1 

1.Pojęcie i przedmiot prawa cywilnego 

Prawo cywilne w znaczeniu przedmiotowym-zespół przepisów regulujących określone 

stosunki społeczne w pewien właściwy im sposób. 

Prawo w znaczeniu podmiotowym-oznacza uprawnienia lub zespół uprawnień 

przysługujących jakiemuś podmiotowi, wyznaczonych przez normy prawne, czyli przez 
prawo w znaczeniu przedmiotowym. 

Prawo cywilne to gałąź systemu prawa obejmująca przepisy, które regulują majątkowe 

i niemajątkowe stosunki prawne za pomocą cywilistycznej metody opartej na zasadzie 
autonomii prywatnej oraz równorzędności podmiotów i stron stosunków prawnych. Stosunki 
tak ukształtowane ex lege (z mocy samego prawa) lub z woli stron na podstawie norm 
wyrażonych w przepisach prawa cywilnego są stosunkami cywilnoprawnymi. 
2.Kryteria odróżniania norm prawa cywilnego 

Cywilistyczna  metoda  regulacji-zwana  też  metodą  cywilną  charakteryzuje  się 

równorzędnym  traktowaniem  (pod  względem  prawnym)  adresatów  normy  prawnej  i  jedynie 
subsydiarnym    (posiłkowym,  pomocniczym,  dodatkowym)  stosowaniem  przymusu 
państwowego. Opierają się na zasadach autonomii prywatnej i równorzędności stron.  
3.Cywilistyczna metoda regulacji a inne metody 
Administracyjnoprawna  metoda  regulacji-cechą  tej  regulacji  stosunków  społecznych  jest 
występowanie  jednych  podmiotów  w  charakterze  dysponentów  władzy  wobec  innych 
podmiotów  i  w  konsekwencji,  władcze  ich  podporządkowanie  decyzjom  podmiotu 
wyposażonego w władztwo. 
Karnistyczna  metoda  regulacji-reguluje  stosunki  społeczne  przy  pomocy  sankcji 
szczególnego rodzaju, jakimi są kary i środki zapobiegawcze 
4.Data uchwalenia i wejścia w życie kodeksu cywilnego: 
a)uchwalenie-23 kwietnia 1964 
b)Wejście w życie-1 stycznia 1965 
5.Przedmiot regulacji prawa cywilnego 
Art. 1 K.C- „kodeks niniejszy reguluje stosunki cywilnoprawne miedzy osobami fizycznymi i 
osobami prawnymi” 

Cywilnoprawne stosunki majątkowe-to więzi prawne ukształtowane ze względu na 

przynależność do osób fizycznych lub prawnych rzeczy i przynależność dóbr 
niematerialnych, ale w takim zakresie, w jakim przysparzają korzyści majątkowych 

Cywilnoprawne stosunki niemajątkowe-to więzi prawne ukształtowane ze względu na 

przynależność do osób fizycznych lub prawnych dóbr niematerialnych w takim zakresie, w 
jakim chodzi o ich zachowanie i nienaruszalność oraz niemajątkowe stosunki rodzinne, 
których funkcja polega na stworzeniu prawnych ram wyłącznie lub w przeważającej mierze 
dla więzi osobistych. 
6.Podstawowe zasady kodeksu cywilnego: 
a)zasada jedności prawa cywilnego 
b)zasada swobody umów 
c)zasada ochrony i nienaruszalności własności 
d)zasada cywilnoprawnej ochrony dóbr osobistych 
e)zasada nieretroakcji prawa 
f)zasada ochrony dobrej wiary 

 

2 

g)zasada kształtowania stosunków cywilnoprawnych i praw podmiotowych z uwzględnieniem 
zasad współżycia społecznego oraz społeczno-gospodarczego przeznaczenia praw 
podmiotowych. 
7.Systematyka polskiego prawa cywilnego 
a)działy podstawowe: część ogólna, prawo rzeczowe, prawo zobowiązań, prawo spadkowe 
b)działy wyspecjalizowane: prawo na dobrach materialnych, prawo spółek handlowych, 
prawo rodzinne 
8.Znajomość prawa stanowionego 
a)zasada iura novit curia(sąd zna prawa)-strona przed sądem nie ma obowiązku dowodzić 
treści prawa, przedmiotem dowodu są fakty, nie zaś praw 
b)Zasada ignorantia iuris nocet(nieznajomość prawa szkodzi) 
9.Zwyczaj  
jest powszechnie stosowana w danym czasie, miejscu i środowisku, praktyką określonego 
postępowania. Zwyczaj ma znaczenie prawne, gdy przepis prawny odsyła do niego. 
10.Zwroty niedookreślone 
Zapewniają prawu elastyczność i zapobiegają kazuizmowi prawnych unormowań. Można 
wyróżnić dwie najważniejsze grupy zwrotów niedookreślonych: 
-zwroty szacujące-wyrażają kryterium oceny jakiś sytuacji, zachowań podmiotów stosunków 
prawnych, hipotezy i dyspozycji normy prawnej. Pozostawiają organowi stosującemu prawo 
niezbędny luz decyzyjny 
-zwroty wartościujące-wyznaczają zakres zastosowania lub normowania normy prawnej. 
Pozostawiają luz decyzyjny ale przede wszystkim wyznaczają treść normy, adekwatną do 
rozstrzyganego stanu faktycznego.  
11.Klauzula generalna(zwroty niedookreślone-pozostawiające pewien luz decyzyjny) 
Zwroty ustawowe odsyłające do systemu ocen lub norm pozaprawnych, którymi organ 
stosujący prawo powinien się kierować 

12.Zasady współżycia społecznego 
Są pozaprawnymi normami społecznymi, są to normy moralne, regulujące stosunki 
międzyludzkie. Stanowią treść tzw. klauzul generalnych. 
Funkcje zasad współżycia społecznego w prawie cywilnym: 
-kryterium doprecyzowania treści stosunku cywilno prawnego, 
- kryterium oceny zachowania podmiotów prawa,  
-kryterium wykładni oświadczenia woli,  
-kryterium postania, zmiany lub ustania stosunku cywilnoprawnego 
13.Wskaż kiedy uchwała Sądu Najwyższego ma moc zasady prawnej: 

Uchwały pełnego składu Sądu Najwyższego, składu połączonych izb oraz składu całej 

izby z chwilą ich podjęcia uzyskują moc zasad prawnych. Skład 7 sędziów może postanowić 
o nadaniu uchwale mocy zasady prawnej.  
14.Norma a przepis prawny 

Przepis prawny jest formą wyrażenia przez prawodawcę norm prawnych. Stanowi 

jednostkę redakcyjną aktu normatywnego. Sformułowany może być w postaci artykułu, 
paragrafu. 

Norma prawna jest regułą postępowania skierowaną do wskazanego podmiotu. Norma 

prawna może być wyrażona w 1 lub kilku przepisach prawnych. 

 

3 

15.Rodzaje norm prawnych 
a)normy bezwzględnie obowiązujące-są to takie normy, których zastosowanie nie może być 
wyłączone lub ograniczone z woli stron kształtujących stosunek prawny 
b)normy względnie obowiązujące-ich zastosowanie może być wolą stron ograniczone lub 
wyłączone.  Mają zastosowanie gdy strony niczego w zakresie działania normy nie 
postanowiły, albo uregulowały łączący je stosunek prawny jedynie częściowo. 
c)Normy semiiperatywne- są to normy których zastosowanie może być z woli stron 
wyłączone lub ograniczone, ale tylko na korzyść jednej ze stron, a mianowicie tej, której 
interesy ustawa poddaje intensywniejszej ochronie. 

16.Wykładnie stosowane w PC 
a)wykładnia językowa- polega na ustaleniu znaczenia i zakresu wyrażeń tekstu prawnego ze 
względu na język, w którym zostały sformułowane. 
b)wykładnia funkcjonalna: 
-dokonuje się jej za pomocą dyrektyw funkcjonalnych, formułowanych w nawiązaniu do 
założenia, zgodnie z którym racjonalny prawodawca jest konsekwentny w swoich ocenach i 
preferencjach, którymi są uzasadnione stanowione przez niego normy, oraz konsekwentnie 
zmierza do zapewnienie realizacji preferowanych przez siebie wartości i celów 
 c)wykładnia systemowa-wykładnia tego rodzaju odwołuje się do założenia zgodnie z którym 
prawodawca cechujący się racjonalnością prakseologiczną i logiczną tworzy spójny system 
prawa, w którym nie powinny obowiązywać normy między sobą niezgodne lub sprzeczne.  
17.Reguły instrumentalnego nakazu i zakazu: 
Z normy nakazującej adresatowi normy zrealizować określony stan rzeczy wynika nakaz 
czynienia wszystkiego, co jest konieczne do zrealizowania wskazanego stanu rzeczy, i 
zarazem zakaz czynienie tego, co uniemożliwiłoby jego osiągnięcie 
18.Reguły wnioskowań a fortiori 

Opierają się na założeniu o aksjologicznej konsekwencji racjonalnego prawodawcy. 

Przybierają formę: 
a)wnioskowanie „z większego na mniejsze (a fortiori ad minus)-„jeżeli wolno czynić więcej, 
to tym bardziej wolno czynić mniej” 
b)wnioskowanie z mniejszego na większe(a fortiori ad maius)-„jeżeli zakazane jest czynić 
mniej, to tym bardziej zakazane jest czynić więcej” 
19.Reguły wnioskowań a contratio(wnioskowanie z przeciwieństwa) 
W tym wypadku rozumowanie prawnicze polega na przyjęciu wniosku, iż norma, której 
obowiązywanie zostało ustalone, nie dotyczy innych adresatów oraz innych stanów 
faktycznych aniżeli, tę które zostały wskazane w jej hipotezie, choćby wykazywały jakieś 
podobieństwo. 
20.Analogia Iuris(z prawa)-polega ona na dotworzeniu podstawy normatywnej w procesie 
stosowania prawa, poprzez nadanie podobnym stanom rzeczy podobnego uzasadnienia 
aksjologicznego 
21.Analogia legis (z ustawy)-ustala się podobieństwo pomiędzy dwiema sytuacjami, z 
których jedna jest uregulowana wyraźna normą prawną wyinterpretowana z przepisów, zaś 
druga jest sytuacją nieuregulowaną, bądź częściowo uregulowaną prawnie.  

Celem tego wnioskowania jest przypisanie sytuacji nieunormowanej skutków 

prawnych wynikających z wyraźnie brzmiącej normy. 

 

4 

STOSUNEK CYWILNOPRAWNY 

22.Zdarzenia cywilnoprawne 
Zdarzeniem cywilnoprawnym jest fakt, z którym hipoteza normy prawnej wiąże określone w 
jej dyspozycji skutki prawne w postaci powstania, zmiany lub ustania stosunku 
cywilnoprawnego. 
23.Rodzaje zdarzeń cywilnoprawnych 
a)zdarzenia w ścisłym znaczeniu (sensu stricto)-ta grupa zdarzeń jest też określana jako 
zdarzenia niezależne od woli człowieka np. śmierć, upływ czasu. 
 

Do grupy zdarzeń sensu stricto zaliczamy sam fakt w oderwaniu od przyczyny, która 

go wywołała, jeżeli z nim, a nie z działaniem człowieka powodującym to zdarzenie, norma 
prawa wiąże skutek prawny. 
b)zachowania podmiotów prawa 
-zachowanie konwencjonalne w sensie prawnym to psychofizyczne czyny ludzi, którym w 

ś

wietle reguł znaczeniowych wyrażonych w przepisach i normach prawnych przypisane 

zostaje swoiste prawne znaczenie, odbiegające od znaczenia potocznego/ 
 

Pierwszą grupą są czynności konwencjonalne ukierunkowane na wywołanie skutków 

prawnych a mianowicie: 
*oświadczenia woli lub czynności prawne 
*konstytutywne orzeczenia sądu 
*decyzje administracyjnego kształtujące stosunki cywilnoprawne 
 

Drugą grupą są zachowania niekoniecznie ukierunkowane na wywołanie skutków 

prawnych: 
*zachowania podobnego do czynności prawnych 
*oświadczenia wiedzy 
*przejawy uczuć 
-zachowania faktyczne: 
*zachowania zgodne z prawe 
*zachowania niezgodne z prawem-które polegają bądź na zaniechaniu wykonania 
zobowiązania istniejącego już między oznaczonymi stronami bądź stanową czyn 
niedozwolony. 
24.Pojecie stosunku cywilnoprawnego 
Stosunek cywilnoprawny jest rodzajem stosunku prawnego, ten zaś rodzajem stosunku 
społecznego, a więc postacią więzi łączącej osoby fizyczne lub prawne. Powstaje , ulega 
zmianie albo ustaje wskutek zajścia zdarzeń cywilnoprawnych 
25.Cechy stosunku cywilnoprawnego 
a)równorzędność stron-brak podległości prawnej jednego podmiotu innemu podmiotowi  
b)autonomia prywatna stron-polega na tym, że podmioty mogą własnym działaniem 
kształtować swoje stosunki prawne, w szeroko zakreślonych przez prawo granicach 
c) sądowa ochrona interesów stron 

26.Elementy stosunku cywilnoprawnego 
a)podmioty-w każdym stosunku prawnym, będący wszak rodzajem więzi społecznej, 
występować muszą co najmniej dwa podmioty, tworzące przynajmniej dwie strony 
Warunkiem koniecznym bycia podmiotem stosunku prawnego jest posiadanie zdolności 
prawnej 

 

5 

b)Treść stosunku-tworzą prawa i skorelowane z nimi obowiązki. Uprawnieniom jednej strony 
odpowiadając więc obowiązki drugiej strony 
c)Przedmiot stosunku-jest zawsze zachowanie się podmiotów stosunku, wyznaczone treścią 
stosunku. Niekiedy przedmiotem stosunku są także pewne obiekty materialne, albo obiekty 
niematerialne np. twory ludzkiego umysłu. 

PRZEDMIOT STOSUNKU CYWILNOPRAWNEGO 

27.Przedmiot stosunku cywilnoprawnego jako jeden z jego elementów 
Przedmiotem stosunku cywilnoprawnego jest zawsze dozwolone(nakazane lub zakazane) 
zachowanie się człowieka, przy czym treść praw i obowiązków w stosunku cywilnoprawnym 
może być odnoszona do określonego obiektu. Przedmiot stosunku cywilnoprawnego określa 
jednocześnie treść praw i obowiązków w tym stosunku, stąd też w konkretnych stosunkach 
cywilnoprawnych indywidualizuje te prawa i obowiązki. W tym stanie rzeczy za przedmiot 
stosunku cywilnoprawnego należy uznać wszystko to do czego odnosi się treść tego stosunku, 
czyli każdy obiekt, na który skierowane są prawa i obowiązki stanowiące treść danego 
stosunku cywilnoprawnego. 
28.Rodzaje przedmiotów stosunku cywilnoprawnego 
a)rzeczy(ruchome i nieruchome) 
b)przedmioty materialne nie będące rzeczami (ciecze, gazy) 
c)przedmioty niematerialne(energia) 
d)pieniądze 
e)papiery wartościowe 
f)zorganizowany kompleks majątkowy 
 
PRZEDMIOTEM STOSUNKU CYWILNOPRAWNEGO NIE MOŻE BYĆ CZŁOWIEK , 
JEST ON ZAWSZE PODMIOTEM!! 
 

29.Pojęcie rzeczy 
Definicja została określona w art.45 k.c –„rzeczami w rozumieniu niniejszego kodeksu są 
tylko przedmioty materialne” przy czym muszą być ona na tyle wyodrębnione z przyrody, by 
mogły stanowić samodzielny przedmiot obrotu. Rzecz zawsze więc charakteryzują 2 cechy: 
materialny charakter i wyodrębnienie z przyrody. 

W ujęciu kodeksu cywilnego rzeczami nie są: 

a)człowiek 
b)dobra niematerialne 
c)różne postaci energii 
d)pieniądze i papiery wartościowe 
e)części składowe rzeczy 
f)rzeczy wspólne takie jak: woda płynąca, powietrze 
g)złoża minerałów  
h)zbiory rzeczy 
 

W przypadku zbioru rzeczy rzeczami są poszczególne przedmioty tworzące dany 

zbiór. 
30.Przedmioty materialne nie będące rzeczami 

 

6 

 

Do przedmiotów materialnych nie będących rzeczami można zaliczyć-ciecze i gazy, 

kopaliny oraz zwierzęta w stanie wolnym. 
 

Ciecze i gazy nie są rzeczami, z uwagi na swój charakter i istotę. Ciecze Takie jak 

wody śródlądowe podlegają przepisom prawa wodnego. Przepisy tego prawa uznają je albo za 
cześć gruntu, albo za własność państwa. 
31.Przedmioty niematerialne 
Przedmiotem stosunku cywilnoprawnego mogą być przedmioty niematerialne, takie jak: 
różne postaci energii, dobra niematerialne o charakterze intelektualnym i dobra osobiste. 
 

Energia-są to opanowane i wykorzystywane  przez człowieka siły przyrody, takie jak: 

elektryczność, para, gaz, energia jądrowa. 
 

Dobra niematerialne o charakterze intelektualnym-są to wytwory ludzkiego umysłu i 

ze swej istoty nie stanowią przedmiotów materialnych: mogą być przedmiotem obrotu 
cywilnoprawnego niezależnie od materialnej postaci, w jakiej zostały ucieleśnione. 
Do tej kategorii dóbr zaliczamy: 
1.Dobra będące przedmiotem prawa autorskich, takie jak utwory literackie, artystyczne 
2.Projekty wynalazcze-wynalazki, znaki towarowe. 
32.Pieniądze 
Jest nosicielem i miernikiem wartości i z tego punktu widzenia ma znaczenie prawne, w 
szczególności w dziedzinie prawa zobowiązań. 
 

W obrocie cywilnoprawnym możemy mówić o następującej wartości pieniądza: 

a)nominalnej 
b)wewnętrznej-wartość materiału z którego pieniądz został zrobiony 
c)kursowej 
d)nabywczej 
 

Pieniądz w znaczeniu szerokim-wszystkie środki płatnicze używane w obrocie, 

pieniądze krajowe i zagraniczne, papiery wartościowe. 
 

Pieniądz w znaczeniu wąskim-wyłącznie środki płatnicze, którym państwo nadaje moc 

umarzania zobowiązań. 
33.Papiery wartościowe 
Pod pojęcie papieru wartościowego należy rozumieć dokument stwierdzający istnienie 
danego prawa w taki sposób, że realizacja tego prawa nie jest możliwa bez władania tym 
dokumentem. Można więc twierdzić, że papier wartościowy jest „nosicielem” 
inkorporowanego w nim prawa majątkowego oraz jego wartości 
 

W obrocie cywilnoprawnym występuje szereg papierów wartościowych, które 

generalnie możemy podzielić na papiery wartościowe: imienne, na zlecenie , na okaziciela. 
34.Pojęcia mienia i majątku  
Zgodnie z art. 44 k.c „mieniem jest własność i inne prawa majątkowe”. Tym samym pojęcie 
mienia odnosi się do wszystkich praw majątkowych rozumianych jako aktywa i może być 
traktowane jako ich nazwa zbiorcze, przy czym bez znaczenia jest przynależność danych 
aktywów do określonego podmiotu. 
 
Majątek jest to natomiast ogół praw majątkowych przysługujących określonemu podmiotowi 
prawa cywilnego.  
 

 

7 

Majątek w znaczeniu szerszym-jest to ogół praw majątkowych przysługujących danemu 
podmiotowi oraz ogół ciążących na tym podmiocie obowiązków majątkowych. 
 
Majątek w znaczeniu węższym-ogół praw majątkowych przysługujących podmiotowi prawa 
cywilnego. 

PRAWO PODMIOTOWE 

35.Prawo podmiotowe(Wolter) 
Wynikająca ze stosunku prawnego sfera możności postępowania w określony sposób, 
przyznana przez normę prawną w celu ochrony interesów podmiotu uprawnionego i przez tę 
normę prawną zabezpieczona. Uprawnienie tworzą treść prawa podmiotowego połączonych 
ze sobą uprawnień, które służą określeniu z jakim prawem mamy do czynienia. 
 
36.Refleks Prawny 
Nałożenie powszechnego obowiązku na wszystkich przez normę prawną 
 
37.Zabezpieczenie realizacji prawa podmiotowego: 
Następuje przez nadanie mu cech  
a)zaskarżalności-w racie naruszenia prawa podmiotowego można wystąpić do sądu. 
b)egzekwowalności 
 
38.Typy i rodzaje prawa podmiotowych 

Typy prawa podmiotowego wyróżniane są ze względu na ich treść. 

Rodzaje 
Prawa bezwzględne i względne 
 

Prawo bezwzględne-skuteczne wobec wszystkich. Uprawniony może domagać się od 

wszystkich nieingerencji w sferę jego prawa podmiotowego i od każdej osoby, która nie 
wypełni tego obowiązku, może domagać się przywrócenia stanu zgodnego z prawem i 
zaniechania dalszych naruszeń.   
 

Prawo względne-są skuteczne tylko wobec niektórych indywidualnie określonych 

podmiotów, a więc między stronami oznaczonego stosunku prawnego 
 
Prawa majątkowe i niemajątkowe 
 

Prawa majątkowe-chronią interes gospodarczy, ekonomiczny 

 

Prawa niemajątkowe-chronią interes osobisty(niegospodarczy) 

Prawa przechodnie i nieprzechodnie 
 

Prawa przechodnie-to prawa zbywalne, będące z reguły także dziedzicznymi 

 

Prawa zbywalne-to prawa, które mogą przejść z jednego podmiotu na drugi na 

podstawie czynności prawnej 
 

Prawo dziedziczne-to takie, które po śmierci uprawnionego przechodzi na inne 

podmioty w trybie dziedziczenia ustawowego lub testamentowego 
 

Prawa nieprzechodnie-to prawa, których związek z osobą uprawnioną jest tak ścisły, 

ż

e wykluczone jest przejście prawa na inną osobę. 

 

Prawa niezbywalne-to takie prawa, których według przepisów prawa nie można zbyć 

Prawa akcesoryjne i prawa samoistne 
 

Prawa akcesoryjne- ustanawia się dla zabezpieczenia wierzytelności 

 

Prawa samoistne-mają swój samodzielny byt prawny. Ich ustanowienie oraz dalsze 

istnienie jest niezależne od innego prawa 
 
 

 

8 

39.Normatywne postaci prawa podmiotowych  
 

a)prawa podmiotowe bezpośrednie-podmiot uprawniony może bezpośrednio własnym 

działaniem, z wyłączeniem innych osób, wykonywać swoje prawo 
 

b)Roszczenia-podmiot może realizować swoje prawa o tyle, o ile druga strona 

stosunku prawnego zachowa się w sposób określony przez treść stosunku prawnego 
 

c)Prawa kształtujące-istota tych prawa polega na tym, że uprawniony może wyłącznie 

własny działaniem, bez udziału drugiej strony, doprowadzić do zmiany lub ustania stosunku 
prawnego. 
40.Nabycie prawa podmiotowego 
Nabycie pochodne i pierwotne 
 

Nabycie prawa jest pochodne, gdy nabycie jest uzależnione od tego, czy nabywane 

prawo lub prawo o szerszym zakresie treści niż prawo nabywane przysługiwało osobie, od 
której swe uprawnienia wywodzi nabywca i która w sposób prawnie doniosły wyraziła wolę 
nabycia od niej prawa przez inną osobę. 
 

Nabycie prawa jest pierwotne-jeżeli nabycie dokonuje się z mocy postanowienia 

ustawy, niezależnie od woli osoby, której ewentualnie prawo nabywa dotychczas 
przysługiwało 
Nabycie translatywne i konstytutywne 
 

Nabycie translatywne-zachodzi wówczas, gdy przedmiotem nabycia jest prawo już 

istniejące, które przechodzi w dotychczasowej postaci na nabywcę 
 

Nabycie konstytutywne-polega na uzyskaniu przez nabywcę prawa nie istniejącego 

poprzednio, tzn. przed zajściem zdarzenia powodującego nabycie. Inaczej mówiąc, prawo 
nabywane powstaje dopiero w chwili nabycia 

 

Nabycie pod tytułem ogólnym i szczególnym 
 

Nabycie pod tytułem ogólnym(sukcesja uniwersalna)polega na tym, że nabywca 

wskutek zajścia jednego stanu faktycznego wstępuje w ogół praw majątkowych poprzednika, 
nabywając cały jego majątek lub oznaczoną jego część 
 

Nabycie pod tytułem szczególnym(sukcesja syngularna)-polega na nabyciu 

indywidualnie oznaczonego prawa lud indywidualnie oznaczonych praw. 
 
41.Zmiana Prawa podmiotowego  
 

Zmiana treści prawa podmiotowego polega na zmianie zakresu uprawnień, ich 

przedmiotu, miejsca i czasu ich realizacji, przy czym prawo zachowuje swą tożsamość jako 
prawo tego samego typu 
 
42.Utrata prawa podmiotowego 
 

Może być następstwem bądź wygaśnięcia prawa, bądź jego przejścia na inny podmiot 

 
43.Wykonywanie prawa podmiotowego 
 

Polega na zachowaniach podmiotu uprawnionego, podejmowanych w sferze możności 

oznaczonego postępowania, które określa norma będąca źródłem prawa podmiotowego 
 
44.Nadużycie prawa podmiotowego(art. 5 K.C) 
„Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzecznych ze społeczno-
gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takiego 
działanie lub zaniechania uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie 
korzysta z ochrony. 
 
45.Ochrona Prawa Podmiotowych 
Ochrona własna praw podmiotowych: 

 

9 

 

Samoobrona-polega na odparciu zagrożenia, w jakim znalazły się dobra i interesy 

znajdujące wyraz w prawach podmiotowych, które przysługują podmiotowi dokonującemu 
aktów dozwolonej samoobrony. Ma charakter prewencyjny 
 

Samopomoc-polega na przywróceniu własnym działaniem podmiotu uprawnionego 

stanu zgodnego z treścią przysługującego mu prawa podmiotowego lub ochronionego 
prawem stanu faktycznego albo na podjęciu takich działań, które zabezpieczają zaspokojenie 
jego prawa podmiotowych. Ma charakter restytucyjny 
 
Ochrona sądowa 
 

Rozpoznaje sprawy w trybie procesowym albo w trybie nieprocesowym 

Ciężar dowodu 
Strony są obowiązane wskazać dowody potrzebne do rozstrzygania sprawy. Przedmiotem 
dowodów są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy szczególne znaczenie 
Domniemania 
 

Są sposobami wnioskowań o zaistnieniu faktów spornych istotnych dla 

rozstrzygnięcia sprawy. Umożliwiają przyjęcie faktu spornego za ustalony w sposób pośredni. 
Przedmiotem dowodu nie jest bezpośrednio fakt sporny, lecz innych fakt, którego ustalenie 
czyni prawdopodobnym fakt sporny. Dzielą się na dwie grupy 
 

-domniemania faktyczne-polegają na wnioskowaniu o zaistnieniu faktu spornego w 

oparciu o wiedzę logiczną i zasady doświadczenia życiowego 
 

-domniemania prawne-są to domniemania ustanowione przez prawo i wiążą sąd. Mogą 

być jednak obalone ilekroć ustawa tego nie zabrania i na tej podstawie domniemania prawne 
dzielą się na usuwalne i nieusuwalne.  
 
Ustawowe domniemanie dobrej wiary-jest to domniemanie prawne mające ogólne znaczenie 
w prawie cywilnym, które w szeregu wypadków uzależnia powstanie skutku prawnego, w 
szczególności w postaci skutecznego nabycia prawa podmiotowego od dobrej wiary nabywcy. 
 
46.Zarzuty(ekscepcje) 
Jednym ze sposobów obrony przed cudzymi roszczeniami i zadaniami jest podniesienie 
zarzutów. W prawie procesowym mianem zarzutów określa się twierdzenia uczestników 
postępowania zmierzające do korzystnego dla podnoszącego zarzut rozstrzygnięcia danej 
sprawy. 
 

W sensie materialno prawnym zarzut jest rodzajem prawa, które podlega na 

uprawnieniu do odmowy zaspokojenia roszczenia. Wyróżnia się zarzuty trwałe i przejściowe: 
-zarzuty trwałe(peremptoryjne)-niweczą zaskarżalność i egzekwowalność roszczenia 
-zarzuty przejściowe(dylatoryjne)-zawieszają zaskarżalność i egzekwowalność roszczenia  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

10 

PODMIOTY PRAWA CYWILNEGO 

 
47.Zdolność Prawna: 
 

Zdolność prawna jest podstawową cechą podmiotowości w prawie cywilnym, ma 

charakter bezwarunkowy i posiada ją każdy człowiek. Jest to Zdolność do bycia podmiotem 
praw i obowiązków prawnych z zakresu prawa cywilnego.  
48.Osoby Fizyczne-system prawa polskiego uznaje każdą osobę fizyczną za podmiot prawa 
cywilnego. Należy podkreślić, że podmiotowość w prawie cywilnym jest niezależna od 
jakichkolwiek cech osoby fizycznej.  Obok zdolności prawnej, będącej naturalną cechą każdej 
osoby fizycznej, druga istotną cechą osoby fizycznej może być zdolność do czynności 
prawnych. 
49.Zdolność prawna osoby fizycznej: 
Jest to zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków w zakresie prawa cywilnego.  

Zdolność prawną ma każdy człowiek od chwili urodzenia, przy czym prawo polskie 

nie wymaga by dziecko było zdolne do życia lub też żyło przez określony czas od chwili 
narodzin. Do uzyskania podmiotowości wystarczy sam fakt żywych narodzin w prawie 
cywilnym, przy czym kodek cywilny wprowadza domniemanie żywych narodzin.  
 

Zdolność prawna osoby fizycznej może podlegać określonym ograniczeniom. I tak, 

na zdolność tę może mieć wpływ: 
1.zdolność do czynności prawnych-brak tej zdolności wyłącza możność bycia podmiotem 
niektórych praw i obowiązków 
2.wiek osoby fizycznej-podmiotem niektórych praw może być tylko osoba pełnoletnia 
3.ubezwłasnowolnienie-prowadzi do ograniczenia lub pozbawienia zdolności prawnej 
4.choroba psychiczna i niedorozwój umysłowy 
5.obywatelstwo 
6.skazujący wyrok prawny-może prowadzić do ograniczenia zdolności prawnej.  
 
50.Zdolność do czynności prawnych osób fizycznych. 
Zdolność do czynności prawnych jest to zdolność do tego, by za pomocą czynności prawnych 
nabywać prawa i zaciągać zobowiązania. Osoba fizyczna mające pełną zdolność do czynności 
prawnych może ich dokonywać poprzez własne działanie, we własnym imieniu i na własną 
rzecz. Podmiot prawa cywilnego mając zdolność prawną wcale nie musi mieć zdolności do 
czynności prawnych., ponieważ zdolność tą można uzyskać w określonym momencie życia.  
W świetle obowiązujących przepisów osoba fizyczna może: 
-nie mieć zdolności do czynności prawnych 
-mieć ograniczoną zdolność do czynności prawnych 
-mieć pełną zdolność do czynności prawnych 
 
51.Brak zdolności do czynności prawnych: 
W prawie polskim nie mają zdolności do czynności prawnych osoby fizyczne które nie 
ukończyły lat trzynastu, oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie. Czynność prawna 
dokonana przez osobę nie mającą zdolności do czynności prawnych jest nieważna.  
 
52.Ograniczona zdolność do czynności prawnych: 

 

11 

Posiadają osoby fizyczne, które ukończyły lat trzynaście oraz osoby ubezwłasnowolnione 
częściowo. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może sama dokonywać 
następujących czynności prawnych 

1.

 

Czynności które nie są po jej stronie ani rozporządzeniem, ani zobowiązaniem 

2.

 

Zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących 
sprawach życia codziennego. 

3.

 

Zawierać umowy o prace 

4.

 

Rozporządzać swoim zarobkiem 

5.

 

Dotyczących przedmiotów majątkowych oddanych do jej swobodnego użytku 

6.

 

 

53.Pełna zdolność do czynności prawnych 
Pełną zdolność do czynności prawnych mają w prawie polskim osoby pełnoletnie z 
momentem uzyskanie pełnoletniości nabywa się pełną zdolność do czynności prawnych. 
Zgodnie z art.10 osobą pełnoletnią jest osoba, która ukończyła 18 lat, przy czym w razie 
zawarcia małżeństwa małoletni uzyskuje zdolność do czynności prawnych.  

 

 
54.Ubezwłasnowolnienie osoby fizycznej 
Osoba fizyczna może być ubezwłasnowolniona całkowicie lub częściowo. Dla 
ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że osoba taka pozostaje 
jeszcze pod władza rodzicielską. Na skutek ubezwłasnowolnienia całkowitego osoba 
fizyczna traci zdolność do czynności prawnych.  
Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę. Ubezwłasnowolnienie 
całkowite może być orzeczone w stosunku do osoby która: 
-ukończyła 13 lat 
-z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń 
psychicznych nie jest w stanie kierować swym postępowaniem 
 

Częściowo można ubezwłasnowolnić osobę fizyczną, która: 

-uzyskała pełnoletniość 
- z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego potrzebuje pomocy do 
prowadzenia spraw, a jej stan nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego.  
 
Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych ustają zawsze z chwilą śmierci osoby 
fizycznej. Z tą bowiem chwilą osoba zmarła przestaje być podmiotem praw i obowiązków z 
zakresu prawa cywilnego, a przysługujące jej dotychczas prawa i ciążące na niej obowiązki 
albo wygasają, albo przechodzą na inne osoby zgodnie z zasadami ustalonymi w prawie 
spadkowym lub właściwych przepisach szczególnych. Istotne znaczenie ma ustalenie faktu i 
momentu śmierci danej osoby. Wyłącznym dowodem śmierci człowieka jest sporządzony akt 
stanu cywilnego, którym jest akt zgonu. 
 
55.Osoby Prawne- osoba prawna jest pewnym tworem organizacyjnym, jednostką 
organizacyjną, która przez normę prawną została wyposażona w dwie istotne cechy, a 
mianowicie zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych.  

 

12 

 

Osobami prawnymi zgodzie z art. 33 KC są: Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, 

którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną. Status osoby prawnej uzyskuje się 
w sposób określony przez prawo.  
 

Każda osoba prawna jest jednostką organizacyjną, natomiast nie każda jednostka 

organizacyjna jest osoba prawną. 
 
56.Powstanie osoby prawnej 
Sposób powstania osoby prawnej określają właściwe przepisy (art.35 kc). Zgodnie z art. 37 kc 
jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania jej do właściwego 
rejestru, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.  
 

3 zasadnicze systemy postawania osób prawnych: 

-system koncesyjny-osoba powstaje z inicjatywy jej założycieli po uzyskaniu zgody 
właściwego organu państwa 
-system normatywny-w którym do powstania osoby prawnej konieczne jest wyłączenie 
spełnienie warunków określonych w ustawie 
-system aktów organu państw-w którym osoba prawna powstaje na mocy akty wydanego 
przez właściwy organ państwowy 
 

57.Ustanie osoby prawnej 
Osoba prawna jako podmiot prawa cywilnego może zakończyć swój byt prawny na skutek 
różnorodnych zdarzeń prawnych. Do najważniejszych z nich należą: 
-wydanie aktu organu państwowego mającego na celu zakończenie bytu danej osoby prawnej 
-podjęcie decyzji przez właściwy organ osoby prawnej 
-ogłoszenie upadłości  
-upływ czasu na jaki została utworzona 
-osiągniecie celu w jakim została powołana 
 

Ustanie bytu osoby prawnej z reguły połączone jest z likwidacją jej działalności co 

łączy się z koniecznością przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego , w toku którego 
następuje ściągnięcie przysługujących jej wierzytelności, zaspokojenie wierzycieli 
likwidowanej osoby prawnej oraz rozdysponowanie pozostałym jej majątkiem w sposób 
określony przez właściwe przepisy.  
 
58.Zdolność prawna osób prawnych osób prawnych 
Od chwili powstania osoba prawna ma zdolność prawną, staje się podmiotem praw i 
obowiązków z zakresy prawa cywilnego. Zdolność prawna osób pranych kształtuje się 
podobnie, jak osób fizycznych. Należy jednak pamiętać że pewne ograniczenia zdolności 
prawnej osób prawnych mogą wynikać z samej istoty osoby prawnej jako podmioty prawa 
cywilnego lub też ograniczenia narzuca już sam charakter pewnych praw podmiotowych. 
 
59.Zdolność do czynności prawnych osób prawnych 
Od chwili powstania osobie pranej przysługuje pełna zdolność do czynności prawnych, 
poprzez czynności prawne dokonywane własnym działaniem może nabywać prawa i zaciągać 
zobowiązania.  

 

13 

Osoba prawna działa przez swoje organy, w sposób przewidziany w ustawie i opartym na niej 
statucie. Jeżeli osoba prawna nie może prowadzić swoich spraw z powodu braku organów, 
sąd ustanowi dla niej kuratora który powinien postarać się o powołanie takich organów.  
Funkcje organów osoby prawnej spełniają osoby fizyczne.  
Skutki prawne działania osób fizycznych będących organem osoby prawnej realizują się 
bezpośrednio dla tej osoby prawnej, ich działanie nie jest więc ich własnym działaniem jako 
podmiotów prawa cywilnego, ale działaniem samej osoby prawnej. 
60.Rodzaje osób prawnych  

1.

 

Osoby prawne typu korporacyjnego- ich substratem są ludzie. Funkcjonowanie takich 
osób prawnych opiera się na członkostwie w ich strukturach. Członkowie takiej osoby 
prawnej wnoszą określone udziały lub płacą określone składki, członkowie mają 
określone uprawnienia organizacyjne i w związku tym decydują o działaniach osoby 
prawnej- partie polityczne, spółdzielnie 

2.

 

Osoby prawne typu fundacyjnego-substratem jest pewien celowo zorganizowany 
majątek. Nie występuje w niej instytucja członka, a jedynie fundatora, który tworząc 
daną osobę prawną wyposaża ja w majątek stanowiący podstawę jej bytu i 
działalności.  Fundacje, szkoły wyższe   

Z uwagi na charakter stosunków własnościowych osoby prawne można podzielić na: 
-państwowe 
-samorządowe 
-niepaństwowe 
 
Z uwagi na charakter prowadzonej działalności: 
-gospodarcze-zajmują się prowadzeniem działalności gospodarczej i działalność ta stanowi o 
ich istocie 
-niegospodarcze-takiej której celem działanie nie jest prowadzenie działalności gospodarczej 
nastawionej na osiąganie zysku. 
 
61.Skarb Państwa 
Jest jedyną osoba prawna, która uzyskała osobowość prawną z mocy przepisów kodeksu 
cywilnego. Na tle innych osób prawnych jest to jednak osoba prawna szczególnego rodzaju, 
albowiem Skarb Państwa jest to po prostu państwo przyobleczone w przymiot osobowości 
prawnej.  
 
62.Jednostki organizacyjne, niebędące osobami prawnymi, którym zdolność prawną 
nadają przepisy szczególne 
 Podmiot stosunku cywilnoprawnego, jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości 
prawnej, lecz posiadająca na mocy ustawy zdolność prawną.  
Ułomna osoba prawna może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania mocą swojego 
działania, może także pozywać i być pozywaną. Członkowie takiej jednostki organizacyjnej 
co do zasady ponoszą za jej zobowiązania odpowiedzialność subsydiarną, tj. powstającą z 
chwilą jej niewypłacalności. 

 
 

 

14 

CZYYNNOŚCI PRAWNE 

63.Czynność prawna 
Stan faktyczny, w skład którego wchodzi co najmniej 1 oświadczenie woli zmierzające do 
ustanowienia zmiany lub zniesienia stosunku cywilnoprawnego, z którym to stanem 
faktycznym, ustawa wiąże skutki prawne nie tylko wyrażone w oświadczeniu, lecz także 
oświadczeniem tym nie objęte, a wynikające z ustawy, z zasad współżycia społecznego lub 
ustalonych zwyczajów. 
 
64.Oświadczenie woli 
Przejaw woli, który wyraża w sposób dostateczny zamiar wywołania skutków prawnych w 
postaci ustanowienia, zmiany lub ustania stosunku cywilnoprawnego. 
 

W świetle art. 60 kc należy przyjąć, że zachowanie się osoby fizycznej jedynie wtedy 

może być uznane za oświadczenie woli, gdy jest: 
-na tyle zrozumiałe, żeby chociaż w drodze wykładni możliwe było ustalenie jego sensu 
-swobodne 
-złożone na serio. 
 
67.Wykładnia oświadczenia woli 
 

Zasady obowiązujące przy dokonywaniu oświadczenia woli określa art.65. Zgodnie z 

tym przepisem oświadczenie woli powinno być tłumaczone ta, jak tego wymagają ze względu 
na okoliczności, w których zostało ono złożone, zasady współżycia społecznego oraz ustalone 
zwyczaje. Przy interpretacji umów należy zaś raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel 
umowy, a nie tylko opierać się na jej dosłownym brzmieniu.  
 
68.Rodzaje czynności prawnych 
a)jednostronne-takie czynności, które dochodzą do skutku poprzez oświadczenie woli tylko 
jednej strony. 
b)dwustronne -czynności składające się z oświadczeń woli, które są zgodne co do treści 
kreowanego stosunku prawnego; w ten sposób dochodzi do zawarcia umowy 
c)odpłatne-czynności dwustronnie zobowiązujące w których świadczenie jednej strony ma 
nastąpić za odpłatą drugiej stronie czynności Wszystkie inne czynności uznawane są za 
nieodpłatne 
d)zobowiązujące –czynności, których skutkiem jest powstanie zobowiązania do spełnienia 
określonego świadczenia np. umowa najmu 
e)rozporządzające-czynności, których celem i bezpośrednim skutkiem jest przeniesienie, 
ograniczenie, obciążenie lub zniesienie prawa przysługującego podmiotowi dokonującemu 
czynności prawnej 
f)konsensualne- czynności dochodzące do skutku już przez samo złożenie oświadczenia 
woli. 
g)realne-potrzebne oprócz oświadczenia woli również spełnienie pewnych dodatkowych 
elementów taki jak: wręczenie rzeczy kontrahentowi, wpis do księgi wieczystej itp. 
h)między żyjącymi(Inter vivo)-wywołują skutki między żyjącymi osobami fizycznymi (oraz 
istniejącymi osobami  
i)na wypadek śmierci(mortis causa)-wywołują skutki z chwilą śmierci osoby ich 
dokonującej 
j)przysparzające-są to  czynności, które prowadzą do przysporzenia w postaci zwiększenia 
aktywów określonej osoby, bądź też zmniejszenia się jej pasywów.  
 
 
69.Forma czynności prawnych 

 

15 

Art. 60 K.C wynika zasada swobody wyboru formy czynności prawnych. Oznacza to, że 
podmiot dokonujący czynności prawnej może złożyć oświadczenie woli w dowolnej formie. 
 
70.Rodzaje form czynności prawnych z uwagi na ich szatę zewnętrzną: 
 

Z uwagi na szatę zewnętrzną wyróżnia się następujące rodzaje szczególnych form 

oświadczenia woli: 
a)zwykła forma pisemna 

Wymaga złożenia własnoręcznego podpisu na dokumencie zawierających osnowę 

oświadczenia woli. Do zawarcia umowy za wystarczającą kodeks cywilny uznaje wymianę 
dokumentów obejmujących treść oświadczenia woli każdej ze stron i przez nią podpisany (art. 
78 K.C)  
b)forma pisemna z urzędowym poświadczeniem podpisu 
 

Polega na zachowaniu formy pisemnej zwykłej i poświadczeniu podpisu przez 

notariusza albo inny właściwy organ lub banki w miejscowościach, w których nie ma 
kancelarii notarialnej  
c)forma pisemna z urzędowym poświadczeniem daty  
 

Sprowadza się do złożenia oświadczenia woli w zwykłej formie pisemnej oraz 

poświadczenia daty przez notariusza lub umieszczeniem na dokumencie przez organ 
państwowy jakiejkolwiek wzmianki. 
d)forma aktu notarialnego 
 

Polega na tym, że notariusz jako osoba zaufania publicznego spisuje treść 

oświadczenia woli, odczytuje oświadczenie stronom czynności, które następnie podpisują akt 
wespół z notariuszem. 
 
71.Rodzaje form czynności prawnych z uwagi na skutki prawne niezachowania formy 
szczególnej 
 

Z uwagi na skutki niezachowania formy szczególnej wyróżniamy: 

a)formę zastrzeżoną pod rygorem nieważności (ad solemnitatem)  
 

Oznacza taką formę szczególną z uwagi na jej szatę zewnętrzną, której niezachowanie 

powoduje nieważność czynności prawnej. Obowiązek zachowania takiej formy może 
wynikać z mocy ustawy bądź z mocy czynności prawnej 
 

Zgodnie z art. 73 każda przewidziana w przepisach ustawy forma szczególna inna 

aniżeli pismo ma charakter formy pod rygorem nieważności, chyba że jej zachowanie zostało 
zastrzeżone tylko w celu wywołania oznaczonych Skurków prawnych tj.ad eventum; jeśli zaś 
przepisy prawa przewidują jako szczególną formę pisemną, to jest ona formą ad solemnitatem 
jedynie wówczas, gdy w przepisie wyraźnie statuowano rygor nieważności.   
b)formę zastrzeżoną dla celów dowodowych(ad probationem) 
 

To forma pisemna, której niezachowanie nie powoduje nieważności czynności 

prawnej, ale ogranicza możliwość skorzystania w ewentualnym procesie z niektórych 
ś

rodków dowodowych. 

 

Zgodnie z art. 74 niezachowanie formy pisemnej ad probationem uniemożliwia 

dopuszczenie w ewentualnym procesie dowodu z zeznań świadków oraz dowodu z 
przesłuchania stron na fakt dokonania czynności prawnej. Na mocy ustępu drugiego osobowe 
ś

rodki dowodowe będą jednak dopuszczalne, gdy obie strony wyrażą na to zgodę albo jeżeli 

fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony za pomocą pisma, bądź gdy 
żą

da tego konsument w sporze z przedsiębiorcą.   

  

Formą ad probationem jest każda przewidziana w przepisach forma pisemna, chyba że 

przepis statuujący formę pisemną jednocześnie expressis Derbis zastrzega rygor nieważności.  
c)formę dla wywołania oznaczonych skutków prawnych (ad eventum) 

 

16 

Polega na tym, że przepis ustawy uzależnia wywołanie przez czynność prawną 

niektórych skutków od zachowania tejże szczególnej formy, czyli mimo niezachowania tej 
formy czynność prawna będzie ważna, lecz nie wywoła wszystkich skutków prawnych.  
 
72.Treść Czynności prawnych 

 

1.Elementy przedmiotowo istotne(essentialia negotii)-które indywidualizują daną czynność 
pod względem prawnym i bez których oznaczonego typu czynność prawna nie mogłaby dojść 
do skutku 
2.Elementy podmiotowo istotne(accidentalia negotii)-które ze swej istoty nie wpływają na 
skuteczność danego rodzaju czynności prawnej, jednakże na mocy woli stron uzyskały rangę 
elementów istotnych. 
3.Elementy nieistotne(naturalia negotii)-których nieobjęcie oświadczeniem woli nie ma 
wpływu na skuteczność czynności prawnej.  
 
Art. 58.k.c statuuje zakaz dokonywania czynności prawnych sprzecznych z ustawą, zasadami 
współżycia społecznego oraz mających na celu obejście ustawy. Gdy nieważnością jest 
dotknięta tylko część czynności prawnej, to czynność pozostaje w mocy co do pozostałych 
części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością 
czynność prawna nie zostałaby dokonana. 
 
73.Warunek 
To zdarzenie przyszłe niepewne, od którego spełnienia strona dokonująca czynności prawnej 
uzależnia powstanie lub ustanie skutków prawnych. 
 
 

Doktryna wyróżnia: 

a)warunek zawieszający oraz warunek rozwiązujący-w zależności od tego czy ziszczenie 
się warunku prowadzi do powstania skutku prawnego, czy też ustania skutku prawnego. 
b)warunek dodatni-jako zdarzenie, które ma nastąpić i warunek ujemny-jako zdarzenie, 
które nie może nastąpić. 
c)warunek, które spełnienie jest zależne od woli strony, dokonując czynności prawnej oraz 
warunek niezależny od woli strony. 
 
 

Warunek niemożliwy, niezależny, przeciwny ustawie lub zasadom współżycia 

społecznego powoduje nieważność, czynności prawnej, jeżeli jest to warunek zawieszający, 
zaś uważa się go za nie zastrzeżony, jeżeli jest warunkiem rozwiązującym. 
 
74.Termin 
Termin jest to zdarzenie przyszłe pewne, od którego nastąpienia strona dokonująca czynności 
pranej ogranicza jej skutki w czasie. Wyróżnia się terminy początkowe(dies a quo) i 
końcowe(dies ad quem). Przy terminie początkowym skutek prawny ustaje z momentem 
nadejścia terminu. 
 
75.Zawarcie umowy 
 

Zgodnie z art. 66 przez ofertę rozumiemy oświadczenie woli jednej strony skierowane 

do drugiej strony, które obejmuje propozycję zawarcia umowy i określa jej istotne 
postanowienia. Oferent jest swoją ofertą związany, co oznacza, że adresat oferty może na 
mocy jednostronnego oświadczenia woli doprowadzić do zawarcia umowy i w konsekwencji 
do powstania lub zmiany stosunku cywilnoprawnego. Z teoretycznego punktu widzenia 
przyjmuje się, ż po stronie adresata oferty powstaje prawo kształtujące. Umowa zostaje 

 

17 

zawarta gdy adresat ofertę przyjął, czyli złożył oświadczenie woli o akceptacji oferty w 
całości. Milczenia adresata nie traktuje się jako przyjęcia oferty, z wyjątkiem sytuacji 
przewidzianej w art. 68. 
 

Drugim sposobem zawarcia umowy są negocjacje. Negocjacja dotyczy umów 

złożonych, obszernych z punktu widzenia treści oraz skomplikowanych, gdy stosunkowo 
prosty mechanizm kontraktowania, oparty o mechanizm ofertowy nie może znaleźć 
zastosowania. Negocjacje polegają na uzgodnieniu przez pertraktujące podmioty 
poszczególnych elementów przyszłej umowy. Według art.72 w wypadku prowadzenia 
negocjacji umowa zostaje zawarta dopiero wtedy, gdy strony dojdą do porozumienia co do 
wszystkich postanowień umowy, które były przedmiotem negocjacji 
 

Instytucja przetargu-jest uregulowana dość ogólnie. Przetarg stanowi szczególną 

procedurę zawierania umów, modyfikująca system ich zawierania poprzez ofertę i jej 
przyjęcie. Procedura ta pozwala nadto na określoną weryfikację pewnych warunków umowy 
np. uzyskanie najkorzystniejszych warunków wykonania umowy, ceny itp.   
 

25 września 2003 wprowadzono przepisy wspólne dla instytucji przetargu i 

aukcji: 
a)dopuszczalność określenia innego sposobu udostępnienia warunków aukcji lub przetargu 
poprzez zamieszczenie ich w ogłoszeniu 
b)związanie organizatora warunkami aukcji lub przetargu od chwili ich udostępnienia 
c)dopuszczalność zmiany lub odwołania ogłoszenia, a także wyżej wymienionych warunków 
tylko wtedy gdy wynika to z ich  treści. 
d)obowiązek organizatora postępowania zgodnie z postanowieniami ogłoszenia aukcji albo 
przetargu i ich rachunków od chwili udostępnienia warunków, a oferenta od chwili złożenia 
oferty zgodnie z ogłoszeniem aukcji lub przetargu. 
 
76.Wady Oświadczenia Woli 

1.Brak świadomości lub swobody 

Oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w 
stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli., jest 
bezwzględnie nieważne. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju 
umysłowego albo innego, chociażby przemijającego zaburzenia czynności psychicznych.  
 

2.Pozorność 

Zgodnie z art.83 pozorność polega na tym, że osoba składająca oświadczenie woli umawia się 
z adresatem tego oświadczenia iż: 
a)oświadczenie woli ma nie wywołać żadnych skutków prawnych mimo istnienia 
zewnętrznych symptomów ich powstania,  
b)mogą powstać inne skutki prawne, aniżeli tez które zostały oznaczone w treści 
oświadczenia woli 
 

Skutkiem prawnym pozorności jest nieważność bezwzględna pozornego oświadczenia 

woli. 
 

3. Błąd 

Jest to fałszywe wyobrażenie o rzeczywistym stanie rzeczy, a zatem mylne wyobrażenie lub 
brak w ogóle wyobrażenia (błąd sensu stricto) jak również mylne wyobrażenie o treści 
składanego oświadczenia(pomyłka).  
Błąd może dotyczyć różnych okoliczności rzeczywistego stanu rzeczy-może to być błąd co do 
osoby, której składa się oświadczenie woli, co do przedmiotu umowy oraz jego właściwości. 
 
Wypadki błędu należy podzielić na błąd co do treści czynności prawnej i błąd co do 
okoliczności pozostających poza treścią czynności prawnej.  Art. 84 k.c. za prawnie doniosły 
uznaje tylko błąd co do treści czynności prawnej, jeżeli jest on istotny tj. uzasadnia 

 

18 

przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i 
oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia woli tej treści. Błąd musi być zatem 
istotny subiektywnie jak i obiektywnie. Skutkiem tak określonego prawnie doniosłego błędu 
jest możność uchylenia się przez osobę działająca pod wpływem bledu od skutków prawnych 
swego oświadczenia woli.   
 

Gdy oświadczenie woli było złożone innej osobie, a czynność była odpłatna, 

uchylenie się od skutków prawnych jest dopuszczalne tylko wtedy gdy błąd został wywołany 
przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z 
łatwością błąd zauważyć: ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej. 
 

Przez podstęp należy rozumieć błąd wywołany przez inną osobę celowo, aby skłonić 

daną osobę do złożenia oświadczenia woli. 
 

4.Groźba 

Zgodnie z art.87 k.c. kto złożył oświadczenie woli pod wpływem bezprawnej groźby drugiej 
strony lub osoby trzeciej, ten może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia, 
jeżeli z okoliczności wynika, że mógł się obawiać, iż jemu samemu albo innej osobie grozi 
poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe. 
 

Groźba musi też być bezprawna, co oznacza bezprawność zapowiedzianego działania 

albo zapowiedź użycia dozwolonego prawem działania w celu wymuszenia oświadczenia 
woli. Groźba musi być poza tym przyczyną sprawczą złożenia oświadczenia woli. 
 
77.Sankcje wadliwej czynności prawnej 

1.Nieważność bezwzględna. 

Czynność prawna bezwzględnie nieważna nie wywołuje żadnych skutków wynikających z 
treści oświadczenia woli, przy czym nieważność następuje z mocy samego prawa. Na 
nieważność czynności prawnej może zawsze powołać się każdy, kto ma w tym interes 
prawny, a w razie sporu sąd powinien uwzględnić nieważność z urzędu. 
 

Nieważna czynność prawna podlega konwersji tzn. jeżeli przy dokonywaniu 

nieważnej czynności prawnej zostały spełnione przesłanki innej ważnej czynności, przyjmuje 
się że czynność ta została dokonana chyba że strony wyraziły odmienną wolę. Konwersja 
może dotyczyć całości czynności prawnej albo części czynności. 
 

Bezwzględna nieważność czynności prawnej powstaje m.in. w razie: 

-dokonania czynności prawnej przez osobę nie mającą zdolności do czynności prawnych 
-braku świadomości lub swobody 
-niezachowania formy ad solemnitatem 
-dokonania czynności sprzecznej z ustawą lub z zasadami współżycia społecznego albo 
mającej na celu obejście ustawy 
 

2. Nieważność względna 

Czynność nieważna względnie wywołuje wszystkie skutki prawne tak, jak gdyby była 
czynnością niewadliwą. Następuje zatem powstanie zobowiązań i uprawnień, przeniesienie 
praw. Czynność taką można konwalidować 

Istnieją dwa sposoby unieważnienia czynności prawnej nieważnej względnie: 

a)kto złożył innej osobie oświadczenie woli pod wpływem błędy lub groźby, może uchylić się 
od skutków prawnych swego oświadczenia, przez stosowne oświadczenie złożone na piśmie 
drugiej stronie: uprawnienie to wygasa w razie błędu z upływem roku od jego wykrycia, a w 
razie groźby z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał. 
b)orzeczenie sądowe 
 

3.Bezskuteczność zawieszona 

Mówimy wtedy, gdy ważności czynności prawnej wymagana jest zgoda osoby trzeciej, a 
zgody tej nie udzielono. Skuteczność takiej czynności pozostaje w zawieszeniu aż do chwili, 
której osoba trzecia mogła jeszcze potwierdzić czynność lub ją już potwierdziła. 

 

19 

 

W razie bezskuteczności zawieszonej nie wiadomo, czy czynność prawną wywoła 

skutki prawe, czy też ich nie wywoła. Wszystko zależy od tego, czy czynność ta zostanie, czy 
nie zostanie potwierdzona, w tym czasie jest to tzw. czynność prawna niezupełna lub 
kulejąca. Wskutek potwierdzenia staję się czynności w pełni skuteczną, a przypadku zaś 
odmowy potwierdzenia albo braku potwierdzenia mimo upływu określonego terminu staje się 
czynnością nieważną. 
 

4. Bezskuteczność względna 

Skutkiem wadliwości czynności prawnej niekiedy jest to, że czynność taka staje się 
bezskuteczna lecz tylko względem określonych osób, zachowując w pełni swą skuteczność 
względem innych podmiotów.  
 

Bezskuteczność względna nie następuje nigdy z mocy oświadczenia woli, ale jedynie 

albo ipso iure, albo z mocy orzeczenia sądowego. Czynność prawna jest względnie 
bezskuteczna ipso iure w wypadku, gdy spadkobierca rozporządził udziałem w przedmiocie 
należącym do spadku bez zgody pozostałych spadkobierców. Uznania umowy za 
bezskuteczną nie można żądać po upływie roku od jej zawarcia.  
 

PRZEDSTAWICIELSTWO 

78.Przedstawicielstwo 
Polega na tym, że jedna osoba, zwana przedstawicielem, dokonuje w imieniu drugiej osoby, 
zwanej reprezentowanym, czynności prawnej, która-o ile mieści się w granicach 
upoważnienia przedstawiciela do działania w cudzym imieniu-wywołuje skutki prawne 
bezpośrednio dla reprezentowanego. 
Przedstawicielstwo czynne-przedstawiciel składa oświadczenie woli w imieniu 
reprezentowanego 
Przedstawicielstwo bierne-zachodzi gdy przedstawiciel odbiera w imieniu reprezentowanego 
oświadczenie woli złożone przez osobę trzecią. 
Podział: 
a)przedstawicielstwo ustawowe-gdy źródłem umocowania jest ustawa 
b)pełnomocnictwo-gdy umocowanie do działania w cudzym imieniu opiera się na 
jednostronnym oświadczeniu woli reprezentowanego 
 
79.Instytucje zbliżone do przedstawicielstwa: 
a)posłaniec-  który przenosi cudze oświadczenie woli, sam zaś żadnego oświadczenia nie 
składa 
b)zastępca pośredni-działa we własnym imieniu ale na cudzy rachunek (np. komisant) 
c)powiernik- który na zewnątrz występuje jako samodzielny podmiot prawa, jednak na 
podstawie umowy z inną osobą nie wolno mu w pełnym zakresie ze swego prawa korzystać.  
 
80.Przesłanki skutecznego działania przedstawiciela 
a)musi istnieć umocowanie i przedstawiciel powinien działać w granicach tego umocowania 
b)powinien mieć zdolność do reprezentowania, która wiąże się ze zdolnością do czynności 
prawnych. Przedstawicielem ustawowym może być tylko osoba mając pełną zdolność do 
czynności prawnych 
c)powinien działać w imieniu reprezentowanego 
d)czynność prawna, której ma dokonać przedstawiciel nie może mięć charakteru ściśle 
osobistego. 
 
81.Udzielenie pełnomocnictwa 
Ź

ródłem umocowania jest oświadczenie woli. Oświadczenie woli mocodawcy jest 

jednostronną czynnością prawną. Powinno być ono złożone pełnomocnikowi, aby wiedział, 

 

20 

ż

e jest umocowany i w jakim zakresie. Mocodawca może udzielić pełnomocnictwa do 

dokonania tylko takich czynności prawnych, jaki sam mógłby dokonać w imieniu własnym. 
Stosunek podstawowy pełnomocnictwa 
Stosunek prawny będący podstawą pełnomocnictwa nazwany jest stosunkiem podstawowym 
pełnomocnictwa bądź też stosunkiem wewnętrznym, gdyż łączy mocodawcę z 
pełnomocnikiem w odróżnieniu od stosunku zewnętrznego, który powstaje pomiędzy 
pełnomocnikiem a osobą trzecią, z która dokonuje on czynności prawnej.  
 

Stosunek prawny będący podstawą pełnomocnictwa jest stosunkiem odrębnym od 

pełnomocnictwa i nie wiąże osoby trzeciej, z która pełnomocnik dokonuje czynności prawnej. 
82.Rodzaje pełnomocnictwa 

1.

 

Ze względu na treść pełnomocnictwa: 

a)pełnomocnictwo ogólne-które obejmuje umocowanie do dokonywania czynności 
zwykłego zarządu 
b)pełnomocnictwo rodzajowe-określa rodzaj czynności prawnej do dokonywania, której 
umocowany jest pełnomocnik oraz jej przedmiot 
c)pełnomocnictwo szczególne-dotyczy konkretnie oznaczonej czynności prawnej 
2.Zależnie od tego, kto udziela pełnomocnictwa odróżnia się: 
a)pełnomocnictwo główne-udzielone prze mocodawcę 
b)pełnomocnictwo substytucyjne-udzielone przez pełnomocnika w imieniu i ze skutkiem 
dla mocodawcy 
Inne: 
a)pełnomocnictwo samodzielne-zasadą jest samodzielne pełnomocnictwo 
b)pomocnictwo łączne, gdy mocodawca nakaże pełnomocnikom łączne działanie 

83.Prokura 
Jest szczególnym rodzajem pełnomocnictwa. Prokurent, podobnie jak każdy inny 
pełnomocnik, dokonuje czynności prawnych  w imieniu reprezentowanego i z bezpośrednim 
skutkiem dla niego. Stąd też w kwestiach nieuregulowanych w przepisach o prokurze, stosuje 
się przepisu o pełnomocnictwie. 

Charakteryzuje się tym, że może jej udzielić jedynie przedsiębiorca podlegający 

obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców, osobie fizycznej mającej pełną zdolność do 
czynności prawnych. Oświadczenie woli przedsiębiorcy powinno być pod rygorem 
nieważności udzielone na piśmie 

 

84.Rzekomy pełnomocnik 
W sytuacji, gdy osoba występuje w cudzym imieniu jako pełnomocnik, pomimo, że 
pełnomocnikiem nie jest lub będąc pełnomocnikiem przekracza granice umocowania, 
mówimy o rzekomym pełnomocniku. Jeżeli rzekomy pełnomocnik zawrze umowę w cudzym 
imieniu, to jest ona czynnością prawną niezupełną (kulejącą):zachodzi stan bezskuteczności 
zawieszonej. Ważność umowy zależy od potwierdzenia przez osobę w której imieniu została 
zawarta-staje się ważną od chwili jej zawarcia. Czynności prawne jednostronnie dokonane 
przez rzekomego pełnomocnika są nieważne, chyba że osoba której zostało złożone 
oświadczenie woli w cudzym imieniu, zgodziła się na działanie bez umocowania. W takim 
wypadku-tak jak przy umowie-czynność ta może zostać potwierdzona przez osobę, w której 
imieniu została dokonana 

 

 
 
85.Pełnomocnik jako druga strona czynności prawnej 

 

21 

 

W zasadzie pełnomocnik nie powinien dokonywać czynności prawnych „z samym 

sobą” to znaczy występować jako druga strona czynności prawnej, której dokonuje w 
imieniu mocodawcy, bądź jako równoczesny pełnomocnik drugiej strony, chyba że: 
a)mocodawca wyraźnie wyraził na to zgodę 
b)gdy ze względu na treść czynności prawnej wyłączona jest możliwość naruszenia 
interesów mocodawcy. 
 
86.Wygaśnięcie pełnomocnictwa: 
a)z powodu spełnienia się okoliczności wskazanych w treści umocowania 
b)na skutek śmierci pełnomocnika lub mocodawcy, chyba że w pełnomocnictwie inaczej 
postanowiono 
c)z powodu odwołania pełnomocnika 
d)utrata zdolności do czynności prawnych przez pełnomocnika 
 

PRZEDAWNIENIE I TERMINY ZAWITE 

 
87.Przedawnienie 
  

Przedawnienie jest instytucją ograniczającą w czasie dochodzenie roszczeń 

majątkowych wynikających ze stosunków cywilnoprawnych.. 
 

Skutek przedawnienia polega na tym, że po opływie terminu przedawnienia ten, 

przeciwko któremu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, 
podnosząc zarzut przedawnienie. Roszczenie majątkowe istnieje nadal, staje się jednak 
tzw. roszczeniem niezupełnym )pozbawionym przymusowej realizacji). 
 

Dłużnik może jednak po upływie terminu przedawnienia zrzec się korzystania z 

zarzutu przedawnienia. Jak z tego wynika, sąd uwzględnia upływ terminu przedawnienia 
jedynie na zarzut dłużnika, przeciwko któremu przysługuje przedawnione roszczenie. 
 
88.Początek biegu przedawnienia 
 

Bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się według art. 120 kc- od dnia w którym 

roszczenie stało się wymagalne. 
 
89.Zawieszenie biegu przedawnienia 
 

W myśl art. 121 k.c bieg przedawnienia ulega zawieszeniu: 

a)co do roszczeń, które przysługuje dzieciom przeciwko rodzicom-przez czas trwania 
władzy rodzicielskiej 
b)co do roszczeń, które przysługują osobom nie mającym pełnej zdolności do czynności 
prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę przez czas sprawowania 
przez te osoby opieki lub kurateli. 
c)co do roszczeń, które przysługują jednemu małżonkowi przeciwko drugiemu przez czas 
trwania małżeństwa 
d)co do wszystkich roszczeń gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich 
dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego 
rodzaju-przez czas trwania przeszkody. 
 

Skutkiem zawieszenia jest to, że przez pewien okres bieg przedawnienia nie 

rozpoczyna się, a jeśli już się rozpoczął, ulega zatrzymaniu na czas trwania przeszkody, a 
po jej ustaniu biegnie w dalszym ciągu., zaś czas trwania przeszkody nie wlicza się do 
tego biegu. 
 
 

90.Wstrzymanie zakończenia biegu przedawnienia 

 

22 

Podobny charakter do zawieszenia biegu przedawnienia ma tzw. wstrzymanie jego 

zakończenia, polegające na tym, że w razie zaistnienia pewnych okoliczności przedawnienie 
biegnie, ale jego bieg może się zakończyć dopiero po upływie określonego czasu o ustania 
tych okoliczności. 
 
91.Przerwanie biegu przedawnienia: 
Zgodnie z art.123 kc. przerwanie biegu przedawnienia powodują: 

a)każda czynność dokonana przed sądem lub innym organem powołanym do 
rozpoznawania spraw albo egzekwowania roszczeń danego rodzaju, a także przed sądem 
polubownym, jeżeli przedsięwzięta została bezpośrednio w celu dochodzenia, ustalenia, 
zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia 
b)uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje 
c)wszczęcie mediacji 
 

92.Prekluzja 
Ogranicza w czasie chodzenie przed powołanym do tego organem lub inną realizację praw 
podmiotowych, a bezskuteczny upływ terminu prekluzyjnego powoduje wygaśnięcie prawa 
 

Istnieją: 

a)terminy do wykonywania praw kształtujących 
b)terminy zawite dotyczące praw bezpośrednich, których upływ powoduje wygaśnięcie prawa 
c)terminy prekluzyjne do dochodzenia roszczeń 
 

Bezczynność uprawnionego w przewidzianym okresie powoduje, że prawo 

podmiotowe wygasa. Należy więc stwierdzić, że skutkiem prekluzji jest wygaśnięcie prawa 
podmiotowego, co sąd lub inny organ powołany do rozpoznawania sprawy uwzględnia z 
urzędu. 
93.Terminy zawite(prekluzyjne) 
a)terminy do dochodzenia praw przed sądem lub innym powołanym do tego organem tzw. 
prekluzja sądowa 
b)terminy do dokonywania czynności pozasądowych tzw. prekluzja pozasądowa 
c)terminy wygaśnięcia praw podmiotowych 
 
 

 

PRAWO ZOBOWIĄZAŃ cz. ogólna 

 
94.Podstawowe cechy, funkcje i źródła prawa zobowiązań(prawa obligacyjnego) 
Prawo zobowiązań jest to dział prawa cywilnego który reguluje społeczne formy wymiany 
dóbr i usług o wartości majątkowej, czyli reguluje obrót majątkowy pomiędzy podmiotami 
prawa cywilnego. 
 

Przedmiotem części ogólnej prawa zobowiązań są ogólne reguły dotyczące wszystkich 

stosunków zobowiązaniowych lub znacznej ich grupy. Zasadniczą funkcją norma prawa 
zobowiązań polega na regulacji wymiany dóbr i usług między osobami fizycznymi oraz 
między osobami prawnymi oraz z udziałem tzw. niepełnych osób prawnych. Ponadto, normy 
prawa zobowiązań mają na celu ochronę dóbr majątkowych i niemajątkowych podmiotów 
prawa. 
 
 
 

 

23 

 
95.Pojęcie zobowiązania. 
Zobowiązanie jest stosunkiem prawnym między dwiema lub więcej osobami, na mocy 
którego jedna osoba(wierzyciel)może żądać od drugiej(dłużnika) określonego działania lub 
zaniechania(świadczenia), a dłużnik jest zobowiązany to świadczenie spełnić. Uprawnienie 
wierzyciela do domagania się spełnienia świadczenia przez dłużnika nazywa się 
wierzytelnością, zaś obciążający dłużnika obowiązek spełnienia świadczenia określany jest 
mianem długo  
 

W zobowiązaniu tak jak w każdym innym stosunku prawnym, można wyróżnić 

następujące elementy: 
a)podmioty(podmiotem uprawnionym jest wierzyciel, podmiotem zobowiązaniowym dłużnik) 
b)przedmiot(świadczenie) 
c)treść(uprawnienia wierzyciela, zobowiązania dłużnika) 
 
96.Dług i odpowiedzialność dłużnika 
Dług-powinność świadczenia ciążąca na dłużniku 
Odpowiedzialność-oznacza, że w wypadku niespełnienia świadczenia przez dłużnika 
wierzyciel może zrealizować swoje uprawnienia w drodze przymusowej, przy wsparciu 
sądowych organów egzekucyjnych. 
Wyróżniamy odpowiedzialność osobistą i rzeczową, przy czym współcześnie w obu 
wypadkach odpowiedzialność ma charakter majątkowy.  
Odpowiedzialność osobista polega na tym, że wierzyciel może skierować egzekucję do 
całego majątku dłużnika w takim składzie, w jakim znajduje się on w chwili wszczęcia 
egzekucji. Odpowiedzialność ta ma w zasadzie charakter nieograniczony. Tzn. dłużnik 
odpowiada całym swoim majątkiem teraźniejszym i przyszłym.  Charakteryzuje się tym że: 
a)wierzycielowi służy wybór pomiędzy przedmiotami majątkowymi należącymi do dłużnika, 
z których chce on uzyskać zaspokojenie, oraz wybór przymusowego sposobu zaspokojenia 
b)w razie zbiegu egzekucji kilku wierzycieli, gdy majątek dłużnika nie wystarcza na 
zaspokojenie wszystkich roszczeń, każdy z wierzycieli otrzymuje tylko częściowe 
zaspokojenie według stosunku wartości wierzytelności 
Przy odpowiedzialności rzeczowej gwarancję zaspokojenia wierzyciela stanowi nie cały 
majątek dłużnika, ale tylko ściśle oznaczony przedmiot majątkowy, na którym została 
zabezpieczona wierzytelność i to bez względu na to, w czyich rękach znajduje się ten 
przedmiot w chwili wszczęcia egzekucji. Odpowiedzialność rzeczowa za dług powstaje 
głownie na mocy zabezpieczenia wierzytelności w drodze zastawu i hipoteki.  
 
97.Powstanie zobowiązania 
Zobowiązanie, jak każdy stosunek cywilnoprawny, powstaje na skutek wystąpienia zdarzeń 
cywilnoprawnych. Wśród tych zdarzeń na czołowe miejsce, jako źródła stosunków 
zobowiązaniowych, wysuwają się czynności prawne, a wśród nich umowy obligacyjne. 
 
98.Świaczenie jako przedmiot zobowiązania 

Ś

wiadczeniem jest zachowanie się dłużnika zgodne z treścią zobowiązania, czyniące zadość 

interesom wierzyciela. Świadczenie może polegać bądź na działaniu, bądź zaniechaniu 

 

24 

 

Należy więc odróżnić przedmiot zobowiązania, którym jest świadczenie, od 

przedmiotu świadczenia tj. dobra majątkowego, którego świadczenie dotyczy. 

Ś

wiadczenie musi być oznaczone, gdyż wierzyciel musi wiedzieć, czego może domagać się 

od dłużnika, a dłużnik-jak ma się zachować, by zaspokoić chroniony przez prawo interes 
wierzyciela. Oznaczenie świadczenia musi nastąpić najpóźniej w chwili spełnienia 

ś

wiadczenia. 

 
Przesłanką powstania zobowiązania jest również to, że świadczenie stanowiące jego 
przedmiot musi być możliwe do spełnienia.  
Odróżnia się: 
a)pierwotną niemożliwość świadczenia-gdy świadczenie nie jest możliwe do spełnienia od 
samego początku, zobowiązanie w ogóle nie powstaje 
b)następczą niemożliwość świadczenia-jeśli świadczenie staje się niemożliwe do spełnienia 
już po powstaniu zobowiązania, to samo zobowiązanie jest ważne-tym mniej w zależności od 
przyczyny powstania niemożliwości świadczenia albo stosunek zobowiązaniowy wygaśnie i 
dłużnik będzie zwolniony od obowiązku świadczenia, albo też utrzyma się w mocy, a dłużnik 
będzie obowiązany do dania odszkodowania w miejsce świadczenia, 
 
99.Niektóre rodzaje świadczeń 
a)Kryterium czasu 
-jednorazowe-gdy do jego spełnienia potrzeba jednego zachowania się dłużnika. A choćby 
miało się na nie składać kilka czynności faktycznych 
-ciągle-polega na określonym, stałym zachowaniu się dłużnika w czasie trwania zobowiązania 
-świadczenia okresowe są to czynności powtarzające się cyklicznie, w regularnych odstępach 
czasu  
 
Zobowiązania, w których występują świadczenia okresowe lub ciągłe, a więc w których 
element czasu odgrywa istotną rolę  określa się mianem zobowiązań ciągłych albo 
terminowych. 
b)Kryterium właściwości przedmiotowych świadczenia 
-podzielne 
-niepodzielne-nie można go wykonać częściowo bez istotnej zmiany jego przedmiotu lub 
wartości 
c)Kryterium cech przedmiotów 
-oznaczone indywidualnie-świadczenie może mięć za przedmiot rzecz oznaczoną co do 
tożsamości, gdy rzecz ta jest określona według przymiotów jej tylko właściwych i z tego 
powodu nie da się zastąpić inną rzeczą 
-oznaczone rodzajowo-jest świadczenie, którego przedmiotem jest rzecz oznaczona co do 
gatunku 
 
100. Świadczenie pieniężne i odsetki 

Ś

wiadczenie pieniężne stanowi najczęściej spotykany typ świadczeń występujących w 

stosunkach zobowiązaniowych. Świadczenie pieniężne polega na przekazaniu z majątku 

 

25 

wierzyciela określonej wartości ekonomicznej pod postacią sumy pieniężnej wyrażonej w 
jednostkach pieniężnych. 
 
Zasada nominalizmu-zobowiązanie pieniężne zostaje spełnione przez zapłatę tej samej sumy 
pieniężnej, na jaką opiewał dług w chwili jego powstawania. U podstaw obowiązywania 
zasady nominalizmu leży założenie, iż wartość pieniądza się nie zmienia 
Zasada waloryzacji-opiera się na założeniu, że świadczenie pieniężne ma na celu 
dostarczenie wierzycielowi tej samej wartości ekonomicznej, jaką reprezentowała 
wierzytelność w chwili jej powstania. 
 
Odsetki są zawsze świadczeniem ubocznym, realizowany z reguły w takich samych 
przedmiotach, co świadczenie główne, i w wysokości obliczonej według pewnej stopy 
procentowej oraz w stosunku do czasu korzystania z przedmiotów objętych świadczeniem 
głównym.  
 

Odsetki pełnią funkcje wynagrodzenia za korzystanie z pieniędzy. 

Przesłanką umożliwiającą wierzycielowi domaganie się odsetek od dłużnika jest dokonanie 
odpowiedniego zastrzeżenia w czynności prawnej; po za tym wierzyciel może domagać się 
odsetek od dłużnika tylko wtedy, gdy wynika to z przepisu ustawy, z orzeczenia sądu lub 
decyzji innego organu państwowego. O wysokości odsetek decyduje tytuł upoważniający do 
ich pobierania.  
 
Art. 482. K.c wprowadza zakaz anatocyzmu- tj pobierania odsetek od zaległych odsetek.  
 
101.Świadczenie odszkodowawcze-uwagi ogólne 

Szczególnym, a praktycznie bardzo ważnym rodzajem świadczenia, jest świadczenie 

odszkodowawcze. Świadczenie to polega – zgodnie z art. 363 § 1 k.c. – bądź na 
przywróceniu stanu sprzed wyrządzenia szkody ( restitutio in integrum) , bądź na zapłacie 
odpowiedniej sumy pieniężnej ( rekompensaty, odszkodowania).  
 

Przez szkodę, najogólniej rzecz ujmując, rozumie się wszelki uszczerbek w dobrach 

lub interesach prawnie chronionych, którego poszkodowany doznał wbrew swojej woli. Nie 
każda jednak szkoda podlega naprawieniu. Aby poszkodowany mógł uzyskać świadczenie 
odszkodowawcze od innej osoby, musi udowodnić, że ta osoba ponosi względem niego 
odpowiedzialność odszkodowawczą. Z teoretycznego punktu widzenia należy wyróżnić w 
prawie zobowiązań trzy rodzaje odpowiedzialności odszkodowawczej: 

a) odpowiedzialność deliktowa, która występuje wtedy, gdy między 

poszkodowanym, a podmiotem odpowiedzialnym za szkodę nie ma stosunku 
zobowiązaniowego, lub też, gdy szkoda zostaje wyrządzona poza istniejącym stosunkiem: 
zdarzenie wyrządzające szkodę rodzi stosunek zobowiązaniowy jako stosunek samoistny. 

b)odpowiedzialność kontraktowa, która powstaje wówczas, gdy szkoda zostaje 

wyrządzona przez niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania przez dłużnika: 
odszkodowanie w takim wypadku zastępuje główne świadczenie lub je uzupełnia. 

c)odpowiedzialność gwarancyjno- repartycyjna, która powstaje na skutek przyjęcia 

na siebie przez dany podmiot odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez inne osoby, w 
określonych okolicznościach, np. odpowiedzialność ubezpieczeniowa.  

 

26 

 

Każdy ze wskazanych wyżej rodzajów odpowiedzialności spełnia funkcję 

rekompensacyjną, która polega na tym, że odszkodowanie powinno przywrócić w majątku 
poszkodowanego stan naruszony przez wyrządzenie szkody. Ponadto odpowiedzialność 
deliktowa i kontraktowa spełniają jeszcze funkcję prewencyjno- wychowawczą.  
 
102. Powstanie obowiązku naprawienia szkody 
 

Szkoda niemajątkowa , zwana też krzywdą, podlega naprawieniu tylko wtedy, gdy 

przepis szczególny tak stanowi, w drodze tzw. zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę. 
Szkoda majątkowa zaś podlega naprawieniu w każdym jej wypadku jej wyrządzenia, o ile 
tylko poszkodowany jest w stanie wskazać osoby odpowiedzialne za szkodę i potrafi 
udowodnić przesłanki powstania odpowiedzialności odszkodowawczej tej osoby.  
 

Zdarzenia, z którymi system prawny wiąże powstanie obowiązku świadczenia 

odszkodowawczego, regulują przepisy prawa, które normują dany rodzaj odpowiedzialności 
odszkodowawczej. 
 

Aby mogła powstać odpowiedzialność odszkodowawcza za szkodę  wyrządzoną 

wskutek określonego zdarzenia, między tym zdarzeniem a szkodą musi zachodzić związek 
przyczynowy. Oznacza to, najkrócej biorąc, że bez tego zdarzenia szkoda nie mogłaby 
nastąpić.  
 
103. Ustalenie wysokości odszkodowania 
 

Zgodnie z kompensacyjną funkcją odpowiedzialności odszkodowawczej, 

odszkodowanie powinno – w zasadzie – odpowiadać wysokości szkody. Punktem wyjścia 
dla ustalenia wysokości świadczenia odszkodowawczego jest więc określenie rodzaju i 
wysokości szkody. Przy ustalaniu wysokości szkody majątkowej, w tym przede wszystkim 
szkody na mieniu, stosuje się metodę dyferencyjną, która polega na porównaniu stanu 
majątku poszkodowanego sprzed wyrządzenia szkody ze stanem jego majątku po powstaniu 
szkody. Uzyskana różnica określa nam wysokość poniesionej przez poszkodowanego szkody.  
 
104. Zobowiązanie solidarne 

Przymiot solidarności nadaje zobowiązaniu pewne szczególne właściwości. Należy 

odróżnić solidarność dłużników (bierność) oraz solidarność wierzycieli (czynną). 
Solidarność bierna polega na tym, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia 
od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie 
wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych. Każdy z dłużników 
odpowiada więc za całość długu aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela. Solidarność 
czynna zaś polega na tym, że dłużnik może spełnić całe świadczenie do rąk jednego z 
wierzycieli, a przez zaspokojenie któregokolwiek z wierzycieli dług wygasa względem 
wszystkich.  

Zobowiązanie jest solidarne jedynie wtedy, gdy wynika to z ustawy lub czynności 

prawnej.  

Zaspokojenie wierzyciela przez jednego z kilku dłużników solidarnych powoduje 

wygaśnięcie zobowiązania między stronami. 
  

 

 

27 

105. Zobowiązania podzielne i niepodzielne 
 
 

Ś

wiadczenie jest podzielne , gdy może być spełnione częściowo bez zmiany jego 

istoty lub wartości ( art. 379 par. 2 k.c.). Jeżeli świadczenie jest podzielne, a po stronie 
wierzycieli czy dłużników występuje wielość podmiotów, to zarówno wierzytelność, jak i 
dług dzielą się na tyle niezależnych od siebie części, ilu jest dłużników albo wierzycieli.  
 

Jeżeli świadczenie jest niepodzielne, a po stronie wierzycieli lub dłużników istnieje 

wielość podmiotów, to wówczas sytuacja prawna tych podmiotów powinna być oceniana w 
zasadzie według modelu zobowiązań solidarnych.  
 
106. Zmiana wierzyciela – przelew wierzytelności ; cessio legis 

Przelew wierzytelności (cesja) jest umową zawieraną przez dotychczasowego 

wierzyciela ( cedenta) z osobą trzecią (cesjonariuszem), na mocy której cesjonariusz 
nabywa od cedenta przysługującą mu wierzytelność. Przelew nie wymaga w zasadzie ani 
udziału, ani zgody dłużnika.  
 

Przelew wierzytelności może przybrać postać bądź to umowy o podwójnym skutku, 

bądź też samoistnej umowy rozporządzającej.  
 

Ustawowe skutki przelewu polegają na tym, że wierzytelność przechodzi ze zbywcy 

na nabywcę.  
W wypadkach określonych w art. 518 § 1 k.c. osoba trzecia, która spłaca cudzy dług, 
wstępuje ipso iure w prawa zaspokojonego wierzyciela (cessio legis): 
a) gdy następuje zapłata cudzego długu, za który osoba trzecia jest odpowiedzialna osobiście 
(np. poręczyciel) lub rzeczowo ( np. przy zastawie). 
b)gdy następuje zapłata cudzego długu przez osobę, której służy prawo mające dalsze 
pierwszeństwo zaspokojenia niż spłacona wierzytelność. 
c)gdy następuje zapłata cudzego długu za zgodą dłużnika w celu wstąpienia w prawa 
wierzyciela (tzw. konwersja); zgoda dłużnika powinna być pod nieważnością wyrażona na 
piśmie. 
d)gdy wynika to z przepisów szczególnych – np. art. 828 § 1 k.c. 
 

Najistotniejszą różnicą między przelewem wierzytelności, a cessio legis jest to, że 

ź

ródłem przelewu jest umowa, zaś cessio legis następuje z mocy samego prawa.  

 
107. Zmiana dłużnika 
 

Przejęcie długu jest to umowa, na mocy której osoba trzecia wstępuje w miejsce 

dotychczasowego dłużnika, a dłużnik zostaje z długu zwolniony. Przejęcie długu może 
nastąpić w dwojaki sposób: 
a)przez umowę między dłużnikiem a osobą trzecią za zgodą wierzyciela 
b)przez umowę między wierzycielem a osobą trzecią za zgodą dłużnika. 
Umowa o przejęcie długu powinna być pod nieważnością zawarta na piśmie. 
 

Zmiana podmiotowa w zobowiązaniu po stronie dłużnika może nastąpić również w 

ten sposób, że do zobowiązania po stronie dłużnika przestąpi osoba trzecia w 
charakterze dłużnika solidarnego (tzw. kumulatywne przejęcie długu). Dotychczasowy 
dłużnik nie zostaje zwolniony, natomiast wierzyciel uzyskuje nowego dłużnika jako 

 

28 

współdłużnika solidarnego. Przystąpienie do długu w charakterze dłużnika solidarnego może 
nastąpić na mocy umowy bądź z mocy ustawy.  
 
108.. Zasada swobody umów i jej ograniczenia 
 

W modelowym ujęciu zasada swobody umów polega na tym, że podmioty prawa 

cywilnego mają pełną swobodę w odniesieniu do tego, czy zawrzeć określoną umowę i 
zawiązać między sobą stosunek obligacyjny, z kim taką umowę zawrzeć, jaką nadać 
umowie treść i formę.  Zasada swobody umów obligacyjnych, będąca przeciwieństwem 
obowiązującej na gruncie prawa rzeczowej zasady numerus clausus pozwala stronom na 
kształtowanie własnej sytuacji prawno- obligacyjnej w taki sposób, jaki najbardziej 
odpowiada ich interesom.  
 

Art. 353 k.c. stanowi bowiem, iż podmioty prawa cywilnego, zawierające umowę, 

mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cele nie 
sprzeciwiały się: 
a)właściwości (naturze) stosunku prawnego 
b)przepisom ustawy o charakterze Iris cogentis 
c)zasadom współżycia społecznego. 
 

109.Umowy odnoszące się do osób trzecich 
 

Prawo obligacyjne wykształciło pewne szczególne typy umów, charakterystyczne dla 

tego działu prawa cywilnego. Należy tu wskazać na umowy odnoszące się do osób trzecich, 
między innymi: 
a)umowę o świadczenie na rzecz osoby trzeciej (pactum in favorem tertii) 
b)umowę o świadczenie przez osobę trzecią. 
Ad a) 

Tak zwana właściwa umowa o świadczenie na rzecz osoby trzeciej, regulowana w 

art. 393 k.c. polega na tym, że dłużnik (przyrzekający) zobowiązuje się wobec wierzyciela 
(zastrzegającego) spełnić świadczenie na rzecz osoby trzeciej, a osoba ta może żądać od 
przyrzekającego spełnienia świadczenia. Uprawnienie osoby trzeciej do bezpośredniego 
domagania się spełnienia świadczenia od przyrzekającego może być wyłączone w umowie 
między przyrzekającym a zastrzegającym. Społeczna użyteczność konstrukcji pactum in 
favorem tertii polega na skróceniu i przyspieszeniu obrotu gospodarczego.  
 

Polskie prawo obligacyjne stoi na stanowisku, że nikogo nie można zmuszać do 

przyjęcia jakiejkolwiek korzyści i dlatego też definitywne nabycie uprawnienia przez osobę 
trzecią uzależnione jest od jej oświadczenia, że chce ona z dokonanego na jej rzecz 
zastrzeżenia skorzystać. Do tego czasu zastrzeżenie świadczenia na rzecz osoby trzeciej może 
być – bez jej zgody- odwołane lub zmienione.  
Ad b).  
 

Umowa o świadczenie przez osobę trzecią polega na tym, iż jedna ze stron ( 

gwarant) przyrzeka drugiej (beneficjentowi gwarancji), że osoba trzecia zaciągnie określone 
zobowiązanie albo spełni określone świadczenie. Umowa taka nie wywiera żadnych skutków 
prawnych wobec osoby trzeciej. Jej skutek polega jedynie na tym, iż ten, kto uczynił wyżej 
wymienione przyrzeczenie, jest odpowiedzialny za szkodę, którą ponosi druga strona przez 
to, że osoba trzecia odmawia zaciągnięcia zobowiązania albo nie spełnia świadczenia.  

 

29 

 

110. Szczególne zagadnienia związane z zawarciem umów 
1. Instytucje poprzedzające zawarcie umowy właściwej, w tym umowa przedwstępna. 
 

List intencyjny to dokonane najczęściej w formie pisemnej oświadczenie jednego lub 

kilku podmiotów, zawierające zapowiedź zawarcia w przyszłości określonego kontraktu bądź 
też realizację oznaczonego przedsięwzięcia. Instytucja ta polega w istocie na zadeklarowaniu 
intencji, woli zawarcia jakiejś umowy, bez określenia szczegółów tejże umowy.  
 

Umowa ramowa, zwana też umowa o współpracę, to porozumienie dwóch lub 

więcej podmiotów określające przedmiot i tryb przyszłej współpracy tychże podmiotów przy 
realizacji określonego przedsięwzięcia. Jak wskazuje sama nazwa, umowa taka stwarza 
określone ramy współpracy, natomiast nie identyfikuje szczegółowo zachowań podmiotów, 
które ją zawarły.  
 

Umowa przedwstępna jest instytucją przygotowującą zawarcie właściwej umowy 

między tymi samymi stronami. Polega ona – według art. 389 k.c.- na tym, że jedna lub obie 
jej strony zobowiązują się do zawarcia w przyszłości oznaczonej umowy. Umowa 
przedwstępna powinna określać istotne postanowienia przyszłej umowy ( umowy 
przyrzeczonej).  
2. Zadatek 
 

Zadatek – w szerokim sensie tego słowa- oznacza sumę pieniężną lub rzecz, którą 

jedna ze stron daje drugiej przy zawarciu umowy. Art. 394 k.c. – zadatek jest 
dodatkowym zastrzeżeniem umownym o charakterze realnym, spełniający funkcję surogatu 
odszkodowania na wypadek, gdyby umowa zawarta między stronami nie została wykonana.  

3. Umowne prawo odstąpienia 
 

Umowne prawo odstąpienia polega na tym, że strony określonej umowy zastrzegają 

dla jednej lub obu stron możliwość odstąpienia od umowy ( art. 395 § 1 k.c.). Przesłanką 
skuteczności takiego zastrzeżenia jest podanie terminu, w ciągu którego uprawniony może 
odstąpić od umowy.  
 

Szczególnym rodzajem umownego prawa odstąpienia jest tzw. lex commissoria. 

Klauzula legis commissoriae polega na zastrzeżeniu, że strona może odstąpić od umowy, 
jeżeli druga strona nie spełni świadczenia lub spełni je nienależycie.  
4. Odstępne 
 

Odstępne stanowi również pewną odmianę umownego prawa odstąpienia. 

Zastrzeżenie to pozwala jednej lub obu stronom na odstąpienie od umowy za zapłatę 
oznaczonej sumy pieniężnej. Według art. 396 k.c. wykonanie prawa odstąpienia od umowy 
przy zastrzeżeniu odstępnego jest skuteczne tylko wtedy, gdy zapłata umówionej sumy 
pieniężnej następuje równocześnie ze złożeniem oświadczenia o odstąpieniu. 
 
111. Pojęcie i przesłanki bezpodstawnego wzbogacenia 
 

Zdarzeniem prawnym, będącym źródłem zobowiązania, jest na gruncie prawa 

obligacyjnego fakt uzyskania kosztem innej osoby jakiejś korzyści majątkowej bez 
należytego usprawiedliwienia prawnego (art. 405 i nast. K.c.). Instytucja bezpodstawnego 
wzbogacenia służy z jednej strony ochronie majątku przed bezpodstawnym jego 
uszczupleniem, a z drugiej umożliwia kontrolę poprawności wszelkich przesunięć 
majątkowych.  

 

30 

 

Do bezpodstawnego wzbogacenia się może dojść na tle różnorodnych okoliczności, a 

mianowicie: 
a) wskutek działania samego zubożonego (np. budowa na cudzym gruncie) 
b)przez działanie wzbogaconego ( np. budowa na własnym gruncie z cudzych materiałów) 
c)na skutek działania osób trzecich ( np. zapłata cudzego długu) 
d)wskutek zdarzeń nie będących działaniem ludzkim ( np. przesunięcie przez nurt rzeki 
gruntu między sąsiadami). 
 

Według art. 405 k.c. powstanie zobowiązania z tytułu bezpodstawnego 

wzbogacenia jest uzależnione od istnienia trzech przesłanek: 
a)wzbogacenia jednego podmiotu kosztem zubożenia innego podmiotu 
b) związku między wzbogaceniem a zubożeniem 
c) braku podstawy prawnej wzbogacenia. 
 

112. Nienależne świadczenie 
 

Nienależne świadczenie jest szczególnym przepadkiem bezpodstawnego 

wzbogacenia. Wzbogacony uzyskuje tutaj korzyść majątkową w następstwie działania 
zubożonego, podjętego przez niego w celu wykonania zobowiązania. Uzyskanie korzyści 
następuje więc w postaci świadczenia. Bezpodstawność wzbogacenia polega zaś na tym, że 
zobowiązanie w rzeczywistości nie istnieje lub też nie stwarza podstawy dla dokonania 

ś

wiadczenia.  

 

Art. 410 § 2 k.c. określa następujące wypadki, w których zubożonemu przysługuje 

roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia: 
a)gdy spełniający świadczenie w ogóle nie był zobowiązany albo nie był zobowiązany 
względem osoby, względem której świadczył np. świadczenie innej osobie, aniżeli wierzyciel. 
b) gdy więź zobowiązaniowa wprawdzie istniała między stronami, ale podstawa prawna 

ś

wiadczenia odpadła lub zamierzony cel nie został osiągnięty np. darowizna na poczet 

małżeństwa, które nie doszło do skutku. 
c) gdy czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po 
spełnieniu świadczenia np. z powodu niezachowania formy zastrzeżonej ad solemnitatem. 
 

W wypadkach określonych w art. 411 k.c. bezpodstawne wzbogacenie uzyskane w 

postaci nienależnego świadczenia nie podlega zwrotowi. 
 
113. Świadczenie niegodziwe 
 

Kolejny wyjątek od zasady, że świadczenie nienależne ulega zwrotowi, statuuje art. 

412 k.c. Zgodnie z tym przepisem, sąd może orzec przepadek świadczenia na rzecz Skarbu 
Państwa, jeżeli świadczenie zostało spełnione w zamian za dokonanie czynu zabronionego 
przez ustawę lub w celu niegodziwym. 
 
114. Przesłanki i zasady odpowiedzialności deliktowej 
 

Za czyn niedozwolony (delikt) uznaje się fakt wyrządzenia szkody poza istniejącym 

dotychczas stosunkiem, zobowiązaniowym, z którym to faktem ustawa wiąże powstanie 
obowiązku naprawienia szkody. Treścią nowo powstałego – na skutek wystąpienia deliktu- 
stosunku obligacyjnego jest uprawnienie poszkodowanego do uzyskania odszkodowania i 
odpowiadający temu uprawnieniu obowiązek naprawienia szkody.  

 

31 

 

Powstanie odpowiedzialności deliktowej uzależnione jest w każdym wypadku od 

zaistnienia trzech przesłanek: 
a)wyrządzenia szkody rozumianej jako spowodowanie uszczerbku w dobrach osoby 
poszkodowanej wbrew jej woli 
b) szkoda musi być spowodowana przez jakiś fakt z którym ustawa łączy obowiązek 
odszkodowawczy 
c) między tym faktem a szkodą musi istnieć adekwatny związek przyczynowy. 
 

Obciążenie obowiązkiem naprawienia szkody określonej osoby wymaga, aby -przy 

istnieniu wyżej wymienionych trzech przesłanek- odpowiedzialność tej osoby opierała się na 

jednej z trzech zasad odpowiedzialności: zasadzie winy, zasadzie ryzyka lub zasadzie 
słuszności. 
 
115. Odpowiedzialność za własne czyny 
 

Podstawowe znaczenie przy określaniu przesłanek i zasad odpowiedzialności 

deliktowej za własne czyny ma art. 415 k.c., zgodnie z którym: „Kto z winy swej wyrządził 
drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia”. Pojęcie winy nie zostało 
zdefiniowane w kodeksie cywilnym. Powszechnie jednak przyjmuje się, że winę tworzą 
łącznie następujące dwa elementy: a). obiektywny i b). subiektywny. 
Element obiektywny winy oznacza szeroko rozumianą bezprawność postępowania, tzn. 
niezgodność zachowania się sprawcy z zakazami lub nakazami wynikającymi z ogółu 
obowiązujących przepisów prawa bądź sprzeczność jego zachowania się z zasadami 
współżycia społecznego. 
Element subiektywny winy oznacza niewłaściwość zachowania się sprawcy związaną z 
momentem przewidywania i momentem woli.   
Element obiektywny winy jest wyłączony w wypadkach: 
a)obrony koniecznej która polega na odparciu pośredniego i bezpośredniego zamachu na 
jakiekolwiek dobro własne lub innej osoby; w takiej sytuacji wyrządzający szkodę 
napastnikowi nie ponosi odpowiedzialności. 
b)stanu wyższej konieczności który polega na istnieniu bezpośredniego zagrożenia dla dobra 
własnego lub cudzego nie wskutek zamachu człowieka, lecz wskutek innych zdarzeń, gdy 
przeciwdziałanie tym zdarzeniom wymaga koniecznego wyrządzenia szkody. Działający w 
stanie wyższej konieczności nie ponosi odpowiedzialności, o ile niebezpieczeństwa sam nie 
wywołał, a ratowane dobro jest oczywiście ważniejsze aniżeli dobro poświęcone.  
c) dozwolonej samopomocy która jest przewidziana przez przepisy prawa w zupełnie 
wyjątkowych wypadkach. 
d) zgody poszkodowanego w takim zakresie, w jakim podmiot może dysponować 
przysługującymi mu dobrami lub zezwalać na działania ingerujące w sferę tych dóbr.  

Element subiektywny winy wyłącza zaś niepoczytalność sprawcy w chwili 

wyrządzenia szkody, gdyż winę można przypisać jedynie osobie, która ma dostateczny 
stopień rozeznania oraz dostateczną swobodę kierowania własnym postępowaniem.  
 

Na zakończenie skrótowego przedstawienia odpowiedzialności deliktowej za własne 

czyny należy jeszcze wskazać na to, że w wypadku wyrządzenia szkody przez kilka osób, 
wszystkie one ponoszą odpowiedzialność odszkodowawczą solidarną.  
 

 

32 

116. Odpowiedzialność za cudze czyny 
 

Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, odpowiedzialność deliktowa za szkodę 

wyrządzoną przez inną osobę obejmuje trzy grupy wypadków: 
a)odpowiedzialność za niepoczytalnych 
b) odpowiedzialność za czyny osób, którymi się posłużono 
c) odpowiedzialność za podwładnego. 
Ad a) 
Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez osobę niepoczytalną ponosi ten, kto 
zobowiązany jest do nadzoru ustawowego (np. rodzice), umownego lub nawet faktycznego o 
charakterze stałym nad taką osobą, przy czym nadzorujący musi ponosić winę w nadzorze ( 
culpa in custodiendo). 
Ad b) 
Zgodnie z art. 429 k.c. ten kto powierza wykonanie czynności drugiemu, odpowiada za 
szkodę wyrządzoną przez osobę, którą się posłużono, o ile nastąpiło uchybienie co do wyboru 
właściwej osoby, a szkoda nastąpiła przy wykonywaniu (a nie przy okazji wykonywania) 
powierzonej czynności. Odpowiedzialność z art. 429 k.c. oparta jest na zasadzie winy w 
wyborze ( culpa in eligendo), przy czym ustawa statuuje domniemanie winy.  
Ad c). 
Na mocy art. 430 k.c. odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez podwładnego przy 
wykonywaniu powierzonych mu czynności ponosi przełożony. Odpowiedzialność ta oparta 
jest na zasadzie ryzyka, przy czym przełożony odpowiada za szkody wyrządzone z winy 
podwładnego.  
 
117. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej 
 

Zgodnie z przyjętą w judykaturze SN wykładnią art. 417 k.c. przepis ten statuował 

odrębną i samodzielną podstawę odpowiedzialności Skarbu Państwa za funkcjonariuszy 

przy spełnianiu następujących przesłanek: 
1) szkoda została wyrządzona przez funkcjonariusza państwowego. Pojęcie to 
obejmowało szeroki zakres podmiotów: 

a). pracowników organów władzy, administracji gospodarki państwowej (np. 

funkcjonariusz policji) oraz sędziów, prokuratorów i żołnierzy sił zbrojnych 

b). Osoby powołane w drodze wyboru do organu państwowego ( np.. posłowie, 

senatorowie, ławnicy) 

c). osoby działające na zlecenie organów władzy, administracji lub gospodarki 

państwowej; 
2) funkcjonariusz wyrządził szkodę „przy wykonywaniu powierzonej mu czynności” 
3) zachowanie się funkcjonariusza państwowego nosiło znamię bezprawności. 
 

Art. 77 ust. 1 Konstytucji stanowi bowiem, że każdy ma prawo do wynagrodzenia 

szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy 
publicznej. 
 
118. Odpowiedzialność za zwierzęta i rzeczy 
 

1. Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez zwierzęta ponosi ten, kto 

zwierze chowa lub się nim posługuje. Odpowiedzialność ta oparta jest na zasadzie winy w 

 

33 

nadzorze, przy czym art. 431 § 1 k.c. wprowadza domniemanie winy. Wyjątkowo w braku 
winy w nadzorze, odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez zwierzę może być oparta na 
zasadzie słuszności. 
 

2. Zgodnie z art. 433 k.c. odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wskutek 

wyrzucenia, wylania lub wypadnięcia czegoś z pomieszczenia ponosi ten, kto 
pomieszczenie zajmuje (choćby bez tytułu prawnego). Odpowiedzialność ta oparta jest na 
zasadzie ryzyka i można się od niej uwolnić tylko poprzez wykazanie jednej z trzech 
podstaw egzoneracyjnych: 
a) siły wyższej 
b) wyłącznie winy poszkodowanego 
c) wyłącznie winy osoby trzeciej, za którą zajmujący pomieszczenie nie ponosi 
odpowiedzialności i której działaniu nie mógł zapobiec. 
 
119. Odpowiedzialność za szkody wyrządzone w związku z użyciem siły przyrody 

Art. 435 § 1 k.c. Odpowiedzialność ta odnosi się do zdecydowanej większości fabryk, 

kopalń, hut, przedsiębiorstw komunikacji kolejowej, tramwajowej, trolejbusowej, a także 
komunikacji lotniczej, transportu drogowego itd. Podmiotem odpowiedzialnym- z mocy art. 
435 § 1 k.c.- jest osoba prowadząca przedsiębiorstwo lub zakład na własny rachunek. 
 

Zaostrzoną odpowiedzialność z art. 435 § 1 k.c. opartą na zasadzie ryzyka, 

wyłącza jedynie wykazanie istnienia przewidzianych w tym przepisie podstaw 
egzoneracyjnych: 
a). siły wyższej 
b). wyłącznej winy poszkodowanego 
c). wyłącznej winy osoby trzeciej, za którą prowadzący przedsiębiorstwo lub zakład nie 
ponosi odpowiedzialności. 
 
120. Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez ruch mechanicznych środków 
komunikacji 
 

Według art. 436 § 1 k.c. w zw. z art. 435 k.c. odpowiedzialność za szkody 

wyrządzone przez ruch mechanicznego środka komunikacji, poruszanego za pomocą sił 
przyrody ponosi – na zasadzie ryzyka – samoistny ( albo zależny, jeśli nastąpiło 
przekazanie pojazdu w posiadanie zależne) posiadacz tego środka.  
 

Odpowiedzialność posiadacza pojazdu komunikacyjnego rozciąga się na szkody 

wyrządzone komukolwiek, tj. kierowcy, innym osobom znajdującym się w pojeździe, ale też 
przechodniom itd.  
 
121. Problemy szczególne dotyczące naprawienia szkody deliktowej 
1. naprawienie szkody na osobie 
 

Zgodnie z kompensacyjną funkcją odpowiedzialności odszkodowawczej, naprawienie 

szkody powinno doprowadzić do wyrównania uszczerbku spowodowanego czynem 
niedozwolonym. 
 

Naprawienie majątkowej szkody na osobie, polegającej na spowodowaniu 

uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia obejmuje: 

 

34 

a)jednorazowe odszkodowanie na pokrycie wszelkich wynikłych z tego powodu kosztów (art. 
444 § 1 k.c.) 
b)rentę ( art. 444 § 2 k.c.). 
Ad a) 
Do kosztów wynikających z uszkodzenia ciała luz rozstroju zdrowia zalicz się m.in. 
koszty opieki lekarskiej, koszty transportu chorego, koszty nabycia aparatury usprawniającej 
inwalidów, ustawowy zarobek poszkodowanego.  
Ad b) 
Poszkodowany może się domagać odpowiedniej renty tylko wtedy, gdy wskutek szkody na 
osobie utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej, zwiększyły się jego 
potrzeby albo zmniejszyły się jego widoki powodzenia na przyszłość. 
 

Jeżeli poszkodowany w wyniku wyrządzonej mu szkody na osobie zmarł, 

wówczas określone osoby mogą domagać się następujących świadczeń; 
a) zwrotów kosztów leczenia i pogrzebu 
b)jednorazowego odszkodowania 
c odpowiedniej renty 
d)zadośćuczynienia za krzywdę. 

Ad a)Według art. 446 § 1 k.c. zobowiązany do naprawienia szkody powinien zwrócić 

koszty leczenia i pogrzebu poszkodowanego temu, kto je poniósł. 

Ad b)Zgodnie z art. 446 § 3 k.c. sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny 

zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne 
pogorszenie ich sytuacji życiowej. 

Ad c)Odpowiedniej renty mogą się domagać, na podstawie art. 446 § 2 k.c. osoby, 

względem których ciążył na zmarłym- poszkodowanym obowiązek alimentacyjny (renta 
obligatoryjna).  
 

 
Zadośćuczynienie pieniężne za doznane krzywdy może być przyznawane 

poszkodowanemu tylko w wypadkach w ustawie przewidzianych. Według art. 445 k.c. do 
tych wypadków zaliczamy: 
a) uszkodzenie ciała 
b)wywołanie rozstroju zdrowia 
c)pozbawienie człowieka wolności 
d) skłonienie za pomocą podstępu, gwałtu lub wykorzystania stosunku zależności do 
poddania się czynowi nierządnemu 
e)oraz przypadek z art. 446 § 4 k.c. 
 
122. Przedawnienie roszczeń z czynów niedozwolonych 
 

Art. 4421 k.c. wprowadza szczególne w stosunku do art. 118 i 120 k.c. terminy 

przedawnienia roszczeń o naprawienie szkody deliktowej, a mianowicie z upływem lat trzech 
od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej 
naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym 
nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, 
roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia 
popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i 

 

35 

o osobie obowiązanej do jej naprawienia. W razie wyrządzenia szkody na osobie, 
przedawnienie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat trzech od dnia, w którym 
poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. 
 
123. Podmioty i przedmiot wykonania zobowiązania 

1. osobisty charakter świadczenia dłużnika 

 

Wierzyciel może domagać się, ażeby dłużnik spełnił osobiście świadczenie tylko 

wtedy, gdy wynika to z treści czynności prawnej, z ustawy lub z właściwości świadczenia 
( art. 356 § 1 k.c.). Poza wyżej wymienionymi wypadkami, świadczenie może spełnić 
również osoba inna aniżeli dłużnik, o ile tylko działa ona za wiedzą i zgodą dłużnika.  

2. Przedmiot wykonania 

Treść zobowiązania wskazuje przedmiot wykonania. Prawidłowe wykonanie 
zobowiązania przez dłużnika wymaga spełnienia świadczenia w całości. Świadczenie może 
jednak być spełnione częściami, jeżeli wynika to z ustawy, orzeczenia sądowego lub z treści 
zobowiązania. 
 

Dłużnik powinien spełnić świadczenie należytej jakości, która określona jest 

najczęściej w treści zobowiązania. 
 
124. Miejsce i cza wykonywania zobowiązania 

1. Miejsce wykonywania zobowiązania 

 

Dla oznaczenia miejsca wykonania zobowiązania podstawowe znaczenie ma treść 

zobowiązania. Treść ta wynika z ustawy, z czynności prawnej bądź z właściwości 
zobowiązania. Jeżeli określone wyżej źródła milczą w kwestii miejsca wykonania 
zobowiązania, znajduje zastosowanie reguła ogólna, zgodnie z którą jest nim miejsce, gdzie w 
chwili powstania zobowiązania dłużnik miał swoje miejsce zamieszkania lub siedzibę. 
 

Odmiennie od reguły ogólnej ustala się miejsce spełnienia świadczenia pieniężnego. 

Ś

wiadczenie takie bowiem powinno być spełnione w miejscu zamieszkania lub siedzibie 

wierzyciela w chwili spełnienia świadczenia. 

2. Czas wykonywania zobowiązania 

 

Termin wykonania zobowiązania musi być oznaczony bądź ścisłą datą 

kalendarzową, bądź przez inne określenie dnia, w którym świadczenie powinno być 
spełnione. Z chwilą nadejścia terminu wykonania zobowiązania roszczenie wierzyciela do 
dłużnika o spełnienie świadczenia staje się wymagalne. 
 

Termin wykonania określonego zobowiązania oznaczony jest najczęściej przez 

same strony w treści tego zobowiązania albo też wynika z ustawy lub z właściwości 
zobowiązania. Jeżeli powyższe źródła nie wyznaczają terminu wykonania zobowiązania art. 
455 k.c. nakazuje spełnić świadczenie niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania 

ś

wiadczenia. Wezwanie to jest oświadczeniem woli złożonym dłużnikowi przez 

wierzyciela.  
 
125. Wykonanie zobowiązania o charakterze wzajemnym 
 

Stosunki zobowiązaniowe wynikające z umów wzajemnych charakteryzują się tym, 

ż

e każda ze stron jest zobowiązana do spełnienia świadczenia na rzecz drugiej strony, oraz 

 

36 

tym, że świadczenie jednej ze stron jest odpowiednikiem świadczenia drugiej strony (np. 
sprzedaż, dzierżawa, najem itp.). 
 

Z uwagi na ścisły związek między świadczeniami wzajemnymi kodeks cywilny 

statuuje ogólną zasadę, zgodnie z którą świadczenia te powinny być spełnione 
jednocześnie, chyba że z umowy, z ustawy albo z orzeczenia sądu (lub innego właściwego 
organu) wynika, że jedna strona zobowiązania powinna spełnić świadczenie wcześniej od 
drugiej (por. art. 488 § 1 k.c.). Konsekwencją obowiązywania zasady jednoczesności 
spełniania świadczeń wzajemnych jest reguła, według której każda ze stron może 
powstrzymać się ze spełnieniem świadczenia, dopóki druga strona nie zaofiaruje świadczenia 
wzajemnego ( tzw. exceptio non adimpleti coontractus – art. 488 § 2 k.c.). 
 
126. Prawo zatrzymania 
 

Instytucja prawa zatrzymania ( ius retentionis) polega na tym, że w określonych w 

ustawie wypadkach dłużnik może odmówić wykonania swego świadczenia do czasu, gdy 
wierzyciel nie zaspokoi lub przynajmniej nie zabezpieczy wykonania roszczenia, które 
dłużnik ma w stosunku do wierzyciela na podstawie innego tytułu prawnego. Kodeks cywilny 
przyznaje dłużnikowi prawo zatrzymania: 
a). w sytuacji, gdy jest zobowiązany do wydania rzeczy cudzej, dopóki nie nastąpi 
zaofiarowanie lub zabezpieczenie roszczeń o zwrot nakładów wyłożonych na rzecz oraz 
roszczeń o naprawienie szkody przez rzecz wyrządzonej. 
b). w razie odstąpienia od umowy, które pociąga za sobą powstanie obowiązku zwrotu 

ś

wiadczeń już uzyskanych przez strony – służy ono każdej ze stron do czasu, gdy nastąpi 

zwrot lub zabezpieczenie świadczenia kontrahenta. 
c). wynajmującemu jako dłużnikowi w wypadkach określonych w art. 671 § 2 k.c. 
 
127. Dowody wykonania zobowiązania 
 

Ciężar udowodnienia faktu wykonania zobowiązania spoczywa na dłużniku, gdyż 

on z tego faktu wywodzi skutki prawne. Dlatego też dłużnik, spełniając świadczenie, może 

żą

dać od wierzyciela wydania pokwitowania ( art. 462 § 1 k.c.). Takie pokwitowanie jest nie 

tylko dowodem spełnienie przez dłużnika świadczenia głównego, ale łączy się z nim też 
domniemanie, iż spełnione zostały świadczenia okresowe wymagalne wcześniej oraz iż 
dłużnik uiścił także należności uboczne, np. odsetki.  
 
128. Przesłanki i zasady kontraktowej odpowiedzialności dłużnika 
1. Przesłanki odpowiedzialności 
 

Podobnie jak przy reżimie odpowiedzialności deliktowej, przesłankami powstania 

odszkodowawczej odpowiedzialności ex contractu są: 
a)wyrządzenie wierzycielowi szkody rozumianej jako uszczerbek majątkowy 
b)powstanie szkody spowodowane przez niewykonanie lub nienależyte wykonanie 

zobowiązania przez dłużnika 
c)istnienie adekwatnego związku przyczynowego między niewykonaniem lub nienależytym 
wykonaniem zobowiązania a szkodą. 

 

37 

 

Zgodnie bowiem z art. 471 k.c. niewykonanie lub nienależyte wykonanie 

zobowiązania musi być następstwem okoliczności, za które dłużnik ponosi 
odpowiedzialność. 
2. Zasady odpowiedzialności 
 

„Jeżeli ze szczególnego przepisu ustawy albo z czynności prawnej nie wynika nic 

innego, dłużnik odpowiedzialny jest za niezachowanie należytej staranności”. W 
doktrynie przeważa pogląd, iż winę tworzą dwa elementy: obiektywny i subiektywny. 

Element obiektywny to bezprawność postępowania dłużnika, wyrażająca się w 

niewykonaniu lub nienależytym wykonaniu zobowiązania.  

Element subiektywny winy zaś wyraża się w podjęciu i przeprowadzeniu przez 

dłużnika decyzji, którą należy uznać za niewłaściwą, bądź też w braku podjęcia decyzji, 
którą dłużnik powinien podjąć i zrealizować.  
Najwyższy stopień winy stanowi wina umyślna, polegająca na tym, że dłużnik chce naruszyć 
obciążający go obowiązek powinnego zachowania się (dolus directus) albo też przewidując 
możliwości takiego naruszenia na to się godzi (dolus eventualis). Wina nieumyślna zaś, 
zwana na gruncie prawa cywilnego niedbalstwem, charakteryzuje się tym, że dłużnik nie 
zachowuje należytej staranności, chociaż powinien był i mógł ją zachować.  
 

Z mocy art. 473 k.c. strony mogą w umowie modyfikować zakres okoliczności, za 

które dłużnik nie będzie ponosił odpowiedzialności- z tym jednak, że niedopuszczalne jest 
umowne uchylenie odpowiedzialności dłużnika za szkodę, którą może on wyrządzić 
wierzycielowi umyślnie. Nie ma natomiast żadnych przeszkód, żeby strony rozszerzyły 
zakres odpowiedzialności dłużnika i oparły ją na zasadzie ryzyka.  
 

Ogromne znaczenie praktyczne ma ustawowe rozszerzenie odpowiedzialności 

dłużnika na mocy art. 474 k.c. Według tego przepisu, dłużnik ponosi odpowiedzialność na 
zasadzie ryzyka za szkody wyrządzone przez osoby, przy pomocy których wykonuje on 
zobowiązania lub którym wykonanie zobowiązania powierza, oraz za szkody wyrządzone 
przez jego przedstawicieli ustawowych.  
 
129. Następcza niemożliwość świadczenia 
 

Powstała już po zawiązaniu zobowiązania niemożliwość świadczenia, czyli tzw. 

następcza niemożliwość świadczenia jest jednym ze szczególnie unormowanych wypadków 
niewykonania zobowiązania przez dłużnika. Z punktu widzenia skutków, jakie prawo łączy 
z niemożliwością świadczenia, należy wyróżnić: 

1) niemożliwość świadczenia spowodowaną okolicznościami, za które dłużnik ponosi 

odpowiedzialność 

2) niemożliwość świadczenia wynikającą z innych przyczyn 
 

Ad 1) Gdy niemożliwość świadczenia jest następstwem okoliczności, za które dłużnik 
ponosi odpowiedzialność, wówczas znajduje zastosowanie art. 471 k.c. Obowiązek 

ś

wiadczenia zmienia się wtedy w obowiązek naprawienia szkody wynikłej z niewykonania 

lub nienależytego wykonania zobowiązania. 
Ad 2) Jeżeli niemożliwość świadczenia jest następstwem okoliczności, za które dłużnik 
nie ponosi odpowiedzialności, zobowiązanie wygasa (art. 475 § 1 k.c.), zaś dłużnik nie ma 
obowiązku naprawienia wynikłej szkody.  

 

38 

 
130. Opóźnienie a zwłoka dłużnika 
 

Opóźnienie ma miejsce wtedy, gdy niedotrzymanie terminu spełnienia świadczenia 

jest następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności. Zwłoka 
dłużnika zaś jest opóźnieniem kwalifikowanym, tj. będącym skutkiem okoliczności, za 
które dłużnik ponosi odpowiedzialność. Z art. 476 k.c. wynika obalane domniemanie prawne, 

ż

e niewykonanie zobowiązania w terminie ma postać zwłoki.  

 

Skutkiem prawnym opóźnienia w odniesieniu do zobowiązań pieniężnych jest – 

zgodnie z art. 482 § 1 k.c.- powstanie po stronie dłużnika obowiązku płacenia 

wierzycielowi odsetek za czas opóźnienia, chociażby wierzyciel nie poniósł z tego tytułu 

ż

adnej szkody. W odniesieniu do zobowiązań niepieniężnych nie powstają dla wierzyciela 

wskutek opóźnienia żadne szczególne uprawnienia.  
 

Skutki prawne zwłoki dłużnika przedstawiają się w sposób następujący: 

1) wierzyciel może domagać się nadal wykonania zobowiązania, a niezależnie od tego 
przysługuje mu roszczenie o naprawienie szkody wynikłej ze zwłoki (art. 471 § 1 k.c.). 
2) wyjątkowo jeżeli wskutek zwłoki dłużnika świadczenie utraciło dla wierzyciela całkowicie 
lub w przeważającym stopniu znaczenie, może on w ogóle świadczenia nie przyjąć i żądać 
naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania ( art. 477 § 2 k.c.) 
3) gdy w czasie trwania zwłoki rzecz oznaczona co do tożsamości zostanie utracona lub 
uszkodzona, wówczas dłużnika uwolni od odpowiedzialności jedynie dowód, że utrata lub 
uszkodzenie rzeczy nastąpiłyby także wtedy, gdyby świadczenie zostało spełnione w czasie 
właściwym (art. 478 k.c.) 
4) w wypadkach określonych w art. 479 i 480 k.c. zwłoka dłużnika upoważnia wierzyciela do 
tzw. wykonania zastępczego. 
 

Przy zobowiązaniach wzajemnych, w razie zwłoki jednej ze stron w wykonaniu 

ś

wiadczenia, druga strona może według swego wyboru:  

1) dochodzić wykonania zobowiązania i naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki 
2) albo też wyznaczyć drugiej stronie będącej w zwłoce odpowiedni termin dodatkowy do 
spełnienia świadczenia z zagrożeniem, iż w wypadku bezskutecznego upływu tego terminu 
będzie uprawniona do odstąpienia od umowy. 
 

W dwóch wypadkach wierzycielowi umowy wzajemnej wolno odstąpić od umowy 

bez wyznaczania stronie będącej w zwłoce dodatkowego terminu: 
1) gdy uprawnienie do odstąpienia od umowy zostało zastrzeżone między stronami na 
wypadek niewykonania zobowiązania w terminie ściśle oznaczonym 
2) gdy wykonanie zobowiązania przez jedna stronę po terminie nie miałoby dla drugiej strony 
znaczenia ze względu na właściwość zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez nią 
cel umowy, wiadomy stronie będącej w zwłoce.  
 
131. Kara umowna 
 

Kara umowna, zwana tez odszkodowaniem umownym, polega na tym że strony w 

umowie zastrzegają, iż jedna zapłaci drugiej określoną kwotę pieniężną w razie niewykonania 
lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego (art. 483 § 1 k.c.). 

 

39 

 

Dłużnik nie może bez zgody wierzyciela zwolnić się z zobowiązania przez zapłatę 

kary umownej. Funkcją kary umownej jest to, iż ma ona zastąpić odszkodowanie, chyba że 
strony umówiły się inaczej. 
 

Zastrzeżenie kary umownej ułatwia wierzycielowi realizację jego uprawnienia. Nie 

musi on bowiem wykazywać ani tego, że szkoda została wyrządzona, ani też jej wysokości.  
 

Obniżenie wysokości raz zastrzeżonej kary umownej jest w zasadzie 

niedopuszczalne. Kodeks cywilny zezwala na nie tylko w dwóch wypadkach:  
1) gdy zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane  
2) gdy kara jest rażąco wygórowana 
 
132. Zwłoka wierzyciela 
 

Zwłoka wierzyciela występuje wówczas, gdy wierzyciel bez uzasadnionego 

powodu: 
1) uchyla się od przyjęcia prawidłowo zaofiarowanego świadczenia 
2) odmawia dokonania czynności, bez której świadczenie nie może być spełnione 
3) oświadcza dłużnikowi, że świadczenia nie przyjmie 
 

Skutki prawne zwłoki wierzyciela są następujące: 

1) dłużnik może przede wszystkim złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego 
2) dłużnik może żądać od wierzyciela naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki 
3) istnienie zwłoki wierzyciela wyłącza możliwość kwalifikowania opóźnienia w spełnieniu 

ś

wiadczenia przez dłużnika jako zwłoki dłużnika ( art. 486 k.c.), gdyż takie opóźnienie 

dłużnika nie może być uznane za bezprawne. 
 
133. Zbieg odpowiedzialności kontraktowej i deliktowej 
 

Wyjaśniając powyższy przepis należy stwierdzić, że w razie zbiegu 

odpowiedzialności poszkodowany może- według swego wyboru- dochodzić 
odszkodowania bądź w ramach reżimu odpowiedzialności kontraktowej, bądź wdług 
reżimu odpowiedzialności deliktowej. 
 
134. Wygaśnięcie zobowiązania 

Główną przyczyną wygaśnięcia stosunku zobowiązaniowego jest spełnienie 

ś

wiadczenia przez dłużnika zgodnie z treścią zobowiązania i w sposób odpowiadający 

przesłankom wynikającym z art. 354 § 1 k.c. 
 
135. Wygaśnięcie zobowiązania z zaspokojeniem wierzyciela 
1. Świadczenie w miejsce wypełnienia 
 

Ś

wiadczenie w miejsce wypełnienia ( tzn. datio in solutum) polega na tym, że 

dłużnik w celu zwolnienia się z zobowiązania spełnia za zgodą wierzyciela świadczenie inne 
od pierwotnie ustalonego, a wierzyciel je przyjmuje ( art. 453 k.c.) np. dłużnik zamiast 
pożyczonej sumy użycza wierzycielowi szwajcarski zegarek. 
2. Odnowienie (nowacja) 
 

Odnowienie (nowacja) jest umową między wierzycielem, a dłużnikiem, w której 

strony postanawiają, że dotychczasowe zobowiązanie zostaje umorzone, a w jego miejsce 

 

40 

powstaje nowy stosunek zobowiązaniowy, różniący się od poprzedniego bądź świadczeniem, 
bądź podstawą prawną świadczenia.  
3. Potrącenie (kompensacja) 
 

Potrącenie (kompensacja) następuje wtedy, gdy dane podmioty będące wobec siebie 

wierzycielami nie spełniają – każdy oddzielnie – świadczeń, a jeden z nich zamiast spełniać 
swoje świadczenie umarza je przez zaliczenie świadczenia drugiej strony na poczet swojej 
należności (por. art. 498 k.c.). 
 

Potrącenie następuje –w świetle rozwiązania przyjętego w kodeksie cywilnym- 

poprzez oświadczenie woli jednego z wierzycieli, skierowanego do drugiego, przy 
spełnieniu określonych przesłanek ustawowych. Do potrącenia ustawowego nie jest więc 
wymagana zgoda drugiego wierzyciela; może ono nastąpić nawet wbrew jego woli. 
 

Przesłani potrącenia ustawowego: 

a). dwie osoby muszą być jednocześnie względem siebie wierzycielami i dłużnikami 
b). przedmiotem świadczeń oby stron są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone co 
do gatunku 
c). obie wierzytelności muszą być wymagalne 
d). wierzytelność osoby dokonującej potrącenia musi być zaskarżalna 
 

Skutkiem potrącenia jest umorzenie obu wierzytelności do wysokości 

wierzytelności niższej, następujące ex tunc. 
4. Złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego 
Dłużnik może złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego tylko w wypadkach, 
gdy upoważniają go do tego przepisy ustawowe. Chodzi tu m.in. o wypadki: 
a). zwłoki wierzyciela (art. 486 k.c.) 
b). gdy wskutek okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi, nie wie on, kto 
jest wierzycielem, albo nie zna miejsca zamieszkania lub siedziby wierzyciela 
c). gdy wierzyciel nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych ani też przedstawiciela 
ustawowego do przyjęcia świadczenia 
d). gdy z powodu innych okoliczności dotyczących osoby wierzyciela świadczenie nie może 
być spełnione ( art. 467 k.c.). 
 

Złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego może doprowadzić do 

zwolnienia się dłużnika z zobowiązania. Dzieje się tak wtedy, gdy złożenie było ważne, a 
dłużnik nie odebrał następnie przedmiotu z depozytu.  
 
136. Wygaśnięcie zobowiązania bez zaspokojenia wierzyciela 
1. Zwolnienie z długu 
 

Zwolnienie z długu jest umową wierzyciela z dłużnikiem, na mocy której wierzyciel 

zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje ( art. 508 k.c.). Ma ono – z punktu 
widzenia wierzyciela- charakter czynności prawnej rozporządzającej. Wskutek zwolnienia 
zobowiązanie wygasa z chwilą zawarcia przez strony umowy i ze skutkiem na przyszłość ( ex 
nunc), chyba że strony w umowie postanowią inaczej. 
2. Rozwiązanie stosunku prawnego 
 

Rozwiązanie stosunku prawnego jest również umową między wierzycielem a 

dłużnikiem, dopuszczalną w świetle zasady swobody umów, z tym, że jej skutki następują z 
reguły z mocą wsteczną, a strony powinny zwrócić sobie to, co już świadczyły. 

 

41 

3. Klauzula rebus sic stantibus 
 

Klauzula rebus sic stantibus polega – z teoretycznego punktu widzenia- na tym, że w 

razie istotnej zmiany stosunków w okresie między powstaniem zobowiązania a jego 
wykonaniem powinna nastąpić zmiana treści zobowiązania, a nawet wyjątkowo zobowiązanie 
powinno wygasnąć, bez spełnienia świadczenia. Klauzulę rebus sic stantibus przewidywał w 
art. 269 k.z. z 1993 r., a obecnie – od dnia 1 października 1990 r.- statuuje ją art. 357 k.c. 
4. Inne wypadki wygaśnięcia zobowiązania bez zaspokojenia wierzyciela 
 

Do innych wypadków wygaśnięcia zobowiązania bez zaspokojenia wierzyciela należy 

zaliczyć m. in. : 
a)śmierć wierzyciela lub dłużnika, jeżeli zobowiązanie ma charakter ściśle osobisty 
b)połączenie w jednej osobie praw wierzyciela i obowiązków dłużnika np. wskutek 
dziedziczenia lub fuzji osób prawnych 
c)zdarzenie wskazane w treści czynności prawnej np. warunek rozwiązujący itp. 
 

ZOBOWIĄZANIA CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA 

Rozdział XIV: Sprzedaż 

1. Pojęcie i cechy  

Sprzedaż  jest umową w, której jedna ze stron zobowiązuje się przenieść własność rzeczy i wydać ją 
drugiej osobie, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić za nią ustaoną cenę. 

DALSZE CECHY: 

 

Oprócz rzeczy przedmiotem sprzedaży mogą być także energia, gaz i prawa majątkowe  

 

Możliwa jest sprzedaż rzeczy jeszcze nieistniejących(sprzedaż rzeczy spodziewanej[cena jest 
zależna od ilości i jakości rzeczy powstałej, umowa zawarta pod warunkiem zawieszającym(rzecz 
musi powstać)], lub sprzedaż szansy). 

 

Jest możliwa sprzedaż rzeczy cudzej  

 

Przedmiot może być oznaczony indywidualnie lub rodzajowo   

 

Istnieją rzeczy wyłączone z obrotu cywilnoprawnego  

 

Cenę zawsze stanowi suma pieniężna (określona w umowie, lub na podstawi wymiernych 
wskaźników)- powinna stanowić w rozumieniu stron ekwiwalent transakcji  

 

Co do zasady nie wymaga szczególnej formy, jednak zależy to od przedmiotu sprzedaży  

CECHY 2: 

 

Konsensualna 

 

Odpłatna  

 

Wzajemna  

 

Zobowiązująca  

2. Obowiązki stron  

A. Obowiązki sprzedawcy  

 

Obowiązek przeniesienia na kupującego własności rzeczy lub prawa majątkowego 

 

Wydanie rzeczy kupującemu  

 

42 

B. Obowiązki kupującego  

 

Obowiązek zapłaty ceny  

 

Obowiązek odbioru rzeczy  

3. Dalsze skutki przejścia rzeczy 

 

Korzyści i ciężary – co do zasady jeśli strony nie uregulowały inaczej 

przechodzą one na kupującego z chwilą wydania rzeczy.  

 

Niebezpieczeństwo przypadkowej utraty rzeczy – do chwili wydania rzeczy 

ryzyko przypadkowej utraty rzeczy spoczywa na sprzedawcy, natomiast od chwili 
wydania spoczywa ono na kupującym (jeśli strony ustalił inny moment przejścia 
korzyści i ciężarów niebezpieczeństwo… poczytuje się że przechodzi na kupującego 
dopiero z tą chwilą) 

 

Wykonanie zobowiązań – co do zasady podlega ogólnym zasadom 

dotyczącym umów wzajemnych; wraz z szczególnymi unormowaniami art. 535 (nie 
jest możliwe jednostronne odstąpienie od umowy ) 

4. Rękojmia za wady  

A. Wady fizyczne i prawne  

Wady fizyczne: 

☯

 

Zmniejsza wartość rzeczy  

☯

 

Zmniejsza użyteczność rzeczy ze względu na cel oznaczony w umowie albo wynikający z 
okoliczności lub przeznaczenia rzeczy  

☯

 

Rzecz nie ma właściwości o których sprzedawca zapewniał kupującego  

☯

 

Rzecz zostaje wydana w stanie niezupełnym  

Wady prawne  

☯

 

Rzecz nie stanowi własności sprzedawcy  

☯

 

Rzecz jest obciążona prawem lub prawami osoby trzeciej  

B. Charakter odpowiedzialności  

W razie ujawnienia się wady rzeczy sprzedanej sprzedawca jest odpowiedzialny wobec kupującego za 
tą wadę; odpowiedzialność tu okreslona jest surowsza niż wynikałoby to z przepisów ogólnych: 

 

Odpowiedzialność niezależna od winy  sprzedawcy  

 

Niezależna od wykazania szkody spowodowanej przez wydanie rzeczy wadliwej 

 

Niezależna od wiedzy sprzedawcy o wadzie rzeczy  

 

Nie powstaje odpowiedzialność jeśli kupujący zdawał sobie sprawę z wady rzecz i mimo to 
zgodził się na zakup rzeczy  

 

Kupujący nie ma obowiązku zbadania rzeczy, chyba że wynika to z stosunków danego 
rodzaju  

C. Uprawnienia z tytułu rękojmi i ich wykonanie  

Wady fizyczne: 

1.

 

może odstąpić od umowy – w tym przypadku strony powinny zwrócić sobie świadczenia 
wzajemne  

2.

 

może żądać obniżenia ceny  

3.

 

w przypadku rzeczy oznaczonych co do gatunku może żądać dostarczenia takiej samej ilości 
rzeczy wolnych od wad i naprawienia szkody z wynikłej z opóźnienia  

 

43 

4.

 

w przypadku rzeczy oznaczonej co do tożsamości jeśli sprzedawca jest wytwórcą rzeczy może 
ządać naprawienia rzeczy  

przedawnienie roszczeń z tytułu wady rzeczy wygasa z upływem roku od jej wydania lub w przypadku 
budynków 3 lat, chyba, że przed przedawnieniem kupujący zawiadomił sprzedawcę o wadzie  

 

co do odpowiedzialności odszkodowawczej tzn jej zakresu istnieją rozbieżności w doktrynie  

Wady prawne 

  

1.

 

może odstąpić od umowy – w tym przypadku strony powinny zwrócić sobie świadczenia 
wzajemne  

2.

 

może żądać obniżenia ceny  

3.

 

w przypadku rzeczy oznaczonych co do gatunku może żądać dostarczenia takiej samej ilości 
rzeczy wolnych od wad i naprawienia szkody z wynikłej z opóźnienia  

Ponadto na wezwanie kupującego sprzedawca ma obowiązek stawienia się na rozprawie i wspierania 
go, pod rygorem oznaczonym w art. 573  

Roszczenia wygasają z upływem roku od dnia kiedy kupujący się dowiedział o istnieniu wad rzeczy  

Rozdział XVIII: Umowa o dzieło  

1. Umowa o dzieło 

Przez umowę o dzieło rozumiemy sytuację kiedy przyjmujący zamówienia zobowiązuje się do 
wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający zobowiązuje się ze swej strony do uiszczenia 
wynagrodzenia.  

 

Cechy umowy o dzieło:  

 

ogólne  

 

oznaczenie dzieła 

 

wynagrodzenie 

 

między stronami nie ma żadnego stosunku zależności 

 

dzieło musi mieć charakter samoistny a więc niezależny od dłużnika   

 

zawarcie umowy – zawarcie umowy o dzieło podlega ogólnym unormowaniom kodeksu 
cywilnego i nie wymaga szczególnej formy  

 

skutki prawne 

 

prawa i obowiązki przyjmującego 

 

wykonanie dzieła, jest też odpowiedzialny za jego jakość 

 

co do zasady nie wymaga się, żeby wykonywał dzieło osobiście, lecz może to wynikać to 
z umowy lub z istoty stosunku  

 

co do zasady dostarcza materiały do wykonania dzieła, chyba, że strony postanowiły 
inaczej, lub z przyjętych zwyczajów 

 

w toku tworzenia dzieła nie jest zobowiązany poleceniami zamawiającego  

 

zamawiający może przeprowadzić kontrolę wykonania w trakcie tworzenia dzieła i jeśli 
stwierdzi, ze dzieło jest wykonywane w sposób wadliwy lub sprzeczny z umową; może 
dać przyjmującemu termin na usuniecie nieprawidłowości po bezskutecznym upływie 
terminu może odstąpić od umowy  

 

44 

 

po wykowaniu dzieła ma obowiązek przekazać go zamawiającemu  

 

prawa i obowiązki zamawiającego  

 

uiszczenie wynagrodzenia  

 

wynagrodzenie ryczałtowe – oznacza wynagrodzenie za całość dziela w jednej 
sumie, w takiej sytuacji przyjmujący nie może żądać podwyższenia ceny dzieła, nawet 
jeśli podczas składania zamówienia nie można było przewidzieć właściwych kosztów  

 

wynagrodzenie kosztorysowe – oznacza wynagrodzenie ustalone na podstawie 
zestawienia planowanych prac i przewidywalnych kosztów.  

 

Dopłata za prace dodatkowe(po uzyskaniu zgody zamawiającego) 
(i)

 

Kiedy kosztorys sporządził przyjmujący zamówienie – może żądać 
podwyższenia wynagrodzenia tylko wtedy, gdy mimo zachowania należytej 
staranności nie mógł przewidzieć konieczności prac dodatkowych  

(ii)

 

Kiedy kosztorys sporządził zamawiający – zawsze gdy jest to konieczne  

 

Obowiązek współdziałania z przyjmującym kiedy bez tego świadczenie nie może być 
wykonane 

 

Odebrania dzieła  

 

Niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia dzieła spoczywa co do zasady na 
przyjmującym zamówienie do chwili przekazania dzieła.  

 

Wyjątki: 

 

O ile zamawiający dostarczył materiały on odpowiada za jakość tych materiałów  

 

O ile dzieło zostało uszkodzone w wyniku wskazówek zamawiającego 

 

Rękojmia za wady – uregulowania takie same jak przy sprzedaży  

 

Zakończenie stosunku prawnego  

 

Wykonanie świadczenia  

 

Zamawiający może w każdej chwili odstąpić od umowy z zastrzeżeniem uiszczenia 
wynagrodzenia  

 

Wyjątkowo kiedy śmierć przyjmującego zamówienie, jeśli wykonanie dzieła wymaga jego 
szczególnych umiejętności 

Rozdział XX: Najem  

1. Pojecie i cechy  

Najem – jest to sytuacja w której wynajmujący zobowiązuje się oddać rzecz najemcy do używania 
przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a najemca zobowiązuje się uiszczać wynajmującemu czynsz.  

Przedmiotem najmu  - mogą być zarówno ruchomości jak i nieruchomości, najem może dotyczyć 
także części rzeczy a nawet jej części składowej.  

Czas – czas najmu morze być oznaczony lub nieoznaczony, po upływie okresu najmu rzecz powinna 
być zwrócona wy najmującemu  

Czynsz – może być oznaczony w pieniądzach jak i w innym świadczeniu  

Nie wymaga szczególnej formy – jednak najem nieruchomości lub lokalu na czas dłuższy niż rok  
powinien być zawarty w formie pisemnej(inaczej taką umowę poczytuje się za zawartą na czas 
nieoznaczony) 

Najem jest umową konsensualną, odpłatną i wzajemną 

 

45 

2. Prawa i obowiązki stron 

A. obowiązki wynajmującego  

 

Obowiązek wydania rzeczy, w stanie przydatnym do umówionego użytku, termin wydania w 
razie nieokreślenia w umowie powinien nastąpić niezwłocznie po wezwaniu wynajmującego   

 

Obowiązek umożliwienia korzystania z rzeczy 

 

Powinien utrzymywać rzecz w stanie zdatnym do użytku  

 

Ma obowiązek zapewnić najemcy niezbędną ochronę wobec osób trzecich 

 

W przypadku niepłacenia czynszu za dwa okresy rozliczeniowe wynajmujący może 
wypowiedzieć stosunek bez zachowania terminów wypowiedzenia  

 

Na zabezpieczenie płacenia czynszu przysługuje mu ustawowe prawo zastawu na rzeczach 
ruchowych najemcy wniesionych do przedmiotu najmu  

B. Obowiązki najemcy  

 

Obowiązek używania rzeczy w należyty sposób 

 

Od chwili wydania rzeczy powinien się troszczyć o nią 

 

Powinien sam ponosić drobne wydatki związane z używaniem rzeczy  

 

Ma prawo wezwać wynajmującego do naprawienia rzeczy w określonym czasie w razie nie 
naprawienia jest upoważniony do jej naprawienia na koszt wynajmującego  

 

Ma obowiązek zwrotu rzeczy w stanie niepogorszonym  

 

 Uiszczanie czynszu, w przypadku braku umownego określenia z góry  za każdy miesiąc(w 
przypadkach najmu dłuższego niż miesiąc do 10 dnia miesiąca ) 

 

 nie może używać rzeczy w sposób sprzeczny z umową bez uprzedniej zgody 
wynajmującego 

3. Rękojmia za wady  

podstawa rękojmi jest ujawnienie się wady, która ogranicza przydatność rzeczy do umówionego 
użytku.  

Odpowiedzialność z tytuł rękojmi nie jest zależna od winy czy wiedzy wynajmującego, nie wyłącza 
też odpowiedzialności na zasadach ogólnych.  

Zawiadomienie wynajmującego przed wypowiedzeniem najmu jest obowiązkowe tylko wtedy kiedy 
wadę rzeczy da się usunąć .  

Najemca może też żądać obniżenia czynszu oraz zwrotu czynszu nadpłaconego, a także rozwiązać 
stosunek najmu bez zachowania ustawowych terminów(w przypadku kiedy wynajmujący nie naprawił 
rzeczy w oznaczonym terminie a także kiedy rzeczy nie da się naprawić). 

4. Zmiana w osobie wynajmującego lub najemcy  

 przeniesienie całego stosunku prawnego na osobę trzcią jest niedopuszczalne bez zgody drugiej 
strony stosunku.  

Jednak w przypadku zbycia rzeczy przez wynajmującego, jest to możliwe. W takiej sytuacji nabywca 
staje się sukcesorem uniwersalnym wynajmującego. Posiada tez prawo wypowiedzenia stosunku z 
zachowaniem ustawowych terminów. Uprawnienie to nie przysługuje jednak gdy: 

1.

 

umowa najmu została zawarta na piśmie na czas oznaczony z data pewną, a rzecz najemcy 
wydana  

2.

 

gdy przedmiotem najmu jest nieruchomość, a najem został wpisany do księgo wieczystej  

 

46 

5. Podnajem  

jeśli umowa tego nie zabrania najemca morze oddac wynajmowaną rzecz osobie trzeciej w podnajem 
albo do bezpłatnego używania. Prawa podnajemcy są zawsze uzależnione od praw najemcy tj. np. 
wygasają najpóźniej kiedy wygasa umowa najmu najemcy  

6. Zakończenie stosunku prawnego  

 

Z upływem czasu na jaki został zawarty  

 

Najem zawarty na czas oznaczony  - z upływem czasu oznaczonego jednak po upływie 10 
lat poczytuje się, że został zawarty na czas nieoznaczony  

 

Gdy po up[ływie oznaczonego terminu najemca nadal używa przedmiotu najmu – 
poczytuje się, że najem został zawarty na czas nieoznaczony  

 

Najem zawarty na czas nieoznaczony jest rozwiązywana po wypowiedzeniu z zachowaniem 
ustawowych terminów  

 

Gdy czynsz jest płacony w okresach dłuższych niż miesiąc –najem można wypowiedzieć 
najpóźniej na trzy miesiące naprzód na koniec kwartału kalendarzowego  

 

Gdy czynsz jest płacony w okresach miesięcznych  - na miesiąc naprzód na koniec 
miesiąca kalendarzowego  

 

Gdy czynsz jest uiszczany w okresach krótszych niż miesiąc – na trzy dni naprzód 

 

Gdy czynsz jest płacony codziennie – na jeden dzień naprzód  

 

Gdy kontrahent nie wywiązuje się z swoich obowiązków 

 

Po zbyciu rzeczy przez wynajmującego ( z zachowaniem ustawowych terminów) 

 

Przy korzystaniu z uprawnień wynikających z rękojmi  

 

Wygaśnięcie przedmiotu najmu powoduje:  obowiązek zwrotu przedmiotu najmu, rzecz należy 
zwrócić w stanie nie pogorszonym(poza zużyciem, które jest następstwem zwykłego korzystania z 
rzeczy ) 

Jeżeli najemca poczynił ulepszenia rzeczy, wynajmujący może żądać od niego przywrócenia rzeczy do 
stanu poprzedniego, albo zatrzymać ulepszenia za zapłatą ich wartości.  

Roszczenia stron(tzn. zapłatę za zwrot rzeczy uszkodzonej, albo zwrotu sumy za ulepszenie rzeczy) 
przedawniają się z upływem roku. 

7. Najem lokali   

A. modyfikacje regół ogólnych z KC 

 

Możliwość wypowiedzenia bez zachowania ustawowych terminów w razie ujawnienia się 
wad zagrażających zdrowiu.  

 

Obowiązek współdziałania wynajmującego i najemcy kiedy ten ostatni zaklada urzedzenia 
niezbędne do prawidłowego korzystania z lokalu  

 

Możliwość zmiany dotychczasowej wysokości czynszu w umowach zawartych na czas 
nieoznaczony 

 

Ochrona petytoryjna najemcy, przez odesłanie do odpowiednich uregulowań dotyczących 
ochrony własności  

 

Wspólność najmu lokalu przez małżonków powstaje niezależni od ich rozliczeń majątkowych  

 

Wstąpienie ex lege w stosunek najmu w przypadku śmierci najemcy jego spadkobierców 

 

Inne  

B. Modyfikacje regół ogólnych z ustawy o ochronie praw lokatorów  

 

 

47 

Rozdział XXI: Dzierżawa 

1. Umowa dzierżawy  

Dzierżawa jest umową w której wydzierżawiając zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz do 
używania i pobierania z niej pożytków przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a dzierżawca 
zobowiązuje się uiszczać wydzierżawiającemu ustalony czynsz.  

Do spraw nieuregulowanych szczególnie stosuje się przepisy dotyczące najmu.  

Czynsz poza formami określonymi w najmie, może być płacony również w ułamku części pożytków z 
rzeczy lub prawa. W przypadku braku unormowania jest płacony półrocznie z dołu.  

Dzierżawca ma obowiązek utrzymać rzecz  stanie nie pogorszonym, ma też obowiązek zwrócić rzecz 
wydzieżawiajacemu w stanie określonym umową. Nie może zmieniać przeznaczenia dzierżawy.  

Jeśli z przyczyn niezawinionych i niezależnych od dzierżawcy, przychód z rzeczy w stopniu 
znacznym się obniżył,  może on żądać obniżenia czynszu   

Rozdział XXII: Użyczenie  

1. Umowa użyczenia  

Użyczenie jest umową w której użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas 
oznaczony lub nieoznaczony na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy.  

Umowa użyczenia jest umową realną.  

Prawa i obowiązki stron 

Użyczający  

 

Główny obowiązek użyczającego sprowadza się do wydania rzeczy 

 

 nie przeszkadzanie kontrahentowi w jej używaniu przez czas trwania stosunku. 

 

 Nie ma natomiast obowiązku utrzymania rzeczy w określonym stanie(używalności).  

 

Jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną przez wadę użyczanej rzeczy o której wiedział 
(chyba, ze o niej zawiadomił). 

Biorcy  

 

Na biorącym ciąży obowiązek pieczy i używania rzeczy w sposób zgodny z umową(lub w 
braku umowy zgodnie z przeznaczeniem rzeczy); 

 

nie może bez zgody użyczającego przekazać rzeczy innej osobie 

 

 w razie naruszenie swoich obowiązków naraża się na odpowiedzialność z tytułu casus 
mixtus lub obowiązek natychmiastowego zwrotu rzeczy 

zakończenie stosunku prawnego 

 

niedochowanie obowiązków przez biorącego 

 

gdy umowa zawarta na czas oznaczony kiedy minie ten czas 

 

gdy umowa zawarta na czas nieoznaczony po spełnieniu czynności do której realizacji rzecz 
została użyczona lub po upływie czasu potrzebnego na dokonanie tej czynności  

 

możliwość wypowiedzenia umowy przez użyczającego gdy rzecz stanie mu się potrzebna z 
przyczyn nieprzewidzianych przy zawieraniu umowy  

 

48 

Rozdział XXIII: Pożyczka  

1. Umowa pożyczki  

Przez umowę pożyczki dający pożyczka zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną 
ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić  tę 
samą ilość pieniędzy lub tę samą ilość rzeczy oznaczonych co do gatunku i tej samej jakości.  

Cechy: 

 

Umowa pożyczki jest umową konsensualną, 

 

Dwustronnie zobowiązującą(nigdy wzajemną) 

 

Pożyczka odpłatna wymaga oznaczenia w osobnej klauzuli umownej.  

 

Umowa pożyczki nie wymaga szczególnej formy jednak umowa pożyczki sumy 
przekraczającej 500 zł powinna być zawarta na piśmie(przepisy szczególne mogą żądać tej 
formy bez określenia konkretnej sumy) 

Prawa i obowiązki stron: 

Dający pożyczkę  

 

Głównym obowiązkiem jest wydać przedmiot pożyczki. Wolno mu odmówić 

wydania: 

o

 

Gdy po zawarciu umowy pożyczki jej zwrot staje się wątpliwy z powodu złego stanu 
majątkowego drugiej strony, o czym dający pożyczkę nie wiedział i nie mógł się z 
łatwością dowiedzieć 

o

 

Gdy biorący pożyczkę nie składa o nią roszczenia przez okres 6 miesięcy 

 

Jest zobowiązany do rękojmi za wady rzeczy stanowiącej pożyczkę nie pieniężną 

Biorący pożyczkę 

 

Gdy weźmie pożyczkę ma obowiązek jej zwrotu  

Termin i zabezpieczenie stron  

Termin zwrotu pożyczki określa z reguły umowa, w braku unormowania dłużnik jest zobowiązany do 
zwrotu pożyczki po wypowiedzeniu przez dającego  

2. Umowa o kredyt bankowy  

przez umowę kredytową bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony 
w umowie określoną kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na określony cel, a kredytobiorca 
zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, do zwrotu kwoty 
wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w umówionym terminie spłaty oraz do zapłaty prowizji od 
przeznaczonego kredytu. 

Rozdział XXIV: Umowa rachunku bankowego  

1. Umowa rachunku bankowego  

Przez umowę rachunku bankowego bank zobowiązuje się wobec posiadacza rachunku, na czas 
oznaczony lub nieoznaczony, do przechowywania jego środków pieniężnych.  

Prawa i obowiązki stron  

 

49 

Bank 

 

Obowiązek zwrotu całości lub części środków klienta na każde jego żądanie, chyba, że umowa 
wymaga do tego wypowiedzenia  

 

Obowiązek wykonania przekazanych przez klienta rozliczeń na rachunku 

 

Przesłanie posiadaczowi rachunku informacji z wysokością salda 

Posiadacz 

 

Obowiązki wynikające z poszczególnych umów z bankiem  

 

Obowiązek zgłoszenia niezgodności salda w ciągu 14 dni od otrzymania salda 

 

Obowiązek informacji w razie zmiany miejsca zamieszkania lub siedziby  

Zakończenie stosunku prawnego  

Gdy umowa jest zawarta na czas nieoznaczony można ja rozwiązać w dowolnym czasie przez 
wypowiedzenie(jednak bank może wypowiedzieć klientowi umowę tylko z ważnych powodów). 
Roszczenie o zwrot wkładu nie ulega przedawnieniu do czasu zgłoszenia go do kontrahenta  

Rozdział XXV: Zlecenie 

1. Zlecenie  

Przez zlecenie rozumiemy sytuacje kiedy przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania 
określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. W braku odmiennej umowy zlecenie poczytuje 
się jako umocowanie do dokonania tej czynności.  

 Metody wykonania :  

 

Pełnomocnictwo – w imieniu i na rachunek zamawiającego  

 

Zastępstwo pośrednie – tylko na rachunek zamawiającego  

 

Cechy umowy zlecenia;  

 

Zawarcie umowy – nie wymaga szczególnej formy  

 

Skutki prawne: 

 

Prawa i obowiązki przyjmującego zlecenie: 

 

Wykonanie usługi  

 

Sposób wykonania pozostawiony jest co do zasady zleceniobiorcy, mogą być mu jednak 
wskazania czy instrukcje, których powinien respektować 

 

Co do zasady powinien wykonać usługę osobiście, w przypadku powierzenia osobie 
trzeciej istnieją rozmaite ograniczenia głównie jeśli chodzi o odpowiedzialność: 

 

Gdy powierzenie osobie trzeciej było nieuzasadnione i doszło do utraty Lub 
uszkodzenia casus mixtus (art. 739) 

 

Odpowiada w zakresie winy w wyborze w przypadku kiedy wolno mu było powierzyć 
wykonanie, po odpowiednim poinformowaniu zleceniodawcy  

 

 Udzielenie dającemu zlecenie odpowiednich wiadomości o przebiegu sprawy, a z chwilą 
jej zakończenia złożenie sprawozdania 

 

Prawa i obowiązki zleceniodawcy  

 

Obowiązek zwrotu wydatków 

 

Na żądanie przyjmującemu powinien udzielić zaliczki  

 

W przypadku kiedy zlecenie jest odpłatne ma obowiązek uiszczenia wynagrodzenia  

 

Zakończenie stosunku prawnego  

 

Wykonanie usługi  

 

Zwykłe powody ustania zobowiązań  

 

50 

 

Wypowiedzenie ze skutkiem natychmiastowym(każda ze stron)ex nunc 

 

Ś

mierć przyjmującego ze stron lub utrata przez nią zdolności prawnej  

 

Inne określone w umowie  

 

Rozdział XXVI: Prowadzenie cudzych spraw bez 

zlecenia 

1. Cechy 

Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia staje się źródłem zobowiązania pozaumownego. 
Zobowiązanie to powstaje, gdy następuje fakt dobrowolnego prowadzeni cudzej sprawy – mimo braku 
tytułu prawnego, wówczas rodzą się pewne prawa i obowiązki po obu stronach stosunku.  

Przesłanką zobowiązania jest odjecie prowadzenia sprawy jako cudzej. 

2. Skutki prawne  

Obowiązki i prawa  Prowadzącego: 

 

Prowadzenie cudzych spraw z korzyścią dla osoby wobec, której prowadzi się sprawę 

 

Korzyść powinna być zamierzona i realizowana tak jak tego wymaga jej charakter 

 

Gdy tylko będzie to możliwe ma obowiązek poinformować osobę której sprawy się 
prowadzi, i stosownie do sytuacji powinien albo kierować się zaleceniami korzystającego 
albo prowadzić dalej dopóki czerpiący korzyści będzie mógł się sprawą sam zająć 

 

Jeśli korzystający zażąda zaprzestania prowadzenia czynności, prowadzący powinien 
zaprzestać dokonywania czynności. 

 

Jeśli prowadzący ratuje cudze dobro odpowiada tylko za winę umyślną lub rażące 
niedbalstwo 

 

Jeżeli prowadzący prowadzi cudze sprawy wbrew wiadomej mu jego woli, nie odpowiada 
tylko wtedy kiedy ta wola jest sprzeczna z ustawą  

Obowiązki drugiej strony 

 

Obowiązek zwrotu wydatków i nakładów(jednak tylko wtedy kiedy: 

o

 

 prowadzący działa zgodnie ze swoimi obowiązkami 

o

 

wydatki są uzasadnione 

 

Jeżeli potwierdzi czynność ex post nadaje to stosunkowi charakter umowny{co do zasady 
zlecenia} 

3. Zakończenie stosunku prawnego  

☯

 

Kończy się wraz z zakończeniem sprawy i uregulowania wzajemnych roszczeń   

☯

 

W razie śmierci prowadzącego cudzą sprawę  

☯

 

Co do zasady także żądanie zaprzestania kontynuowania sprawy 

4. Przypadki zbliżone  

☯

 

Kiedy jest w błędnym przekonaniu, ze prowadzi własną sprawę, gdy w rzeczywistości jest to 
sprawa cudza. 

 

51 

Rozdział XXVII: Umowa agencyjna  

1. umowa agencyjna  

Przez umowę agencyjna rozumiemy sytuacje kiedy przyjmujący lecenie(agent) zobowiązuje się w 
zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa do stałego pośrednictwa za wynagrodzeniem, przy 
zawieraniu umów z klientami na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy, albo do zawierania ich w 
jego imieniu za wynagrodzeniem  

 

Rodzaje powiązania: 

 

Umowa pośrednictwa – stałego pośrednictwa przy zawieraniu umów  

 

Umowa o typie przedstawicielskim – zobowiązująca agenta do zawierania agenta do zawierania 
umów w imieniu dającego zlecenie (konieczność wyraźnego umocowania, brak umocowania nie 
będzie ponosił nieważności jeśli umowa będzie niezwłocznie potwierdzona) 

 

Szczególną postacią umowy agencyjnej jest umowa, w której agent zobowiązuje się co do spełnienia 
zobowiązania przez klienta.  

Prawa i obowiązki stron umowy  

Obowiązki agenta 

 

Jest zobowiązany do zawierania bądź pośredniczenia w zawarciu umowy z klientami 

 

Obowiązek starannego działania  

 

W przypadku umowy del credere zobowiazuje się do spełnienia zobowiązania przez klienta  

 

Przekazywanie wszelkich informacji mających znaczenie dla dającego zlecenie  

 

Jest zobowiązanyc do przestrzegania wskazówek dającego zlecenie  

Obowiązki dającego zlecenie  

 

Powinien przekazywać agentowi dokumenty i informacje niezbędne do wykonania umowy  

 

Jest zobowiązany do informacji agenta dot. Umów w których on pośredniczył, lub zwarł  

 

Zapłata wynagrodzenie dla agenta(może być ukształtowane w formie prowizji) 

 

Zakończenie umowy agencyjnej 

 

Zawarta na czas oznaczony – z upływem czasu na jaki została zawarta, jeśli jest dalej 
wykonywana poczytuje się, że jest zawarta na czas nieoznaczony   

 

Zawarta na czas nieoznaczony – minimalne terminy wypowiedzenia 1 miesiąc naprzód w 
pierwszym roku; 2 miesiące naprzód w 2 roku  i 3 miesiące w następnych latach.  

 

Inne niezależnie od powyższych każda ze stron może w każdej chwili wypowiedzieć umowę w 
przypadku niewykonania obowiązków przez jedną ze stron lub zaistnienia nadzwyczajnych 
okoliczności  

Ś

wiadczenia wyrównawcze – stanowią formie dodatkowego wynagrodzenia agenta który z chwilą 

rozwiązania umowy jest pozbawiony możliwości czerpania korzyści z działań, które podejmował 
wcześniej, pod warunkiem, że przemawiają za tym względy słuszności,  

 

52 

 

Ograniczenie na przyszłość konkurencyjnej działalności agenta -  jest dopuszczalne jednak tylko 
w określonym zakresie(czyli dotyczy grupy klientów, obszaru geograficznego, rodzaju towarów i 
usług) i na okres nie dłuższy niż dwa lata. 

Rozdział XXVIII: Umowa leasingu 

1. Umowa leasingu  

Przez umowę leasingu finansujący zobowiązuje się, w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa, 
nabyć rzeczom oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w umowie i oddać rzecz 
korzystającemu do używania bądź używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony z kupujący 
zobowiązuje się zapłacić finansującemu w określonych ratach wynagrodzenie pieniężne równe co 
najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy  

Podstawowe obowiązki stron  

☯

 

Po stronie finansującego – nabycie określonej rzeczy i oddanie jej do używania biorącemu 

☯

 

Po stronie użytkownika – zwrot w częściach przynajmniej kosztu nabycia rzeczy przez 
finansującego  

Cechy umowy leasingu  

 

Dwustronnie zobowiązująca 

 

Odpłatna  

 

Wzajemna  

 

 

Istnieje wymóg zachowania formy pisemnej  

 

Zagadnienia szczegółowe 

 

Ryzyko przypadkowej utraty rzeczy podczas korzystania z niej spoczywa na 
korzystającym, chyba że finansujący ponosi za nie odpowiedzialność  

 

To samo tyczy się wad rzeczy 

 

Finansujący nie może bez żądania korzystającego, nie może odstąpić od umowy ze 
zbywcą z powodu wad rzeczy 

 

Jeśli umowa ze zbywcą zostanie rozwiązana umowa z korzystającym też jest 
rozwiązana, a finansujący może żądać od korzystającego wszystkich nie uiszczonych 
rat pomniejszonych o to co skorzystał z powodu natychmiastowej spłaty  

 

Spóźnienie się z przynajmniej jedną ratą upoważnia finansującego do wyznaczenia 
korzystającemu terminu na uzupełnienie zaległości z zastrzeżeniem wypowiedzenia  
skutki tak jak wyżej  

Rozdział XXIX: Komis  

1. Umowa komisu  

przez umowę komisu przyjmujący zlecenie(komisant) zobowiązuje się w zakresie działalności 
swojego przedsiębiorstwa, do kupna lub sprzedaży rzeczy ruchomych  na rachunek dającego 

 

53 

zlecenie(komitenta), lecz w imieniu własnym, ten zaś zobowiązuje się do zapłaty wynagrodzenia 
pieniężnego w formie prowizji.  

Komisant wobec osób trzecich jest zawsze stroną umowy, a więc zbywcą lub nabywcą i na nim ciążą 
obowiązki wynikające ze sprzedaży  

Czynności dokonane przez komisanta SA dokonane zawsze na rachunek komitenta  

 Cechy: 

 

Zobowiązująca 

 

Odpłatna  

 

Wzajemna 

Na poczet należności komisantowi przysługuj ustawowe prawo zastawu na rzeczach stanowiących 
przedmiot komisu  

Rozdział XXX: Przewóz 

1. Przewóz osób 

Przez umowę przewozu przewoźnik zobowiązuje się w zakresie działalności swojego 
przedsiębiorstwa do przewozu osób lub rzeczy a jego kontrahent do uiszczenia wynagrodzenia 
za przewóz.  

Essentialia:\ 

 

Ustalenie przedmiotu i podmiotu przewozu  

 

Ustalenie trasy  

 

oraz ustalenie wynagrodzenia 

cechy: 

 

zobowiązująca  

 

odpłatna  

 

wzajemna  

 

konsensualna ( niekiedy ma charakter realny) 

 

umowa określonego rezultatu  

2. Skutki prawne  

I. Przewóz osób  

Co do zasady przewóz osób podlega regułom ogólnym wspomaganych przez przepisy o umowie o 
dzieło  

Obowiązki przewoźnika:  

1.

 

zapewnienie odpowiednich warunków higieny, bezpieczeństwa oraz wygód w zakresie 
wymagalnym przez rodzaj transportu  

2.

 

obowiązek troski o dobra podróżnego 

prawa i obowiązki podróżnego  

1.

 

może przewozić bagaż, którym opiekuje się sam lub powierza go kierowcy  

 

54 

a.

 

w pierwszym przypadku kierowca ponosi odpowiedzialność tylko wtedy kiedy szkoda 
wynikła z jego winy umyślnej lub w wyniku rażącego niedbalstwa Lu osób 
współwykonujących zadanie lub wykonujących z jego polecenia  

b.

 

w drugim przypadku zastosowanie mają przepisy dotyczące przewozu rzeczy  

II. Przewóz rzeczy  

Charakterystyczne  tej materii jest możliwość występowania więcej niż jednej strony (1\. Właściciel 
rzeczy, 2 wysyłający, 3 przewożący, 4 odbierający). 

Częstym zjawiskiem przy przewozie rzeczy SA tzw. Listy przewozowe – dokument konkretyzujący 
warunki umowy o przewóz w sposób dostępny dla wszystkich podmiotów uczestniczących w 
przewozie przesyłki tj. wysyłającego, odbiorcy i przewoźnika. Możże być to dokument 
jednostronny(wysyłający) lub dwustronny(wysyłając- przewoźnik). Przewoźnik może żądać 
wystawienia listu przewozowego a wysyłający może żądać od niego odpisu. List spelnia w zasadzie 
trzy funkcje: 

 

dowodową  

 

legitymacyjną  

 

instrukcyjno-informacyjną 

obowiązki wysyłającego 

 

powinien przygotować przesyłkę do transportu  

 

dostarczyć ją przewoźnikowi w oznaczonym miejscu i czasie  

 

wydać przewoźnikowi dokumenty niezbędne ze względów przepisów porządkowych i 
podatkowych  

 

uiszczenie wynagrodzenia za przewóz  

 

w braku uregulowania umownego płatne po wykonaniu świadczenia  

obowiązki przewoźnika 

 

odebrać, przewieźć, przekazać przesyłkę  

 

w razie wystąpienia przeszkód w przesyłce powinien zawiadomić 

wysyłającego i czekać na jego dyspozycje i zawiadomić odbiorcę; a nawet w 
pewnych przypadkach sprzedać ją na rachunek kontrahenta  

 

`powinien dochować należytej staranności podczas przewozu rzeczy 

 

jego odpowiedzialność za rzecz podlega ogólnym zasadom z 

zastrzeżeniem, z zastrzeżeniem, że odpowiada za utratę ubytek i uszkodzenie 
rzeczy od momentu odbioru aż do momentu wydania rzeczy w granicach 
zwykłej wartości przesyłki chyba że szkoda powstała w warunkach winy 
umyślnej lub w wyniku rażącego niedbalstwa. {co do pieniędzy kosztowności 
itd. Zasada ta utrzymuje się jeśli ich wartość została przewoźnikowi 
uprzednio zakomunikowana 

 

może przekazać przewóz innemu przewoźnikowi lecz odpowiada za 

jego czyny jak za czyny własne  

 

dla zabezpieczenia roszczeń przewoźnika służy mu ustawowe prawo 

zastawu na rzeczach przewożonych dopóki znajduje się w jego rękach lub 
osób za które odpowiada 

 

kiedy odbiorca nie chce odebrac przesyłki może natychmiast 

zawiadomić wysyłającego  

prawa i obowiązki odbiorcy przesyłki  

kiedy odbiorcą nie jest wysyłający a osoba trzecia ta osoba nabywa pewne prawa jak i obowiązki, 
które powstają z chwilą dostarczenia rzeczy odbiorca po nadejściu przesyłki może wykonać w imieniu 
własnym wszelkie prawa wynikające z umowy przesyłki: 

 

55 

☯

 

żą

dać wydania przesyłki i listu przewozowego, wykonanie tych praw wiąże się z wykonaniem 

obowiązków wynikających z umowy czyli np. do zapłaty za przewóz. 

3. Zakończenie stosunku prawnego  

☯

 

z chwilą całkowitego wykonania umowy  

☯

 

wysyłający może w wyjątkowych sytuacjach odstąpić od umowy w razie pojawienia się 
przeszkód w jej wykonaniu 

 

przedawnienie roszczeń 

☯

 

w przypadku przewozu osób – 1 rok od czasu dokonania przewozu a gdy nie został 
wykonany od dnia w którym miał zostać wykonany  

☯

 

w przypadku przewozu rzeczy 1 rok od czasu dostarczenia przesyłki lub w przypadku jej 
utraty lub opóźnienia od dnia kiedy miała być dostarczona  

☯

 

sześciu miesięczny okres przedawnienia występuje między przewoźnikami przekazującymi 
sobie przewóz(przewoźnikiem a pod-przewoźnikiem) 

Rozdział XXXI: Spedycja 

1. Umowa Spedycji  

Przez umowę spedycji spedytor zobowiązuje się za wynagrodzeniem, w zakresie działalności 
swojego przedsiębiorstwa, do wysyłania bądź odbioru przesyłki albo do dokonania innych usług 
związanych z jej przewozem.  

Cechy: 

 

odpłatna  

 

zobowiązująca  

 

wzajemna  

 

wobec osób trzecich spedytor może występować zarówno w imieniu własnym jak i imieniu dającej 
zlecenie.  

Jeśli w umowie unormowania między stronami nie są uregulowane inaczej to stosuje się odpowiednie 
przepisy zlecenia. 

Gdy powierza wykonanie jakieś czynności w zakresie spedycji czy przewozu innym osobom, staje się 
za nich odpowiedzialny wobec kontrahenta.  

Wynagrodzenie spedytora zazwyczaj jest określona w taryfach  

Dla zabezpieczenia swoich roszczeń spedytorowi przysługuje ustawowe prawo zastawu na rzeczach 
przewożonych.  

Przedawnienie roszczeń 

 

Roszczenie przedawniają się z upływem roku  

 

Wobec przewoźników i dalszych spedytorów przedawnia się z upływem 6 miesięcy 

 

56 

Rozdział XXXII: Przechowanie  

1. Umowa przechowania  

Przez umowę przechowania przechowawca zobowiązuje się zachować w stanie nie pogorszonym 
rzecz ruchoma oddaną mu na przechowanie.  

Oddający rzecz na przechowanie nie musi być jej właścicielem do skuteczności umowy konieczne jest 
wydanie rzeczy. W braku unormowań przechowanie poczytuje się za odpłatne.  

Cechy: 

 

Realna  

 

Odpłatna lub nieodpłatna  

 

 

Nie wymaga szczególnej formy 

2. Prawa i obowiązki stron 

obowiązki przechowawcy: 

 

Obowiązek pieczy nad rzeczą  

 

Zachowanie rzeczy w stanie nie pogorszonym  

 

Sposób wykonywania pieczy wynika z reguły z umowy, z braku innych unormowań 
przechowawca powinien rzecz przechowywać zgodnie z jej właściwościami i 
okolicznościami 

 

Do odpowiedzialności przechowawcy za uszkodzenie lub utratę rzeczy mają zastosowanie 
ogólne przepisy KC 

 

Przechowawca może zmienić miejsce przechowania nawet jeśli jest ono określone w 
umowie w celu ochrony rzeczy 

 

Nie wolno mu używać rzeczy  

 

Ma obowiązek osobistego wykonywania umowy, a przekazanie innej osobie może nastąpić 
tylko kiedy zmuszą go do tego okoliczności, w celu ochrony rzeczy w takim przypadku 
musi też niezwłocznie zawiadomić dającego, w takim przypadku przechowawca odpowiada 
tylko za błąd w wyborze, a osoba której rzecz powierzono odpowiada przed składającym 
osobiście  

Obowiązki składającego 

 

Obowiązek zwrotu wydatków które przechowujący poniósł 

 

Odebrania rzeczy z chwilą zakończenia przechowania  

 

W razie przechowania odpłatnego wypłata wynagrodzenia najpóźniej z chwilą zwrotu rzeczy  

3. Zakończenie stosunku 

1.

 

Z chwilą upływu czasu na jaki przechowanie zostało zawarte  

2.

 

oddający rzecz na przechowanie może żądać zwrotu rzeczy w każdej chwili  

3.

 

przechowujący: 

 

kiedy umowa zawarta na czas oznaczony – może żądać odbioru rzeczy przed 
terminem jeśli wskutek okoliczności których nie mógł przewidzieć, nie może 
bez własnego uszczerbku lub uszkodzenia rzeczy przechowywanej dalej 
wykonywać umowy 

 

kiedy umowa zawarta na czas nie oznaczony z także gdy przechowanie 
nieodpłatne może żądać odebrania rzeczy w każdym terminie 

 

57 

Przechowawcy przysługuje prawo zachowania rzeczy dopóki nie zostaną zaspkojeone jego roszczenia.  

4. Przechowanie nieprawidłowe 

To sytuacja kiedy przechowywane rzeczy są oznaczone co do gatunku i nie są zwracane dokładnie te 
same rzeczy, lecz ta sama ilość tej samej jakości  

Rozdział XXXIII: Odpowiedzialność, prawo 

zastawu i przedawnienie roszczeń utrzymujących 

hotele i tym podobne zakłady 

1. Szczególny charakter unormowania tej 
odpowiedzialności  

Zgodnie z kodeksem cywilnym osoby utrzymujące hotele itp. Stają się w pewnych sytuacjach 
odpowiedzialne za rzeczy wniesione do hotelu itp.  

Za rzecz wniesioną uważa się rzecz: 

 

która podczas pobytu gościa 

 

znajduje się tam, lub poza nim jeśli została powierzona „hotelowi itp.” Lub umieszczona w 
miejscu wskazanym  

 

odrębne przepisy dotczą samochodów i zwierząt  

Zaostrzenie odpowiedzialności polega na tym że utrzymujący hotel może wyłączyć odpowiedzialność 
tylko  w ściśle określonych przypadkach:  

 

gdy szkoda wynika z właściwości rzeczy  

 

wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby która go odwiedziła  

 

siły wyższej  

surowsza odpowiedzialność ie może być też wyłączona ani ograniczona wolą stron.  

Warunkiem odpowiedzialności jest niezwłoczne poinformowanie o zaistniałej szkodzie osobę 
utrzymującą hotel(zasady tej nie stosuje się jeśli szkodę wyrządził utrzymujący hotel lub zakład). 
Odpowiedzialność osoby prowadzące hotel ograniczona jest do sumy określonej w 
ustawie.(ograniczenie nie dotyczy rzeczy przejętych na przechowanie przez hotel itd., lub gdy 
odmówiono ich przechowania , lub szkoda wynikła z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa osoby u 
niego zatrudnionej w tych przypadkach odpowiedzialność wynosi pełną kwotę) 

Osobie utrzymującej hotel przysługuje dla zabezpieczenia swoich roszczeń ustawowe prawo zastawu 
na rzeczach wniesionych do hotelu  

Przedawnienie 

 

dla gościa 6 miesięcy od dnia w którym dowiedział się o szkodzie, najwyżej w rok od 
zakończenia pobytu w Hotelu  

 

natomiast roszczenia utrzymującego hotel z tytułu wynagrodzenia itp. .przedawniają się z 
upływem lat 2.  

 

58 

Rozdział XXXIV: Umowa składu  

1. Umowa składu  

Przez umowę składu przedsiębiorca składowy zobowiązuje się do przechowania za 
wynagrodzeniem oznaczonych w umowie rzeczy ruchomych. 

Cechy: 

 

konsensualna 

 

odpłatna  

 

wzajemna  

 

przedsiębiorca składowy ma obowiązek wydać składającemu pokwitowanie, na którym zawarte będzie 
rodzaj, ilość, oznaczenie oraz sposób opakowania rzeczy i inne postanowienia umowne.  

{ Domem składowym – jest przedsiębiorca uprawniony do prowadzenia przedsiębiorstwa składowego 
w sposób określony w ustawie}  

Umowa składu może być zawarta na czas oznaczony Lub nieoznaczony. Umowę składu zawartą na 
czas nieoznaczony uważa się zawartą na czas nieoznaczony jeśli przedsiębiorca składowy na 14 dni 
przed zakończeniem stosunku nie zażądał listem poleconym odebrania rzeczy w umówionym 
terminie. Umowa zawarta na czas nieoznaczony może być wypowiedziana z zachowaniem terminu 
miesięcznego, niewcześnie jednak niż dwa miesiące od zawarcia. 

 

Obowiązki przedsiębiorcy składowego  

☯

 

Należne sprawowanie pieczy nad rzeczą(ochrona przed ubytkiem, uszkodzeniem itd.) 

☯

 

 Wydanie rzeczy osobie uprawnionej  

☯

 

jest zobowiązany do wykonania niezbędnych zabiegów konserwacyjnych  

☯

 

obowiązek dokonani odpowiednich czynności w celu zachowania mienia i praw składającego  

☯

 

obowiązek poinformowania składającego o wszelkich ważnych rzeczach związanych z 
składowanym przedmiotem 

☯

 

może łączyć rzeczy należące do różnych składających jeśli uzyskał na to zgodę  

Odpowiedzialność przedsiębiorcy składowego  

 

odpowiedzialność jest ograniczona do zwykłej wartości rzeczy 

 

jeśli szkoda powstała z winy lub w wyniku rażącego niedbalstwa przedsiębiorcy składowego 

odszkodowanie należy się w pełnej wysokości 

 

Przedsiębiorcy składowemu przysługuje ustawowe prawo zastawu na rzeczach oddanych na skład dla 
zabezpieczenia roszczeń o wynagrodzenie i należności ubocznych, jest skuteczne sopuki towar 
znajduje nie został wydany  

Przedawnienie – roczny termin przedawnienia roszczeń  

 

59 

Rozdział XXXV: Umowa ubezpieczeniowa  

1. Umowa ubezpieczeniowa 

Przez umowę ubezpieczeń ubezpieczyciel zobowiązuje się spełnić określone świadczenie w razie 
zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę.  

Wypadek przewidziany w umowie ma charakter losowy, które wywołuje następstwa w postaci szkody  

 

Cechy; 

 

zobowiązująca  

 

odpłatna  

 

losowa 

 

obowiązki stron 

 

W razie wypadku określonego umową ubezpieczycie powinien spełnić określone w umowie 
ś

wiadczenie  

 

Ubezpieczający powinien płacić składki ubezpieczenia oraz przestrzegać zasad 
zmniejszających ryzyko powstania określonego w umowie wypadku  

 

2. ubezpieczenia majątkowe 

mogą one dotyczyć w szczególności mienia(odszkodowanie wynikłe z uszkodzenia, utraty lub 
zniszczenia składnika majątkowego) albo odpowiedzialności cywilnej(odszkodowanie wynikłe z 
uszkodzenia, utraty lub zniszczenia składnika majątkowego wynikłe wskutek działania osoby 
ubezpieczającej się, albo osoba trzecia na rzecz której powstaje ubezpieczenie).  

Jeżeli umowa stron nie stanowi inaczej roszczenia ubezpieczającego przeciwko osobie trzeciej 
odpowiedzialnej za szkodę przechodzą z mocy samego prawa na ubezpieczyciela 

3. Ubezpieczenia osobowe 

mogą one dotyczyć szczególnie przy umowie na życie  - śmierci osoby ubezpieczeniowej lub dożycia 
przez nią oznaczonego wieku, a przy ubezpieczeniu następstw nieszczęśliwych wypadków – 
uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia i śmierci.  

Obowiązek świadczenia ma wówczas postać wypłacenia określonej sumy pieniędzy, renty lub innego 

ś

wiadczenia .  

Ubezpieczający może określić osobę na rzecz której będzie spełniane świadczenie  

Rozdział XXXVI: Umowa spółki  

1. Umowa spółki  

Przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspolnego celu 
gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony,  w szczególności przez wniesienie wkładów. 

Pojęcie celu gospodarczego oznacza uzyskanie korzyści, co nie jest równoznaczne z celem 
zarobkowym: 

Cechy: 

 

60 

 

Umowa spółki jest umowa losową gdyż jej wyniku nie da się z góry przewidzieć.  

 

zobowiązująca 

 

wzajemna(kwestia sporna, działania wspólników nie zawsze są jednakowe) 

 

wkład może polegać na: 

 

wniesieniu praw majątkowych  

 

ś

wiadczeniu usług 

domniemanie że wkłady wspólników mają jednakową wartość 

 

Przez czas trwania spółki jej majątek uważa się za oddzielny od majątku osobistego wspólnikó, 
wspólnik ma w nim tylko udział i to nieoznaczony żadnym ułamkiem, oznaczenie to powstaje dopiero 
w momencie wystąpienia z spółki lub jej rozwiązania.  

Majątek spółki w czasie jej trwania jest nienaruszalny co oznacza, że: 

 

wspólnik nie może rozporządzać udziałem w spółce ani poszczególnym składnikiem majątku 

 

wspólnik nie może domagać się podziału majątku  

 

wierzyciel dłużnika nie może się domagać zaspokojenia z jego udziału w majątku spółki  

Za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem. 

Spółka Cywilna nie ma osobowośći prawnej i wobec osób trzecich występują wspólnicy.  

Zawarcie umowy spółki nie wymaga szczególnej jednak dla celów dowodowych zachowuje się 
formę pisemną.  

2. Stosunki wewnętrzne  

 

Z umowy spółki wynika dla każdego wspólnika obowiązek wkładu  wskazanego w umowie, a 
następnie podejmowania działań wskazanych w umie  

 

Każdy ze wspólników jest uprawniony i obowiązany do prowadzeni spraw spółki, umowa 
spółki może jednak postanowić inaczej. 

 

Przepisy dyspozytywne kodeksu cywilnego wskazują zakres działań jakie mogą być podjęte 
przez każdego wspólnika bez uprzejmej zgody wyrażonej uchwałą wszystkich wspólników. 

o

 

Zwykłe sprawy  

o

 

Czynności nagłe, zapobiegające niepowetowanym stratą spółki 

 

Umowa określa czy i jakie wynagrodzenie wypłaca się stronom spółki(w braku umowy 
spólnicy za swoje działanie nie otrzymują wynagrodzenia) 

 

Kwestie podejmowania uchwał  w sprawach wewnętrznych zostawiona jest do określenia 
umownego  

 

Co do udziału w zyskach i stratach każdy wspólnik ma równe prawa i ciąży na nim równy 
stosunek udziału w stratach(umowa może jednak postanowić inaczej), nie można natomiast 
pozbawić udziału w zyskach  

 

Podział i wypłata zysków jest dokonywana dopiero po rozwiązaniu spółki, chya że spółka 
została zawarta na czas dłuższy wtedy wspólnicy mogą żądać wypłaty zysków na każdy 
koniec roku obrachunkowego  

 

Podział strat pozostaje w kwestii umownej  

3. Reprezentacja spółki  

Prawo reprezentowania spółki wobec posól trzecich wynika najczęściej z umowy spółki, a gdy umowa 
tego nie określa wynika z uchwały wspólników .W przypadku braku innych unormowań każdy z 

 

61 

wspólników jest umocowany do reprezentowania spółki, w takim zakresie w jakim jest uprawniony do 
prowadzenia jest spraw. 

4. Wystąpienie wspólnika i rozwiązanie spółki  

 

Wystąpienie wspólnika  

 

Wystąpienie wspólnika z spółki przez wypowiedzenie – 

 

 może nastąpić w każdym czasie bez obowiązku zachowania jakichkolwiek terminów 
wypowiedzenia, lecz tylko z ważnych powodów 

 

 wystąpienie ze spółki zawartej na czas oznaczony z zachowaniem terminu 
trzymiesięcznego naprzód na koniec roku obrachunkowego  

 

Wyłączenie wspólnika w drodze uchwały(jeśli umowa taką możliwość przewiduje) 

 

Ś

mierć wspolnika – co do zasady nie powoduje rozwiązania spółki, a jego spadkobiercy 

mogą wstąpić na jego miejsce tylko jeśli umowa spółki tak przewiduje, jednak w przeciwnym 
przypadku ze spadkobiercami powinno nastąpić stosowne rozliczenie  

 

Rozwiązanie  

 

Z upływem czasu na jaki została zawarta – kiedy jednak trwa nadal za zgodą wszystkich 
uczestników poczytuje się że jest zawarta na czas nieoznaczony  

 

Z ważnych powodów – z ważnych powodów każdy wspólnik może żądać rozwiązania przez 
sąd spółki(wyrok prawo kształtujące ex nunc) 

 

 Z dniem ogłoszenia upadłości wspólnika  

 

postępowanie likwidacyjne – nie sformalizowana, kodeks zawiera jednak przepisy jus 
dyspozitivum:  

 

najpierw spólnicy powinni z majątku spółki spłacić długi  

 

z reszty wspólnicy powinni zwrócić wkłady 

 

pozostała część dzielona jest w stosunku w jakim wspólnicy dzielili się zyskami  

 

gdy majątek spółki nie wystarcza na pokrycie€ długów wspólnicy powinni je spłacić w 
stosunku w jakim uczestniczą w stratach . 

 

przekształcenie w spółkę jawną  - po przekroczeniu pewnych dochodów spółak amusi być 
przekształcona w spółkę jawną, jeśli dochody spółki przekroczyły w dwóch kolejnych latach 
wartość konieczną do prowadzenia ksiąg rachunkowych  

 

przekształcenie spółki w spółkę prawa handlowego – następuje za zgodą wspólników  

 

uchwała wspólników 

 

plan przekształcenia 

 

powołanie organów albo określenie wspólników prowadzących sprawy tej spółki  

 

dokonanie wpisu w rejestrze  

Rozdział XXXVII: Darowizna  

1. Umowa darowizny  

darowizna jest umową, w której darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz 
obdarowanego kosztem swojego majątku. Obdarowanym nie musi być osoba z którą darczyńca 
zawiera umowę, może to być osoba trzecia.  

Cechy: 

 

zobowiązująca 

 

jednostronna(w tym sensie, że nie ma świadczenia wzajemnego) 

 

nieodpłatna  

 

 

ś

wiadczenie musi nastąpić kosztem majątku darczyńcy (wyłącza to usługę jako darowiznę) 

Wyłączenia umowy darowizny: 

 

62 

 

gdy ktoś zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia w ramach umowy uregulowanej 
innymi przepisami kodeksu 

 

ktoś zrzeka się prawa którego jeszcze nie nabył, albo nabył w taki sposób, że w 
przypadku zrzeczenia prawo uważa się za nienabyte 

przedmiot darowizny: 

przedmiotem darowizny mogą być różne świadczenia a zwłaszcza: 

 

przeniesienie praw(które mogą być przedmiotem sprzedaży) 

 

ustanowienie lub zniesienie jakiegoś prawa majątkowego na korzyść 

obdarowanego  

 

zaplata oznaczonej sumy pieniędzy  

 

zwolnienie obdarowanego z zobowiązania, jeśli nie zastrzeżono od niego 

innego świadczenia  

 

inne 

obdarowanym może być zarówno osoba fizyczna jak i osoba prawna  

2. Zawarcie umowy  

Co do zasady wymaga formy notarialnej pod rygorem nieważności, jednak jeśli darowizna została już 
spełniona czynność ta zostaje uzdrowiona. Wyjątek od tego stanowi też zasada że przy przekazywaniu 
niektórych rzeczy jest obowiązek zachowania pewnych form.  

3. Skutki prawne  

Obowiązki darczyńcy: 

 

wykonanie darowizny, w taki sposób by obdarowany odebrał korzyść majątkową  

 

gdyby z wykonaniem darowizny wiązała się konieczność zaniechania czegoś, co mogłoby ją 
utrudnić lub udaremnić uzyskania korzyści przez obdarowanego, darczyńca ma obowiązek 
stosownego zachowania się  

 

za szkodę wynikła z niewykonania lub nienależytego wykonania darowizny darczyńca 
odpowiada tylko w przypadku winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa  

 

kiedy przedmiotem darowizny są pieniądze ma obowiązek zapłaty odsetek lecz tylko  od 
momentu kiedy obdarowany wytoczy powództwo  

 

odpowiedzialność za wady rzeczy ogranicza się do na prawienia szkody, za to że wiedząc o 
wadach nie poinformował obdarowywanego we właściwym czasie(chyba że obdarowany z 
łatwością mógł wadę zauważyć) 

Obciążenie poleceniem  

 W umowie darowizny jest dopuszczalne obciążenie obdarowanego obowiązkiem oznaczonego 
działania lub zaniechania bez czynienia kogokolwiek wierzycielem. Przedmiotem polecenie może być 
czynność czysto faktyczna  lub prawna; polecenie nie musi prowadzić do efektu materialnego(np. 
polecenie rozpoczęcia studiów). Nieważność zastrzeżonego polecenia może prowadzić do 
unieważnienia darowizny. 

Wykonania polecenia może żądać: 

1.

 

darczyńca 

2.

 

w razie śmierci darczyńcy jego spadkobiercy 

3.

 

kiedy polecenie jest na rzecz społeczny także odpowiedni organ państwowy  

obdarowany może odmówić wykonania polecenia kiedy(nie może żądać jeśli żąda organ 
państwowy):  

 

63 

 

w razie istotnej zmiany stosunków 

 

wydając przedmiot darowizny darczyńcy  

Odwołanie darowizny 

1.

 

kiedy darowizna nie została jeszcze wykonana, darczyńca może odwołać 
darowiznę jeśli jego stan majątkowy po zawarciu umowy uległ takiej 
zmianie, że darowizna nie mogłaby być wykonana  

1.

 

bez uszczerbku dla własnego utrzymania 

2.

 

bez uszczerbku na ciążących na nim obowiązkach alimentacyjnych  

2.

 

W przypadku rażącej niewdzięczności, której wystąpienie uzasadnia 
odwołanie darowizny (ustawa jednak dopuszcza przebaczenie co wyłącza 
odwołanie- forma wyraźna lub dorozumiana – nie jest oświadczeniem 
woli), spadkobiercy też mogą dokonać tego wypowiedzenia jednak tylko 
jeśli obdarowujący w chwili śmierci był uprawniony do jej odwołania 

3.

 

po wykonaniu darowizny kiedy obdarowujący popadnie w niedostatek 
obdarowany ma obowiązek przekazania mu środków niezbędnych na 
utrzymanie jego lub wypełnienia ciążących na nim obowiązków 
alimentacyjnych; może się od tego zwolnić po zwróceniu darowizny  

 

Odwołanie darowizny powinno nastąpić w formie pisemnej przekazanej do ręk obdarowanego.  

Spore problemy w doktrynie nasuwa problem odwołania darowizny gdy po jednej ze stron występuje 
wspólnota małżeńska  

Rozwiązanie umowy: 

Umowę darowizny mona rozwiązać w ciągu dwóch lat od jej wykonania, gdy darczyńca zostanie 
ubezwłasnowolniony po zawarciu umowy, a zostanie ustalone, że ze względu na wartość świadczenia 
i brak uzasadniających pobudek była ona nadmierna. Rozwiązania umowy może żądać przedstawiciel 
ustawowy, rozwiązanie jest skuteczne ex nunc. Przedmiot darowizny ulega zwrotowi według zasad o 
zwrocie bezpodstawnego wzbogacenia.  

 

64 

Rozdział XXXVIII: Renta 

1. Umowa renty i jej unormowanie  

Przez umowę renty jedna ze stron zobowiązuje się względem drugiej do określonych 
ś

wiadczeń okresowych w pieniądzu lub w rzeczach oznaczonych tylko co do gatunku.  

Charakter osobisty renty wynika : 

 

z tradycyjnego ujęcia renty 

 

z wzmianki zawartej w art. 905 kc 

 

z przepisu stanowiącego, że do pozaumownych stosunków rent stosuje się 
odpowiednio przepisy o rentach  

 
do umowy renty ustanowionej za wynagrodzeniem stosuje się odpowiednie przepisy o 
umowie sprzedaży  
umowa renty wymaga ustanowienia jej na pewien okres.  
Renta ma elementy umowy losowej  
 Zawarcie umowy  
Wymóg zachowania formy pisemnej, a gdy chodzi o ustalenie renty nieodpłatnej konieczna 
jest forma aktu notarialnego  
Skutki prawne  

 

kiedy renta jest odpłatna strona uzyskująca rentę jest zobowiązana do wykonania swego 
ś

wiadczenia wobec kontrahenta i z tego tytułu może ponosić odpowiedzialność na 

zasadach dotyczących sprzedaży może także odpowiadać z tytułu rękojmii (gdy jej 
ś

wiadczeniem wzajemnym było przeniesienie rzeczy) 

 

gdy umowa renty jest uznawana jako umowa wzajemna(zależy to od stosunku stron do tej 
umowy), mają tu zastosowanie odpowiednie przepisy o wstrzymaniu się z wykonywaniem 
ś

wiadczenia  

 

jeśli nie ustalono innych terminów wypłacania renty pieniężnej wypłacana jest ona w 
okresie miesięcznym z góry, jeśli chodzi o rzeczy oznaczone co do gatunku to w takim 
przypadku należy je uiszczać w terminach wynikających z właściwości świadczenia i celu 
renty  

W przypadku śmierci rento-biorcy: 

 

gdy dożyje dnia płatności renty z góry, jest ona wypłacana  

 

w przypadku renty płaconej z dołu istnieje obowiązek zapłaty renty tylko do dnia w 
którym obowiązek ustał(śmierci) 

 
kwestią wątpliwą jest możliwość przeniesienia renty ze względu na jej osobisty charakter. 
(ewentualnie za zgodą obciążonego )\ 
Zakończenie stosunku rentowego  

 

gdy termin oznaczony  

 

z upływem terminu 

 

wcześniej w razie śmierci uprawnionego  

 

gdy termin nie jest oznaczony a z treści umowy można wnosić, że jest dożywotnia  

 

ze śmiercią uprawnionego 

 

 

gdy umowa nieodpłatna dodatkowo 

 

przez odwołanie obciążonego 

 
Przedawnienie  
Prawo do renty nie ulega przedawnieniu 

 

65 

Prawo do poszczególnych świadczeń rentowych przedawnia się z upływem lat 3 według 
ogólnych zasad dotyczących świadczeń okresowych  

2. Renty ze źródeł pozaumownych  

Wchodzą tu w rachubę renty, dla których tytułem są przepisy ustawy jak w przypadkach rent 
alimentacyjnych, występujących jako odszkodowanie. W braku przepisów szczególnych przepisy 
dotyczące rent umownych .  

Wiele rent powstaje tu w wyniku przeczenia sądowego lub decyzji administracyjnej.  

W razie zmiany stosunków każda ze stron jest uprawniona do żądania zmiany czasu trwania lub 
wysokości renty  

Renta ze źródeł pozaumownych w pewnych przypadkach ulega też kapitalizacji  co polega na 
zastąpieniu prawa do świadczenia rat rentowych przez jednorazowe świadczenie (w praktyce 
zazwyczaj jest to 10 rant rentowych ) 

Przedawnienie: 

Jeśli przepisy szczególne nie stanowią inaczej 

Prawo de renty wynikającej ze źródeł pozaumownych nie ulega przedawnieniu  

Prawo do poszczególnych świadczeń rentowych przedawnia się z upływem lat 3 według 
ogólnych zasad dotyczących świadczeń okresowych  

Rozdział XXXIX: Dożywocie  

1. umowa dożywocia  

umowa dożywocia jest umową, w której właściciel nieruchomości zobowiązuje się przenieść jej 
własność na nabywcę, w zamian za co nabywca zobowiązuje się zapewnić dożywotnie 
utrzymywanie zbywcy a ewentualnie bliskiej zbywcy nieruchomości. 

W przypadku braku unormowań nabywca jest zobowiązany przyjąć osobę uprawnioną do siebie jako 
domownika,( dostarczyć jej wyżywienia, ubrania, mieszkania światła i opału, zapewnić jej 
odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz własnym kosztem wyprawić jej pogrzeb) 

Cechy: 

 

zobowiązująca 

 

odplatna  

 

wzajemna 

 

losowa 

prawo traktuje umowę dożywocia jako uzyskujące ex lege skutek rozszerzony, traktuje je bowiem 
jako obciążenie nieruchomości, do którego stosuje się odpowiednio przepisów kodeksu o prawach 
rzeczowych ograniczonych(skuteczność erga omnes).  

Każdorazowy nabywca nieruchomości staje się odpowiedzialny osobiście za świadczenia 
wypływające z umowy dożywocia wobec dożywotnika.  

 

66 

Istnieje możliwość przekształcenia świadczeń określonych umownie w dożywotnią rentę a także 
rozwiązanie umowy dożywocia w interesie dożywotnika. 

Prawo dożywocia jest niezbywalne, nie podlega przedawnieniu  

Rozdział XXXX: Poręczenie i gwarancja bankowa  

1. Umowa poręczenia i jej unormowania  

poręczenie jest umową w której poręczyciel zobowiązuje się wobec wierzyciela do wykonania 
zobowiązania na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał.  

 

Zobowiązująca 

 

Nigdy nie jest wzajemna 

 

Podstawową cechą poręczeni jest jego zawisłość wobec poręczenia głównego(prawo akcesoryjne 
wobec długu)co wyraża się; 

 

Nieważność długu głównego powoduje nieważność poręczenia(wyjątek art. 877) 

 

Umorzenie długu głównego powoduje wygaśnięcie  

 

O zakresie zobowiązania poręczenia rozstrzyga każdorazowy zakres zobowiązania 
dłużnika z wierzycielem po udzieleniu poręczenia nie może zwiększyć zobowiązania 
poręczyciela  

 

Poręczycielowi służą przeciwko wierzycielowi zarzuty, jakie może ponieść dłużnik 
główny  

Przedmiotem poręczenia może być każdy dług, w przypadkach jednak długu przyszłego jego 
wysokość musi być ściśle określona.  

Poręczenie bezterminowe może być przed powstaniem długu w każdej chwili odwołane  

Zawarcie umowy:  

Oświadczenie poręczyciela musi być zawarte w formie pisemnej. (nie cała umowa) 

Skutki prawne  

 

Obowiązki ciążące na poręczycielu: 

 

Obowiązek wykonania świadczenia zobowiązania, gdy nie wykonał go dłużnik  

 

Odpowiedzialność równoległa – odpowiada za wykonanie świadczenia tak jak 
dłużnik(domniemana) 

 

Odpowiedzialność posiłkowa – odpowiada za wykonanie świadczenia dopiero, kiedy dłużnik 
nie wykonuje swojego świadczenia   

 

Strony powinny zawiadomić się o spełnionym świadczeniu  

 

Gdyby zawiadomienia nie dokonał poręczyciel a dłużnik tymczasem wykonał zobowiązanie 
nie może żądać od niego zwrotu z tytułu wstąpienia w prawa wierzyciela chyba że dłużnik 
działał w złej wierze 

 

Gdyby zawiadomienia nie dokonał dłużnik, a poręczyciel spełnił świadczenie, dłużnik ma 
obowiązek zwrotu świadczenia, chyba że poręczyciel działał w złej wierze  

 

 

67 

W razie spełnienia świadczenia przez poręczyciela wstępuje on w miejsce wierzyciela 

Obowiązki wierzyciela  

ma obowiązek poinformowania poręczyciela o opóźnieniu z świadczeniem dłużnika (przy poręczeni u 
posiłkowym takie zawiadomienie jest przesłanką odpowiedzialności 

W przypadku gdy z opóźnienia zawiadomienia poręczyciela wyniknie dla p. szkoda wierzyciel ponosi 
odpowiedzialność odszkodowawczą )  

W przypadku wspólnoty majątkowej do udzielenia poręczenia konieczna jest zgoda współmałżonka  

Wygaśnięcie poręczenia 

 

Zobowiązanie poręczyciela wygasa wraz z wygaśnięciem długu głównego  

 

Z przyczyn, które powodują wygaśnięcie zobowiązania jako takiego(np. zaspokojenie 
wierzyciela przez poręczyciela, zwolnienie go z zobowiązania …) 

 

W razie przejęcia długu przez osobę trzecią chyba że poręczyciel wyrazi zgodę na 
dalsze trwanie zabezpieczenia  

2. Gwarancja bankowa 

Jednostronne zobowiązanie banku gwaranta, że po spełnieniu przez podmiot uprawniony(beneficjenta 
gwarancji) określonych warunków zapłaty, bank ten wykona określone świadczenie pieniężne na 
rzecz beneficjenta.  

Ma charakter samoistny, nie zależy od długu głównego   

Udzielający gwarancji zobowiązuje się wobec beneficjenta do spełnienia świadczenia w przypadku 
niespełnienia go przez dłużnika. W ten sposób dłużnik ze stosunku gwarancyjnego(bank) przejmuje 
odpowiedzialność za spełnienie świadczenia przez inną osobę wobec beneficjenta gwarancji.  

Cechy Abstrakcyjna(pogląd SN) lub kazualna – spory w doktrynie 

Akcesoryjna 

 

Rozdział XXXXI: Ugoda  

1. Ugoda 

Ugodom jest umowa stron, przez którą czynią one sobie wzajemnie ustępstwa w zakresie 
istniejącego miedzy nimi stosunku prawnego, w tym celu by uniknąć niepewności roszczeń 
wynikających z tego stosunku prawnego lub zapewnić ich wykonanie, albo by uchylić spór istniejący 
lub mogący powstać, ustępstwa muszą być obustronne i mniej lub bardziej ekwiwalentne.  

Ugoda sądowa  - zawarta przed organem sądowym, w odróżnieniu od zwykłej ugody, często brakuje 
tu obustronności ustępstw  

Rozdział XXXXII: Przekaz  

Zrób Se sam !!!!! 

 

68 

Rozdział XXXXIII: Przyrzeczenie publiczne 

1. Przyrzeczenie publiczne  

Przyrzeczenie publiczne jest to przyrzeczenie polegające na stosownym ogłoszeniu, że za 
wykonanie lub za najlepsze wykonanie oznaczonej czynności przyżekający spełni określone 

ś

wiadczenie.(nagroda) 

Ogłoszenie staje się publiczne gdy może sotrzeć do szerszego kręgu osób. Nie jest konieczne podanie 
tu terminu wykonania świadczenia, jednak gdy termin został oznaczony spełnienie świadczenia po 
tym terminie nie rodzi po stronie ogłaszającego obowiązku spełnienia swojego świadczenia.  

Odwołania przyrzeczenia dokonuje się poprzez ogłoszenie w takiej samej formie jak poprzednie 
przyrzeczenie  

Skutki prawne  

  Prawo do określonej nagrody nabywa ten kto spełni wymagania określone w przyrzeczeniu 
publicznym i staje się on wierzycielem osoby przyżekającej nagrodę i ma roszczenie o wydanie 

ś

wiadczenia.  

Jeśli świadczenie wykona niezależnie od siebie kilka osób, każdej z nich należy się nagroda w pełnej 
wysokości, chyba że została przyrzeczona tylko jedna nagroda(otrzyma ją osoba która pierwsza 
spełniła świadczenie) – wyjątkiem od tej zasady jest nagroda konkursowa(ocena komu i w jakiej 
wysokości należy się nagroda przypada przyrzekającemu).  

Przyżekający może zastrzec w ogłoszeniu, że świadczenie nagrody stanowi jednocześnie ekwiwalent 
za nabycie przez niego praw do dzieła, które zostało wykonane  

Rozdział XXXXIV: Papiery wartościoe i znaki 

legitymacyjne  

1. pojęcie papierów wartościowych i znaków 
legitymacyjnych  

Za papiery wartościowe w szerokim znaczeniu – uważa się te co o których w ogóle posiadanie 
dokumentu jest niezbędne dla realizacji ucieleśnionego w nich uprawnienia: 

 

Papiery reprezentujące wartości pieniężne na sumy oznaczone, płatne we wskazanych 
terminach\ 

 

Papiery reprezentujące wierzytelności pieniężne, uwarunkowane przez zajście zdarzeń 
losowych  

 

Dokumenty reprezentujące prawa udziałowe w spółkach handlowych kapitałowych,  

 

Papiery reprezentujące uprawnienia do rozporządzania towarami powierzonymi 
pieczy wystawcy dokumentu  

 

Zapisy długu na okaziciela  

 

Papiery legitymacyjne – wskazujące uprawnienia imienne  

Za papiery wartościowe w węższym tego słowa znaczeniu uchodzą tylko te co do których z mocy 
prawa istnieje możliwość zbywania, z tym skutkiem, że nabywaca w dobrej wierze nabędzie prawa w 
nimucieleśnione, nawet jeśli zbywca nie jest rzeczywiście uprawnionym  

 

69 

 

Każdy papier wartościowy powinien określać treść uprawnienia związanego z dokumentem, a także 
powinien zawierać podpis wystawcy (tylko wyjątkowo przy masowości wydawania niektórych 
papierów możliwe jest odbity podpis) 

 

Pod względem zakres legitymacji formalnej i sposobu przenoszenia papierów wartościowych, 
dzielą się na:  

☯

 

Papiery imienne – które legitymują jako uprawnionego jedynie osobę imiennie w ich treści 
wymienioną; uprawnienia są przenoszone jedynie w drodze przelewu i wydania dokumentu  

☯

 

Papiery na zlecenie – które legitymują jako uprawnionego osobę imiennie w nich oznaczoną 
, lub osoba, na którym osoba uprawniona z dokumentu przeniosła uprawnienie w drodze 
indosu (pisemna adnotacja na dokumencie zawierająca co najmniej podpis zbywcy) 

☯

 

Papiery na okaziciela – które legitymują jako uprawniona każdą osobę która przedstawia  
dokument, są przenoszone w przez przeniesienie własności dokumentu  

 

Znaki legitymacyjne  

 

Znaki na okaziciela – z reguły brak wszystkich elementów właściwych dla papierów wartościowych w 
szczególności pełnej treści zobowiązania  dłużnika, podpisu wystawcy.(np. znaki stemplowe, znaki 
pocztowe, bilety komunikacji miejskiej itd.) 

Znaki legitymacyjne – nie mają charakteru obiegowego służą one bowiem tylko uprawnionemu do 
uzyskania świadczenia jako uproszczony dowód tego uprawnienia. (np. kwity bagażowe i inne kwity 
wydawane przy oddawaniu do przechowania rzeczy). Uprawniony może wykazać swoje uprawnienie 
innymi przekonywującym dowodami, jako, że znak jest tyko suregatem uprawnienia. 

 

Cechy papierów wartościowych  

 

Moment powstania teorie  

 

Kreacyjna – powstaje z chwilą złożenia podpisu przez wystawcę 

 

Emisyjna – uzależnia powstanie dokumentu od wyjścia z rąk wystawcy  

 

Teoria umowna  - do powstania zobowiązania nie wystarczy samo wystawienie dokumentu 
we właściwej formie, potrzebna jest jeszcze umowa zawarta na podstawie ogólnych zasad 
kodeksu cywilnego zawarta pomiędzy wystawcą a odbiorca  

 

Podział według kryteriów 

 

Odnoszącego się do rodzaju prawa inkorporowanego   

 

Papiery opiewające na wierzytelności  

 

Papiery opiewające na prawa inne niż wierzytelności  

 

Odnoszącego sę d sposobu przenoszenia praw 

 

Na okaziciela 

 

Imienne 

 

Na zlecenie 

 

Zwolnienie się z obowiązku – według definicji formalnej dłużnik zwalnia się z obowiązku 
ś

wiadczenia po jego spełnieniu do rąk osoby legitymującej się dokumentem(niekoniecznie osoby 

uprawnionej, chyba że działał on w złej wierze  

 

70 

 

Koniecznym warunkiem realizacji wierzytelności inkorporowanej jest władanie 
dokumentem – dłużnik świadczy świadczenie za zwrotem dokumentu lub za udostępnieniem mu 
w celu pozbawienia go mocy prawnej w sposób zwyczajowo przyjęty.  

 

Umorzenie dokumentu i utrata dokumentu - Jeżeli dłużnik utraci dokument nie może wnosić o 
realizację zobowiązania, morze jednak wnosić o umorzenie dokumentu o ile zezwalają na to 
przepisy właściwe dla danego dokumentu  

 

Umorzenia dokuje sąd po przeprowadzeniu odpowiedniego postępowania, w wyniku 
czego dokument traci swoją moc prawną, dłużnik zobowiązany wydać osobie na której 
rzecz dokument został umorzony nowy dokument może także wykonać swoje prawa na 
podstawie postanowienia o umorzeniu  

 

Znaki legitymacyjne 

Do znaków legitymacyjnych stwierdzających obowiązek spełnienia świadczenia stosuje się 
odpowiednio przepisy o papierach wartościowych, w razie utraty znaku na żądanie wierzyciela dłużni 
może uzależnić spełnienie świadczenia od wykazania uprawnienia przze osobę zgłaszającą żądanie 

Do znaku legitymacyjnego, który nie określa imiennie osoby uprawnionej stosuje się odpowiednio 
przepisy o papierach wartościowych na okaziciela, chyb że co innego wynika z przepisów 
szczególnych.  

Rozdział XXXXV: Weksel  

1. Weksel trasowany  

Weksel trasowany jest rodzajem sformalizowanego przekazu pieniężnego, wymaga więc udziału 
trzech podmiotów:  

1.

 

wystawca - przekazujący  

2.

 

trasant  -  przekazany  

3.

 

remitent – odbiorca przekazu 

 

co powinien zawierać 

 

nazwę „weksel” w samej treści dokumentu w języku w jakim go wystawiono 

 

polecenie bezwarunkowe zapłaty oznaczonej sumy pieniędzy 

 

nazwisko osoby, która ma zapłacić, tj. trasata;  imię osoby fizycznej jest zbędne; choć 
wskazane; nazwa osoby prawnej  

 

oznaczenie terminu płatności  

 

oznaczenia miejsca płatności  

 

oznaczenie osoby na rzecz  lub na zlecenie której zapłata ma być dokonana 

 

oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla podpis wystawcy  

 

skutek wystawienia ważnego wekslu –  

 

powstaje zobowiązanie wekslowe wystawcy co znaczy, że odpowiada on za przyjęcie weksla i 
za zapłatę za niego. Od odpowiedzialności za przyjęcie może się zwolnić poprzez 
pozostawienie klauzuli na wekslu „bez oblega za przyjęcie”. 

 

 Wystawca jest zobowiązany zwrotnie wobec każdego uprawnionego z weksla do zapłaty 
weksla wraz z odsetkami, kosztami i prowizją komisową. Przesłanka: 

 

brak przyjęcia weksla 

 

sporządzenie protestu z weksla 

 

odpowiedzialność trwa rok od złożenia protestu dokonanego w danym czasie a w razie 
zastrzeżenia „bez kosztów” od dnia płatności 

 

Przyjęcie przez trasata – ten kto ma dokument wekslowy może do dnia jego płatności 
przedstawić go trasantowi do przyjęcia . Przyjęcie następuje poprzez adnotację na wekslu 

 

71 

„przyjęty” oraz podpisu trata. Przyjęcie może ograniczyć się do części sumy(inne odstępstwa 
są niedopuszczalne). Przez przyjęcie weksla powstaje zobowiązanie trasata do zapłaty weksla 
wraz z odsetkami, kosztami i prowizją komisową; zobowiązanie to trwa trzy lata. 

 

Płatność i zaplata: 

 

Za okazaniem  

 

Pewien czas po okazaniu  

 

W pewien czas po dacie 

 

W oznaczonym dniu, bądź w jednym z dwóch następnych dni 

 

Poręczenie wekslowe – zapłatę weksla można zabezpieczyć poręczeniem wekslowym co do całej 
sumy lub jej części. Poręczenia może także dokonać osoba podpisana  

 

Dochodzenie praw z weksla – uprawnionym do domagania się praw z weksla jest remitent lub 
jego następcy.  

 

Musi on jednak zachować staranność co przejawia się: 

 

Przekazanie weksla trasantowi do przejęcia 

 

Przekazanie weksla przyjętego do zapłaty we właściwym terminie  

 

Dokonanie protestu w razie odmowy przyjęcia lub zapłaty. Protest – urzędowe 
stwierdzenie okoliczności wskazanej w proteście (w przeciągu dwóch dni wymagalności 
wypłaty)  

 

Dokonanie zawiadomienia wystawcy o odmowie przyjęcia lub wypłaty 

 

Odpowiedzialność 

 

Akceptant(dłużnik główny) odpowiada wekslowo niezależnie od sporządzenia 
protestu, ilekroć przyjął weksel – odpowiedzialność ta trwa trzy lata, lcząc od dnia 
płatności  

 

 Odpowiedzialność wystawcy jest ograniczona przez prawidłowe sporządzenie 
protestu i trwa wówczas rok od dnia sporządzenia protestu  

 

obieg weksla – weksel od dnia wydania do dnia zapłaty może krążyć z rąk do rąk(co jednak 
zależy czy został wydany jako imienny czy jako weksel na zlecenie);  

 

Jeśli na wekslu umieści się klauzulę nie na zlecenie to taki weksel może być przeniesiony 
tylko w drodze przelewu . 

 

 Natomiast weksel na zlecenie może być przenoszony w drodze indosu(oświadczenie pisemne 
na odwrotnej stronie weksla stwierdzające przeniesienie praw{indosant- przenoszący 
indosariusz – biorący}) 

 

indos rodzaje: 

 

indos pełny – wymienia indosariusza  

 

indos In blanco – ogranicza się do podpisu indosanta lub jako indosariusza wskazuje 
okaziciela  

 

indosariusz przejmuje prawa z weksla bez względu czy prawa te przysługiwały 
indosantowi. Pierwszym uprawnionym z weksla jest remitent następnie posiadacz weksla 
który wykaże się nieprzerwanym łańcuchem indosów(jeśli po drodze został dokonany 
indos In blanco to do tego momentu) 

 

poszukiwania zwrotne – wobec osoby, która dochodzi swojej wierzytelności wekslowej 
odpowiedzialne są wszystkie osoby podpisane na wekslu chyba że ich odpowiedzialność została 
wyraźnie wyłączona jednakże dopiero po dokonaniu aktów staranności. Odpowiedzialność ta trwa 
rok  

 

roszczenia indosantów między sobą i przeciw wystawcy trwają 6 miesięcy licząc od dnia 
wykupienia weksla albo do pociągnięcia odpowiedzialności sądowej z weksla 

 

 roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia – Jeśli posiadacze weksla utraci roszczenie 
wekslowe(np. wskutek niedochowania wymogów staranności, lub upływu terminów), może 
podnieść zarzut bezpodstawnego wzbogacenia przeciwko wystawcy i akceptantowi (podlega 
przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia wygasnięcia zobowiązania wekslowego) 

 

zdolność do zaciągania zobowiązań wekslowych – zdolność ta podlega regułom ogólnym, kto 
jednak w imieniu innej osoby podpisuje weksel nie będąc umocowanym  sam staje się 
zobowiązany, a jeśli zapłacił weksel ma takie same prawa jakby miała inna osoba, za której 
przedstawiciela uchodził.  

 

72 

 

Umorzenie weksla – ten któremu weksle zginął, może żądać jego umorzenia w trybie sądowy m. 
Na podstawie orzeczenia może wykonywać wszystkie prawa wynikające z weksla  

2. Weksel własny 

Weksel własny jest rodzajem sformalizowanego skryptu dłużnego, w którym występują tylko dwie 
osoby: 

1.

 

wystawca 

2.

 

remitent  

od weksla trasowego rózni się tym, że są tylko dwie strony a zamiast polecenia zaplaty oznaczonej 
sumy pieniędzy jest przyrzeczenie zapłaty sumy w nim określonej. Do weksla własnego stosuje się 
przepisy dotyczące weksla trasowego  

 

Porozumienie wekslowe:  

Różnice: 

1.

 

w chwili wręczenia go kontrahentowi nie reprezentuje sobą żadnej wartości, a służyć ma 
jedynie dochodzenia wierzytelności innej, już istniejącej lub przyszłej  

2.

 

wierzyciel lub osoba której go wydano zobowiązuje się nie puszczać go w obieg  

Rozdział XXXXVI: Czek  

1. Czek i jego rodzaje  

 

Strony stosunku: 

1.

 

wystawca 

2.

 

trasat  

3.

 

remitent  

 

 

 

Cechy czeku: 

 

Nazwa czek w jego tekście w języku w jakim go wystawiono  

 

Polecenie zapłacenia odpowiedniej sumy pieniędzy  

 

Nazwisko osoby która ma zapłacić  

 

Oznaczenie miejsca płatności  

 

Oznaczenie daty i miejsca wystawienia czeku  

 

Podpis wystawcy czeku  

 

Skutki wystawienia ważnego czeku  - przez wystawienie ważnego czeku powstaje zobowiązanie 
czekowe wystawcy – oznaczające, że jest on zobowiązany za zapłatę czeku,  

 

Przesłanki odpowiedzialności wystawcy 

 

Przedstawienie czeku we właściwym terminie trasantowi  

 

Stwierdzenie odmowy zapłaty protestem albo oświadczeniem trasata na czeku 
(datowanym), albo oświadczeniem izby rozrachunkowej datowanym i oświadczającym że 
czek został we właściwym dniu złożony do rozrachunku i że go nie wykupiono  

 

73 

 

   Odpowiedzialność wystawy trwa 6 miesięcy licząc od dnia przedstawienia czeku do 
zapłaty 

 

płatność i zapłata – czek nie wymaga przyjęcia przez trasata(nie Stawarza on obowiązku zapłaty, 
lecz taki obowiązek może wynikać ze wzajemnego stosunku trasata i wystawcy ) 

 

płatność : 

 

czek wystawiony i płatny w kraju powinien być zrealizowany w ciągu 10 dni od daty na 
nim zamieszczonej (daty wystawienia) 

 

czek wystawiony w inny kraju niż kraj zaplaty powinien być zrealizowany w ciągu 20 dni 
bądź 70(w zależności od części świata wystawienia)od daty na nim zawartej  

 

wystawca powinien mieć u tarasata stosowny fundusz, z którego zostanie pokryta, w 
przeciwnym razie wystawca naraża się na skutki dla siebie niekorzystne ( 

 

odpowiada wobec remitena za wyrządzoną tym  szkodę oraz płaci odsetki w 
wysokości 6% Pd sumy niepokrytej), roszczenie z tytułu braku pokrycia przedawnia 
się z upływem lat trzech licząc od dnia odmowy zapłaty  

 

jeśli zapłata nie nastąpił podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo 
pozbawienia wolności do 2 lat jeśli działał umyślnie  jeśli nieumyślnie tylo grzywna 
lub ograniczenie wolności  

 

dochodzenie praw z czeku -  uprawnionym do dochodzenia praw z czeku jest remitent i jego 
następcy  

 

przesłanki: 

 

przedstawienie czeku we właściwym czasie do zapłaty  

 

w przypadku odmowy sporządzenie protestu odmowy zapłaty lub uzyskania stwierdzenia 
równoznacznego  

 

zawiadomienie wystawcy o odmowie zapłaty  

 

obieg czeku – stopień obiegowości czeku zależy od tego czy zostal wydany imiennie czy jako 
czek na okaziciela.  

 

Czek imienny, w którym dokonano zastrzeżenie nie na zlecenie lub równoznaczne, może 
być przeniesiony jedynie w drodze i ze skutkami przelewu  

 

Czek imienny w którym dodano zastrzeżenie na zlecenie  -może być przenosiny przez 
indos 

 

Czek  na okaziciela – może być przeniesiony przez wręczenie czeku 

 

Poszukiwanie zwrotne – tak samo jak w przypadku weksli, jednak odpowiedzialność indosanta 
czeku w trybie zwrotnym podobnie jak odpowiedzialność wystawcy trwa 6 miesięcy od dnia w 
którym dłużnik wykupił czek albo sam został pociągnięty do odpowiedzialności sądowej.  

 

Bezpodstawne wzbogacenie – posiadaczowi czeku, który utracił roszczenia przeciwko osobom 
podpisanym na czeku przysługuje roszczenie o bezpodstawne wzbogacenie 

 

Szczególne rodzaje ceków 

 

Czeki kasowe i rozrachunkowe  -  

 

Gotówkowy - czek który prowadzi do zapłaty w gotówce 

 

Rozrachunkowy – przypadek kiedy strona zamieściła  na czeku jest adnotację przelać na 
rachunek  

 

Czeki zakreślone – przez zakreślenie czeku na jego pierwszej stronie wystawca lub trasant 
może ograniczyć jego zapłat w tym  sensie, że trasant powinien jej dokonać tylko do ręki 
bankiera lub swego stałego klienta. Zakreślenie może być: 

 

Ogólne – dwie równoległe linie bez żadnej wzmianki lub ze wzmianką bankier 

 

Szczególne – między liniami wzmianka bankier ewentualnie nazwa banku  

 

Czeki potwierdzone i gwarantowane – są to kwalifikowane formy czeku rozrachunkowego. 
Bank może na wniosek wystawcy czeku powtiedzić czek rozrachunkowy rezerwując 
jednocześnie odpowiednią sumę na rachunku wystawcy na pokrycie czeku, bank może te 
zagwarantować pokrycie czeku bez względu na saldo konta 

 

Czeki na wlasne zlecenie – wystawca jest zarazem odbiorcą  

 

Czeki podróżnicze – są to czeki kasowe, realizowane w oddziałach banku upoważnionego do 
wystawienia tych czeków, wiąże się z nimi szczególny obowiązek legitymacji przy realizacji 
czeku przez trasata  

 

Umorzenie czeku – szczególny tryb umorzenia znajduje się w prawie czekowym  

 

74