory, niemiecki, rzadko natomiast spotykana
zaburzeń czynnościowych krtani i tcha- alergie itd. Spośród czynników wiru- jest u kotów. Dominującymi objawami
wicy, które mogą występować pojedyn- sowych u psów wymienia się: wirusy klinicznymi chorób jam nosowych są
czo lub łącznie. Zespół ten występuje nosówki, parainfluenzy, herpeswirusy kichanie oraz wypływ z nosa.
u psów brachycefalicznych  buldoga oraz adenowirusy, natomiast u kotów: Nagłe pojawienie się kichania może być
angielskiego, buldożka francuskiego, kaliciwirusy oraz herpeswirusy. Pierwot- spowodowane obecnością ciała obcego.
mopsa, pekińczyka, shih-tzu, a także ne zakażenia bakteryjne są stosunkowo W tym przypadku bardzo często w wy-
u bernardynów i psów o obwisłych rzadkie i najczęściej wywoływane przez wiadzie uzyskiwane są informacje, że stan
fałdach skóry oraz przeroście błony Bordetella bronchiseptica oraz Pasteurella taki pojawił się podczas spaceru, np. gdy
śluzowej gardła. Objawami klinicznymi multocida. Częściej natomiast obser- zwierzę biegało po łąkach, zaroślach, po-
zespołu oddechowego psów któtko- wowane są wtórne infekcje bakteryjne, lach. Jednostronny wypływ z nosa obser-
czaszkowych są: świsty, duszność towarzyszące pierwotnym chorobom jam wowany jest przy obecności ciał obcych,
wdechowa, sinica oraz omdlenia, które nosowych (infekcje wirusowe, ciała obce, chorobach zębów oraz nowotworach,
mogą prowadzić nawet do zapaści. Przy niedobór IgA, dyskineza rzęsek) oraz cho- natomiast obustronny wywołują czynniki
silnej duszności zwierzę może połykać robom zębów. Czynnikami grzybiczymi infekcyjne, niedobór IgA oraz dyskineza
powietrze, co prowadzi do wzdęcia najczęściej izolowanymi w przypadku rzęsek. Wypływ z nosa może mieć cha-
żołądka, którego ucisk na przeponę zapalenia jam nosowych i/lub zatok są: rakter surowiczy, surowiczo-śluzowy,
jeszcze bardziej pogłębia duszność. u psów  Aspergillus spp., Cryptococcus śluzowy, śluzowo-ropny, ropny i zawierać
Początkowo zaburzenia oddechowe spp., Penicillium spp., Rhinosporidium spp., domieszki krwi. Zależy to przede wszyst-
występują w czasie wysiłku. W miarę a u kotów  Cryptococcus spp., Sporothrix kim od czasu trwania procesu i czynnika
rozwoju choroby pojawiają się również spp., Aspergillus spp., Histoplasma spp. Przy- etiologicznego. W badaniu klinicznym
w spoczynku, a nawet we śnie. Nasilenie czyną zapalenia jam nosowych mogą być można stwierdzić duszność, zmuszają-
objawów klinicznych obserwowane jest również pasożyty, takie jak np. Pneumonys- cą zwierzę do oddychania z otwartym
także w stanach emocjonalnych oraz soides caninum u psów oraz Capillaria spp. pyskiem, powiększenie migdałków
przy wysokiej temperaturze otoczenia. u psów i kotów. Opisywane są również podniebiennych oraz węzłów chłonnych
Rozpoznanie, w którym uwzględnia się idiopatyczne zapalenia, jak np.: prze- żuchwowych, zagardłowych, szyjnych
predyspozycje rasowe, stawiane jest na wlekłe zapalenie jam nosowych i zatok powierzchownych, czasem wypływ z oczu
podstawie wywiadu, objawów klinicz- u kotów, zapalenie jam nosowych u wil- (czynniki infekcyjne, niedrożność prze-
nych, wyników badania klinicznego, czarzy irlandzkich, przewlekłe rozrostowe wodu nosowo-łzowego), deformacje czę-
radiologicznego oraz endoskopowego. zapalenie jam nosowych u whippetów ści twarzowej czaszki (urazy, nowotwory,
Leczenie zachowawcze polega na po- i jamników. Zapalenie jam nosowych i/lub choroby zębów), podwyższoną tempera-
dawaniu glikokortykosteroidów przy zatok może mieć także podłoże alergiczne turę oraz brak apetytu. Obserwowana jest
obrzęku błony śluzowej, antybiotyków i urazowe (2, 3, 8, 9, 10, 11). Rozpoznanie także zmiana temperatury, siły i zapachu
przy wtórnych zakażeniach bakte- stawiane jest na podstawie wywiadu, wydychanego powietrza. Badania dodat-
ryjnych oraz leków rozszerzających badania klinicznego oraz wyników badań kowe, takie jak: badanie mikroskopowe
oskrzela. W stanach ostrych podawany dodatkowych. W diagnostyce uwzględnić i mikrobiologiczne wydzieliny, radiolo-
jest tlen. Leczenie chirurgiczne obejmuje należy to, że nowotwory nosa najczęściej giczne oraz rinoskopia uściślają diagnozę.
korekcję nieprawidłowości anatomicz- występują u zwierząt starszych, zapalenie Badanie mikroskopowe umożliwia ocenę
nych (7, 8, 9, 10). jam nosowych spowodowane chorobami rodzaju komórek zaangażowanych w pro-
6 LIPIEC-SIERPIEC
" 4/2005
WETERYNARIA
CHOROBY WEWN
TRZNE
W PRAKTYCE
kaszlu pojawiającego się w nocy, zaleca
się podanie, na 2 godz. przed snem, feno-
barbitalu. U zwierząt z silną dusznością,
spowodowaną ostrym obrzękiem krtani,
należy rozważyć wykonanie tracheotomii.
Zwierzęta z zapaleniem krtani powinny
przebywać w środowisku o wilgotności
wynoszącej 70%, a obrożę należy zastąpić
szelkami (9, 10).
Ryc. 1. Przekrwienie błony śluzowej krtani. Ryc. 2. Spastyczny skurcz krtani z obrzękiem Ryc. 3. Jednostronne porażenie krtani.
Widoczna szpara głośni i fałdy głosowe. błony śluzowej.
PRZEWLEKA
E
ZAPALENIE NAGA
OŚNI
Charakteryzuje się deformacją chrząst-
ki nagłośniowej oraz stanem zapalnym
błony śluzowej. Przyczyny tej choroby
są nieznane. Chorują najczęściej psy
powyżej 5 lat. Wśród objawów klinicz-
nych obserwuje się odruchy wymiotne,
stale powtarzające się odruchy połykania,
niezależnie od jedzenia lub pobierania
Ryc. 4. II stopień zapadania się tchawicy. Ryc. 5. III stopień zapadania się tchawicy. Ryc. 6. Zapadanie się tchawicy II/III stopnia
z widocznymi zmianami zapalnymi.
wody, czasem świst oddechowy oraz
zaburzenia oddechowe. Postępujące de-
ces zapalny oraz stwierdzenie obecności kowym może wywoływać objawy przed- formacje nagłośni mogą być przyczyną
bakterii, grzybów, jaj lub larw pasożytów. sionkowe i syndrom Hornera, natomiast utrudnionego połykania. W badaniu
Badanie mikrobiologiczne identyfikuje zlokalizowany w zewnętrznym przewo- radiologicznym widoczne jest skostnienie
drobnoustroje oraz określa ich wraż- dzie słuchowym  przewlekłe zapalenie nagłośni i zmiany deformacyjne. Opisane
liwość na chemoterapeutyki. Techniki ucha zewnętrznego. Leczenie polega na zmiany mają charakter nieodwracalny
obrazowe, tj. badanie radiologiczne i ba- chirurgicznym usunięciu polipa, którego i leczenie objawowe zwykle nie przynosi
danie endoskopowe, lokalizują proces wycinek powinien zostać przekazany do oczekiwanego efektu. Istnieje możliwość
i ustalają jego charakter, np. obecność badania histopatologicznego (8, 9). chirurgicznej korekty nagłośni (9, 10).
wydzieliny, zmiany rozrostowe tkanek,
deformacje małżowin nosowych, kości ZAPALENIE KRTANI PORAŻENIE KRTANI
nosa, szczęki, obecność ciał obcych. Le- Jest to proces zapalny błony śluzowej Charakter yzuje się upośledze-
czenie zapalenia jam nosowych lub zatok krtani, który może przebiegać w dwóch niem funkcji chrząstek nalewkowa-
powinno mieć charakter przyczynowy. formach: ostrej i przewlekłej. Jego przy- tych, przez co w czasie wdechu nie jest
W przypadku tła bakteryjnego zalecane czyną mogą być czynniki infekcyjne rozszerzana szpara głośni. Przyczyną
są antybiotyki o szerokim spektrum dzia- (np. u psów  wirus parainfluenzy, ade- całkowitego lub częściowego porażenia
łania (np. amoksycylina, klindamycyna). nowirus, Bordetella bronchiseptica; u kotów krtani mogą być zaburzenia neurolo-
Przy zakażeniach grzybiczych wywoła-  kaliciwirus, herpeswirus), miejscowe giczne, mięśniowe, nerwowo-mięśniowe
nych przez Aspergillus spp. i Penicillum spp. podrażnienia błony śluzowej spowodowa- lub zesztywnienie stawu pierścieniowo-
polecane są: ketoconazol, fluconazol, ne ciągłym szczekaniem, dyszeniem, wdy- -nalewkowatego. Neurogenne porażenie
itraconazol, enilconazol, a przy zakażeniu chaniem żrących gazów lub długotrwałą krtani spowodowane jest przez: urazy
Cryptococcus spp.  fluconazol i itracona- intubacją. Przy tle infekcyjnym zakażenie nerwu krtaniowego powrotnego (podczas
zol. Inwazje pasożytnicze wywołane przez innych zwierząt następuje drogą kropel- thyreoidektomii, usunięcia nowotworu
Pneumonyssoides caninum oraz Capillaria kową. Stres jest czynnikiem, który może tarczycy, tworzenia się blizny po zabiegu
spp. zwalczane są iwermektyną. Ciała obniżać odporność organizmu i sprzyjać chirurgicznym, naciekania okolicy ner-
obce usuwa się podczas rinoskopii bądz
rozwojowi choroby. Przekrwienie oraz wu przez nowotwór tarczycy), choroby
rinotomii (1, 2, 3, 8, 9, 10, 11). obrzęk błony śluzowej mogą wywoływać zwyrodnieniowe nerwów, polimyositis,
zmiany głosu oraz zaburzać funkcje od- myasthenia gravis oraz niedoczynność
POLIPY NOSA I GARDA
A dechowe. Nie stwierdzono predyspozycji tarczycy. Porażenie krtani spowodowane
Są to uszypułowane twory zbudowane rasowych ani płciowych w występowaniu neurogennymi chorobami zwyrodnie-
z nabłonka, tkanki łącznej oraz komórek tej choroby. W zapaleniu krtani obserwo- niowymi opisywane jest tylko u psów.
nacieku zapalnego, które mogą lokalizo- wane są następujące objawy chorobowe: Występuje ono u obu płci. U psów rasy
wać się w przewodach nosowych i w czę- częsty, głośny, suchy kaszel, który może Bouvier des Flandres objawy pojawiają się
ści nosowej gardła. Dodatkowo mogą wywoływać odruch wymiotny i dławienie w wieku 5-8 mies., a u innych ras w wieku
występować w zewnętrznym przewodzie się, ochrypły głos oraz świsty krtaniowe starszym. Objawy kliniczne uzależnione
słuchowym, uchu środkowym oraz przy Rozpoznanie stawiane jest na podstawie są od stopnia porażenia krtani i aktyw-
ujściu trąbki słuchowej Eustachiusza. wywiadu, objawów klinicznych i badania ności zwierzęcia. W jednostronnym
Mogą być mylone ze zmianami nowo- endoskopowego. Podczas laryngoskopii porażeniu krtani świst krtaniowy oraz
tworowymi. Polipy najczęściej występują można stwierdzić przekrwienie błony zaburzenia oddechowe najczęściej poja-
u kotów, poniżej 6. roku życia. Wśród śluzowej krtani oraz jej obrzęk. Lecze- wiają się podczas intensywnego wysiłku
objawów klinicznych obserwowane są: nie polega na podawaniu antybioty- fizycznego. Natomiast przy obustronnym
chrapliwy oddech, duszność wdechowa ków, leków przeciwkaszlowych i leków porażeniu krtani są zauważalne nawet
oraz surowiczy lub śluzowo-ropny wy- przeciwzapalnych. Zwierzętom należy w spoczynku. Urazowemu obustronne-
pływ z nosa. Ponadto polip w uchu środ- zapewnić spokój. U psów w przypadku mu porażeniu krtani mogą towarzyszyć
LIPIEC-SIERPIEC
" 4/2005 7
WETERYNARIA
C HOROBY WEWN
TRZNE
W PRAKTYCE
zaburzenia oddechowe, bezpośrednio za- zwiotczenia i wpadania do światła narządu stwierdza się sztywną tchawicę, o małej
grażające życiu zwierzęcia. W przypadku ściany błoniastej. Intensywność zmian średnicy. Wada ta predysponuje do na-
porażenia krtani spowodowanego zapa- oceniana jest w czterostopniowej skali: wrotowych chorób górnych i dolnych
leniem wielomięśniowym (polimyositis), Zapadanie tchawicy może dotyczyć dróg oddechowych. W celu potwierdzenia
nużliwością mięśni i niedoczynnością jej części szyjnej i/lub części piersiowej. rozpoznania należy wykonać badanie
tarczycy dodatkowo występują objawy Zmienione odcinki tchawicy zapadają się radiologiczne i/lub endoskopowe oraz
kliniczne charakterystyczne dla choroby niezależnie od siebie w różnych fazach określić indeks tchawicy. Leczenie ma
podstawowej. W obrazie endoskopowym oddechu. W czasie wdechu dochodzi charakter objawowy (4, 6, 7, 9, 10).
porażenia krtani widoczne są zaburzenia do zapadania się części szyjnej tchawicy,
jej funkcji wyrażające się niedostatecznym a w czasie wydechu części piersiowej. Piśmiennictwo
lub zniesionym odwodzeniem fałdów Zaburzenia oddechowe uzależnione są od 1. Elwick K. E., Hoover J. P.: Rozpo-
głosowych porażonej strony krtani. nasilenia zmian. Rozpoznanie stawiane znawanie zakaz
nych i przebiegających
Przy jednostronnym porażeniu krtani jest na podstawie wywiadu, badania kli- z objawami zapalenia górnych dróg odde-
i słabo wyrażonych objawach klinicz- nicznego, badania radiologicznego oraz chowych,  Weterynaria po Dyplomie ,
nych leczenie nie jest konieczne. Przy badania endoskopowego. U chorych psów 2004, 5, 2, 10-13.
obustronnym porażeniu krtani i silnych obserwuje się napady suchego kaszlu, 2. Elwick K.E., Hoover J.P.: Postępowanie
zaburzeniach oddechowych lub przy nasilającego się w stanach emocjonalnych w przypadku chorób zakaz
nych i przebie-
zesztywnieniu stawu pierścieniowo-na- lub przy pociąganiu za smycz. Często wy- gających z objawami zapalenia w obrębie
lewkowatego zalecana jest tracheotomia stępuje on po jedzeniu lub piciu i towarzy- górnych dróg oddechowych psów,  Wetery-
i laryngoplastyka. W przypadku polimy- szyć mu mogą wymioty lub dławienie się. naria po Dyplomie , 2004, 5, 2, 14-21.
ositis, myasthenia gravis i niedoczynności Ponadto można stwierdzić nietolerancję 3. Elwick K.E., Hoover J.P.: Postępowanie
tarczycy postępowanie polega na leczeniu wysiłkową, sinicę, wzmożony szmer tcha- w przypadku chorób zakaz
nych i przebie-
choroby podstawowej. Ponadto zaleca się wicowy. Przy ucisku na tchawicę bardzo gających z objawami zapalenia w obrębie
stosowanie szelek zamiast obroży oraz łatwo można wywołać odruch kaszlu. górnych dróg oddechowych kotów,  Wetery-
ograniczanie wysiłku, zwłaszcza w tem- U psów z silną dusznością, spowodo- naria po Dyplomie , 2004, 5, 2, 22-31.
peraturze powyżej 20�C (8, 9, 10). waną ograniczeniem drożności dróg od- 4. Ettinger S. J., Feldman E.C.: Textbook
dechowych, należy maksymalnie łagodzić of veterinary internal medicine: diseases
ZAPADANIE SI
TCHAWICY stresy i stany emocjonalne. Poprawę stanu of the dog and cat, WB Saunders Com-
Jest to często spotykana jednostka klinicznego uzyskuje się po podaniu tlenu pany, Philadelphia 2000.
chorobowa występująca głównie u psów oraz leków uspakajających (butorfanol, 5. Johnson L.R.: Rozpoznawanie i leczenie
otyłych w średnim i starszym wieku, nale- acepromazyna). Przy współistniejącym zapadnięcia się tchawicy u psów, Wal-
żących głównie do ras małych oraz minia- zapaleniu tchawicy polecane jest podawa- tham Focus, 2001, 11, 2, 35-40.
turowych, takich jak: yorkshire terrier, chi- nie glikokortykosteroidów (prednizolon, 6. Komsta R., Riha A., Koper S.: Diagno-
huahua, pomeranian, pudel miniaturowy, prednizon) i antybiotyków po uprzednim styka radiologiczna wybranych chorób
maltańczyk, mops oraz mieszańców tych wykonaniu badania mikrobiologicz- tchawicy jako przyczyny niewydolności
ras. Rzadziej występuje u kotów. Etiologia nego i antybiogramu. Poprawę stanu oddechowej u psów,  Magazyn Wetery-
tej choroby nie jest do końca wyjaśniona. klinicznego przynosi także podawanie naryjny , 1997, 6, 32, 395-399.
Podejrzewa się, że przyczyną zapadania się leków przeciwkaszlowych (hydrokodon, 7. Krzemiński M., Machola D., Szopa M.:
tchawicy mogą być zaburzenia wrodzone butorfanol). W przypadku zapadania się BAS  przypadek wczesnych objawów
 wady genetyczne doprowadzające do tchawicy w odcinku piersiowym pomoc- niedorozwoju tchawicy u psa, Magazyn
zaburzeń chondrogenezy oraz przewlekłe ne mogą być leki rozszerzające oskrzela. Weterynaryjny, 2003, 12, 83, 29-30.
choroby oskrzelików i pęcherzyków płuc- Oprócz leczenia zachowawczego istnieje 8. Martin M., Corcoran B.: Choroby ukła-
nych, zwyrodnienia chrząstki budującej możliwość interwencji chirurgicznej (tra- du krążenia i oddechowego psów i kotów.
tchawicę, urazy i uszkodzenia nerwów cheoplastyka). Ponadto zaleca się kontro- SIMA WLW, Warszawa 2000.
zaopatrujących mięsień tchawiczy. Przy lę masy ciała zwierząt, zastąpienie obroży 9. Morgan R.V.: Handbook of small animal
zapadaniu tchawicy (w zależności od stop- szelkami oraz ograniczenie aktywności practice, W.B. Saunders Company,
nia) dochodzi do grzbietowo-brzusznego zwierzęcia, szczególnie przy wysokiej Philadelphia 1997.
spłaszczenia pierścieni tchawiczych oraz temperaturze otoczenia i wilgotności 10. Niemand H.G., Suter P.F.: Praktyka
(4, 5, 6, 8, 9, 10, 12). kliniczna: Psy, Pro-Trade s.r.o., Braty-
I stopień  chrząstki tchawicy są okrą- sława 2003.
głe, ściana błoniasta wpukla się do
NIEDOROZWÓJ TCHAWICY 11. Schaer M.: Clinical medicine of the dog and
wnętrza narządu powodując zmniejsze- Występuje stosunkowo rzadko. Naj- cat, Manson Publishing, London 2003.
nie jego światła maksymalnie o 25%,
częściej spotykany jest u buldogów 12. Wiśniewski D.: Leczenie operacyjne za-
II stopień  chrząstki tchawicy ulegają
angielskich, bullmastifów, bokserów padnięcia tchawicy metodą pełnych protez
spłaszczeniu, ściana błoniasta ulega
oraz boston terierów. Jest to wrodzone pierścieniowych zewnątrztchawiczych,
wydłużeniu i powoduje zmniejszenie
zwężenie tchawicy polegające na częścio-  Magazyn Weterynaryjny , 1998, 7,
średnicy światła o 50%,
wym lub całkowitym połączeniu wolnych 33, 18-22.
III stopień  chrząstki tchawicy ulegają
końców pierścieni tchawiczych bądz
ich
silnemu spłaszczeniu, ściana błoniasta
dachówkowatym nakładaniu się na siebie. dr n. wet. Jolanta Spużak
wpuklając się do światła tchawicy po-
Następstwem tego jest znaczne zwężenie Katedra Chorób Wewnętrznych
woduje jego zmniejszenie o 75%,
światła tchawicy. Objawy obserwuje się i Pasożytniczych,
IV stopień  ściana błoniasta dotyka
już w pierwszych miesiącach życia i są z Kliniką Chorób Koni, Psów i Kotów
wewnętrznej powierzchni chrząstek,
to: kaszel, świszczący oddech, duszność, Wydziału Medycyny Weterynaryjnej
powoduje prawie całkowite zamknięcie
odruchy wymiotne, dławienie się, niechęć AR we Wrocławiu
światła tchawicy.
do ruchu, omdlenia. Podczas omacywania 50-366 Wrocław, Plac Grunwaldzki 47
8 LIPIEC-SIERPIEC
" 4/2005