1

1.Pojęcie i przedmiot prawa cywilnego

Prawo cywilne w znaczeniu przedmiotowym-zespół przepisów regulujących określone

stosunki społeczne w pewien właściwy im sposób.

Prawo w znaczeniu podmiotowym-oznacza uprawnienia lub zespół uprawnień

przysługujących jakiemuś podmiotowi, wyznaczonych przez normy prawne, czyli przez
prawo w znaczeniu przedmiotowym.

Prawo cywilne to gałąź systemu prawa obejmująca przepisy, które regulują majątkowe

i niemajątkowe stosunki prawne za pomocą cywilistycznej metody opartej na zasadzie
autonomii prywatnej oraz równorzędności podmiotów i stron stosunków prawnych. Stosunki
tak ukształtowane ex lege (z mocy samego prawa) lub z woli stron na podstawie norm
wyrażonych w przepisach prawa cywilnego są stosunkami cywilnoprawnymi.
2.Kryteria odróżniania norm prawa cywilnego

Cywilistyczna metoda regulacji-zwana też metodą cywilną charakteryzuje się

równorzędnym traktowaniem (pod względem prawnym) adresatów normy prawnej i jedynie
subsydiarnym (posiłkowym, pomocniczym, dodatkowym) stosowaniem przymusu
państwowego. Opierają się na zasadach autonomii prywatnej i równorzędności stron.
3.Cywilistyczna metoda regulacji a inne metody
Administracyjnoprawna metoda regulacji-cechą tej regulacji stosunków społecznych jest
występowanie jednych podmiotów w charakterze dysponentów władzy wobec innych
podmiotów i w konsekwencji, władcze ich podporządkowanie decyzjom podmiotu
wyposażonego w władztwo.
Karnistyczna metoda regulacji-reguluje stosunki społeczne przy pomocy sankcji
szczególnego rodzaju, jakimi są kary i środki zapobiegawcze
4.Data uchwalenia i wejścia w życie kodeksu cywilnego:
a)uchwalenie-23 kwietnia 1964
b)Wejście w życie-1 stycznia 1965
5.Przedmiot regulacji prawa cywilnego
Art. 1 K.C- „kodeks niniejszy reguluje stosunki cywilnoprawne miedzy osobami fizycznymi i
osobami prawnymi”

Cywilnoprawne stosunki majątkowe-to więzi prawne ukształtowane ze względu na

przynależność do osób fizycznych lub prawnych rzeczy i przynależność dóbr
niematerialnych, ale w takim zakresie, w jakim przysparzają korzyści majątkowych

Cywilnoprawne stosunki niemajątkowe-to więzi prawne ukształtowane ze względu na

przynależność do osób fizycznych lub prawnych dóbr niematerialnych w takim zakresie, w
jakim chodzi o ich zachowanie i nienaruszalność oraz niemajątkowe stosunki rodzinne,
których funkcja polega na stworzeniu prawnych ram wyłącznie lub w przeważającej mierze
dla więzi osobistych.
6.Podstawowe zasady kodeksu cywilnego:
a)zasada jedności prawa cywilnego
b)zasada swobody umów
c)zasada ochrony i nienaruszalności własności
d)zasada cywilnoprawnej ochrony dóbr osobistych
e)zasada nieretroakcji prawa
f)zasada ochrony dobrej wiary

2

g)zasada kształtowania stosunków cywilnoprawnych i praw podmiotowych z uwzględnieniem
zasad współżycia społecznego oraz społeczno-gospodarczego przeznaczenia praw
podmiotowych.
7.Systematyka polskiego prawa cywilnego
a)działy podstawowe: część ogólna, prawo rzeczowe, prawo zobowiązań, prawo spadkowe
b)działy wyspecjalizowane: prawo na dobrach materialnych, prawo spółek handlowych,
prawo rodzinne
8.Znajomość prawa stanowionego
a)zasada iura novit curia(sąd zna prawa)-strona przed sądem nie ma obowiązku dowodzić
treści prawa, przedmiotem dowodu są fakty, nie zaś praw
b)Zasada ignorantia iuris nocet(nieznajomość prawa szkodzi)
9.Zwyczaj
jest powszechnie stosowana w danym czasie, miejscu i środowisku, praktyką określonego
postępowania. Zwyczaj ma znaczenie prawne, gdy przepis prawny odsyła do niego.
10.Zwroty niedookreślone
Zapewniają prawu elastyczność i zapobiegają kazuizmowi prawnych unormowań. Można
wyróżnić dwie najważniejsze grupy zwrotów niedookreślonych:
-zwroty szacujące-wyrażają kryterium oceny jakiś sytuacji, zachowań podmiotów stosunków
prawnych, hipotezy i dyspozycji normy prawnej. Pozostawiają organowi stosującemu prawo
niezbędny luz decyzyjny
-zwroty wartościujące-wyznaczają zakres zastosowania lub normowania normy prawnej.
Pozostawiają luz decyzyjny ale przede wszystkim wyznaczają treść normy, adekwatną do
rozstrzyganego stanu faktycznego.
11.Klauzula generalna(zwroty niedookreślone-pozostawiające pewien luz decyzyjny)
Zwroty ustawowe odsyłające do systemu ocen lub norm pozaprawnych, którymi organ
stosujący prawo powinien się kierować

12.Zasady współżycia społecznego
Są pozaprawnymi normami społecznymi, są to normy moralne, regulujące stosunki
międzyludzkie. Stanowią treść tzw. klauzul generalnych.
Funkcje zasad współżycia społecznego w prawie cywilnym:
-kryterium doprecyzowania treści stosunku cywilno prawnego,
- kryterium oceny zachowania podmiotów prawa,
-kryterium wykładni oświadczenia woli,
-kryterium postania, zmiany lub ustania stosunku cywilnoprawnego
13.Wskaż kiedy uchwała Sądu Najwyższego ma moc zasady prawnej:

Uchwały pełnego składu Sądu Najwyższego, składu połączonych izb oraz składu całej

izby z chwilą ich podjęcia uzyskują moc zasad prawnych. Skład 7 sędziów może postanowić
o nadaniu uchwale mocy zasady prawnej.
14.Norma a przepis prawny

Przepis prawny jest formą wyrażenia przez prawodawcę norm prawnych. Stanowi

jednostkę redakcyjną aktu normatywnego. Sformułowany może być w postaci artykułu,
paragrafu.

Norma prawna jest regułą postępowania skierowaną do wskazanego podmiotu. Norma

prawna może być wyrażona w 1 lub kilku przepisach prawnych.

3

15.Rodzaje norm prawnych
a)normy bezwzględnie obowiązujące-są to takie normy, których zastosowanie nie może być
wyłączone lub ograniczone z woli stron kształtujących stosunek prawny
b)normy względnie obowiązujące-ich zastosowanie może być wolą stron ograniczone lub
wyłączone. Mają zastosowanie gdy strony niczego w zakresie działania normy nie
postanowiły, albo uregulowały łączący je stosunek prawny jedynie częściowo.
c)Normy semiiperatywne- są to normy których zastosowanie może być z woli stron
wyłączone lub ograniczone, ale tylko na korzyść jednej ze stron, a mianowicie tej, której
interesy ustawa poddaje intensywniejszej ochronie.

16.Wykładnie stosowane w PC
a)wykładnia językowa- polega na ustaleniu znaczenia i zakresu wyrażeń tekstu prawnego ze
względu na język, w którym zostały sformułowane.
b)wykładnia funkcjonalna:
-dokonuje się jej za pomocą dyrektyw funkcjonalnych, formułowanych w nawiązaniu do
założenia, zgodnie z którym racjonalny prawodawca jest konsekwentny w swoich ocenach i
preferencjach, którymi są uzasadnione stanowione przez niego normy, oraz konsekwentnie
zmierza do zapewnienie realizacji preferowanych przez siebie wartości i celów
c)wykładnia systemowa-wykładnia tego rodzaju odwołuje się do założenia zgodnie z którym
prawodawca cechujący się racjonalnością prakseologiczną i logiczną tworzy spójny system
prawa, w którym nie powinny obowiązywać normy między sobą niezgodne lub sprzeczne.
17.Reguły instrumentalnego nakazu i zakazu:
Z normy nakazującej adresatowi normy zrealizować określony stan rzeczy wynika nakaz
czynienia wszystkiego, co jest konieczne do zrealizowania wskazanego stanu rzeczy, i
zarazem zakaz czynienie tego, co uniemożliwiłoby jego osiągnięcie
18.Reguły wnioskowań a fortiori

Opierają się na założeniu o aksjologicznej konsekwencji racjonalnego prawodawcy.

Przybierają formę:
a)wnioskowanie „z większego na mniejsze (a fortiori ad minus)-„jeżeli wolno czynić więcej,
to tym bardziej wolno czynić mniej”
b)wnioskowanie z mniejszego na większe(a fortiori ad maius)-„jeżeli zakazane jest czynić
mniej, to tym bardziej zakazane jest czynić więcej”
19.Reguły wnioskowań a contratio(wnioskowanie z przeciwieństwa)
W tym wypadku rozumowanie prawnicze polega na przyjęciu wniosku, iż norma, której
obowiązywanie zostało ustalone, nie dotyczy innych adresatów oraz innych stanów
faktycznych aniżeli, tę które zostały wskazane w jej hipotezie, choćby wykazywały jakieś
podobieństwo.
20.Analogia Iuris(z prawa)-polega ona na dotworzeniu podstawy normatywnej w procesie
stosowania prawa, poprzez nadanie podobnym stanom rzeczy podobnego uzasadnienia
aksjologicznego
21.Analogia legis (z ustawy)-ustala się podobieństwo pomiędzy dwiema sytuacjami, z
których jedna jest uregulowana wyraźna normą prawną wyinterpretowana z przepisów, zaś
druga jest sytuacją nieuregulowaną, bądź częściowo uregulowaną prawnie.

Celem tego wnioskowania jest przypisanie sytuacji nieunormowanej skutków

prawnych wynikających z wyraźnie brzmiącej normy.

4

STOSUNEK CYWILNOPRAWNY

22.Zdarzenia cywilnoprawne
Zdarzeniem cywilnoprawnym jest fakt, z którym hipoteza normy prawnej wiąże określone w
jej dyspozycji skutki prawne w postaci powstania, zmiany lub ustania stosunku
cywilnoprawnego.
23.Rodzaje zdarzeń cywilnoprawnych
a)zdarzenia w ścisłym znaczeniu (sensu stricto)-ta grupa zdarzeń jest też określana jako
zdarzenia niezależne od woli człowieka np. śmierć, upływ czasu.

Do grupy zdarzeń sensu stricto zaliczamy sam fakt w oderwaniu od przyczyny, która

go wywołała, jeżeli z nim, a nie z działaniem człowieka powodującym to zdarzenie, norma
prawa wiąże skutek prawny.
b)zachowania podmiotów prawa
-zachowanie konwencjonalne w sensie prawnym to psychofizyczne czyny ludzi, którym w

ś

wietle reguł znaczeniowych wyrażonych w przepisach i normach prawnych przypisane

zostaje swoiste prawne znaczenie, odbiegające od znaczenia potocznego/

Pierwszą grupą są czynności konwencjonalne ukierunkowane na wywołanie skutków

prawnych a mianowicie:
*oświadczenia woli lub czynności prawne
*konstytutywne orzeczenia sądu
*decyzje administracyjnego kształtujące stosunki cywilnoprawne

Drugą grupą są zachowania niekoniecznie ukierunkowane na wywołanie skutków

prawnych:
*zachowania podobnego do czynności prawnych
*oświadczenia wiedzy
*przejawy uczuć
-zachowania faktyczne:
*zachowania zgodne z prawe
*zachowania niezgodne z prawem-które polegają bądź na zaniechaniu wykonania
zobowiązania istniejącego już między oznaczonymi stronami bądź stanową czyn
niedozwolony.
24.Pojecie stosunku cywilnoprawnego
Stosunek cywilnoprawny jest rodzajem stosunku prawnego, ten zaś rodzajem stosunku
społecznego, a więc postacią więzi łączącej osoby fizyczne lub prawne. Powstaje , ulega
zmianie albo ustaje wskutek zajścia zdarzeń cywilnoprawnych
25.Cechy stosunku cywilnoprawnego
a)równorzędność stron-brak podległości prawnej jednego podmiotu innemu podmiotowi
b)autonomia prywatna stron-polega na tym, że podmioty mogą własnym działaniem
kształtować swoje stosunki prawne, w szeroko zakreślonych przez prawo granicach
c) sądowa ochrona interesów stron

26.Elementy stosunku cywilnoprawnego
a)podmioty-w każdym stosunku prawnym, będący wszak rodzajem więzi społecznej,
występować muszą co najmniej dwa podmioty, tworzące przynajmniej dwie strony
Warunkiem koniecznym bycia podmiotem stosunku prawnego jest posiadanie zdolności
prawnej

5

b)Treść stosunku-tworzą prawa i skorelowane z nimi obowiązki. Uprawnieniom jednej strony
odpowiadając więc obowiązki drugiej strony
c)Przedmiot stosunku-jest zawsze zachowanie się podmiotów stosunku, wyznaczone treścią
stosunku. Niekiedy przedmiotem stosunku są także pewne obiekty materialne, albo obiekty
niematerialne np. twory ludzkiego umysłu.

PRZEDMIOT STOSUNKU CYWILNOPRAWNEGO

27.Przedmiot stosunku cywilnoprawnego jako jeden z jego elementów
Przedmiotem stosunku cywilnoprawnego jest zawsze dozwolone(nakazane lub zakazane)
zachowanie się człowieka, przy czym treść praw i obowiązków w stosunku cywilnoprawnym
może być odnoszona do określonego obiektu. Przedmiot stosunku cywilnoprawnego określa
jednocześnie treść praw i obowiązków w tym stosunku, stąd też w konkretnych stosunkach
cywilnoprawnych indywidualizuje te prawa i obowiązki. W tym stanie rzeczy za przedmiot
stosunku cywilnoprawnego należy uznać wszystko to do czego odnosi się treść tego stosunku,
czyli każdy obiekt, na który skierowane są prawa i obowiązki stanowiące treść danego
stosunku cywilnoprawnego.
28.Rodzaje przedmiotów stosunku cywilnoprawnego
a)rzeczy(ruchome i nieruchome)
b)przedmioty materialne nie będące rzeczami (ciecze, gazy)
c)przedmioty niematerialne(energia)
d)pieniądze
e)papiery wartościowe
f)zorganizowany kompleks majątkowy

PRZEDMIOTEM STOSUNKU CYWILNOPRAWNEGO NIE MOŻE BYĆ CZŁOWIEK ,
JEST ON ZAWSZE PODMIOTEM!!

29.Pojęcie rzeczy
Definicja została określona w art.45 k.c –„rzeczami w rozumieniu niniejszego kodeksu są
tylko przedmioty materialne” przy czym muszą być ona na tyle wyodrębnione z przyrody, by
mogły stanowić samodzielny przedmiot obrotu. Rzecz zawsze więc charakteryzują 2 cechy:
materialny charakter i wyodrębnienie z przyrody.

W ujęciu kodeksu cywilnego rzeczami nie są:

a)człowiek
b)dobra niematerialne
c)różne postaci energii
d)pieniądze i papiery wartościowe
e)części składowe rzeczy
f)rzeczy wspólne takie jak: woda płynąca, powietrze
g)złoża minerałów
h)zbiory rzeczy

W przypadku zbioru rzeczy rzeczami są poszczególne przedmioty tworzące dany

zbiór.
30.Przedmioty materialne nie będące rzeczami

6

Do przedmiotów materialnych nie będących rzeczami można zaliczyć-ciecze i gazy,

kopaliny oraz zwierzęta w stanie wolnym.

Ciecze i gazy nie są rzeczami, z uwagi na swój charakter i istotę. Ciecze Takie jak

wody śródlądowe podlegają przepisom prawa wodnego. Przepisy tego prawa uznają je albo za
cześć gruntu, albo za własność państwa.
31.Przedmioty niematerialne
Przedmiotem stosunku cywilnoprawnego mogą być przedmioty niematerialne, takie jak:
różne postaci energii, dobra niematerialne o charakterze intelektualnym i dobra osobiste.

Energia-są to opanowane i wykorzystywane przez człowieka siły przyrody, takie jak:

elektryczność, para, gaz, energia jądrowa.

Dobra niematerialne o charakterze intelektualnym-są to wytwory ludzkiego umysłu i

ze swej istoty nie stanowią przedmiotów materialnych: mogą być przedmiotem obrotu
cywilnoprawnego niezależnie od materialnej postaci, w jakiej zostały ucieleśnione.
Do tej kategorii dóbr zaliczamy:
1.Dobra będące przedmiotem prawa autorskich, takie jak utwory literackie, artystyczne
2.Projekty wynalazcze-wynalazki, znaki towarowe.
32.Pieniądze
Jest nosicielem i miernikiem wartości i z tego punktu widzenia ma znaczenie prawne, w
szczególności w dziedzinie prawa zobowiązań.

W obrocie cywilnoprawnym możemy mówić o następującej wartości pieniądza:

a)nominalnej
b)wewnętrznej-wartość materiału z którego pieniądz został zrobiony
c)kursowej
d)nabywczej

Pieniądz w znaczeniu szerokim-wszystkie środki płatnicze używane w obrocie,

pieniądze krajowe i zagraniczne, papiery wartościowe.

Pieniądz w znaczeniu wąskim-wyłącznie środki płatnicze, którym państwo nadaje moc

umarzania zobowiązań.
33.Papiery wartościowe
Pod pojęcie papieru wartościowego należy rozumieć dokument stwierdzający istnienie
danego prawa w taki sposób, że realizacja tego prawa nie jest możliwa bez władania tym
dokumentem. Można więc twierdzić, że papier wartościowy jest „nosicielem”
inkorporowanego w nim prawa majątkowego oraz jego wartości

W obrocie cywilnoprawnym występuje szereg papierów wartościowych, które

generalnie możemy podzielić na papiery wartościowe: imienne, na zlecenie , na okaziciela.
34.Pojęcia mienia i majątku
Zgodnie z art. 44 k.c „mieniem jest własność i inne prawa majątkowe”. Tym samym pojęcie
mienia odnosi się do wszystkich praw majątkowych rozumianych jako aktywa i może być
traktowane jako ich nazwa zbiorcze, przy czym bez znaczenia jest przynależność danych
aktywów do określonego podmiotu.

Majątek jest to natomiast ogół praw majątkowych przysługujących określonemu podmiotowi
prawa cywilnego.

7

Majątek w znaczeniu szerszym-jest to ogół praw majątkowych przysługujących danemu
podmiotowi oraz ogół ciążących na tym podmiocie obowiązków majątkowych.

Majątek w znaczeniu węższym-ogół praw majątkowych przysługujących podmiotowi prawa
cywilnego.

PRAWO PODMIOTOWE

35.Prawo podmiotowe(Wolter)
Wynikająca ze stosunku prawnego sfera możności postępowania w określony sposób,
przyznana przez normę prawną w celu ochrony interesów podmiotu uprawnionego i przez tę
normę prawną zabezpieczona. Uprawnienie tworzą treść prawa podmiotowego połączonych
ze sobą uprawnień, które służą określeniu z jakim prawem mamy do czynienia.

36.Refleks Prawny
Nałożenie powszechnego obowiązku na wszystkich przez normę prawną

37.Zabezpieczenie realizacji prawa podmiotowego:
Następuje przez nadanie mu cech
a)zaskarżalności-w racie naruszenia prawa podmiotowego można wystąpić do sądu.
b)egzekwowalności

38.Typy i rodzaje prawa podmiotowych

Typy prawa podmiotowego wyróżniane są ze względu na ich treść.

Rodzaje
Prawa bezwzględne i względne

Prawo bezwzględne-skuteczne wobec wszystkich. Uprawniony może domagać się od

wszystkich nieingerencji w sferę jego prawa podmiotowego i od każdej osoby, która nie
wypełni tego obowiązku, może domagać się przywrócenia stanu zgodnego z prawem i
zaniechania dalszych naruszeń.

Prawo względne-są skuteczne tylko wobec niektórych indywidualnie określonych

podmiotów, a więc między stronami oznaczonego stosunku prawnego

Prawa majątkowe i niemajątkowe

Prawa majątkowe-chronią interes gospodarczy, ekonomiczny

Prawa niemajątkowe-chronią interes osobisty(niegospodarczy)

Prawa przechodnie i nieprzechodnie

Prawa przechodnie-to prawa zbywalne, będące z reguły także dziedzicznymi

Prawa zbywalne-to prawa, które mogą przejść z jednego podmiotu na drugi na

podstawie czynności prawnej

Prawo dziedziczne-to takie, które po śmierci uprawnionego przechodzi na inne

podmioty w trybie dziedziczenia ustawowego lub testamentowego

Prawa nieprzechodnie-to prawa, których związek z osobą uprawnioną jest tak ścisły,

ż

e wykluczone jest przejście prawa na inną osobę.

Prawa niezbywalne-to takie prawa, których według przepisów prawa nie można zbyć

Prawa akcesoryjne i prawa samoistne

Prawa akcesoryjne- ustanawia się dla zabezpieczenia wierzytelności

Prawa samoistne-mają swój samodzielny byt prawny. Ich ustanowienie oraz dalsze

istnienie jest niezależne od innego prawa

8

39.Normatywne postaci prawa podmiotowych

a)prawa podmiotowe bezpośrednie-podmiot uprawniony może bezpośrednio własnym

działaniem, z wyłączeniem innych osób, wykonywać swoje prawo

b)Roszczenia-podmiot może realizować swoje prawa o tyle, o ile druga strona

stosunku prawnego zachowa się w sposób określony przez treść stosunku prawnego

c)Prawa kształtujące-istota tych prawa polega na tym, że uprawniony może wyłącznie

własny działaniem, bez udziału drugiej strony, doprowadzić do zmiany lub ustania stosunku
prawnego.
40.Nabycie prawa podmiotowego
Nabycie pochodne i pierwotne

Nabycie prawa jest pochodne, gdy nabycie jest uzależnione od tego, czy nabywane

prawo lub prawo o szerszym zakresie treści niż prawo nabywane przysługiwało osobie, od
której swe uprawnienia wywodzi nabywca i która w sposób prawnie doniosły wyraziła wolę
nabycia od niej prawa przez inną osobę.

Nabycie prawa jest pierwotne-jeżeli nabycie dokonuje się z mocy postanowienia

ustawy, niezależnie od woli osoby, której ewentualnie prawo nabywa dotychczas
przysługiwało
Nabycie translatywne i konstytutywne

Nabycie translatywne-zachodzi wówczas, gdy przedmiotem nabycia jest prawo już

istniejące, które przechodzi w dotychczasowej postaci na nabywcę

Nabycie konstytutywne-polega na uzyskaniu przez nabywcę prawa nie istniejącego

poprzednio, tzn. przed zajściem zdarzenia powodującego nabycie. Inaczej mówiąc, prawo
nabywane powstaje dopiero w chwili nabycia

Nabycie pod tytułem ogólnym i szczególnym

Nabycie pod tytułem ogólnym(sukcesja uniwersalna)polega na tym, że nabywca

wskutek zajścia jednego stanu faktycznego wstępuje w ogół praw majątkowych poprzednika,
nabywając cały jego majątek lub oznaczoną jego część

Nabycie pod tytułem szczególnym(sukcesja syngularna)-polega na nabyciu

indywidualnie oznaczonego prawa lud indywidualnie oznaczonych praw.

41.Zmiana Prawa podmiotowego

Zmiana treści prawa podmiotowego polega na zmianie zakresu uprawnień, ich

przedmiotu, miejsca i czasu ich realizacji, przy czym prawo zachowuje swą tożsamość jako
prawo tego samego typu

42.Utrata prawa podmiotowego

Może być następstwem bądź wygaśnięcia prawa, bądź jego przejścia na inny podmiot

43.Wykonywanie prawa podmiotowego

Polega na zachowaniach podmiotu uprawnionego, podejmowanych w sferze możności

oznaczonego postępowania, które określa norma będąca źródłem prawa podmiotowego

44.Nadużycie prawa podmiotowego(art. 5 K.C)
„Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzecznych ze społeczno-
gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takiego
działanie lub zaniechania uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie
korzysta z ochrony.

45.Ochrona Prawa Podmiotowych
Ochrona własna praw podmiotowych:

9

Samoobrona-polega na odparciu zagrożenia, w jakim znalazły się dobra i interesy

znajdujące wyraz w prawach podmiotowych, które przysługują podmiotowi dokonującemu
aktów dozwolonej samoobrony. Ma charakter prewencyjny

Samopomoc-polega na przywróceniu własnym działaniem podmiotu uprawnionego

stanu zgodnego z treścią przysługującego mu prawa podmiotowego lub ochronionego
prawem stanu faktycznego albo na podjęciu takich działań, które zabezpieczają zaspokojenie
jego prawa podmiotowych. Ma charakter restytucyjny

Ochrona sądowa

Rozpoznaje sprawy w trybie procesowym albo w trybie nieprocesowym

Ciężar dowodu
Strony są obowiązane wskazać dowody potrzebne do rozstrzygania sprawy. Przedmiotem
dowodów są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy szczególne znaczenie
Domniemania

Są sposobami wnioskowań o zaistnieniu faktów spornych istotnych dla

rozstrzygnięcia sprawy. Umożliwiają przyjęcie faktu spornego za ustalony w sposób pośredni.
Przedmiotem dowodu nie jest bezpośrednio fakt sporny, lecz innych fakt, którego ustalenie
czyni prawdopodobnym fakt sporny. Dzielą się na dwie grupy

-domniemania faktyczne-polegają na wnioskowaniu o zaistnieniu faktu spornego w

oparciu o wiedzę logiczną i zasady doświadczenia życiowego

-domniemania prawne-są to domniemania ustanowione przez prawo i wiążą sąd. Mogą

być jednak obalone ilekroć ustawa tego nie zabrania i na tej podstawie domniemania prawne
dzielą się na usuwalne i nieusuwalne.

Ustawowe domniemanie dobrej wiary-jest to domniemanie prawne mające ogólne znaczenie
w prawie cywilnym, które w szeregu wypadków uzależnia powstanie skutku prawnego, w
szczególności w postaci skutecznego nabycia prawa podmiotowego od dobrej wiary nabywcy.

46.Zarzuty(ekscepcje)
Jednym ze sposobów obrony przed cudzymi roszczeniami i zadaniami jest podniesienie
zarzutów. W prawie procesowym mianem zarzutów określa się twierdzenia uczestników
postępowania zmierzające do korzystnego dla podnoszącego zarzut rozstrzygnięcia danej
sprawy.

W sensie materialno prawnym zarzut jest rodzajem prawa, które podlega na

uprawnieniu do odmowy zaspokojenia roszczenia. Wyróżnia się zarzuty trwałe i przejściowe:
-zarzuty trwałe(peremptoryjne)-niweczą zaskarżalność i egzekwowalność roszczenia
-zarzuty przejściowe(dylatoryjne)-zawieszają zaskarżalność i egzekwowalność roszczenia

10

PODMIOTY PRAWA CYWILNEGO

47.Zdolność Prawna:

Zdolność prawna jest podstawową cechą podmiotowości w prawie cywilnym, ma

charakter bezwarunkowy i posiada ją każdy człowiek. Jest to Zdolność do bycia podmiotem
praw i obowiązków prawnych z zakresu prawa cywilnego.
48.Osoby Fizyczne-system prawa polskiego uznaje każdą osobę fizyczną za podmiot prawa
cywilnego. Należy podkreślić, że podmiotowość w prawie cywilnym jest niezależna od
jakichkolwiek cech osoby fizycznej. Obok zdolności prawnej, będącej naturalną cechą każdej
osoby fizycznej, druga istotną cechą osoby fizycznej może być zdolność do czynności
prawnych.
49.Zdolność prawna osoby fizycznej:
Jest to zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków w zakresie prawa cywilnego.

Zdolność prawną ma każdy człowiek od chwili urodzenia, przy czym prawo polskie

nie wymaga by dziecko było zdolne do życia lub też żyło przez określony czas od chwili
narodzin. Do uzyskania podmiotowości wystarczy sam fakt żywych narodzin w prawie
cywilnym, przy czym kodek cywilny wprowadza domniemanie żywych narodzin.

Zdolność prawna osoby fizycznej może podlegać określonym ograniczeniom. I tak,

na zdolność tę może mieć wpływ:
1.zdolność do czynności prawnych-brak tej zdolności wyłącza możność bycia podmiotem
niektórych praw i obowiązków
2.wiek osoby fizycznej-podmiotem niektórych praw może być tylko osoba pełnoletnia
3.ubezwłasnowolnienie-prowadzi do ograniczenia lub pozbawienia zdolności prawnej
4.choroba psychiczna i niedorozwój umysłowy
5.obywatelstwo
6.skazujący wyrok prawny-może prowadzić do ograniczenia zdolności prawnej.

50.Zdolność do czynności prawnych osób fizycznych.
Zdolność do czynności prawnych jest to zdolność do tego, by za pomocą czynności prawnych
nabywać prawa i zaciągać zobowiązania. Osoba fizyczna mające pełną zdolność do czynności
prawnych może ich dokonywać poprzez własne działanie, we własnym imieniu i na własną
rzecz. Podmiot prawa cywilnego mając zdolność prawną wcale nie musi mieć zdolności do
czynności prawnych., ponieważ zdolność tą można uzyskać w określonym momencie życia.
W świetle obowiązujących przepisów osoba fizyczna może:
-nie mieć zdolności do czynności prawnych
-mieć ograniczoną zdolność do czynności prawnych
-mieć pełną zdolność do czynności prawnych

51.Brak zdolności do czynności prawnych:
W prawie polskim nie mają zdolności do czynności prawnych osoby fizyczne które nie
ukończyły lat trzynastu, oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie. Czynność prawna
dokonana przez osobę nie mającą zdolności do czynności prawnych jest nieważna.

52.Ograniczona zdolność do czynności prawnych:

11

Posiadają osoby fizyczne, które ukończyły lat trzynaście oraz osoby ubezwłasnowolnione
częściowo. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może sama dokonywać
następujących czynności prawnych

1.

Czynności które nie są po jej stronie ani rozporządzeniem, ani zobowiązaniem

2.

Zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących
sprawach życia codziennego.

3.

Zawierać umowy o prace

4.

Rozporządzać swoim zarobkiem

5.

Dotyczących przedmiotów majątkowych oddanych do jej swobodnego użytku

6.

53.Pełna zdolność do czynności prawnych
Pełną zdolność do czynności prawnych mają w prawie polskim osoby pełnoletnie z
momentem uzyskanie pełnoletniości nabywa się pełną zdolność do czynności prawnych.
Zgodnie z art.10 osobą pełnoletnią jest osoba, która ukończyła 18 lat, przy czym w razie
zawarcia małżeństwa małoletni uzyskuje zdolność do czynności prawnych.

54.Ubezwłasnowolnienie osoby fizycznej
Osoba fizyczna może być ubezwłasnowolniona całkowicie lub częściowo. Dla
ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że osoba taka pozostaje
jeszcze pod władza rodzicielską. Na skutek ubezwłasnowolnienia całkowitego osoba
fizyczna traci zdolność do czynności prawnych.
Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę. Ubezwłasnowolnienie
całkowite może być orzeczone w stosunku do osoby która:
-ukończyła 13 lat
-z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń
psychicznych nie jest w stanie kierować swym postępowaniem

Częściowo można ubezwłasnowolnić osobę fizyczną, która:

-uzyskała pełnoletniość
- z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego potrzebuje pomocy do
prowadzenia spraw, a jej stan nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego.

Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych ustają zawsze z chwilą śmierci osoby
fizycznej. Z tą bowiem chwilą osoba zmarła przestaje być podmiotem praw i obowiązków z
zakresu prawa cywilnego, a przysługujące jej dotychczas prawa i ciążące na niej obowiązki
albo wygasają, albo przechodzą na inne osoby zgodnie z zasadami ustalonymi w prawie
spadkowym lub właściwych przepisach szczególnych. Istotne znaczenie ma ustalenie faktu i
momentu śmierci danej osoby. Wyłącznym dowodem śmierci człowieka jest sporządzony akt
stanu cywilnego, którym jest akt zgonu.

55.Osoby Prawne- osoba prawna jest pewnym tworem organizacyjnym, jednostką
organizacyjną, która przez normę prawną została wyposażona w dwie istotne cechy, a
mianowicie zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych.

12

Osobami prawnymi zgodzie z art. 33 KC są: Skarb Państwa i jednostki organizacyjne,

którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną. Status osoby prawnej uzyskuje się
w sposób określony przez prawo.

Każda osoba prawna jest jednostką organizacyjną, natomiast nie każda jednostka

organizacyjna jest osoba prawną.

56.Powstanie osoby prawnej
Sposób powstania osoby prawnej określają właściwe przepisy (art.35 kc). Zgodnie z art. 37 kc
jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania jej do właściwego
rejestru, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

3 zasadnicze systemy postawania osób prawnych:

-system koncesyjny-osoba powstaje z inicjatywy jej założycieli po uzyskaniu zgody
właściwego organu państwa
-system normatywny-w którym do powstania osoby prawnej konieczne jest wyłączenie
spełnienie warunków określonych w ustawie
-system aktów organu państw-w którym osoba prawna powstaje na mocy akty wydanego
przez właściwy organ państwowy

57.Ustanie osoby prawnej
Osoba prawna jako podmiot prawa cywilnego może zakończyć swój byt prawny na skutek
różnorodnych zdarzeń prawnych. Do najważniejszych z nich należą:
-wydanie aktu organu państwowego mającego na celu zakończenie bytu danej osoby prawnej
-podjęcie decyzji przez właściwy organ osoby prawnej
-ogłoszenie upadłości
-upływ czasu na jaki została utworzona
-osiągniecie celu w jakim została powołana

Ustanie bytu osoby prawnej z reguły połączone jest z likwidacją jej działalności co

łączy się z koniecznością przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego , w toku którego
następuje ściągnięcie przysługujących jej wierzytelności, zaspokojenie wierzycieli
likwidowanej osoby prawnej oraz rozdysponowanie pozostałym jej majątkiem w sposób
określony przez właściwe przepisy.

58.Zdolność prawna osób prawnych osób prawnych
Od chwili powstania osoba prawna ma zdolność prawną, staje się podmiotem praw i
obowiązków z zakresy prawa cywilnego. Zdolność prawna osób pranych kształtuje się
podobnie, jak osób fizycznych. Należy jednak pamiętać że pewne ograniczenia zdolności
prawnej osób prawnych mogą wynikać z samej istoty osoby prawnej jako podmioty prawa
cywilnego lub też ograniczenia narzuca już sam charakter pewnych praw podmiotowych.

59.Zdolność do czynności prawnych osób prawnych
Od chwili powstania osobie pranej przysługuje pełna zdolność do czynności prawnych,
poprzez czynności prawne dokonywane własnym działaniem może nabywać prawa i zaciągać
zobowiązania.

13

Osoba prawna działa przez swoje organy, w sposób przewidziany w ustawie i opartym na niej
statucie. Jeżeli osoba prawna nie może prowadzić swoich spraw z powodu braku organów,
sąd ustanowi dla niej kuratora który powinien postarać się o powołanie takich organów.
Funkcje organów osoby prawnej spełniają osoby fizyczne.
Skutki prawne działania osób fizycznych będących organem osoby prawnej realizują się
bezpośrednio dla tej osoby prawnej, ich działanie nie jest więc ich własnym działaniem jako
podmiotów prawa cywilnego, ale działaniem samej osoby prawnej.
60.Rodzaje osób prawnych

1.

Osoby prawne typu korporacyjnego- ich substratem są ludzie. Funkcjonowanie takich
osób prawnych opiera się na członkostwie w ich strukturach. Członkowie takiej osoby
prawnej wnoszą określone udziały lub płacą określone składki, członkowie mają
określone uprawnienia organizacyjne i w związku tym decydują o działaniach osoby
prawnej- partie polityczne, spółdzielnie

2.

Osoby prawne typu fundacyjnego-substratem jest pewien celowo zorganizowany
majątek. Nie występuje w niej instytucja członka, a jedynie fundatora, który tworząc
daną osobę prawną wyposaża ja w majątek stanowiący podstawę jej bytu i
działalności. Fundacje, szkoły wyższe

Z uwagi na charakter stosunków własnościowych osoby prawne można podzielić na:
-państwowe
-samorządowe
-niepaństwowe

Z uwagi na charakter prowadzonej działalności:
-gospodarcze-zajmują się prowadzeniem działalności gospodarczej i działalność ta stanowi o
ich istocie
-niegospodarcze-takiej której celem działanie nie jest prowadzenie działalności gospodarczej
nastawionej na osiąganie zysku.

61.Skarb Państwa
Jest jedyną osoba prawna, która uzyskała osobowość prawną z mocy przepisów kodeksu
cywilnego. Na tle innych osób prawnych jest to jednak osoba prawna szczególnego rodzaju,
albowiem Skarb Państwa jest to po prostu państwo przyobleczone w przymiot osobowości
prawnej.

62.Jednostki organizacyjne, niebędące osobami prawnymi, którym zdolność prawną
nadają przepisy szczególne
Podmiot stosunku cywilnoprawnego, jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości
prawnej, lecz posiadająca na mocy ustawy zdolność prawną.
Ułomna osoba prawna może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania mocą swojego
działania, może także pozywać i być pozywaną. Członkowie takiej jednostki organizacyjnej
co do zasady ponoszą za jej zobowiązania odpowiedzialność subsydiarną, tj. powstającą z
chwilą jej niewypłacalności.

14

CZYYNNOŚCI PRAWNE

63.Czynność prawna
Stan faktyczny, w skład którego wchodzi co najmniej 1 oświadczenie woli zmierzające do
ustanowienia zmiany lub zniesienia stosunku cywilnoprawnego, z którym to stanem
faktycznym, ustawa wiąże skutki prawne nie tylko wyrażone w oświadczeniu, lecz także
oświadczeniem tym nie objęte, a wynikające z ustawy, z zasad współżycia społecznego lub
ustalonych zwyczajów.

64.Oświadczenie woli
Przejaw woli, który wyraża w sposób dostateczny zamiar wywołania skutków prawnych w
postaci ustanowienia, zmiany lub ustania stosunku cywilnoprawnego.

W świetle art. 60 kc należy przyjąć, że zachowanie się osoby fizycznej jedynie wtedy

może być uznane za oświadczenie woli, gdy jest:
-na tyle zrozumiałe, żeby chociaż w drodze wykładni możliwe było ustalenie jego sensu
-swobodne
-złożone na serio.

67.Wykładnia oświadczenia woli

Zasady obowiązujące przy dokonywaniu oświadczenia woli określa art.65. Zgodnie z

tym przepisem oświadczenie woli powinno być tłumaczone ta, jak tego wymagają ze względu
na okoliczności, w których zostało ono złożone, zasady współżycia społecznego oraz ustalone
zwyczaje. Przy interpretacji umów należy zaś raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel
umowy, a nie tylko opierać się na jej dosłownym brzmieniu.

68.Rodzaje czynności prawnych
a)jednostronne-takie czynności, które dochodzą do skutku poprzez oświadczenie woli tylko
jednej strony.
b)dwustronne -czynności składające się z oświadczeń woli, które są zgodne co do treści
kreowanego stosunku prawnego; w ten sposób dochodzi do zawarcia umowy
c)odpłatne-czynności dwustronnie zobowiązujące w których świadczenie jednej strony ma
nastąpić za odpłatą drugiej stronie czynności Wszystkie inne czynności uznawane są za
nieodpłatne
d)zobowiązujące –czynności, których skutkiem jest powstanie zobowiązania do spełnienia
określonego świadczenia np. umowa najmu
e)rozporządzające-czynności, których celem i bezpośrednim skutkiem jest przeniesienie,
ograniczenie, obciążenie lub zniesienie prawa przysługującego podmiotowi dokonującemu
czynności prawnej
f)konsensualne- czynności dochodzące do skutku już przez samo złożenie oświadczenia
woli.
g)realne-potrzebne oprócz oświadczenia woli również spełnienie pewnych dodatkowych
elementów taki jak: wręczenie rzeczy kontrahentowi, wpis do księgi wieczystej itp.
h)między żyjącymi(Inter vivo)-wywołują skutki między żyjącymi osobami fizycznymi (oraz
istniejącymi osobami
i)na wypadek śmierci(mortis causa)-wywołują skutki z chwilą śmierci osoby ich
dokonującej
j)przysparzające-są to czynności, które prowadzą do przysporzenia w postaci zwiększenia
aktywów określonej osoby, bądź też zmniejszenia się jej pasywów.


69.Forma czynności prawnych

15

Art. 60 K.C wynika zasada swobody wyboru formy czynności prawnych. Oznacza to, że
podmiot dokonujący czynności prawnej może złożyć oświadczenie woli w dowolnej formie.

70.Rodzaje form czynności prawnych z uwagi na ich szatę zewnętrzną:

Z uwagi na szatę zewnętrzną wyróżnia się następujące rodzaje szczególnych form

oświadczenia woli:
a)zwykła forma pisemna

Wymaga złożenia własnoręcznego podpisu na dokumencie zawierających osnowę

oświadczenia woli. Do zawarcia umowy za wystarczającą kodeks cywilny uznaje wymianę
dokumentów obejmujących treść oświadczenia woli każdej ze stron i przez nią podpisany (art.
78 K.C)
b)forma pisemna z urzędowym poświadczeniem podpisu

Polega na zachowaniu formy pisemnej zwykłej i poświadczeniu podpisu przez

notariusza albo inny właściwy organ lub banki w miejscowościach, w których nie ma
kancelarii notarialnej
c)forma pisemna z urzędowym poświadczeniem daty

Sprowadza się do złożenia oświadczenia woli w zwykłej formie pisemnej oraz

poświadczenia daty przez notariusza lub umieszczeniem na dokumencie przez organ
państwowy jakiejkolwiek wzmianki.
d)forma aktu notarialnego

Polega na tym, że notariusz jako osoba zaufania publicznego spisuje treść

oświadczenia woli, odczytuje oświadczenie stronom czynności, które następnie podpisują akt
wespół z notariuszem.

71.Rodzaje form czynności prawnych z uwagi na skutki prawne niezachowania formy
szczególnej

Z uwagi na skutki niezachowania formy szczególnej wyróżniamy:

a)formę zastrzeżoną pod rygorem nieważności (ad solemnitatem)

Oznacza taką formę szczególną z uwagi na jej szatę zewnętrzną, której niezachowanie

powoduje nieważność czynności prawnej. Obowiązek zachowania takiej formy może
wynikać z mocy ustawy bądź z mocy czynności prawnej

Zgodnie z art. 73 każda przewidziana w przepisach ustawy forma szczególna inna

aniżeli pismo ma charakter formy pod rygorem nieważności, chyba że jej zachowanie zostało
zastrzeżone tylko w celu wywołania oznaczonych Skurków prawnych tj.ad eventum; jeśli zaś
przepisy prawa przewidują jako szczególną formę pisemną, to jest ona formą ad solemnitatem
jedynie wówczas, gdy w przepisie wyraźnie statuowano rygor nieważności.
b)formę zastrzeżoną dla celów dowodowych(ad probationem)

To forma pisemna, której niezachowanie nie powoduje nieważności czynności

prawnej, ale ogranicza możliwość skorzystania w ewentualnym procesie z niektórych
ś

rodków dowodowych.

Zgodnie z art. 74 niezachowanie formy pisemnej ad probationem uniemożliwia

dopuszczenie w ewentualnym procesie dowodu z zeznań świadków oraz dowodu z
przesłuchania stron na fakt dokonania czynności prawnej. Na mocy ustępu drugiego osobowe
ś

rodki dowodowe będą jednak dopuszczalne, gdy obie strony wyrażą na to zgodę albo jeżeli

fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony za pomocą pisma, bądź gdy
żą

da tego konsument w sporze z przedsiębiorcą.

Formą ad probationem jest każda przewidziana w przepisach forma pisemna, chyba że

przepis statuujący formę pisemną jednocześnie expressis Derbis zastrzega rygor nieważności.
c)formę dla wywołania oznaczonych skutków prawnych (ad eventum)

16

Polega na tym, że przepis ustawy uzależnia wywołanie przez czynność prawną

niektórych skutków od zachowania tejże szczególnej formy, czyli mimo niezachowania tej
formy czynność prawna będzie ważna, lecz nie wywoła wszystkich skutków prawnych.

72.Treść Czynności prawnych

1.Elementy przedmiotowo istotne(essentialia negotii)-które indywidualizują daną czynność
pod względem prawnym i bez których oznaczonego typu czynność prawna nie mogłaby dojść
do skutku
2.Elementy podmiotowo istotne(accidentalia negotii)-które ze swej istoty nie wpływają na
skuteczność danego rodzaju czynności prawnej, jednakże na mocy woli stron uzyskały rangę
elementów istotnych.
3.Elementy nieistotne(naturalia negotii)-których nieobjęcie oświadczeniem woli nie ma
wpływu na skuteczność czynności prawnej.

Art. 58.k.c statuuje zakaz dokonywania czynności prawnych sprzecznych z ustawą, zasadami
współżycia społecznego oraz mających na celu obejście ustawy. Gdy nieważnością jest
dotknięta tylko część czynności prawnej, to czynność pozostaje w mocy co do pozostałych
części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością
czynność prawna nie zostałaby dokonana.

73.Warunek
To zdarzenie przyszłe niepewne, od którego spełnienia strona dokonująca czynności prawnej
uzależnia powstanie lub ustanie skutków prawnych.

Doktryna wyróżnia:

a)warunek zawieszający oraz warunek rozwiązujący-w zależności od tego czy ziszczenie
się warunku prowadzi do powstania skutku prawnego, czy też ustania skutku prawnego.
b)warunek dodatni-jako zdarzenie, które ma nastąpić i warunek ujemny-jako zdarzenie,
które nie może nastąpić.
c)warunek, które spełnienie jest zależne od woli strony, dokonując czynności prawnej oraz
warunek niezależny od woli strony.

Warunek niemożliwy, niezależny, przeciwny ustawie lub zasadom współżycia

społecznego powoduje nieważność, czynności prawnej, jeżeli jest to warunek zawieszający,
zaś uważa się go za nie zastrzeżony, jeżeli jest warunkiem rozwiązującym.

74.Termin
Termin jest to zdarzenie przyszłe pewne, od którego nastąpienia strona dokonująca czynności
pranej ogranicza jej skutki w czasie. Wyróżnia się terminy początkowe(dies a quo) i
końcowe(dies ad quem). Przy terminie początkowym skutek prawny ustaje z momentem
nadejścia terminu.

75.Zawarcie umowy

Zgodnie z art. 66 przez ofertę rozumiemy oświadczenie woli jednej strony skierowane

do drugiej strony, które obejmuje propozycję zawarcia umowy i określa jej istotne
postanowienia. Oferent jest swoją ofertą związany, co oznacza, że adresat oferty może na
mocy jednostronnego oświadczenia woli doprowadzić do zawarcia umowy i w konsekwencji
do powstania lub zmiany stosunku cywilnoprawnego. Z teoretycznego punktu widzenia
przyjmuje się, ż po stronie adresata oferty powstaje prawo kształtujące. Umowa zostaje

17

zawarta gdy adresat ofertę przyjął, czyli złożył oświadczenie woli o akceptacji oferty w
całości. Milczenia adresata nie traktuje się jako przyjęcia oferty, z wyjątkiem sytuacji
przewidzianej w art. 68.

Drugim sposobem zawarcia umowy są negocjacje. Negocjacja dotyczy umów

złożonych, obszernych z punktu widzenia treści oraz skomplikowanych, gdy stosunkowo
prosty mechanizm kontraktowania, oparty o mechanizm ofertowy nie może znaleźć
zastosowania. Negocjacje polegają na uzgodnieniu przez pertraktujące podmioty
poszczególnych elementów przyszłej umowy. Według art.72 w wypadku prowadzenia
negocjacji umowa zostaje zawarta dopiero wtedy, gdy strony dojdą do porozumienia co do
wszystkich postanowień umowy, które były przedmiotem negocjacji

Instytucja przetargu-jest uregulowana dość ogólnie. Przetarg stanowi szczególną

procedurę zawierania umów, modyfikująca system ich zawierania poprzez ofertę i jej
przyjęcie. Procedura ta pozwala nadto na określoną weryfikację pewnych warunków umowy
np. uzyskanie najkorzystniejszych warunków wykonania umowy, ceny itp.

25 września 2003 wprowadzono przepisy wspólne dla instytucji przetargu i

aukcji:
a)dopuszczalność określenia innego sposobu udostępnienia warunków aukcji lub przetargu
poprzez zamieszczenie ich w ogłoszeniu
b)związanie organizatora warunkami aukcji lub przetargu od chwili ich udostępnienia
c)dopuszczalność zmiany lub odwołania ogłoszenia, a także wyżej wymienionych warunków
tylko wtedy gdy wynika to z ich treści.
d)obowiązek organizatora postępowania zgodnie z postanowieniami ogłoszenia aukcji albo
przetargu i ich rachunków od chwili udostępnienia warunków, a oferenta od chwili złożenia
oferty zgodnie z ogłoszeniem aukcji lub przetargu.

76.Wady Oświadczenia Woli

1.Brak świadomości lub swobody

Oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w
stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli., jest
bezwzględnie nieważne. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju
umysłowego albo innego, chociażby przemijającego zaburzenia czynności psychicznych.

2.Pozorność

Zgodnie z art.83 pozorność polega na tym, że osoba składająca oświadczenie woli umawia się
z adresatem tego oświadczenia iż:
a)oświadczenie woli ma nie wywołać żadnych skutków prawnych mimo istnienia
zewnętrznych symptomów ich powstania,
b)mogą powstać inne skutki prawne, aniżeli tez które zostały oznaczone w treści
oświadczenia woli

Skutkiem prawnym pozorności jest nieważność bezwzględna pozornego oświadczenia

woli.

3. Błąd

Jest to fałszywe wyobrażenie o rzeczywistym stanie rzeczy, a zatem mylne wyobrażenie lub
brak w ogóle wyobrażenia (błąd sensu stricto) jak również mylne wyobrażenie o treści
składanego oświadczenia(pomyłka).
Błąd może dotyczyć różnych okoliczności rzeczywistego stanu rzeczy-może to być błąd co do
osoby, której składa się oświadczenie woli, co do przedmiotu umowy oraz jego właściwości.

Wypadki błędu należy podzielić na błąd co do treści czynności prawnej i błąd co do
okoliczności pozostających poza treścią czynności prawnej. Art. 84 k.c. za prawnie doniosły
uznaje tylko błąd co do treści czynności prawnej, jeżeli jest on istotny tj. uzasadnia

18

przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i
oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia woli tej treści. Błąd musi być zatem
istotny subiektywnie jak i obiektywnie. Skutkiem tak określonego prawnie doniosłego błędu
jest możność uchylenia się przez osobę działająca pod wpływem bledu od skutków prawnych
swego oświadczenia woli.

Gdy oświadczenie woli było złożone innej osobie, a czynność była odpłatna,

uchylenie się od skutków prawnych jest dopuszczalne tylko wtedy gdy błąd został wywołany
przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z
łatwością błąd zauważyć: ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej.

Przez podstęp należy rozumieć błąd wywołany przez inną osobę celowo, aby skłonić

daną osobę do złożenia oświadczenia woli.

4.Groźba

Zgodnie z art.87 k.c. kto złożył oświadczenie woli pod wpływem bezprawnej groźby drugiej
strony lub osoby trzeciej, ten może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia,
jeżeli z okoliczności wynika, że mógł się obawiać, iż jemu samemu albo innej osobie grozi
poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe.

Groźba musi też być bezprawna, co oznacza bezprawność zapowiedzianego działania

albo zapowiedź użycia dozwolonego prawem działania w celu wymuszenia oświadczenia
woli. Groźba musi być poza tym przyczyną sprawczą złożenia oświadczenia woli.

77.Sankcje wadliwej czynności prawnej

1.Nieważność bezwzględna.

Czynność prawna bezwzględnie nieważna nie wywołuje żadnych skutków wynikających z
treści oświadczenia woli, przy czym nieważność następuje z mocy samego prawa. Na
nieważność czynności prawnej może zawsze powołać się każdy, kto ma w tym interes
prawny, a w razie sporu sąd powinien uwzględnić nieważność z urzędu.

Nieważna czynność prawna podlega konwersji tzn. jeżeli przy dokonywaniu

nieważnej czynności prawnej zostały spełnione przesłanki innej ważnej czynności, przyjmuje
się że czynność ta została dokonana chyba że strony wyraziły odmienną wolę. Konwersja
może dotyczyć całości czynności prawnej albo części czynności.

Bezwzględna nieważność czynności prawnej powstaje m.in. w razie:

-dokonania czynności prawnej przez osobę nie mającą zdolności do czynności prawnych
-braku świadomości lub swobody
-niezachowania formy ad solemnitatem
-dokonania czynności sprzecznej z ustawą lub z zasadami współżycia społecznego albo
mającej na celu obejście ustawy

2. Nieważność względna

Czynność nieważna względnie wywołuje wszystkie skutki prawne tak, jak gdyby była
czynnością niewadliwą. Następuje zatem powstanie zobowiązań i uprawnień, przeniesienie
praw. Czynność taką można konwalidować

Istnieją dwa sposoby unieważnienia czynności prawnej nieważnej względnie:

a)kto złożył innej osobie oświadczenie woli pod wpływem błędy lub groźby, może uchylić się
od skutków prawnych swego oświadczenia, przez stosowne oświadczenie złożone na piśmie
drugiej stronie: uprawnienie to wygasa w razie błędu z upływem roku od jego wykrycia, a w
razie groźby z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał.
b)orzeczenie sądowe

3.Bezskuteczność zawieszona

Mówimy wtedy, gdy ważności czynności prawnej wymagana jest zgoda osoby trzeciej, a
zgody tej nie udzielono. Skuteczność takiej czynności pozostaje w zawieszeniu aż do chwili,
której osoba trzecia mogła jeszcze potwierdzić czynność lub ją już potwierdziła.

19

W razie bezskuteczności zawieszonej nie wiadomo, czy czynność prawną wywoła

skutki prawe, czy też ich nie wywoła. Wszystko zależy od tego, czy czynność ta zostanie, czy
nie zostanie potwierdzona, w tym czasie jest to tzw. czynność prawna niezupełna lub
kulejąca. Wskutek potwierdzenia staję się czynności w pełni skuteczną, a przypadku zaś
odmowy potwierdzenia albo braku potwierdzenia mimo upływu określonego terminu staje się
czynnością nieważną.

4. Bezskuteczność względna

Skutkiem wadliwości czynności prawnej niekiedy jest to, że czynność taka staje się
bezskuteczna lecz tylko względem określonych osób, zachowując w pełni swą skuteczność
względem innych podmiotów.

Bezskuteczność względna nie następuje nigdy z mocy oświadczenia woli, ale jedynie

albo ipso iure, albo z mocy orzeczenia sądowego. Czynność prawna jest względnie
bezskuteczna ipso iure w wypadku, gdy spadkobierca rozporządził udziałem w przedmiocie
należącym do spadku bez zgody pozostałych spadkobierców. Uznania umowy za
bezskuteczną nie można żądać po upływie roku od jej zawarcia.

PRZEDSTAWICIELSTWO

78.Przedstawicielstwo
Polega na tym, że jedna osoba, zwana przedstawicielem, dokonuje w imieniu drugiej osoby,
zwanej reprezentowanym, czynności prawnej, która-o ile mieści się w granicach
upoważnienia przedstawiciela do działania w cudzym imieniu-wywołuje skutki prawne
bezpośrednio dla reprezentowanego.
Przedstawicielstwo czynne-przedstawiciel składa oświadczenie woli w imieniu
reprezentowanego
Przedstawicielstwo bierne-zachodzi gdy przedstawiciel odbiera w imieniu reprezentowanego
oświadczenie woli złożone przez osobę trzecią.
Podział:
a)przedstawicielstwo ustawowe-gdy źródłem umocowania jest ustawa
b)pełnomocnictwo-gdy umocowanie do działania w cudzym imieniu opiera się na
jednostronnym oświadczeniu woli reprezentowanego

79.Instytucje zbliżone do przedstawicielstwa:
a)posłaniec- który przenosi cudze oświadczenie woli, sam zaś żadnego oświadczenia nie
składa
b)zastępca pośredni-działa we własnym imieniu ale na cudzy rachunek (np. komisant)
c)powiernik- który na zewnątrz występuje jako samodzielny podmiot prawa, jednak na
podstawie umowy z inną osobą nie wolno mu w pełnym zakresie ze swego prawa korzystać.

80.Przesłanki skutecznego działania przedstawiciela
a)musi istnieć umocowanie i przedstawiciel powinien działać w granicach tego umocowania
b)powinien mieć zdolność do reprezentowania, która wiąże się ze zdolnością do czynności
prawnych. Przedstawicielem ustawowym może być tylko osoba mając pełną zdolność do
czynności prawnych
c)powinien działać w imieniu reprezentowanego
d)czynność prawna, której ma dokonać przedstawiciel nie może mięć charakteru ściśle
osobistego.

81.Udzielenie pełnomocnictwa
Ź

ródłem umocowania jest oświadczenie woli. Oświadczenie woli mocodawcy jest

jednostronną czynnością prawną. Powinno być ono złożone pełnomocnikowi, aby wiedział,

20

ż

e jest umocowany i w jakim zakresie. Mocodawca może udzielić pełnomocnictwa do

dokonania tylko takich czynności prawnych, jaki sam mógłby dokonać w imieniu własnym.
Stosunek podstawowy pełnomocnictwa
Stosunek prawny będący podstawą pełnomocnictwa nazwany jest stosunkiem podstawowym
pełnomocnictwa bądź też stosunkiem wewnętrznym, gdyż łączy mocodawcę z
pełnomocnikiem w odróżnieniu od stosunku zewnętrznego, który powstaje pomiędzy
pełnomocnikiem a osobą trzecią, z która dokonuje on czynności prawnej.

Stosunek prawny będący podstawą pełnomocnictwa jest stosunkiem odrębnym od

pełnomocnictwa i nie wiąże osoby trzeciej, z która pełnomocnik dokonuje czynności prawnej.
82.Rodzaje pełnomocnictwa

1.

Ze względu na treść pełnomocnictwa:

a)pełnomocnictwo ogólne-które obejmuje umocowanie do dokonywania czynności
zwykłego zarządu
b)pełnomocnictwo rodzajowe-określa rodzaj czynności prawnej do dokonywania, której
umocowany jest pełnomocnik oraz jej przedmiot
c)pełnomocnictwo szczególne-dotyczy konkretnie oznaczonej czynności prawnej
2.Zależnie od tego, kto udziela pełnomocnictwa odróżnia się:
a)pełnomocnictwo główne-udzielone prze mocodawcę
b)pełnomocnictwo substytucyjne-udzielone przez pełnomocnika w imieniu i ze skutkiem
dla mocodawcy
Inne:
a)pełnomocnictwo samodzielne-zasadą jest samodzielne pełnomocnictwo
b)pomocnictwo łączne, gdy mocodawca nakaże pełnomocnikom łączne działanie

83.Prokura
Jest szczególnym rodzajem pełnomocnictwa. Prokurent, podobnie jak każdy inny
pełnomocnik, dokonuje czynności prawnych w imieniu reprezentowanego i z bezpośrednim
skutkiem dla niego. Stąd też w kwestiach nieuregulowanych w przepisach o prokurze, stosuje
się przepisu o pełnomocnictwie.

Charakteryzuje się tym, że może jej udzielić jedynie przedsiębiorca podlegający

obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców, osobie fizycznej mającej pełną zdolność do
czynności prawnych. Oświadczenie woli przedsiębiorcy powinno być pod rygorem
nieważności udzielone na piśmie

84.Rzekomy pełnomocnik
W sytuacji, gdy osoba występuje w cudzym imieniu jako pełnomocnik, pomimo, że
pełnomocnikiem nie jest lub będąc pełnomocnikiem przekracza granice umocowania,
mówimy o rzekomym pełnomocniku. Jeżeli rzekomy pełnomocnik zawrze umowę w cudzym
imieniu, to jest ona czynnością prawną niezupełną (kulejącą):zachodzi stan bezskuteczności
zawieszonej. Ważność umowy zależy od potwierdzenia przez osobę w której imieniu została
zawarta-staje się ważną od chwili jej zawarcia. Czynności prawne jednostronnie dokonane
przez rzekomego pełnomocnika są nieważne, chyba że osoba której zostało złożone
oświadczenie woli w cudzym imieniu, zgodziła się na działanie bez umocowania. W takim
wypadku-tak jak przy umowie-czynność ta może zostać potwierdzona przez osobę, w której
imieniu została dokonana

85.Pełnomocnik jako druga strona czynności prawnej

21

W zasadzie pełnomocnik nie powinien dokonywać czynności prawnych „z samym

sobą” to znaczy występować jako druga strona czynności prawnej, której dokonuje w
imieniu mocodawcy, bądź jako równoczesny pełnomocnik drugiej strony, chyba że:
a)mocodawca wyraźnie wyraził na to zgodę
b)gdy ze względu na treść czynności prawnej wyłączona jest możliwość naruszenia
interesów mocodawcy.

86.Wygaśnięcie pełnomocnictwa:
a)z powodu spełnienia się okoliczności wskazanych w treści umocowania
b)na skutek śmierci pełnomocnika lub mocodawcy, chyba że w pełnomocnictwie inaczej
postanowiono
c)z powodu odwołania pełnomocnika
d)utrata zdolności do czynności prawnych przez pełnomocnika

PRZEDAWNIENIE I TERMINY ZAWITE

87.Przedawnienie

Przedawnienie jest instytucją ograniczającą w czasie dochodzenie roszczeń

majątkowych wynikających ze stosunków cywilnoprawnych..

Skutek przedawnienia polega na tym, że po opływie terminu przedawnienia ten,

przeciwko któremu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia,
podnosząc zarzut przedawnienie. Roszczenie majątkowe istnieje nadal, staje się jednak
tzw. roszczeniem niezupełnym )pozbawionym przymusowej realizacji).

Dłużnik może jednak po upływie terminu przedawnienia zrzec się korzystania z

zarzutu przedawnienia. Jak z tego wynika, sąd uwzględnia upływ terminu przedawnienia
jedynie na zarzut dłużnika, przeciwko któremu przysługuje przedawnione roszczenie.

88.Początek biegu przedawnienia

Bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się według art. 120 kc- od dnia w którym

roszczenie stało się wymagalne.

89.Zawieszenie biegu przedawnienia

W myśl art. 121 k.c bieg przedawnienia ulega zawieszeniu:

a)co do roszczeń, które przysługuje dzieciom przeciwko rodzicom-przez czas trwania
władzy rodzicielskiej
b)co do roszczeń, które przysługują osobom nie mającym pełnej zdolności do czynności
prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę przez czas sprawowania
przez te osoby opieki lub kurateli.
c)co do roszczeń, które przysługują jednemu małżonkowi przeciwko drugiemu przez czas
trwania małżeństwa
d)co do wszystkich roszczeń gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich
dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego
rodzaju-przez czas trwania przeszkody.

Skutkiem zawieszenia jest to, że przez pewien okres bieg przedawnienia nie

rozpoczyna się, a jeśli już się rozpoczął, ulega zatrzymaniu na czas trwania przeszkody, a
po jej ustaniu biegnie w dalszym ciągu., zaś czas trwania przeszkody nie wlicza się do
tego biegu.

90.Wstrzymanie zakończenia biegu przedawnienia

22

Podobny charakter do zawieszenia biegu przedawnienia ma tzw. wstrzymanie jego

zakończenia, polegające na tym, że w razie zaistnienia pewnych okoliczności przedawnienie
biegnie, ale jego bieg może się zakończyć dopiero po upływie określonego czasu o ustania
tych okoliczności.

91.Przerwanie biegu przedawnienia:
Zgodnie z art.123 kc. przerwanie biegu przedawnienia powodują:

a)każda czynność dokonana przed sądem lub innym organem powołanym do
rozpoznawania spraw albo egzekwowania roszczeń danego rodzaju, a także przed sądem
polubownym, jeżeli przedsięwzięta została bezpośrednio w celu dochodzenia, ustalenia,
zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia
b)uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje
c)wszczęcie mediacji

92.Prekluzja
Ogranicza w czasie chodzenie przed powołanym do tego organem lub inną realizację praw
podmiotowych, a bezskuteczny upływ terminu prekluzyjnego powoduje wygaśnięcie prawa

Istnieją:

a)terminy do wykonywania praw kształtujących
b)terminy zawite dotyczące praw bezpośrednich, których upływ powoduje wygaśnięcie prawa
c)terminy prekluzyjne do dochodzenia roszczeń

Bezczynność uprawnionego w przewidzianym okresie powoduje, że prawo

podmiotowe wygasa. Należy więc stwierdzić, że skutkiem prekluzji jest wygaśnięcie prawa
podmiotowego, co sąd lub inny organ powołany do rozpoznawania sprawy uwzględnia z
urzędu.
93.Terminy zawite(prekluzyjne)
a)terminy do dochodzenia praw przed sądem lub innym powołanym do tego organem tzw.
prekluzja sądowa
b)terminy do dokonywania czynności pozasądowych tzw. prekluzja pozasądowa
c)terminy wygaśnięcia praw podmiotowych

PRAWO ZOBOWIĄZAŃ cz. ogólna

94.Podstawowe cechy, funkcje i źródła prawa zobowiązań(prawa obligacyjnego)
Prawo zobowiązań jest to dział prawa cywilnego który reguluje społeczne formy wymiany
dóbr i usług o wartości majątkowej, czyli reguluje obrót majątkowy pomiędzy podmiotami
prawa cywilnego.

Przedmiotem części ogólnej prawa zobowiązań są ogólne reguły dotyczące wszystkich

stosunków zobowiązaniowych lub znacznej ich grupy. Zasadniczą funkcją norma prawa
zobowiązań polega na regulacji wymiany dóbr i usług między osobami fizycznymi oraz
między osobami prawnymi oraz z udziałem tzw. niepełnych osób prawnych. Ponadto, normy
prawa zobowiązań mają na celu ochronę dóbr majątkowych i niemajątkowych podmiotów
prawa.

23

95.Pojęcie zobowiązania.
Zobowiązanie jest stosunkiem prawnym między dwiema lub więcej osobami, na mocy
którego jedna osoba(wierzyciel)może żądać od drugiej(dłużnika) określonego działania lub
zaniechania(świadczenia), a dłużnik jest zobowiązany to świadczenie spełnić. Uprawnienie
wierzyciela do domagania się spełnienia świadczenia przez dłużnika nazywa się
wierzytelnością, zaś obciążający dłużnika obowiązek spełnienia świadczenia określany jest
mianem długo

W zobowiązaniu tak jak w każdym innym stosunku prawnym, można wyróżnić

następujące elementy:
a)podmioty(podmiotem uprawnionym jest wierzyciel, podmiotem zobowiązaniowym dłużnik)
b)przedmiot(świadczenie)
c)treść(uprawnienia wierzyciela, zobowiązania dłużnika)

96.Dług i odpowiedzialność dłużnika
Dług-powinność świadczenia ciążąca na dłużniku
Odpowiedzialność-oznacza, że w wypadku niespełnienia świadczenia przez dłużnika
wierzyciel może zrealizować swoje uprawnienia w drodze przymusowej, przy wsparciu
sądowych organów egzekucyjnych.
Wyróżniamy odpowiedzialność osobistą i rzeczową, przy czym współcześnie w obu
wypadkach odpowiedzialność ma charakter majątkowy.
Odpowiedzialność osobista polega na tym, że wierzyciel może skierować egzekucję do
całego majątku dłużnika w takim składzie, w jakim znajduje się on w chwili wszczęcia
egzekucji. Odpowiedzialność ta ma w zasadzie charakter nieograniczony. Tzn. dłużnik
odpowiada całym swoim majątkiem teraźniejszym i przyszłym. Charakteryzuje się tym że:
a)wierzycielowi służy wybór pomiędzy przedmiotami majątkowymi należącymi do dłużnika,
z których chce on uzyskać zaspokojenie, oraz wybór przymusowego sposobu zaspokojenia
b)w razie zbiegu egzekucji kilku wierzycieli, gdy majątek dłużnika nie wystarcza na
zaspokojenie wszystkich roszczeń, każdy z wierzycieli otrzymuje tylko częściowe
zaspokojenie według stosunku wartości wierzytelności
Przy odpowiedzialności rzeczowej gwarancję zaspokojenia wierzyciela stanowi nie cały
majątek dłużnika, ale tylko ściśle oznaczony przedmiot majątkowy, na którym została
zabezpieczona wierzytelność i to bez względu na to, w czyich rękach znajduje się ten
przedmiot w chwili wszczęcia egzekucji. Odpowiedzialność rzeczowa za dług powstaje
głownie na mocy zabezpieczenia wierzytelności w drodze zastawu i hipoteki.

97.Powstanie zobowiązania
Zobowiązanie, jak każdy stosunek cywilnoprawny, powstaje na skutek wystąpienia zdarzeń
cywilnoprawnych. Wśród tych zdarzeń na czołowe miejsce, jako źródła stosunków
zobowiązaniowych, wysuwają się czynności prawne, a wśród nich umowy obligacyjne.

98.Świaczenie jako przedmiot zobowiązania

Ś

wiadczeniem jest zachowanie się dłużnika zgodne z treścią zobowiązania, czyniące zadość

interesom wierzyciela. Świadczenie może polegać bądź na działaniu, bądź zaniechaniu

24

Należy więc odróżnić przedmiot zobowiązania, którym jest świadczenie, od

przedmiotu świadczenia tj. dobra majątkowego, którego świadczenie dotyczy.

Ś

wiadczenie musi być oznaczone, gdyż wierzyciel musi wiedzieć, czego może domagać się

od dłużnika, a dłużnik-jak ma się zachować, by zaspokoić chroniony przez prawo interes
wierzyciela. Oznaczenie świadczenia musi nastąpić najpóźniej w chwili spełnienia

ś

wiadczenia.

Przesłanką powstania zobowiązania jest również to, że świadczenie stanowiące jego
przedmiot musi być możliwe do spełnienia.
Odróżnia się:
a)pierwotną niemożliwość świadczenia-gdy świadczenie nie jest możliwe do spełnienia od
samego początku, zobowiązanie w ogóle nie powstaje
b)następczą niemożliwość świadczenia-jeśli świadczenie staje się niemożliwe do spełnienia
już po powstaniu zobowiązania, to samo zobowiązanie jest ważne-tym mniej w zależności od
przyczyny powstania niemożliwości świadczenia albo stosunek zobowiązaniowy wygaśnie i
dłużnik będzie zwolniony od obowiązku świadczenia, albo też utrzyma się w mocy, a dłużnik
będzie obowiązany do dania odszkodowania w miejsce świadczenia,

99.Niektóre rodzaje świadczeń
a)Kryterium czasu
-jednorazowe-gdy do jego spełnienia potrzeba jednego zachowania się dłużnika. A choćby
miało się na nie składać kilka czynności faktycznych
-ciągle-polega na określonym, stałym zachowaniu się dłużnika w czasie trwania zobowiązania
-świadczenia okresowe są to czynności powtarzające się cyklicznie, w regularnych odstępach
czasu

Zobowiązania, w których występują świadczenia okresowe lub ciągłe, a więc w których
element czasu odgrywa istotną rolę określa się mianem zobowiązań ciągłych albo
terminowych.
b)Kryterium właściwości przedmiotowych świadczenia
-podzielne
-niepodzielne-nie można go wykonać częściowo bez istotnej zmiany jego przedmiotu lub
wartości
c)Kryterium cech przedmiotów
-oznaczone indywidualnie-świadczenie może mięć za przedmiot rzecz oznaczoną co do
tożsamości, gdy rzecz ta jest określona według przymiotów jej tylko właściwych i z tego
powodu nie da się zastąpić inną rzeczą
-oznaczone rodzajowo-jest świadczenie, którego przedmiotem jest rzecz oznaczona co do
gatunku

100. Świadczenie pieniężne i odsetki

Ś

wiadczenie pieniężne stanowi najczęściej spotykany typ świadczeń występujących w

stosunkach zobowiązaniowych. Świadczenie pieniężne polega na przekazaniu z majątku

25

wierzyciela określonej wartości ekonomicznej pod postacią sumy pieniężnej wyrażonej w
jednostkach pieniężnych.

Zasada nominalizmu-zobowiązanie pieniężne zostaje spełnione przez zapłatę tej samej sumy
pieniężnej, na jaką opiewał dług w chwili jego powstawania. U podstaw obowiązywania
zasady nominalizmu leży założenie, iż wartość pieniądza się nie zmienia
Zasada waloryzacji-opiera się na założeniu, że świadczenie pieniężne ma na celu
dostarczenie wierzycielowi tej samej wartości ekonomicznej, jaką reprezentowała
wierzytelność w chwili jej powstania.

Odsetki są zawsze świadczeniem ubocznym, realizowany z reguły w takich samych
przedmiotach, co świadczenie główne, i w wysokości obliczonej według pewnej stopy
procentowej oraz w stosunku do czasu korzystania z przedmiotów objętych świadczeniem
głównym.

Odsetki pełnią funkcje wynagrodzenia za korzystanie z pieniędzy.

Przesłanką umożliwiającą wierzycielowi domaganie się odsetek od dłużnika jest dokonanie
odpowiedniego zastrzeżenia w czynności prawnej; po za tym wierzyciel może domagać się
odsetek od dłużnika tylko wtedy, gdy wynika to z przepisu ustawy, z orzeczenia sądu lub
decyzji innego organu państwowego. O wysokości odsetek decyduje tytuł upoważniający do
ich pobierania.

Art. 482. K.c wprowadza zakaz anatocyzmu- tj pobierania odsetek od zaległych odsetek.

101.Świadczenie odszkodowawcze-uwagi ogólne

Szczególnym, a praktycznie bardzo ważnym rodzajem świadczenia, jest świadczenie

odszkodowawcze. Świadczenie to polega – zgodnie z art. 363 § 1 k.c. – bądź na
przywróceniu stanu sprzed wyrządzenia szkody ( restitutio in integrum) , bądź na zapłacie
odpowiedniej sumy pieniężnej ( rekompensaty, odszkodowania).

Przez szkodę, najogólniej rzecz ujmując, rozumie się wszelki uszczerbek w dobrach

lub interesach prawnie chronionych, którego poszkodowany doznał wbrew swojej woli. Nie
każda jednak szkoda podlega naprawieniu. Aby poszkodowany mógł uzyskać świadczenie
odszkodowawcze od innej osoby, musi udowodnić, że ta osoba ponosi względem niego
odpowiedzialność odszkodowawczą. Z teoretycznego punktu widzenia należy wyróżnić w
prawie zobowiązań trzy rodzaje odpowiedzialności odszkodowawczej:

a) odpowiedzialność deliktowa, która występuje wtedy, gdy między

poszkodowanym, a podmiotem odpowiedzialnym za szkodę nie ma stosunku
zobowiązaniowego, lub też, gdy szkoda zostaje wyrządzona poza istniejącym stosunkiem:
zdarzenie wyrządzające szkodę rodzi stosunek zobowiązaniowy jako stosunek samoistny.

b)odpowiedzialność kontraktowa, która powstaje wówczas, gdy szkoda zostaje

wyrządzona przez niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania przez dłużnika:
odszkodowanie w takim wypadku zastępuje główne świadczenie lub je uzupełnia.

c)odpowiedzialność gwarancyjno- repartycyjna, która powstaje na skutek przyjęcia

na siebie przez dany podmiot odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez inne osoby, w
określonych okolicznościach, np. odpowiedzialność ubezpieczeniowa.

26

Każdy ze wskazanych wyżej rodzajów odpowiedzialności spełnia funkcję

rekompensacyjną, która polega na tym, że odszkodowanie powinno przywrócić w majątku
poszkodowanego stan naruszony przez wyrządzenie szkody. Ponadto odpowiedzialność
deliktowa i kontraktowa spełniają jeszcze funkcję prewencyjno- wychowawczą.

102. Powstanie obowiązku naprawienia szkody

Szkoda niemajątkowa , zwana też krzywdą, podlega naprawieniu tylko wtedy, gdy

przepis szczególny tak stanowi, w drodze tzw. zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę.
Szkoda majątkowa zaś podlega naprawieniu w każdym jej wypadku jej wyrządzenia, o ile
tylko poszkodowany jest w stanie wskazać osoby odpowiedzialne za szkodę i potrafi
udowodnić przesłanki powstania odpowiedzialności odszkodowawczej tej osoby.

Zdarzenia, z którymi system prawny wiąże powstanie obowiązku świadczenia

odszkodowawczego, regulują przepisy prawa, które normują dany rodzaj odpowiedzialności
odszkodowawczej.

Aby mogła powstać odpowiedzialność odszkodowawcza za szkodę wyrządzoną

wskutek określonego zdarzenia, między tym zdarzeniem a szkodą musi zachodzić związek
przyczynowy. Oznacza to, najkrócej biorąc, że bez tego zdarzenia szkoda nie mogłaby
nastąpić.

103. Ustalenie wysokości odszkodowania

Zgodnie z kompensacyjną funkcją odpowiedzialności odszkodowawczej,

odszkodowanie powinno – w zasadzie – odpowiadać wysokości szkody. Punktem wyjścia
dla ustalenia wysokości świadczenia odszkodowawczego jest więc określenie rodzaju i
wysokości szkody. Przy ustalaniu wysokości szkody majątkowej, w tym przede wszystkim
szkody na mieniu, stosuje się metodę dyferencyjną, która polega na porównaniu stanu
majątku poszkodowanego sprzed wyrządzenia szkody ze stanem jego majątku po powstaniu
szkody. Uzyskana różnica określa nam wysokość poniesionej przez poszkodowanego szkody.

104. Zobowiązanie solidarne

Przymiot solidarności nadaje zobowiązaniu pewne szczególne właściwości. Należy

odróżnić solidarność dłużników (bierność) oraz solidarność wierzycieli (czynną).
Solidarność bierna polega na tym, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia
od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie
wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych. Każdy z dłużników
odpowiada więc za całość długu aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela. Solidarność
czynna zaś polega na tym, że dłużnik może spełnić całe świadczenie do rąk jednego z
wierzycieli, a przez zaspokojenie któregokolwiek z wierzycieli dług wygasa względem
wszystkich.

Zobowiązanie jest solidarne jedynie wtedy, gdy wynika to z ustawy lub czynności

prawnej.

Zaspokojenie wierzyciela przez jednego z kilku dłużników solidarnych powoduje

wygaśnięcie zobowiązania między stronami.

27

105. Zobowiązania podzielne i niepodzielne

Ś

wiadczenie jest podzielne , gdy może być spełnione częściowo bez zmiany jego

istoty lub wartości ( art. 379 par. 2 k.c.). Jeżeli świadczenie jest podzielne, a po stronie
wierzycieli czy dłużników występuje wielość podmiotów, to zarówno wierzytelność, jak i
dług dzielą się na tyle niezależnych od siebie części, ilu jest dłużników albo wierzycieli.

Jeżeli świadczenie jest niepodzielne, a po stronie wierzycieli lub dłużników istnieje

wielość podmiotów, to wówczas sytuacja prawna tych podmiotów powinna być oceniana w
zasadzie według modelu zobowiązań solidarnych.

106. Zmiana wierzyciela – przelew wierzytelności ; cessio legis

Przelew wierzytelności (cesja) jest umową zawieraną przez dotychczasowego

wierzyciela ( cedenta) z osobą trzecią (cesjonariuszem), na mocy której cesjonariusz
nabywa od cedenta przysługującą mu wierzytelność. Przelew nie wymaga w zasadzie ani
udziału, ani zgody dłużnika.

Przelew wierzytelności może przybrać postać bądź to umowy o podwójnym skutku,

bądź też samoistnej umowy rozporządzającej.

Ustawowe skutki przelewu polegają na tym, że wierzytelność przechodzi ze zbywcy

na nabywcę.
W wypadkach określonych w art. 518 § 1 k.c. osoba trzecia, która spłaca cudzy dług,
wstępuje ipso iure w prawa zaspokojonego wierzyciela (cessio legis):
a) gdy następuje zapłata cudzego długu, za który osoba trzecia jest odpowiedzialna osobiście
(np. poręczyciel) lub rzeczowo ( np. przy zastawie).
b)gdy następuje zapłata cudzego długu przez osobę, której służy prawo mające dalsze
pierwszeństwo zaspokojenia niż spłacona wierzytelność.
c)gdy następuje zapłata cudzego długu za zgodą dłużnika w celu wstąpienia w prawa
wierzyciela (tzw. konwersja); zgoda dłużnika powinna być pod nieważnością wyrażona na
piśmie.
d)gdy wynika to z przepisów szczególnych – np. art. 828 § 1 k.c.

Najistotniejszą różnicą między przelewem wierzytelności, a cessio legis jest to, że

ź

ródłem przelewu jest umowa, zaś cessio legis następuje z mocy samego prawa.

107. Zmiana dłużnika

Przejęcie długu jest to umowa, na mocy której osoba trzecia wstępuje w miejsce

dotychczasowego dłużnika, a dłużnik zostaje z długu zwolniony. Przejęcie długu może
nastąpić w dwojaki sposób:
a)przez umowę między dłużnikiem a osobą trzecią za zgodą wierzyciela
b)przez umowę między wierzycielem a osobą trzecią za zgodą dłużnika.
Umowa o przejęcie długu powinna być pod nieważnością zawarta na piśmie.

Zmiana podmiotowa w zobowiązaniu po stronie dłużnika może nastąpić również w

ten sposób, że do zobowiązania po stronie dłużnika przestąpi osoba trzecia w
charakterze dłużnika solidarnego (tzw. kumulatywne przejęcie długu). Dotychczasowy
dłużnik nie zostaje zwolniony, natomiast wierzyciel uzyskuje nowego dłużnika jako

28

współdłużnika solidarnego. Przystąpienie do długu w charakterze dłużnika solidarnego może
nastąpić na mocy umowy bądź z mocy ustawy.

108.. Zasada swobody umów i jej ograniczenia

W modelowym ujęciu zasada swobody umów polega na tym, że podmioty prawa

cywilnego mają pełną swobodę w odniesieniu do tego, czy zawrzeć określoną umowę i
zawiązać między sobą stosunek obligacyjny, z kim taką umowę zawrzeć, jaką nadać
umowie treść i formę. Zasada swobody umów obligacyjnych, będąca przeciwieństwem
obowiązującej na gruncie prawa rzeczowej zasady numerus clausus pozwala stronom na
kształtowanie własnej sytuacji prawno- obligacyjnej w taki sposób, jaki najbardziej
odpowiada ich interesom.

Art. 353 k.c. stanowi bowiem, iż podmioty prawa cywilnego, zawierające umowę,

mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cele nie
sprzeciwiały się:
a)właściwości (naturze) stosunku prawnego
b)przepisom ustawy o charakterze Iris cogentis
c)zasadom współżycia społecznego.

109.Umowy odnoszące się do osób trzecich

Prawo obligacyjne wykształciło pewne szczególne typy umów, charakterystyczne dla

tego działu prawa cywilnego. Należy tu wskazać na umowy odnoszące się do osób trzecich,
między innymi:
a)umowę o świadczenie na rzecz osoby trzeciej (pactum in favorem tertii)
b)umowę o świadczenie przez osobę trzecią.
Ad a)

Tak zwana właściwa umowa o świadczenie na rzecz osoby trzeciej, regulowana w

art. 393 k.c. polega na tym, że dłużnik (przyrzekający) zobowiązuje się wobec wierzyciela
(zastrzegającego) spełnić świadczenie na rzecz osoby trzeciej, a osoba ta może żądać od
przyrzekającego spełnienia świadczenia. Uprawnienie osoby trzeciej do bezpośredniego
domagania się spełnienia świadczenia od przyrzekającego może być wyłączone w umowie
między przyrzekającym a zastrzegającym. Społeczna użyteczność konstrukcji pactum in
favorem tertii polega na skróceniu i przyspieszeniu obrotu gospodarczego.

Polskie prawo obligacyjne stoi na stanowisku, że nikogo nie można zmuszać do

przyjęcia jakiejkolwiek korzyści i dlatego też definitywne nabycie uprawnienia przez osobę
trzecią uzależnione jest od jej oświadczenia, że chce ona z dokonanego na jej rzecz
zastrzeżenia skorzystać. Do tego czasu zastrzeżenie świadczenia na rzecz osoby trzeciej może
być – bez jej zgody- odwołane lub zmienione.
Ad b).

Umowa o świadczenie przez osobę trzecią polega na tym, iż jedna ze stron (

gwarant) przyrzeka drugiej (beneficjentowi gwarancji), że osoba trzecia zaciągnie określone
zobowiązanie albo spełni określone świadczenie. Umowa taka nie wywiera żadnych skutków
prawnych wobec osoby trzeciej. Jej skutek polega jedynie na tym, iż ten, kto uczynił wyżej
wymienione przyrzeczenie, jest odpowiedzialny za szkodę, którą ponosi druga strona przez
to, że osoba trzecia odmawia zaciągnięcia zobowiązania albo nie spełnia świadczenia.

29

110. Szczególne zagadnienia związane z zawarciem umów
1. Instytucje poprzedzające zawarcie umowy właściwej, w tym umowa przedwstępna.

List intencyjny to dokonane najczęściej w formie pisemnej oświadczenie jednego lub

kilku podmiotów, zawierające zapowiedź zawarcia w przyszłości określonego kontraktu bądź
też realizację oznaczonego przedsięwzięcia. Instytucja ta polega w istocie na zadeklarowaniu
intencji, woli zawarcia jakiejś umowy, bez określenia szczegółów tejże umowy.

Umowa ramowa, zwana też umowa o współpracę, to porozumienie dwóch lub

więcej podmiotów określające przedmiot i tryb przyszłej współpracy tychże podmiotów przy
realizacji określonego przedsięwzięcia. Jak wskazuje sama nazwa, umowa taka stwarza
określone ramy współpracy, natomiast nie identyfikuje szczegółowo zachowań podmiotów,
które ją zawarły.

Umowa przedwstępna jest instytucją przygotowującą zawarcie właściwej umowy

między tymi samymi stronami. Polega ona – według art. 389 k.c.- na tym, że jedna lub obie
jej strony zobowiązują się do zawarcia w przyszłości oznaczonej umowy. Umowa
przedwstępna powinna określać istotne postanowienia przyszłej umowy ( umowy
przyrzeczonej).
2. Zadatek

Zadatek – w szerokim sensie tego słowa- oznacza sumę pieniężną lub rzecz, którą

jedna ze stron daje drugiej przy zawarciu umowy. Art. 394 k.c. – zadatek jest
dodatkowym zastrzeżeniem umownym o charakterze realnym, spełniający funkcję surogatu
odszkodowania na wypadek, gdyby umowa zawarta między stronami nie została wykonana.

3. Umowne prawo odstąpienia

Umowne prawo odstąpienia polega na tym, że strony określonej umowy zastrzegają

dla jednej lub obu stron możliwość odstąpienia od umowy ( art. 395 § 1 k.c.). Przesłanką
skuteczności takiego zastrzeżenia jest podanie terminu, w ciągu którego uprawniony może
odstąpić od umowy.

Szczególnym rodzajem umownego prawa odstąpienia jest tzw. lex commissoria.

Klauzula legis commissoriae polega na zastrzeżeniu, że strona może odstąpić od umowy,
jeżeli druga strona nie spełni świadczenia lub spełni je nienależycie.
4. Odstępne

Odstępne stanowi również pewną odmianę umownego prawa odstąpienia.

Zastrzeżenie to pozwala jednej lub obu stronom na odstąpienie od umowy za zapłatę
oznaczonej sumy pieniężnej. Według art. 396 k.c. wykonanie prawa odstąpienia od umowy
przy zastrzeżeniu odstępnego jest skuteczne tylko wtedy, gdy zapłata umówionej sumy
pieniężnej następuje równocześnie ze złożeniem oświadczenia o odstąpieniu.

111. Pojęcie i przesłanki bezpodstawnego wzbogacenia

Zdarzeniem prawnym, będącym źródłem zobowiązania, jest na gruncie prawa

obligacyjnego fakt uzyskania kosztem innej osoby jakiejś korzyści majątkowej bez
należytego usprawiedliwienia prawnego (art. 405 i nast. K.c.). Instytucja bezpodstawnego
wzbogacenia służy z jednej strony ochronie majątku przed bezpodstawnym jego
uszczupleniem, a z drugiej umożliwia kontrolę poprawności wszelkich przesunięć
majątkowych.

30

Do bezpodstawnego wzbogacenia się może dojść na tle różnorodnych okoliczności, a

mianowicie:
a) wskutek działania samego zubożonego (np. budowa na cudzym gruncie)
b)przez działanie wzbogaconego ( np. budowa na własnym gruncie z cudzych materiałów)
c)na skutek działania osób trzecich ( np. zapłata cudzego długu)
d)wskutek zdarzeń nie będących działaniem ludzkim ( np. przesunięcie przez nurt rzeki
gruntu między sąsiadami).

Według art. 405 k.c. powstanie zobowiązania z tytułu bezpodstawnego

wzbogacenia jest uzależnione od istnienia trzech przesłanek:
a)wzbogacenia jednego podmiotu kosztem zubożenia innego podmiotu
b) związku między wzbogaceniem a zubożeniem
c) braku podstawy prawnej wzbogacenia.

112. Nienależne świadczenie

Nienależne świadczenie jest szczególnym przepadkiem bezpodstawnego

wzbogacenia. Wzbogacony uzyskuje tutaj korzyść majątkową w następstwie działania
zubożonego, podjętego przez niego w celu wykonania zobowiązania. Uzyskanie korzyści
następuje więc w postaci świadczenia. Bezpodstawność wzbogacenia polega zaś na tym, że
zobowiązanie w rzeczywistości nie istnieje lub też nie stwarza podstawy dla dokonania

ś

wiadczenia.

Art. 410 § 2 k.c. określa następujące wypadki, w których zubożonemu przysługuje

roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia:
a)gdy spełniający świadczenie w ogóle nie był zobowiązany albo nie był zobowiązany
względem osoby, względem której świadczył np. świadczenie innej osobie, aniżeli wierzyciel.
b) gdy więź zobowiązaniowa wprawdzie istniała między stronami, ale podstawa prawna

ś

wiadczenia odpadła lub zamierzony cel nie został osiągnięty np. darowizna na poczet

małżeństwa, które nie doszło do skutku.
c) gdy czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po
spełnieniu świadczenia np. z powodu niezachowania formy zastrzeżonej ad solemnitatem.

W wypadkach określonych w art. 411 k.c. bezpodstawne wzbogacenie uzyskane w

postaci nienależnego świadczenia nie podlega zwrotowi.

113. Świadczenie niegodziwe

Kolejny wyjątek od zasady, że świadczenie nienależne ulega zwrotowi, statuuje art.

412 k.c. Zgodnie z tym przepisem, sąd może orzec przepadek świadczenia na rzecz Skarbu
Państwa, jeżeli świadczenie zostało spełnione w zamian za dokonanie czynu zabronionego
przez ustawę lub w celu niegodziwym.

114. Przesłanki i zasady odpowiedzialności deliktowej

Za czyn niedozwolony (delikt) uznaje się fakt wyrządzenia szkody poza istniejącym

dotychczas stosunkiem, zobowiązaniowym, z którym to faktem ustawa wiąże powstanie
obowiązku naprawienia szkody. Treścią nowo powstałego – na skutek wystąpienia deliktu-
stosunku obligacyjnego jest uprawnienie poszkodowanego do uzyskania odszkodowania i
odpowiadający temu uprawnieniu obowiązek naprawienia szkody.

31

Powstanie odpowiedzialności deliktowej uzależnione jest w każdym wypadku od

zaistnienia trzech przesłanek:
a)wyrządzenia szkody rozumianej jako spowodowanie uszczerbku w dobrach osoby
poszkodowanej wbrew jej woli
b) szkoda musi być spowodowana przez jakiś fakt z którym ustawa łączy obowiązek
odszkodowawczy
c) między tym faktem a szkodą musi istnieć adekwatny związek przyczynowy.

Obciążenie obowiązkiem naprawienia szkody określonej osoby wymaga, aby -przy

istnieniu wyżej wymienionych trzech przesłanek- odpowiedzialność tej osoby opierała się na

jednej z trzech zasad odpowiedzialności: zasadzie winy, zasadzie ryzyka lub zasadzie
słuszności.

115. Odpowiedzialność za własne czyny

Podstawowe znaczenie przy określaniu przesłanek i zasad odpowiedzialności

deliktowej za własne czyny ma art. 415 k.c., zgodnie z którym: „Kto z winy swej wyrządził
drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia”. Pojęcie winy nie zostało
zdefiniowane w kodeksie cywilnym. Powszechnie jednak przyjmuje się, że winę tworzą
łącznie następujące dwa elementy: a). obiektywny i b). subiektywny.
Element obiektywny winy oznacza szeroko rozumianą bezprawność postępowania, tzn.
niezgodność zachowania się sprawcy z zakazami lub nakazami wynikającymi z ogółu
obowiązujących przepisów prawa bądź sprzeczność jego zachowania się z zasadami
współżycia społecznego.
Element subiektywny winy oznacza niewłaściwość zachowania się sprawcy związaną z
momentem przewidywania i momentem woli.
Element obiektywny winy jest wyłączony w wypadkach:
a)obrony koniecznej która polega na odparciu pośredniego i bezpośredniego zamachu na
jakiekolwiek dobro własne lub innej osoby; w takiej sytuacji wyrządzający szkodę
napastnikowi nie ponosi odpowiedzialności.
b)stanu wyższej konieczności który polega na istnieniu bezpośredniego zagrożenia dla dobra
własnego lub cudzego nie wskutek zamachu człowieka, lecz wskutek innych zdarzeń, gdy
przeciwdziałanie tym zdarzeniom wymaga koniecznego wyrządzenia szkody. Działający w
stanie wyższej konieczności nie ponosi odpowiedzialności, o ile niebezpieczeństwa sam nie
wywołał, a ratowane dobro jest oczywiście ważniejsze aniżeli dobro poświęcone.
c) dozwolonej samopomocy która jest przewidziana przez przepisy prawa w zupełnie
wyjątkowych wypadkach.
d) zgody poszkodowanego w takim zakresie, w jakim podmiot może dysponować
przysługującymi mu dobrami lub zezwalać na działania ingerujące w sferę tych dóbr.

Element subiektywny winy wyłącza zaś niepoczytalność sprawcy w chwili

wyrządzenia szkody, gdyż winę można przypisać jedynie osobie, która ma dostateczny
stopień rozeznania oraz dostateczną swobodę kierowania własnym postępowaniem.

Na zakończenie skrótowego przedstawienia odpowiedzialności deliktowej za własne

czyny należy jeszcze wskazać na to, że w wypadku wyrządzenia szkody przez kilka osób,
wszystkie one ponoszą odpowiedzialność odszkodowawczą solidarną.

32

116. Odpowiedzialność za cudze czyny

Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, odpowiedzialność deliktowa za szkodę

wyrządzoną przez inną osobę obejmuje trzy grupy wypadków:
a)odpowiedzialność za niepoczytalnych
b) odpowiedzialność za czyny osób, którymi się posłużono
c) odpowiedzialność za podwładnego.
Ad a)
Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez osobę niepoczytalną ponosi ten, kto
zobowiązany jest do nadzoru ustawowego (np. rodzice), umownego lub nawet faktycznego o
charakterze stałym nad taką osobą, przy czym nadzorujący musi ponosić winę w nadzorze (
culpa in custodiendo).
Ad b)
Zgodnie z art. 429 k.c. ten kto powierza wykonanie czynności drugiemu, odpowiada za
szkodę wyrządzoną przez osobę, którą się posłużono, o ile nastąpiło uchybienie co do wyboru
właściwej osoby, a szkoda nastąpiła przy wykonywaniu (a nie przy okazji wykonywania)
powierzonej czynności. Odpowiedzialność z art. 429 k.c. oparta jest na zasadzie winy w
wyborze ( culpa in eligendo), przy czym ustawa statuuje domniemanie winy.
Ad c).
Na mocy art. 430 k.c. odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez podwładnego przy
wykonywaniu powierzonych mu czynności ponosi przełożony. Odpowiedzialność ta oparta
jest na zasadzie ryzyka, przy czym przełożony odpowiada za szkody wyrządzone z winy
podwładnego.

117. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej

Zgodnie z przyjętą w judykaturze SN wykładnią art. 417 k.c. przepis ten statuował

odrębną i samodzielną podstawę odpowiedzialności Skarbu Państwa za funkcjonariuszy

przy spełnianiu następujących przesłanek:
1) szkoda została wyrządzona przez funkcjonariusza państwowego. Pojęcie to
obejmowało szeroki zakres podmiotów:

a). pracowników organów władzy, administracji gospodarki państwowej (np.

funkcjonariusz policji) oraz sędziów, prokuratorów i żołnierzy sił zbrojnych

b). Osoby powołane w drodze wyboru do organu państwowego ( np.. posłowie,

senatorowie, ławnicy)

c). osoby działające na zlecenie organów władzy, administracji lub gospodarki

państwowej;
2) funkcjonariusz wyrządził szkodę „przy wykonywaniu powierzonej mu czynności”
3) zachowanie się funkcjonariusza państwowego nosiło znamię bezprawności.

Art. 77 ust. 1 Konstytucji stanowi bowiem, że każdy ma prawo do wynagrodzenia

szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy
publicznej.

118. Odpowiedzialność za zwierzęta i rzeczy

1. Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez zwierzęta ponosi ten, kto

zwierze chowa lub się nim posługuje. Odpowiedzialność ta oparta jest na zasadzie winy w

33

nadzorze, przy czym art. 431 § 1 k.c. wprowadza domniemanie winy. Wyjątkowo w braku
winy w nadzorze, odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez zwierzę może być oparta na
zasadzie słuszności.

2. Zgodnie z art. 433 k.c. odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wskutek

wyrzucenia, wylania lub wypadnięcia czegoś z pomieszczenia ponosi ten, kto
pomieszczenie zajmuje (choćby bez tytułu prawnego). Odpowiedzialność ta oparta jest na
zasadzie ryzyka i można się od niej uwolnić tylko poprzez wykazanie jednej z trzech
podstaw egzoneracyjnych:
a) siły wyższej
b) wyłącznie winy poszkodowanego
c) wyłącznie winy osoby trzeciej, za którą zajmujący pomieszczenie nie ponosi
odpowiedzialności i której działaniu nie mógł zapobiec.

119. Odpowiedzialność za szkody wyrządzone w związku z użyciem siły przyrody

Art. 435 § 1 k.c. Odpowiedzialność ta odnosi się do zdecydowanej większości fabryk,

kopalń, hut, przedsiębiorstw komunikacji kolejowej, tramwajowej, trolejbusowej, a także
komunikacji lotniczej, transportu drogowego itd. Podmiotem odpowiedzialnym- z mocy art.
435 § 1 k.c.- jest osoba prowadząca przedsiębiorstwo lub zakład na własny rachunek.

Zaostrzoną odpowiedzialność z art. 435 § 1 k.c. opartą na zasadzie ryzyka,

wyłącza jedynie wykazanie istnienia przewidzianych w tym przepisie podstaw
egzoneracyjnych:
a). siły wyższej
b). wyłącznej winy poszkodowanego
c). wyłącznej winy osoby trzeciej, za którą prowadzący przedsiębiorstwo lub zakład nie
ponosi odpowiedzialności.

120. Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez ruch mechanicznych środków
komunikacji

Według art. 436 § 1 k.c. w zw. z art. 435 k.c. odpowiedzialność za szkody

wyrządzone przez ruch mechanicznego środka komunikacji, poruszanego za pomocą sił
przyrody ponosi – na zasadzie ryzyka – samoistny ( albo zależny, jeśli nastąpiło
przekazanie pojazdu w posiadanie zależne) posiadacz tego środka.

Odpowiedzialność posiadacza pojazdu komunikacyjnego rozciąga się na szkody

wyrządzone komukolwiek, tj. kierowcy, innym osobom znajdującym się w pojeździe, ale też
przechodniom itd.

121. Problemy szczególne dotyczące naprawienia szkody deliktowej
1. naprawienie szkody na osobie

Zgodnie z kompensacyjną funkcją odpowiedzialności odszkodowawczej, naprawienie

szkody powinno doprowadzić do wyrównania uszczerbku spowodowanego czynem
niedozwolonym.

Naprawienie majątkowej szkody na osobie, polegającej na spowodowaniu

uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia obejmuje:

34

a)jednorazowe odszkodowanie na pokrycie wszelkich wynikłych z tego powodu kosztów (art.
444 § 1 k.c.)
b)rentę ( art. 444 § 2 k.c.).
Ad a)
Do kosztów wynikających z uszkodzenia ciała luz rozstroju zdrowia zalicz się m.in.
koszty opieki lekarskiej, koszty transportu chorego, koszty nabycia aparatury usprawniającej
inwalidów, ustawowy zarobek poszkodowanego.
Ad b)
Poszkodowany może się domagać odpowiedniej renty tylko wtedy, gdy wskutek szkody na
osobie utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej, zwiększyły się jego
potrzeby albo zmniejszyły się jego widoki powodzenia na przyszłość.

Jeżeli poszkodowany w wyniku wyrządzonej mu szkody na osobie zmarł,

wówczas określone osoby mogą domagać się następujących świadczeń;
a) zwrotów kosztów leczenia i pogrzebu
b)jednorazowego odszkodowania
c odpowiedniej renty
d)zadośćuczynienia za krzywdę.

Ad a)Według art. 446 § 1 k.c. zobowiązany do naprawienia szkody powinien zwrócić

koszty leczenia i pogrzebu poszkodowanego temu, kto je poniósł.

Ad b)Zgodnie z art. 446 § 3 k.c. sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny

zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne
pogorszenie ich sytuacji życiowej.

Ad c)Odpowiedniej renty mogą się domagać, na podstawie art. 446 § 2 k.c. osoby,

względem których ciążył na zmarłym- poszkodowanym obowiązek alimentacyjny (renta
obligatoryjna).

Zadośćuczynienie pieniężne za doznane krzywdy może być przyznawane

poszkodowanemu tylko w wypadkach w ustawie przewidzianych. Według art. 445 k.c. do
tych wypadków zaliczamy:
a) uszkodzenie ciała
b)wywołanie rozstroju zdrowia
c)pozbawienie człowieka wolności
d) skłonienie za pomocą podstępu, gwałtu lub wykorzystania stosunku zależności do
poddania się czynowi nierządnemu
e)oraz przypadek z art. 446 § 4 k.c.

122. Przedawnienie roszczeń z czynów niedozwolonych

Art. 4421 k.c. wprowadza szczególne w stosunku do art. 118 i 120 k.c. terminy

przedawnienia roszczeń o naprawienie szkody deliktowej, a mianowicie z upływem lat trzech
od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej
naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym
nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku,
roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia
popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i

35

o osobie obowiązanej do jej naprawienia. W razie wyrządzenia szkody na osobie,
przedawnienie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat trzech od dnia, w którym
poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.

123. Podmioty i przedmiot wykonania zobowiązania

1. osobisty charakter świadczenia dłużnika

Wierzyciel może domagać się, ażeby dłużnik spełnił osobiście świadczenie tylko

wtedy, gdy wynika to z treści czynności prawnej, z ustawy lub z właściwości świadczenia
( art. 356 § 1 k.c.). Poza wyżej wymienionymi wypadkami, świadczenie może spełnić
również osoba inna aniżeli dłużnik, o ile tylko działa ona za wiedzą i zgodą dłużnika.

2. Przedmiot wykonania

Treść zobowiązania wskazuje przedmiot wykonania. Prawidłowe wykonanie
zobowiązania przez dłużnika wymaga spełnienia świadczenia w całości. Świadczenie może
jednak być spełnione częściami, jeżeli wynika to z ustawy, orzeczenia sądowego lub z treści
zobowiązania.

Dłużnik powinien spełnić świadczenie należytej jakości, która określona jest

najczęściej w treści zobowiązania.

124. Miejsce i cza wykonywania zobowiązania

1. Miejsce wykonywania zobowiązania

Dla oznaczenia miejsca wykonania zobowiązania podstawowe znaczenie ma treść

zobowiązania. Treść ta wynika z ustawy, z czynności prawnej bądź z właściwości
zobowiązania. Jeżeli określone wyżej źródła milczą w kwestii miejsca wykonania
zobowiązania, znajduje zastosowanie reguła ogólna, zgodnie z którą jest nim miejsce, gdzie w
chwili powstania zobowiązania dłużnik miał swoje miejsce zamieszkania lub siedzibę.

Odmiennie od reguły ogólnej ustala się miejsce spełnienia świadczenia pieniężnego.

Ś

wiadczenie takie bowiem powinno być spełnione w miejscu zamieszkania lub siedzibie

wierzyciela w chwili spełnienia świadczenia.

2. Czas wykonywania zobowiązania

Termin wykonania zobowiązania musi być oznaczony bądź ścisłą datą

kalendarzową, bądź przez inne określenie dnia, w którym świadczenie powinno być
spełnione. Z chwilą nadejścia terminu wykonania zobowiązania roszczenie wierzyciela do
dłużnika o spełnienie świadczenia staje się wymagalne.

Termin wykonania określonego zobowiązania oznaczony jest najczęściej przez

same strony w treści tego zobowiązania albo też wynika z ustawy lub z właściwości
zobowiązania. Jeżeli powyższe źródła nie wyznaczają terminu wykonania zobowiązania art.
455 k.c. nakazuje spełnić świadczenie niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania

ś

wiadczenia. Wezwanie to jest oświadczeniem woli złożonym dłużnikowi przez

wierzyciela.

125. Wykonanie zobowiązania o charakterze wzajemnym

Stosunki zobowiązaniowe wynikające z umów wzajemnych charakteryzują się tym,

ż

e każda ze stron jest zobowiązana do spełnienia świadczenia na rzecz drugiej strony, oraz

36

tym, że świadczenie jednej ze stron jest odpowiednikiem świadczenia drugiej strony (np.
sprzedaż, dzierżawa, najem itp.).

Z uwagi na ścisły związek między świadczeniami wzajemnymi kodeks cywilny

statuuje ogólną zasadę, zgodnie z którą świadczenia te powinny być spełnione
jednocześnie, chyba że z umowy, z ustawy albo z orzeczenia sądu (lub innego właściwego
organu) wynika, że jedna strona zobowiązania powinna spełnić świadczenie wcześniej od
drugiej (por. art. 488 § 1 k.c.). Konsekwencją obowiązywania zasady jednoczesności
spełniania świadczeń wzajemnych jest reguła, według której każda ze stron może
powstrzymać się ze spełnieniem świadczenia, dopóki druga strona nie zaofiaruje świadczenia
wzajemnego ( tzw. exceptio non adimpleti coontractus – art. 488 § 2 k.c.).

126. Prawo zatrzymania

Instytucja prawa zatrzymania ( ius retentionis) polega na tym, że w określonych w

ustawie wypadkach dłużnik może odmówić wykonania swego świadczenia do czasu, gdy
wierzyciel nie zaspokoi lub przynajmniej nie zabezpieczy wykonania roszczenia, które
dłużnik ma w stosunku do wierzyciela na podstawie innego tytułu prawnego. Kodeks cywilny
przyznaje dłużnikowi prawo zatrzymania:
a). w sytuacji, gdy jest zobowiązany do wydania rzeczy cudzej, dopóki nie nastąpi
zaofiarowanie lub zabezpieczenie roszczeń o zwrot nakładów wyłożonych na rzecz oraz
roszczeń o naprawienie szkody przez rzecz wyrządzonej.
b). w razie odstąpienia od umowy, które pociąga za sobą powstanie obowiązku zwrotu

ś

wiadczeń już uzyskanych przez strony – służy ono każdej ze stron do czasu, gdy nastąpi

zwrot lub zabezpieczenie świadczenia kontrahenta.
c). wynajmującemu jako dłużnikowi w wypadkach określonych w art. 671 § 2 k.c.

127. Dowody wykonania zobowiązania

Ciężar udowodnienia faktu wykonania zobowiązania spoczywa na dłużniku, gdyż

on z tego faktu wywodzi skutki prawne. Dlatego też dłużnik, spełniając świadczenie, może

żą

dać od wierzyciela wydania pokwitowania ( art. 462 § 1 k.c.). Takie pokwitowanie jest nie

tylko dowodem spełnienie przez dłużnika świadczenia głównego, ale łączy się z nim też
domniemanie, iż spełnione zostały świadczenia okresowe wymagalne wcześniej oraz iż
dłużnik uiścił także należności uboczne, np. odsetki.

128. Przesłanki i zasady kontraktowej odpowiedzialności dłużnika
1. Przesłanki odpowiedzialności

Podobnie jak przy reżimie odpowiedzialności deliktowej, przesłankami powstania

odszkodowawczej odpowiedzialności ex contractu są:
a)wyrządzenie wierzycielowi szkody rozumianej jako uszczerbek majątkowy
b)powstanie szkody spowodowane przez niewykonanie lub nienależyte wykonanie

zobowiązania przez dłużnika
c)istnienie adekwatnego związku przyczynowego między niewykonaniem lub nienależytym
wykonaniem zobowiązania a szkodą.

37

Zgodnie bowiem z art. 471 k.c. niewykonanie lub nienależyte wykonanie

zobowiązania musi być następstwem okoliczności, za które dłużnik ponosi
odpowiedzialność.
2. Zasady odpowiedzialności

„Jeżeli ze szczególnego przepisu ustawy albo z czynności prawnej nie wynika nic

innego, dłużnik odpowiedzialny jest za niezachowanie należytej staranności”. W
doktrynie przeważa pogląd, iż winę tworzą dwa elementy: obiektywny i subiektywny.

Element obiektywny to bezprawność postępowania dłużnika, wyrażająca się w

niewykonaniu lub nienależytym wykonaniu zobowiązania.

Element subiektywny winy zaś wyraża się w podjęciu i przeprowadzeniu przez

dłużnika decyzji, którą należy uznać za niewłaściwą, bądź też w braku podjęcia decyzji,
którą dłużnik powinien podjąć i zrealizować.
Najwyższy stopień winy stanowi wina umyślna, polegająca na tym, że dłużnik chce naruszyć
obciążający go obowiązek powinnego zachowania się (dolus directus) albo też przewidując
możliwości takiego naruszenia na to się godzi (dolus eventualis). Wina nieumyślna zaś,
zwana na gruncie prawa cywilnego niedbalstwem, charakteryzuje się tym, że dłużnik nie
zachowuje należytej staranności, chociaż powinien był i mógł ją zachować.

Z mocy art. 473 k.c. strony mogą w umowie modyfikować zakres okoliczności, za

które dłużnik nie będzie ponosił odpowiedzialności- z tym jednak, że niedopuszczalne jest
umowne uchylenie odpowiedzialności dłużnika za szkodę, którą może on wyrządzić
wierzycielowi umyślnie. Nie ma natomiast żadnych przeszkód, żeby strony rozszerzyły
zakres odpowiedzialności dłużnika i oparły ją na zasadzie ryzyka.

Ogromne znaczenie praktyczne ma ustawowe rozszerzenie odpowiedzialności

dłużnika na mocy art. 474 k.c. Według tego przepisu, dłużnik ponosi odpowiedzialność na
zasadzie ryzyka za szkody wyrządzone przez osoby, przy pomocy których wykonuje on
zobowiązania lub którym wykonanie zobowiązania powierza, oraz za szkody wyrządzone
przez jego przedstawicieli ustawowych.

129. Następcza niemożliwość świadczenia

Powstała już po zawiązaniu zobowiązania niemożliwość świadczenia, czyli tzw.

następcza niemożliwość świadczenia jest jednym ze szczególnie unormowanych wypadków
niewykonania zobowiązania przez dłużnika. Z punktu widzenia skutków, jakie prawo łączy
z niemożliwością świadczenia, należy wyróżnić:

1) niemożliwość świadczenia spowodowaną okolicznościami, za które dłużnik ponosi

odpowiedzialność

2) niemożliwość świadczenia wynikającą z innych przyczyn

Ad 1) Gdy niemożliwość świadczenia jest następstwem okoliczności, za które dłużnik
ponosi odpowiedzialność, wówczas znajduje zastosowanie art. 471 k.c. Obowiązek

ś

wiadczenia zmienia się wtedy w obowiązek naprawienia szkody wynikłej z niewykonania

lub nienależytego wykonania zobowiązania.
Ad 2) Jeżeli niemożliwość świadczenia jest następstwem okoliczności, za które dłużnik
nie ponosi odpowiedzialności, zobowiązanie wygasa (art. 475 § 1 k.c.), zaś dłużnik nie ma
obowiązku naprawienia wynikłej szkody.

38

130. Opóźnienie a zwłoka dłużnika

Opóźnienie ma miejsce wtedy, gdy niedotrzymanie terminu spełnienia świadczenia

jest następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności. Zwłoka
dłużnika zaś jest opóźnieniem kwalifikowanym, tj. będącym skutkiem okoliczności, za
które dłużnik ponosi odpowiedzialność. Z art. 476 k.c. wynika obalane domniemanie prawne,

ż

e niewykonanie zobowiązania w terminie ma postać zwłoki.

Skutkiem prawnym opóźnienia w odniesieniu do zobowiązań pieniężnych jest –

zgodnie z art. 482 § 1 k.c.- powstanie po stronie dłużnika obowiązku płacenia

wierzycielowi odsetek za czas opóźnienia, chociażby wierzyciel nie poniósł z tego tytułu

ż

adnej szkody. W odniesieniu do zobowiązań niepieniężnych nie powstają dla wierzyciela

wskutek opóźnienia żadne szczególne uprawnienia.

Skutki prawne zwłoki dłużnika przedstawiają się w sposób następujący:

1) wierzyciel może domagać się nadal wykonania zobowiązania, a niezależnie od tego
przysługuje mu roszczenie o naprawienie szkody wynikłej ze zwłoki (art. 471 § 1 k.c.).
2) wyjątkowo jeżeli wskutek zwłoki dłużnika świadczenie utraciło dla wierzyciela całkowicie
lub w przeważającym stopniu znaczenie, może on w ogóle świadczenia nie przyjąć i żądać
naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania ( art. 477 § 2 k.c.)
3) gdy w czasie trwania zwłoki rzecz oznaczona co do tożsamości zostanie utracona lub
uszkodzona, wówczas dłużnika uwolni od odpowiedzialności jedynie dowód, że utrata lub
uszkodzenie rzeczy nastąpiłyby także wtedy, gdyby świadczenie zostało spełnione w czasie
właściwym (art. 478 k.c.)
4) w wypadkach określonych w art. 479 i 480 k.c. zwłoka dłużnika upoważnia wierzyciela do
tzw. wykonania zastępczego.

Przy zobowiązaniach wzajemnych, w razie zwłoki jednej ze stron w wykonaniu

ś

wiadczenia, druga strona może według swego wyboru:

1) dochodzić wykonania zobowiązania i naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki
2) albo też wyznaczyć drugiej stronie będącej w zwłoce odpowiedni termin dodatkowy do
spełnienia świadczenia z zagrożeniem, iż w wypadku bezskutecznego upływu tego terminu
będzie uprawniona do odstąpienia od umowy.

W dwóch wypadkach wierzycielowi umowy wzajemnej wolno odstąpić od umowy

bez wyznaczania stronie będącej w zwłoce dodatkowego terminu:
1) gdy uprawnienie do odstąpienia od umowy zostało zastrzeżone między stronami na
wypadek niewykonania zobowiązania w terminie ściśle oznaczonym
2) gdy wykonanie zobowiązania przez jedna stronę po terminie nie miałoby dla drugiej strony
znaczenia ze względu na właściwość zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez nią
cel umowy, wiadomy stronie będącej w zwłoce.

131. Kara umowna

Kara umowna, zwana tez odszkodowaniem umownym, polega na tym że strony w

umowie zastrzegają, iż jedna zapłaci drugiej określoną kwotę pieniężną w razie niewykonania
lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego (art. 483 § 1 k.c.).

39

Dłużnik nie może bez zgody wierzyciela zwolnić się z zobowiązania przez zapłatę

kary umownej. Funkcją kary umownej jest to, iż ma ona zastąpić odszkodowanie, chyba że
strony umówiły się inaczej.

Zastrzeżenie kary umownej ułatwia wierzycielowi realizację jego uprawnienia. Nie

musi on bowiem wykazywać ani tego, że szkoda została wyrządzona, ani też jej wysokości.

Obniżenie wysokości raz zastrzeżonej kary umownej jest w zasadzie

niedopuszczalne. Kodeks cywilny zezwala na nie tylko w dwóch wypadkach:
1) gdy zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane
2) gdy kara jest rażąco wygórowana

132. Zwłoka wierzyciela

Zwłoka wierzyciela występuje wówczas, gdy wierzyciel bez uzasadnionego

powodu:
1) uchyla się od przyjęcia prawidłowo zaofiarowanego świadczenia
2) odmawia dokonania czynności, bez której świadczenie nie może być spełnione
3) oświadcza dłużnikowi, że świadczenia nie przyjmie

Skutki prawne zwłoki wierzyciela są następujące:

1) dłużnik może przede wszystkim złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego
2) dłużnik może żądać od wierzyciela naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki
3) istnienie zwłoki wierzyciela wyłącza możliwość kwalifikowania opóźnienia w spełnieniu

ś

wiadczenia przez dłużnika jako zwłoki dłużnika ( art. 486 k.c.), gdyż takie opóźnienie

dłużnika nie może być uznane za bezprawne.

133. Zbieg odpowiedzialności kontraktowej i deliktowej

Wyjaśniając powyższy przepis należy stwierdzić, że w razie zbiegu

odpowiedzialności poszkodowany może- według swego wyboru- dochodzić
odszkodowania bądź w ramach reżimu odpowiedzialności kontraktowej, bądź wdług
reżimu odpowiedzialności deliktowej.

134. Wygaśnięcie zobowiązania

Główną przyczyną wygaśnięcia stosunku zobowiązaniowego jest spełnienie

ś

wiadczenia przez dłużnika zgodnie z treścią zobowiązania i w sposób odpowiadający

przesłankom wynikającym z art. 354 § 1 k.c.

135. Wygaśnięcie zobowiązania z zaspokojeniem wierzyciela
1. Świadczenie w miejsce wypełnienia

Ś

wiadczenie w miejsce wypełnienia ( tzn. datio in solutum) polega na tym, że

dłużnik w celu zwolnienia się z zobowiązania spełnia za zgodą wierzyciela świadczenie inne
od pierwotnie ustalonego, a wierzyciel je przyjmuje ( art. 453 k.c.) np. dłużnik zamiast
pożyczonej sumy użycza wierzycielowi szwajcarski zegarek.
2. Odnowienie (nowacja)

Odnowienie (nowacja) jest umową między wierzycielem, a dłużnikiem, w której

strony postanawiają, że dotychczasowe zobowiązanie zostaje umorzone, a w jego miejsce

40

powstaje nowy stosunek zobowiązaniowy, różniący się od poprzedniego bądź świadczeniem,
bądź podstawą prawną świadczenia.
3. Potrącenie (kompensacja)

Potrącenie (kompensacja) następuje wtedy, gdy dane podmioty będące wobec siebie

wierzycielami nie spełniają – każdy oddzielnie – świadczeń, a jeden z nich zamiast spełniać
swoje świadczenie umarza je przez zaliczenie świadczenia drugiej strony na poczet swojej
należności (por. art. 498 k.c.).

Potrącenie następuje –w świetle rozwiązania przyjętego w kodeksie cywilnym-

poprzez oświadczenie woli jednego z wierzycieli, skierowanego do drugiego, przy
spełnieniu określonych przesłanek ustawowych. Do potrącenia ustawowego nie jest więc
wymagana zgoda drugiego wierzyciela; może ono nastąpić nawet wbrew jego woli.

Przesłani potrącenia ustawowego:

a). dwie osoby muszą być jednocześnie względem siebie wierzycielami i dłużnikami
b). przedmiotem świadczeń oby stron są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone co
do gatunku
c). obie wierzytelności muszą być wymagalne
d). wierzytelność osoby dokonującej potrącenia musi być zaskarżalna

Skutkiem potrącenia jest umorzenie obu wierzytelności do wysokości

wierzytelności niższej, następujące ex tunc.
4. Złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego
Dłużnik może złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego tylko w wypadkach,
gdy upoważniają go do tego przepisy ustawowe. Chodzi tu m.in. o wypadki:
a). zwłoki wierzyciela (art. 486 k.c.)
b). gdy wskutek okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi, nie wie on, kto
jest wierzycielem, albo nie zna miejsca zamieszkania lub siedziby wierzyciela
c). gdy wierzyciel nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych ani też przedstawiciela
ustawowego do przyjęcia świadczenia
d). gdy z powodu innych okoliczności dotyczących osoby wierzyciela świadczenie nie może
być spełnione ( art. 467 k.c.).

Złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego może doprowadzić do

zwolnienia się dłużnika z zobowiązania. Dzieje się tak wtedy, gdy złożenie było ważne, a
dłużnik nie odebrał następnie przedmiotu z depozytu.

136. Wygaśnięcie zobowiązania bez zaspokojenia wierzyciela
1. Zwolnienie z długu

Zwolnienie z długu jest umową wierzyciela z dłużnikiem, na mocy której wierzyciel

zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje ( art. 508 k.c.). Ma ono – z punktu
widzenia wierzyciela- charakter czynności prawnej rozporządzającej. Wskutek zwolnienia
zobowiązanie wygasa z chwilą zawarcia przez strony umowy i ze skutkiem na przyszłość ( ex
nunc), chyba że strony w umowie postanowią inaczej.
2. Rozwiązanie stosunku prawnego

Rozwiązanie stosunku prawnego jest również umową między wierzycielem a

dłużnikiem, dopuszczalną w świetle zasady swobody umów, z tym, że jej skutki następują z
reguły z mocą wsteczną, a strony powinny zwrócić sobie to, co już świadczyły.

41

3. Klauzula rebus sic stantibus

Klauzula rebus sic stantibus polega – z teoretycznego punktu widzenia- na tym, że w

razie istotnej zmiany stosunków w okresie między powstaniem zobowiązania a jego
wykonaniem powinna nastąpić zmiana treści zobowiązania, a nawet wyjątkowo zobowiązanie
powinno wygasnąć, bez spełnienia świadczenia. Klauzulę rebus sic stantibus przewidywał w
art. 269 k.z. z 1993 r., a obecnie – od dnia 1 października 1990 r.- statuuje ją art. 357 k.c.
4. Inne wypadki wygaśnięcia zobowiązania bez zaspokojenia wierzyciela

Do innych wypadków wygaśnięcia zobowiązania bez zaspokojenia wierzyciela należy

zaliczyć m. in. :
a)śmierć wierzyciela lub dłużnika, jeżeli zobowiązanie ma charakter ściśle osobisty
b)połączenie w jednej osobie praw wierzyciela i obowiązków dłużnika np. wskutek
dziedziczenia lub fuzji osób prawnych
c)zdarzenie wskazane w treści czynności prawnej np. warunek rozwiązujący itp.

ZOBOWIĄZANIA CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA

Rozdział XIV: Sprzedaż

1. Pojęcie i cechy

Sprzedaż jest umową w, której jedna ze stron zobowiązuje się przenieść własność rzeczy i wydać ją
drugiej osobie, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić za nią ustaoną cenę.

DALSZE CECHY:

Oprócz rzeczy przedmiotem sprzedaży mogą być także energia, gaz i prawa majątkowe

Możliwa jest sprzedaż rzeczy jeszcze nieistniejących(sprzedaż rzeczy spodziewanej[cena jest
zależna od ilości i jakości rzeczy powstałej, umowa zawarta pod warunkiem zawieszającym(rzecz
musi powstać)], lub sprzedaż szansy).

Jest możliwa sprzedaż rzeczy cudzej

Przedmiot może być oznaczony indywidualnie lub rodzajowo

Istnieją rzeczy wyłączone z obrotu cywilnoprawnego

Cenę zawsze stanowi suma pieniężna (określona w umowie, lub na podstawi wymiernych
wskaźników)- powinna stanowić w rozumieniu stron ekwiwalent transakcji

Co do zasady nie wymaga szczególnej formy, jednak zależy to od przedmiotu sprzedaży

CECHY 2:

Konsensualna

Odpłatna

Wzajemna

Zobowiązująca

2. Obowiązki stron

A. Obowiązki sprzedawcy

Obowiązek przeniesienia na kupującego własności rzeczy lub prawa majątkowego

Wydanie rzeczy kupującemu

42

B. Obowiązki kupującego

Obowiązek zapłaty ceny

Obowiązek odbioru rzeczy

3. Dalsze skutki przejścia rzeczy

Korzyści i ciężary – co do zasady jeśli strony nie uregulowały inaczej

przechodzą one na kupującego z chwilą wydania rzeczy.

Niebezpieczeństwo przypadkowej utraty rzeczy – do chwili wydania rzeczy

ryzyko przypadkowej utraty rzeczy spoczywa na sprzedawcy, natomiast od chwili
wydania spoczywa ono na kupującym (jeśli strony ustalił inny moment przejścia
korzyści i ciężarów niebezpieczeństwo… poczytuje się że przechodzi na kupującego
dopiero z tą chwilą)

Wykonanie zobowiązań – co do zasady podlega ogólnym zasadom

dotyczącym umów wzajemnych; wraz z szczególnymi unormowaniami art. 535 (nie
jest możliwe jednostronne odstąpienie od umowy )

4. Rękojmia za wady

A. Wady fizyczne i prawne

Wady fizyczne:

☯

Zmniejsza wartość rzeczy

☯

Zmniejsza użyteczność rzeczy ze względu na cel oznaczony w umowie albo wynikający z
okoliczności lub przeznaczenia rzeczy

☯

Rzecz nie ma właściwości o których sprzedawca zapewniał kupującego

☯

Rzecz zostaje wydana w stanie niezupełnym

Wady prawne

☯

Rzecz nie stanowi własności sprzedawcy

☯

Rzecz jest obciążona prawem lub prawami osoby trzeciej

B. Charakter odpowiedzialności

W razie ujawnienia się wady rzeczy sprzedanej sprzedawca jest odpowiedzialny wobec kupującego za
tą wadę; odpowiedzialność tu okreslona jest surowsza niż wynikałoby to z przepisów ogólnych:

Odpowiedzialność niezależna od winy sprzedawcy

Niezależna od wykazania szkody spowodowanej przez wydanie rzeczy wadliwej

Niezależna od wiedzy sprzedawcy o wadzie rzeczy

Nie powstaje odpowiedzialność jeśli kupujący zdawał sobie sprawę z wady rzecz i mimo to
zgodził się na zakup rzeczy

Kupujący nie ma obowiązku zbadania rzeczy, chyba że wynika to z stosunków danego
rodzaju

C. Uprawnienia z tytułu rękojmi i ich wykonanie

Wady fizyczne:

1.

może odstąpić od umowy – w tym przypadku strony powinny zwrócić sobie świadczenia
wzajemne

2.

może żądać obniżenia ceny

3.

w przypadku rzeczy oznaczonych co do gatunku może żądać dostarczenia takiej samej ilości
rzeczy wolnych od wad i naprawienia szkody z wynikłej z opóźnienia

43

4.

w przypadku rzeczy oznaczonej co do tożsamości jeśli sprzedawca jest wytwórcą rzeczy może
ządać naprawienia rzeczy

przedawnienie roszczeń z tytułu wady rzeczy wygasa z upływem roku od jej wydania lub w przypadku
budynków 3 lat, chyba, że przed przedawnieniem kupujący zawiadomił sprzedawcę o wadzie

co do odpowiedzialności odszkodowawczej tzn jej zakresu istnieją rozbieżności w doktrynie

Wady prawne

1.

może odstąpić od umowy – w tym przypadku strony powinny zwrócić sobie świadczenia
wzajemne

2.

może żądać obniżenia ceny

3.

w przypadku rzeczy oznaczonych co do gatunku może żądać dostarczenia takiej samej ilości
rzeczy wolnych od wad i naprawienia szkody z wynikłej z opóźnienia

Ponadto na wezwanie kupującego sprzedawca ma obowiązek stawienia się na rozprawie i wspierania
go, pod rygorem oznaczonym w art. 573

Roszczenia wygasają z upływem roku od dnia kiedy kupujący się dowiedział o istnieniu wad rzeczy

Rozdział XVIII: Umowa o dzieło

1. Umowa o dzieło

Przez umowę o dzieło rozumiemy sytuację kiedy przyjmujący zamówienia zobowiązuje się do
wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający zobowiązuje się ze swej strony do uiszczenia
wynagrodzenia.

Cechy umowy o dzieło:

ogólne

oznaczenie dzieła

wynagrodzenie

między stronami nie ma żadnego stosunku zależności

dzieło musi mieć charakter samoistny a więc niezależny od dłużnika

zawarcie umowy – zawarcie umowy o dzieło podlega ogólnym unormowaniom kodeksu
cywilnego i nie wymaga szczególnej formy

skutki prawne

prawa i obowiązki przyjmującego

wykonanie dzieła, jest też odpowiedzialny za jego jakość

co do zasady nie wymaga się, żeby wykonywał dzieło osobiście, lecz może to wynikać to
z umowy lub z istoty stosunku

co do zasady dostarcza materiały do wykonania dzieła, chyba, że strony postanowiły
inaczej, lub z przyjętych zwyczajów

w toku tworzenia dzieła nie jest zobowiązany poleceniami zamawiającego

zamawiający może przeprowadzić kontrolę wykonania w trakcie tworzenia dzieła i jeśli
stwierdzi, ze dzieło jest wykonywane w sposób wadliwy lub sprzeczny z umową; może
dać przyjmującemu termin na usuniecie nieprawidłowości po bezskutecznym upływie
terminu może odstąpić od umowy

44

po wykowaniu dzieła ma obowiązek przekazać go zamawiającemu

prawa i obowiązki zamawiającego

uiszczenie wynagrodzenia

wynagrodzenie ryczałtowe – oznacza wynagrodzenie za całość dziela w jednej
sumie, w takiej sytuacji przyjmujący nie może żądać podwyższenia ceny dzieła, nawet
jeśli podczas składania zamówienia nie można było przewidzieć właściwych kosztów

wynagrodzenie kosztorysowe – oznacza wynagrodzenie ustalone na podstawie
zestawienia planowanych prac i przewidywalnych kosztów.

Dopłata za prace dodatkowe(po uzyskaniu zgody zamawiającego)
(i)

Kiedy kosztorys sporządził przyjmujący zamówienie – może żądać
podwyższenia wynagrodzenia tylko wtedy, gdy mimo zachowania należytej
staranności nie mógł przewidzieć konieczności prac dodatkowych

(ii)

Kiedy kosztorys sporządził zamawiający – zawsze gdy jest to konieczne

Obowiązek współdziałania z przyjmującym kiedy bez tego świadczenie nie może być
wykonane

Odebrania dzieła

Niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia dzieła spoczywa co do zasady na
przyjmującym zamówienie do chwili przekazania dzieła.

Wyjątki:

O ile zamawiający dostarczył materiały on odpowiada za jakość tych materiałów

O ile dzieło zostało uszkodzone w wyniku wskazówek zamawiającego

Rękojmia za wady – uregulowania takie same jak przy sprzedaży

Zakończenie stosunku prawnego

Wykonanie świadczenia

Zamawiający może w każdej chwili odstąpić od umowy z zastrzeżeniem uiszczenia
wynagrodzenia

Wyjątkowo kiedy śmierć przyjmującego zamówienie, jeśli wykonanie dzieła wymaga jego
szczególnych umiejętności

Rozdział XX: Najem

1. Pojecie i cechy

Najem – jest to sytuacja w której wynajmujący zobowiązuje się oddać rzecz najemcy do używania
przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a najemca zobowiązuje się uiszczać wynajmującemu czynsz.

Przedmiotem najmu - mogą być zarówno ruchomości jak i nieruchomości, najem może dotyczyć
także części rzeczy a nawet jej części składowej.

Czas – czas najmu morze być oznaczony lub nieoznaczony, po upływie okresu najmu rzecz powinna
być zwrócona wy najmującemu

Czynsz – może być oznaczony w pieniądzach jak i w innym świadczeniu

Nie wymaga szczególnej formy – jednak najem nieruchomości lub lokalu na czas dłuższy niż rok
powinien być zawarty w formie pisemnej(inaczej taką umowę poczytuje się za zawartą na czas
nieoznaczony)

Najem jest umową konsensualną, odpłatną i wzajemną

45

2. Prawa i obowiązki stron

A. obowiązki wynajmującego

Obowiązek wydania rzeczy, w stanie przydatnym do umówionego użytku, termin wydania w
razie nieokreślenia w umowie powinien nastąpić niezwłocznie po wezwaniu wynajmującego

Obowiązek umożliwienia korzystania z rzeczy

Powinien utrzymywać rzecz w stanie zdatnym do użytku

Ma obowiązek zapewnić najemcy niezbędną ochronę wobec osób trzecich

W przypadku niepłacenia czynszu za dwa okresy rozliczeniowe wynajmujący może
wypowiedzieć stosunek bez zachowania terminów wypowiedzenia

Na zabezpieczenie płacenia czynszu przysługuje mu ustawowe prawo zastawu na rzeczach
ruchowych najemcy wniesionych do przedmiotu najmu

B. Obowiązki najemcy

Obowiązek używania rzeczy w należyty sposób

Od chwili wydania rzeczy powinien się troszczyć o nią

Powinien sam ponosić drobne wydatki związane z używaniem rzeczy

Ma prawo wezwać wynajmującego do naprawienia rzeczy w określonym czasie w razie nie
naprawienia jest upoważniony do jej naprawienia na koszt wynajmującego

Ma obowiązek zwrotu rzeczy w stanie niepogorszonym

Uiszczanie czynszu, w przypadku braku umownego określenia z góry za każdy miesiąc(w
przypadkach najmu dłuższego niż miesiąc do 10 dnia miesiąca )

nie może używać rzeczy w sposób sprzeczny z umową bez uprzedniej zgody
wynajmującego

3. Rękojmia za wady

podstawa rękojmi jest ujawnienie się wady, która ogranicza przydatność rzeczy do umówionego
użytku.

Odpowiedzialność z tytuł rękojmi nie jest zależna od winy czy wiedzy wynajmującego, nie wyłącza
też odpowiedzialności na zasadach ogólnych.

Zawiadomienie wynajmującego przed wypowiedzeniem najmu jest obowiązkowe tylko wtedy kiedy
wadę rzeczy da się usunąć .

Najemca może też żądać obniżenia czynszu oraz zwrotu czynszu nadpłaconego, a także rozwiązać
stosunek najmu bez zachowania ustawowych terminów(w przypadku kiedy wynajmujący nie naprawił
rzeczy w oznaczonym terminie a także kiedy rzeczy nie da się naprawić).

4. Zmiana w osobie wynajmującego lub najemcy

przeniesienie całego stosunku prawnego na osobę trzcią jest niedopuszczalne bez zgody drugiej
strony stosunku.

Jednak w przypadku zbycia rzeczy przez wynajmującego, jest to możliwe. W takiej sytuacji nabywca
staje się sukcesorem uniwersalnym wynajmującego. Posiada tez prawo wypowiedzenia stosunku z
zachowaniem ustawowych terminów. Uprawnienie to nie przysługuje jednak gdy:

1.

umowa najmu została zawarta na piśmie na czas oznaczony z data pewną, a rzecz najemcy
wydana

2.

gdy przedmiotem najmu jest nieruchomość, a najem został wpisany do księgo wieczystej

46

5. Podnajem

jeśli umowa tego nie zabrania najemca morze oddac wynajmowaną rzecz osobie trzeciej w podnajem
albo do bezpłatnego używania. Prawa podnajemcy są zawsze uzależnione od praw najemcy tj. np.
wygasają najpóźniej kiedy wygasa umowa najmu najemcy

6. Zakończenie stosunku prawnego

Z upływem czasu na jaki został zawarty

Najem zawarty na czas oznaczony - z upływem czasu oznaczonego jednak po upływie 10
lat poczytuje się, że został zawarty na czas nieoznaczony

Gdy po up[ływie oznaczonego terminu najemca nadal używa przedmiotu najmu –
poczytuje się, że najem został zawarty na czas nieoznaczony

Najem zawarty na czas nieoznaczony jest rozwiązywana po wypowiedzeniu z zachowaniem
ustawowych terminów

Gdy czynsz jest płacony w okresach dłuższych niż miesiąc –najem można wypowiedzieć
najpóźniej na trzy miesiące naprzód na koniec kwartału kalendarzowego

Gdy czynsz jest płacony w okresach miesięcznych - na miesiąc naprzód na koniec
miesiąca kalendarzowego

Gdy czynsz jest uiszczany w okresach krótszych niż miesiąc – na trzy dni naprzód

Gdy czynsz jest płacony codziennie – na jeden dzień naprzód

Gdy kontrahent nie wywiązuje się z swoich obowiązków

Po zbyciu rzeczy przez wynajmującego ( z zachowaniem ustawowych terminów)

Przy korzystaniu z uprawnień wynikających z rękojmi

Wygaśnięcie przedmiotu najmu powoduje: obowiązek zwrotu przedmiotu najmu, rzecz należy
zwrócić w stanie nie pogorszonym(poza zużyciem, które jest następstwem zwykłego korzystania z
rzeczy )

Jeżeli najemca poczynił ulepszenia rzeczy, wynajmujący może żądać od niego przywrócenia rzeczy do
stanu poprzedniego, albo zatrzymać ulepszenia za zapłatą ich wartości.

Roszczenia stron(tzn. zapłatę za zwrot rzeczy uszkodzonej, albo zwrotu sumy za ulepszenie rzeczy)
przedawniają się z upływem roku.

7. Najem lokali

A. modyfikacje regół ogólnych z KC

Możliwość wypowiedzenia bez zachowania ustawowych terminów w razie ujawnienia się
wad zagrażających zdrowiu.

Obowiązek współdziałania wynajmującego i najemcy kiedy ten ostatni zaklada urzedzenia
niezbędne do prawidłowego korzystania z lokalu

Możliwość zmiany dotychczasowej wysokości czynszu w umowach zawartych na czas
nieoznaczony

Ochrona petytoryjna najemcy, przez odesłanie do odpowiednich uregulowań dotyczących
ochrony własności

Wspólność najmu lokalu przez małżonków powstaje niezależni od ich rozliczeń majątkowych

Wstąpienie ex lege w stosunek najmu w przypadku śmierci najemcy jego spadkobierców

Inne

B. Modyfikacje regół ogólnych z ustawy o ochronie praw lokatorów

47

Rozdział XXI: Dzierżawa

1. Umowa dzierżawy

Dzierżawa jest umową w której wydzierżawiając zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz do
używania i pobierania z niej pożytków przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a dzierżawca
zobowiązuje się uiszczać wydzierżawiającemu ustalony czynsz.

Do spraw nieuregulowanych szczególnie stosuje się przepisy dotyczące najmu.

Czynsz poza formami określonymi w najmie, może być płacony również w ułamku części pożytków z
rzeczy lub prawa. W przypadku braku unormowania jest płacony półrocznie z dołu.

Dzierżawca ma obowiązek utrzymać rzecz stanie nie pogorszonym, ma też obowiązek zwrócić rzecz
wydzieżawiajacemu w stanie określonym umową. Nie może zmieniać przeznaczenia dzierżawy.

Jeśli z przyczyn niezawinionych i niezależnych od dzierżawcy, przychód z rzeczy w stopniu
znacznym się obniżył, może on żądać obniżenia czynszu

Rozdział XXII: Użyczenie

1. Umowa użyczenia

Użyczenie jest umową w której użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas
oznaczony lub nieoznaczony na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy.

Umowa użyczenia jest umową realną.

Prawa i obowiązki stron

Użyczający

Główny obowiązek użyczającego sprowadza się do wydania rzeczy

nie przeszkadzanie kontrahentowi w jej używaniu przez czas trwania stosunku.

Nie ma natomiast obowiązku utrzymania rzeczy w określonym stanie(używalności).

Jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną przez wadę użyczanej rzeczy o której wiedział
(chyba, ze o niej zawiadomił).

Biorcy

Na biorącym ciąży obowiązek pieczy i używania rzeczy w sposób zgodny z umową(lub w
braku umowy zgodnie z przeznaczeniem rzeczy);

nie może bez zgody użyczającego przekazać rzeczy innej osobie

w razie naruszenie swoich obowiązków naraża się na odpowiedzialność z tytułu casus
mixtus lub obowiązek natychmiastowego zwrotu rzeczy

zakończenie stosunku prawnego

niedochowanie obowiązków przez biorącego

gdy umowa zawarta na czas oznaczony kiedy minie ten czas

gdy umowa zawarta na czas nieoznaczony po spełnieniu czynności do której realizacji rzecz
została użyczona lub po upływie czasu potrzebnego na dokonanie tej czynności

możliwość wypowiedzenia umowy przez użyczającego gdy rzecz stanie mu się potrzebna z
przyczyn nieprzewidzianych przy zawieraniu umowy

48

Rozdział XXIII: Pożyczka

1. Umowa pożyczki

Przez umowę pożyczki dający pożyczka zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną
ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę
samą ilość pieniędzy lub tę samą ilość rzeczy oznaczonych co do gatunku i tej samej jakości.

Cechy:

Umowa pożyczki jest umową konsensualną,

Dwustronnie zobowiązującą(nigdy wzajemną)

Pożyczka odpłatna wymaga oznaczenia w osobnej klauzuli umownej.

Umowa pożyczki nie wymaga szczególnej formy jednak umowa pożyczki sumy
przekraczającej 500 zł powinna być zawarta na piśmie(przepisy szczególne mogą żądać tej
formy bez określenia konkretnej sumy)

Prawa i obowiązki stron:

Dający pożyczkę

Głównym obowiązkiem jest wydać przedmiot pożyczki. Wolno mu odmówić

wydania:

o

Gdy po zawarciu umowy pożyczki jej zwrot staje się wątpliwy z powodu złego stanu
majątkowego drugiej strony, o czym dający pożyczkę nie wiedział i nie mógł się z
łatwością dowiedzieć

o

Gdy biorący pożyczkę nie składa o nią roszczenia przez okres 6 miesięcy

Jest zobowiązany do rękojmi za wady rzeczy stanowiącej pożyczkę nie pieniężną

Biorący pożyczkę

Gdy weźmie pożyczkę ma obowiązek jej zwrotu

Termin i zabezpieczenie stron

Termin zwrotu pożyczki określa z reguły umowa, w braku unormowania dłużnik jest zobowiązany do
zwrotu pożyczki po wypowiedzeniu przez dającego

2. Umowa o kredyt bankowy

przez umowę kredytową bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony
w umowie określoną kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na określony cel, a kredytobiorca
zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, do zwrotu kwoty
wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w umówionym terminie spłaty oraz do zapłaty prowizji od
przeznaczonego kredytu.

Rozdział XXIV: Umowa rachunku bankowego

1. Umowa rachunku bankowego

Przez umowę rachunku bankowego bank zobowiązuje się wobec posiadacza rachunku, na czas
oznaczony lub nieoznaczony, do przechowywania jego środków pieniężnych.

Prawa i obowiązki stron

49

Bank

Obowiązek zwrotu całości lub części środków klienta na każde jego żądanie, chyba, że umowa
wymaga do tego wypowiedzenia

Obowiązek wykonania przekazanych przez klienta rozliczeń na rachunku

Przesłanie posiadaczowi rachunku informacji z wysokością salda

Posiadacz

Obowiązki wynikające z poszczególnych umów z bankiem

Obowiązek zgłoszenia niezgodności salda w ciągu 14 dni od otrzymania salda

Obowiązek informacji w razie zmiany miejsca zamieszkania lub siedziby

Zakończenie stosunku prawnego

Gdy umowa jest zawarta na czas nieoznaczony można ja rozwiązać w dowolnym czasie przez
wypowiedzenie(jednak bank może wypowiedzieć klientowi umowę tylko z ważnych powodów).
Roszczenie o zwrot wkładu nie ulega przedawnieniu do czasu zgłoszenia go do kontrahenta

Rozdział XXV: Zlecenie

1. Zlecenie

Przez zlecenie rozumiemy sytuacje kiedy przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania
określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. W braku odmiennej umowy zlecenie poczytuje
się jako umocowanie do dokonania tej czynności.

Metody wykonania :

Pełnomocnictwo – w imieniu i na rachunek zamawiającego

Zastępstwo pośrednie – tylko na rachunek zamawiającego

Cechy umowy zlecenia;

Zawarcie umowy – nie wymaga szczególnej formy

Skutki prawne:

Prawa i obowiązki przyjmującego zlecenie:

Wykonanie usługi

Sposób wykonania pozostawiony jest co do zasady zleceniobiorcy, mogą być mu jednak
wskazania czy instrukcje, których powinien respektować

Co do zasady powinien wykonać usługę osobiście, w przypadku powierzenia osobie
trzeciej istnieją rozmaite ograniczenia głównie jeśli chodzi o odpowiedzialność:

Gdy powierzenie osobie trzeciej było nieuzasadnione i doszło do utraty Lub
uszkodzenia casus mixtus (art. 739)

Odpowiada w zakresie winy w wyborze w przypadku kiedy wolno mu było powierzyć
wykonanie, po odpowiednim poinformowaniu zleceniodawcy

Udzielenie dającemu zlecenie odpowiednich wiadomości o przebiegu sprawy, a z chwilą
jej zakończenia złożenie sprawozdania

Prawa i obowiązki zleceniodawcy

Obowiązek zwrotu wydatków

Na żądanie przyjmującemu powinien udzielić zaliczki

W przypadku kiedy zlecenie jest odpłatne ma obowiązek uiszczenia wynagrodzenia

Zakończenie stosunku prawnego

Wykonanie usługi

Zwykłe powody ustania zobowiązań

50

Wypowiedzenie ze skutkiem natychmiastowym(każda ze stron)ex nunc

Ś

mierć przyjmującego ze stron lub utrata przez nią zdolności prawnej

Inne określone w umowie

Rozdział XXVI: Prowadzenie cudzych spraw bez

zlecenia

1. Cechy

Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia staje się źródłem zobowiązania pozaumownego.
Zobowiązanie to powstaje, gdy następuje fakt dobrowolnego prowadzeni cudzej sprawy – mimo braku
tytułu prawnego, wówczas rodzą się pewne prawa i obowiązki po obu stronach stosunku.

Przesłanką zobowiązania jest odjecie prowadzenia sprawy jako cudzej.

2. Skutki prawne

Obowiązki i prawa Prowadzącego:

Prowadzenie cudzych spraw z korzyścią dla osoby wobec, której prowadzi się sprawę

Korzyść powinna być zamierzona i realizowana tak jak tego wymaga jej charakter

Gdy tylko będzie to możliwe ma obowiązek poinformować osobę której sprawy się
prowadzi, i stosownie do sytuacji powinien albo kierować się zaleceniami korzystającego
albo prowadzić dalej dopóki czerpiący korzyści będzie mógł się sprawą sam zająć

Jeśli korzystający zażąda zaprzestania prowadzenia czynności, prowadzący powinien
zaprzestać dokonywania czynności.

Jeśli prowadzący ratuje cudze dobro odpowiada tylko za winę umyślną lub rażące
niedbalstwo

Jeżeli prowadzący prowadzi cudze sprawy wbrew wiadomej mu jego woli, nie odpowiada
tylko wtedy kiedy ta wola jest sprzeczna z ustawą

Obowiązki drugiej strony

Obowiązek zwrotu wydatków i nakładów(jednak tylko wtedy kiedy:

o

prowadzący działa zgodnie ze swoimi obowiązkami

o

wydatki są uzasadnione

Jeżeli potwierdzi czynność ex post nadaje to stosunkowi charakter umowny{co do zasady
zlecenia}

3. Zakończenie stosunku prawnego

☯

Kończy się wraz z zakończeniem sprawy i uregulowania wzajemnych roszczeń

☯

W razie śmierci prowadzącego cudzą sprawę

☯

Co do zasady także żądanie zaprzestania kontynuowania sprawy

4. Przypadki zbliżone

☯

Kiedy jest w błędnym przekonaniu, ze prowadzi własną sprawę, gdy w rzeczywistości jest to
sprawa cudza.

51

Rozdział XXVII: Umowa agencyjna

1. umowa agencyjna

Przez umowę agencyjna rozumiemy sytuacje kiedy przyjmujący lecenie(agent) zobowiązuje się w
zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa do stałego pośrednictwa za wynagrodzeniem, przy
zawieraniu umów z klientami na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy, albo do zawierania ich w
jego imieniu za wynagrodzeniem

Rodzaje powiązania:

Umowa pośrednictwa – stałego pośrednictwa przy zawieraniu umów

Umowa o typie przedstawicielskim – zobowiązująca agenta do zawierania agenta do zawierania
umów w imieniu dającego zlecenie (konieczność wyraźnego umocowania, brak umocowania nie
będzie ponosił nieważności jeśli umowa będzie niezwłocznie potwierdzona)

Szczególną postacią umowy agencyjnej jest umowa, w której agent zobowiązuje się co do spełnienia
zobowiązania przez klienta.

Prawa i obowiązki stron umowy

Obowiązki agenta

Jest zobowiązany do zawierania bądź pośredniczenia w zawarciu umowy z klientami

Obowiązek starannego działania

W przypadku umowy del credere zobowiazuje się do spełnienia zobowiązania przez klienta

Przekazywanie wszelkich informacji mających znaczenie dla dającego zlecenie

Jest zobowiązanyc do przestrzegania wskazówek dającego zlecenie

Obowiązki dającego zlecenie

Powinien przekazywać agentowi dokumenty i informacje niezbędne do wykonania umowy

Jest zobowiązany do informacji agenta dot. Umów w których on pośredniczył, lub zwarł

Zapłata wynagrodzenie dla agenta(może być ukształtowane w formie prowizji)

Zakończenie umowy agencyjnej

Zawarta na czas oznaczony – z upływem czasu na jaki została zawarta, jeśli jest dalej
wykonywana poczytuje się, że jest zawarta na czas nieoznaczony

Zawarta na czas nieoznaczony – minimalne terminy wypowiedzenia 1 miesiąc naprzód w
pierwszym roku; 2 miesiące naprzód w 2 roku i 3 miesiące w następnych latach.

Inne niezależnie od powyższych każda ze stron może w każdej chwili wypowiedzieć umowę w
przypadku niewykonania obowiązków przez jedną ze stron lub zaistnienia nadzwyczajnych
okoliczności

Ś

wiadczenia wyrównawcze – stanowią formie dodatkowego wynagrodzenia agenta który z chwilą

rozwiązania umowy jest pozbawiony możliwości czerpania korzyści z działań, które podejmował
wcześniej, pod warunkiem, że przemawiają za tym względy słuszności,

52

Ograniczenie na przyszłość konkurencyjnej działalności agenta - jest dopuszczalne jednak tylko
w określonym zakresie(czyli dotyczy grupy klientów, obszaru geograficznego, rodzaju towarów i
usług) i na okres nie dłuższy niż dwa lata.

Rozdział XXVIII: Umowa leasingu

1. Umowa leasingu

Przez umowę leasingu finansujący zobowiązuje się, w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa,
nabyć rzeczom oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w umowie i oddać rzecz
korzystającemu do używania bądź używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony z kupujący
zobowiązuje się zapłacić finansującemu w określonych ratach wynagrodzenie pieniężne równe co
najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy

Podstawowe obowiązki stron

☯

Po stronie finansującego – nabycie określonej rzeczy i oddanie jej do używania biorącemu

☯

Po stronie użytkownika – zwrot w częściach przynajmniej kosztu nabycia rzeczy przez
finansującego

Cechy umowy leasingu

Dwustronnie zobowiązująca

Odpłatna

Wzajemna

Istnieje wymóg zachowania formy pisemnej

Zagadnienia szczegółowe

Ryzyko przypadkowej utraty rzeczy podczas korzystania z niej spoczywa na
korzystającym, chyba że finansujący ponosi za nie odpowiedzialność

To samo tyczy się wad rzeczy

Finansujący nie może bez żądania korzystającego, nie może odstąpić od umowy ze
zbywcą z powodu wad rzeczy

Jeśli umowa ze zbywcą zostanie rozwiązana umowa z korzystającym też jest
rozwiązana, a finansujący może żądać od korzystającego wszystkich nie uiszczonych
rat pomniejszonych o to co skorzystał z powodu natychmiastowej spłaty

Spóźnienie się z przynajmniej jedną ratą upoważnia finansującego do wyznaczenia
korzystającemu terminu na uzupełnienie zaległości z zastrzeżeniem wypowiedzenia
skutki tak jak wyżej

Rozdział XXIX: Komis

1. Umowa komisu

przez umowę komisu przyjmujący zlecenie(komisant) zobowiązuje się w zakresie działalności
swojego przedsiębiorstwa, do kupna lub sprzedaży rzeczy ruchomych na rachunek dającego

53

zlecenie(komitenta), lecz w imieniu własnym, ten zaś zobowiązuje się do zapłaty wynagrodzenia
pieniężnego w formie prowizji.

Komisant wobec osób trzecich jest zawsze stroną umowy, a więc zbywcą lub nabywcą i na nim ciążą
obowiązki wynikające ze sprzedaży

Czynności dokonane przez komisanta SA dokonane zawsze na rachunek komitenta

Cechy:

Zobowiązująca

Odpłatna

Wzajemna

Na poczet należności komisantowi przysługuj ustawowe prawo zastawu na rzeczach stanowiących
przedmiot komisu

Rozdział XXX: Przewóz

1. Przewóz osób

Przez umowę przewozu przewoźnik zobowiązuje się w zakresie działalności swojego
przedsiębiorstwa do przewozu osób lub rzeczy a jego kontrahent do uiszczenia wynagrodzenia
za przewóz.

Essentialia:\

Ustalenie przedmiotu i podmiotu przewozu

Ustalenie trasy

oraz ustalenie wynagrodzenia

cechy:

zobowiązująca

odpłatna

wzajemna

konsensualna ( niekiedy ma charakter realny)

umowa określonego rezultatu

2. Skutki prawne

I. Przewóz osób

Co do zasady przewóz osób podlega regułom ogólnym wspomaganych przez przepisy o umowie o
dzieło

Obowiązki przewoźnika:

1.

zapewnienie odpowiednich warunków higieny, bezpieczeństwa oraz wygód w zakresie
wymagalnym przez rodzaj transportu

2.

obowiązek troski o dobra podróżnego

prawa i obowiązki podróżnego

1.

może przewozić bagaż, którym opiekuje się sam lub powierza go kierowcy

54

a.

w pierwszym przypadku kierowca ponosi odpowiedzialność tylko wtedy kiedy szkoda
wynikła z jego winy umyślnej lub w wyniku rażącego niedbalstwa Lu osób
współwykonujących zadanie lub wykonujących z jego polecenia

b.

w drugim przypadku zastosowanie mają przepisy dotyczące przewozu rzeczy

II. Przewóz rzeczy

Charakterystyczne tej materii jest możliwość występowania więcej niż jednej strony (1\. Właściciel
rzeczy, 2 wysyłający, 3 przewożący, 4 odbierający).

Częstym zjawiskiem przy przewozie rzeczy SA tzw. Listy przewozowe – dokument konkretyzujący
warunki umowy o przewóz w sposób dostępny dla wszystkich podmiotów uczestniczących w
przewozie przesyłki tj. wysyłającego, odbiorcy i przewoźnika. Możże być to dokument
jednostronny(wysyłający) lub dwustronny(wysyłając- przewoźnik). Przewoźnik może żądać
wystawienia listu przewozowego a wysyłający może żądać od niego odpisu. List spelnia w zasadzie
trzy funkcje:

dowodową

legitymacyjną

instrukcyjno-informacyjną

obowiązki wysyłającego

powinien przygotować przesyłkę do transportu

dostarczyć ją przewoźnikowi w oznaczonym miejscu i czasie

wydać przewoźnikowi dokumenty niezbędne ze względów przepisów porządkowych i
podatkowych

uiszczenie wynagrodzenia za przewóz

w braku uregulowania umownego płatne po wykonaniu świadczenia

obowiązki przewoźnika

odebrać, przewieźć, przekazać przesyłkę

w razie wystąpienia przeszkód w przesyłce powinien zawiadomić

wysyłającego i czekać na jego dyspozycje i zawiadomić odbiorcę; a nawet w
pewnych przypadkach sprzedać ją na rachunek kontrahenta

`powinien dochować należytej staranności podczas przewozu rzeczy

jego odpowiedzialność za rzecz podlega ogólnym zasadom z

zastrzeżeniem, z zastrzeżeniem, że odpowiada za utratę ubytek i uszkodzenie
rzeczy od momentu odbioru aż do momentu wydania rzeczy w granicach
zwykłej wartości przesyłki chyba że szkoda powstała w warunkach winy
umyślnej lub w wyniku rażącego niedbalstwa. {co do pieniędzy kosztowności
itd. Zasada ta utrzymuje się jeśli ich wartość została przewoźnikowi
uprzednio zakomunikowana

może przekazać przewóz innemu przewoźnikowi lecz odpowiada za

jego czyny jak za czyny własne

dla zabezpieczenia roszczeń przewoźnika służy mu ustawowe prawo

zastawu na rzeczach przewożonych dopóki znajduje się w jego rękach lub
osób za które odpowiada

kiedy odbiorca nie chce odebrac przesyłki może natychmiast

zawiadomić wysyłającego

prawa i obowiązki odbiorcy przesyłki

kiedy odbiorcą nie jest wysyłający a osoba trzecia ta osoba nabywa pewne prawa jak i obowiązki,
które powstają z chwilą dostarczenia rzeczy odbiorca po nadejściu przesyłki może wykonać w imieniu
własnym wszelkie prawa wynikające z umowy przesyłki:

55

☯

żą

dać wydania przesyłki i listu przewozowego, wykonanie tych praw wiąże się z wykonaniem

obowiązków wynikających z umowy czyli np. do zapłaty za przewóz.

3. Zakończenie stosunku prawnego

☯

z chwilą całkowitego wykonania umowy

☯

wysyłający może w wyjątkowych sytuacjach odstąpić od umowy w razie pojawienia się
przeszkód w jej wykonaniu

przedawnienie roszczeń

☯

w przypadku przewozu osób – 1 rok od czasu dokonania przewozu a gdy nie został
wykonany od dnia w którym miał zostać wykonany

☯

w przypadku przewozu rzeczy 1 rok od czasu dostarczenia przesyłki lub w przypadku jej
utraty lub opóźnienia od dnia kiedy miała być dostarczona

☯

sześciu miesięczny okres przedawnienia występuje między przewoźnikami przekazującymi
sobie przewóz(przewoźnikiem a pod-przewoźnikiem)

Rozdział XXXI: Spedycja

1. Umowa Spedycji

Przez umowę spedycji spedytor zobowiązuje się za wynagrodzeniem, w zakresie działalności
swojego przedsiębiorstwa, do wysyłania bądź odbioru przesyłki albo do dokonania innych usług
związanych z jej przewozem.

Cechy:

odpłatna

zobowiązująca

wzajemna

wobec osób trzecich spedytor może występować zarówno w imieniu własnym jak i imieniu dającej
zlecenie.

Jeśli w umowie unormowania między stronami nie są uregulowane inaczej to stosuje się odpowiednie
przepisy zlecenia.

Gdy powierza wykonanie jakieś czynności w zakresie spedycji czy przewozu innym osobom, staje się
za nich odpowiedzialny wobec kontrahenta.

Wynagrodzenie spedytora zazwyczaj jest określona w taryfach

Dla zabezpieczenia swoich roszczeń spedytorowi przysługuje ustawowe prawo zastawu na rzeczach
przewożonych.

Przedawnienie roszczeń

Roszczenie przedawniają się z upływem roku

Wobec przewoźników i dalszych spedytorów przedawnia się z upływem 6 miesięcy

56

Rozdział XXXII: Przechowanie

1. Umowa przechowania

Przez umowę przechowania przechowawca zobowiązuje się zachować w stanie nie pogorszonym
rzecz ruchoma oddaną mu na przechowanie.

Oddający rzecz na przechowanie nie musi być jej właścicielem do skuteczności umowy konieczne jest
wydanie rzeczy. W braku unormowań przechowanie poczytuje się za odpłatne.

Cechy:

Realna

Odpłatna lub nieodpłatna

Nie wymaga szczególnej formy

2. Prawa i obowiązki stron

obowiązki przechowawcy:

Obowiązek pieczy nad rzeczą

Zachowanie rzeczy w stanie nie pogorszonym

Sposób wykonywania pieczy wynika z reguły z umowy, z braku innych unormowań
przechowawca powinien rzecz przechowywać zgodnie z jej właściwościami i
okolicznościami

Do odpowiedzialności przechowawcy za uszkodzenie lub utratę rzeczy mają zastosowanie
ogólne przepisy KC

Przechowawca może zmienić miejsce przechowania nawet jeśli jest ono określone w
umowie w celu ochrony rzeczy

Nie wolno mu używać rzeczy

Ma obowiązek osobistego wykonywania umowy, a przekazanie innej osobie może nastąpić
tylko kiedy zmuszą go do tego okoliczności, w celu ochrony rzeczy w takim przypadku
musi też niezwłocznie zawiadomić dającego, w takim przypadku przechowawca odpowiada
tylko za błąd w wyborze, a osoba której rzecz powierzono odpowiada przed składającym
osobiście

Obowiązki składającego

Obowiązek zwrotu wydatków które przechowujący poniósł

Odebrania rzeczy z chwilą zakończenia przechowania

W razie przechowania odpłatnego wypłata wynagrodzenia najpóźniej z chwilą zwrotu rzeczy

3. Zakończenie stosunku

1.

Z chwilą upływu czasu na jaki przechowanie zostało zawarte

2.

oddający rzecz na przechowanie może żądać zwrotu rzeczy w każdej chwili

3.

przechowujący:

kiedy umowa zawarta na czas oznaczony – może żądać odbioru rzeczy przed
terminem jeśli wskutek okoliczności których nie mógł przewidzieć, nie może
bez własnego uszczerbku lub uszkodzenia rzeczy przechowywanej dalej
wykonywać umowy

kiedy umowa zawarta na czas nie oznaczony z także gdy przechowanie
nieodpłatne może żądać odebrania rzeczy w każdym terminie

57

Przechowawcy przysługuje prawo zachowania rzeczy dopóki nie zostaną zaspkojeone jego roszczenia.

4. Przechowanie nieprawidłowe

To sytuacja kiedy przechowywane rzeczy są oznaczone co do gatunku i nie są zwracane dokładnie te
same rzeczy, lecz ta sama ilość tej samej jakości

Rozdział XXXIII: Odpowiedzialność, prawo

zastawu i przedawnienie roszczeń utrzymujących

hotele i tym podobne zakłady

1. Szczególny charakter unormowania tej
odpowiedzialności

Zgodnie z kodeksem cywilnym osoby utrzymujące hotele itp. Stają się w pewnych sytuacjach
odpowiedzialne za rzeczy wniesione do hotelu itp.

Za rzecz wniesioną uważa się rzecz:

która podczas pobytu gościa

znajduje się tam, lub poza nim jeśli została powierzona „hotelowi itp.” Lub umieszczona w
miejscu wskazanym

odrębne przepisy dotczą samochodów i zwierząt

Zaostrzenie odpowiedzialności polega na tym że utrzymujący hotel może wyłączyć odpowiedzialność
tylko w ściśle określonych przypadkach:

gdy szkoda wynika z właściwości rzeczy

wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby która go odwiedziła

siły wyższej

surowsza odpowiedzialność ie może być też wyłączona ani ograniczona wolą stron.

Warunkiem odpowiedzialności jest niezwłoczne poinformowanie o zaistniałej szkodzie osobę
utrzymującą hotel(zasady tej nie stosuje się jeśli szkodę wyrządził utrzymujący hotel lub zakład).
Odpowiedzialność osoby prowadzące hotel ograniczona jest do sumy określonej w
ustawie.(ograniczenie nie dotyczy rzeczy przejętych na przechowanie przez hotel itd., lub gdy
odmówiono ich przechowania , lub szkoda wynikła z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa osoby u
niego zatrudnionej w tych przypadkach odpowiedzialność wynosi pełną kwotę)

Osobie utrzymującej hotel przysługuje dla zabezpieczenia swoich roszczeń ustawowe prawo zastawu
na rzeczach wniesionych do hotelu

Przedawnienie

dla gościa 6 miesięcy od dnia w którym dowiedział się o szkodzie, najwyżej w rok od
zakończenia pobytu w Hotelu

natomiast roszczenia utrzymującego hotel z tytułu wynagrodzenia itp. .przedawniają się z
upływem lat 2.

58

Rozdział XXXIV: Umowa składu

1. Umowa składu

Przez umowę składu przedsiębiorca składowy zobowiązuje się do przechowania za
wynagrodzeniem oznaczonych w umowie rzeczy ruchomych.

Cechy:

konsensualna

odpłatna

wzajemna

przedsiębiorca składowy ma obowiązek wydać składającemu pokwitowanie, na którym zawarte będzie
rodzaj, ilość, oznaczenie oraz sposób opakowania rzeczy i inne postanowienia umowne.

{ Domem składowym – jest przedsiębiorca uprawniony do prowadzenia przedsiębiorstwa składowego
w sposób określony w ustawie}

Umowa składu może być zawarta na czas oznaczony Lub nieoznaczony. Umowę składu zawartą na
czas nieoznaczony uważa się zawartą na czas nieoznaczony jeśli przedsiębiorca składowy na 14 dni
przed zakończeniem stosunku nie zażądał listem poleconym odebrania rzeczy w umówionym
terminie. Umowa zawarta na czas nieoznaczony może być wypowiedziana z zachowaniem terminu
miesięcznego, niewcześnie jednak niż dwa miesiące od zawarcia.

Obowiązki przedsiębiorcy składowego

☯

Należne sprawowanie pieczy nad rzeczą(ochrona przed ubytkiem, uszkodzeniem itd.)

☯

Wydanie rzeczy osobie uprawnionej

☯

jest zobowiązany do wykonania niezbędnych zabiegów konserwacyjnych

☯

obowiązek dokonani odpowiednich czynności w celu zachowania mienia i praw składającego

☯

obowiązek poinformowania składającego o wszelkich ważnych rzeczach związanych z
składowanym przedmiotem

☯

może łączyć rzeczy należące do różnych składających jeśli uzyskał na to zgodę

Odpowiedzialność przedsiębiorcy składowego

odpowiedzialność jest ograniczona do zwykłej wartości rzeczy

jeśli szkoda powstała z winy lub w wyniku rażącego niedbalstwa przedsiębiorcy składowego

odszkodowanie należy się w pełnej wysokości

Przedsiębiorcy składowemu przysługuje ustawowe prawo zastawu na rzeczach oddanych na skład dla
zabezpieczenia roszczeń o wynagrodzenie i należności ubocznych, jest skuteczne sopuki towar
znajduje nie został wydany

Przedawnienie – roczny termin przedawnienia roszczeń

59

Rozdział XXXV: Umowa ubezpieczeniowa

1. Umowa ubezpieczeniowa

Przez umowę ubezpieczeń ubezpieczyciel zobowiązuje się spełnić określone świadczenie w razie
zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę.

Wypadek przewidziany w umowie ma charakter losowy, które wywołuje następstwa w postaci szkody

Cechy;

zobowiązująca

odpłatna

losowa

obowiązki stron

W razie wypadku określonego umową ubezpieczycie powinien spełnić określone w umowie
ś

wiadczenie

Ubezpieczający powinien płacić składki ubezpieczenia oraz przestrzegać zasad
zmniejszających ryzyko powstania określonego w umowie wypadku

2. ubezpieczenia majątkowe

mogą one dotyczyć w szczególności mienia(odszkodowanie wynikłe z uszkodzenia, utraty lub
zniszczenia składnika majątkowego) albo odpowiedzialności cywilnej(odszkodowanie wynikłe z
uszkodzenia, utraty lub zniszczenia składnika majątkowego wynikłe wskutek działania osoby
ubezpieczającej się, albo osoba trzecia na rzecz której powstaje ubezpieczenie).

Jeżeli umowa stron nie stanowi inaczej roszczenia ubezpieczającego przeciwko osobie trzeciej
odpowiedzialnej za szkodę przechodzą z mocy samego prawa na ubezpieczyciela

3. Ubezpieczenia osobowe

mogą one dotyczyć szczególnie przy umowie na życie - śmierci osoby ubezpieczeniowej lub dożycia
przez nią oznaczonego wieku, a przy ubezpieczeniu następstw nieszczęśliwych wypadków –
uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia i śmierci.

Obowiązek świadczenia ma wówczas postać wypłacenia określonej sumy pieniędzy, renty lub innego

ś

wiadczenia .

Ubezpieczający może określić osobę na rzecz której będzie spełniane świadczenie

Rozdział XXXVI: Umowa spółki

1. Umowa spółki

Przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspolnego celu
gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów.

Pojęcie celu gospodarczego oznacza uzyskanie korzyści, co nie jest równoznaczne z celem
zarobkowym:

Cechy:

60

Umowa spółki jest umowa losową gdyż jej wyniku nie da się z góry przewidzieć.

zobowiązująca

wzajemna(kwestia sporna, działania wspólników nie zawsze są jednakowe)

wkład może polegać na:

wniesieniu praw majątkowych

ś

wiadczeniu usług

domniemanie że wkłady wspólników mają jednakową wartość

Przez czas trwania spółki jej majątek uważa się za oddzielny od majątku osobistego wspólnikó,
wspólnik ma w nim tylko udział i to nieoznaczony żadnym ułamkiem, oznaczenie to powstaje dopiero
w momencie wystąpienia z spółki lub jej rozwiązania.

Majątek spółki w czasie jej trwania jest nienaruszalny co oznacza, że:

wspólnik nie może rozporządzać udziałem w spółce ani poszczególnym składnikiem majątku

wspólnik nie może domagać się podziału majątku

wierzyciel dłużnika nie może się domagać zaspokojenia z jego udziału w majątku spółki

Za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem.

Spółka Cywilna nie ma osobowośći prawnej i wobec osób trzecich występują wspólnicy.

Zawarcie umowy spółki nie wymaga szczególnej jednak dla celów dowodowych zachowuje się
formę pisemną.

2. Stosunki wewnętrzne

Z umowy spółki wynika dla każdego wspólnika obowiązek wkładu wskazanego w umowie, a
następnie podejmowania działań wskazanych w umie

Każdy ze wspólników jest uprawniony i obowiązany do prowadzeni spraw spółki, umowa
spółki może jednak postanowić inaczej.

Przepisy dyspozytywne kodeksu cywilnego wskazują zakres działań jakie mogą być podjęte
przez każdego wspólnika bez uprzejmej zgody wyrażonej uchwałą wszystkich wspólników.

o

Zwykłe sprawy

o

Czynności nagłe, zapobiegające niepowetowanym stratą spółki

Umowa określa czy i jakie wynagrodzenie wypłaca się stronom spółki(w braku umowy
spólnicy za swoje działanie nie otrzymują wynagrodzenia)

Kwestie podejmowania uchwał w sprawach wewnętrznych zostawiona jest do określenia
umownego

Co do udziału w zyskach i stratach każdy wspólnik ma równe prawa i ciąży na nim równy
stosunek udziału w stratach(umowa może jednak postanowić inaczej), nie można natomiast
pozbawić udziału w zyskach

Podział i wypłata zysków jest dokonywana dopiero po rozwiązaniu spółki, chya że spółka
została zawarta na czas dłuższy wtedy wspólnicy mogą żądać wypłaty zysków na każdy
koniec roku obrachunkowego

Podział strat pozostaje w kwestii umownej

3. Reprezentacja spółki

Prawo reprezentowania spółki wobec posól trzecich wynika najczęściej z umowy spółki, a gdy umowa
tego nie określa wynika z uchwały wspólników .W przypadku braku innych unormowań każdy z

61

wspólników jest umocowany do reprezentowania spółki, w takim zakresie w jakim jest uprawniony do
prowadzenia jest spraw.

4. Wystąpienie wspólnika i rozwiązanie spółki

Wystąpienie wspólnika

Wystąpienie wspólnika z spółki przez wypowiedzenie –

może nastąpić w każdym czasie bez obowiązku zachowania jakichkolwiek terminów
wypowiedzenia, lecz tylko z ważnych powodów

wystąpienie ze spółki zawartej na czas oznaczony z zachowaniem terminu
trzymiesięcznego naprzód na koniec roku obrachunkowego

Wyłączenie wspólnika w drodze uchwały(jeśli umowa taką możliwość przewiduje)

Ś

mierć wspolnika – co do zasady nie powoduje rozwiązania spółki, a jego spadkobiercy

mogą wstąpić na jego miejsce tylko jeśli umowa spółki tak przewiduje, jednak w przeciwnym
przypadku ze spadkobiercami powinno nastąpić stosowne rozliczenie

Rozwiązanie

Z upływem czasu na jaki została zawarta – kiedy jednak trwa nadal za zgodą wszystkich
uczestników poczytuje się że jest zawarta na czas nieoznaczony

Z ważnych powodów – z ważnych powodów każdy wspólnik może żądać rozwiązania przez
sąd spółki(wyrok prawo kształtujące ex nunc)

Z dniem ogłoszenia upadłości wspólnika

postępowanie likwidacyjne – nie sformalizowana, kodeks zawiera jednak przepisy jus
dyspozitivum:

najpierw spólnicy powinni z majątku spółki spłacić długi

z reszty wspólnicy powinni zwrócić wkłady

pozostała część dzielona jest w stosunku w jakim wspólnicy dzielili się zyskami

gdy majątek spółki nie wystarcza na pokrycie€ długów wspólnicy powinni je spłacić w
stosunku w jakim uczestniczą w stratach .

przekształcenie w spółkę jawną - po przekroczeniu pewnych dochodów spółak amusi być
przekształcona w spółkę jawną, jeśli dochody spółki przekroczyły w dwóch kolejnych latach
wartość konieczną do prowadzenia ksiąg rachunkowych

przekształcenie spółki w spółkę prawa handlowego – następuje za zgodą wspólników

uchwała wspólników

plan przekształcenia

powołanie organów albo określenie wspólników prowadzących sprawy tej spółki

dokonanie wpisu w rejestrze

Rozdział XXXVII: Darowizna

1. Umowa darowizny

darowizna jest umową, w której darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz
obdarowanego kosztem swojego majątku. Obdarowanym nie musi być osoba z którą darczyńca
zawiera umowę, może to być osoba trzecia.

Cechy:

zobowiązująca

jednostronna(w tym sensie, że nie ma świadczenia wzajemnego)

nieodpłatna

ś

wiadczenie musi nastąpić kosztem majątku darczyńcy (wyłącza to usługę jako darowiznę)

Wyłączenia umowy darowizny:

62

gdy ktoś zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia w ramach umowy uregulowanej
innymi przepisami kodeksu

ktoś zrzeka się prawa którego jeszcze nie nabył, albo nabył w taki sposób, że w
przypadku zrzeczenia prawo uważa się za nienabyte

przedmiot darowizny:

przedmiotem darowizny mogą być różne świadczenia a zwłaszcza:

przeniesienie praw(które mogą być przedmiotem sprzedaży)

ustanowienie lub zniesienie jakiegoś prawa majątkowego na korzyść

obdarowanego

zaplata oznaczonej sumy pieniędzy

zwolnienie obdarowanego z zobowiązania, jeśli nie zastrzeżono od niego

innego świadczenia

inne

obdarowanym może być zarówno osoba fizyczna jak i osoba prawna

2. Zawarcie umowy

Co do zasady wymaga formy notarialnej pod rygorem nieważności, jednak jeśli darowizna została już
spełniona czynność ta zostaje uzdrowiona. Wyjątek od tego stanowi też zasada że przy przekazywaniu
niektórych rzeczy jest obowiązek zachowania pewnych form.

3. Skutki prawne

Obowiązki darczyńcy:

wykonanie darowizny, w taki sposób by obdarowany odebrał korzyść majątkową

gdyby z wykonaniem darowizny wiązała się konieczność zaniechania czegoś, co mogłoby ją
utrudnić lub udaremnić uzyskania korzyści przez obdarowanego, darczyńca ma obowiązek
stosownego zachowania się

za szkodę wynikła z niewykonania lub nienależytego wykonania darowizny darczyńca
odpowiada tylko w przypadku winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa

kiedy przedmiotem darowizny są pieniądze ma obowiązek zapłaty odsetek lecz tylko od
momentu kiedy obdarowany wytoczy powództwo

odpowiedzialność za wady rzeczy ogranicza się do na prawienia szkody, za to że wiedząc o
wadach nie poinformował obdarowywanego we właściwym czasie(chyba że obdarowany z
łatwością mógł wadę zauważyć)

Obciążenie poleceniem

W umowie darowizny jest dopuszczalne obciążenie obdarowanego obowiązkiem oznaczonego
działania lub zaniechania bez czynienia kogokolwiek wierzycielem. Przedmiotem polecenie może być
czynność czysto faktyczna lub prawna; polecenie nie musi prowadzić do efektu materialnego(np.
polecenie rozpoczęcia studiów). Nieważność zastrzeżonego polecenia może prowadzić do
unieważnienia darowizny.

Wykonania polecenia może żądać:

1.

darczyńca

2.

w razie śmierci darczyńcy jego spadkobiercy

3.

kiedy polecenie jest na rzecz społeczny także odpowiedni organ państwowy

obdarowany może odmówić wykonania polecenia kiedy(nie może żądać jeśli żąda organ
państwowy):

63

w razie istotnej zmiany stosunków

wydając przedmiot darowizny darczyńcy

Odwołanie darowizny

1.

kiedy darowizna nie została jeszcze wykonana, darczyńca może odwołać
darowiznę jeśli jego stan majątkowy po zawarciu umowy uległ takiej
zmianie, że darowizna nie mogłaby być wykonana

1.

bez uszczerbku dla własnego utrzymania

2.

bez uszczerbku na ciążących na nim obowiązkach alimentacyjnych

2.

W przypadku rażącej niewdzięczności, której wystąpienie uzasadnia
odwołanie darowizny (ustawa jednak dopuszcza przebaczenie co wyłącza
odwołanie- forma wyraźna lub dorozumiana – nie jest oświadczeniem
woli), spadkobiercy też mogą dokonać tego wypowiedzenia jednak tylko
jeśli obdarowujący w chwili śmierci był uprawniony do jej odwołania

3.

po wykonaniu darowizny kiedy obdarowujący popadnie w niedostatek
obdarowany ma obowiązek przekazania mu środków niezbędnych na
utrzymanie jego lub wypełnienia ciążących na nim obowiązków
alimentacyjnych; może się od tego zwolnić po zwróceniu darowizny

Odwołanie darowizny powinno nastąpić w formie pisemnej przekazanej do ręk obdarowanego.

Spore problemy w doktrynie nasuwa problem odwołania darowizny gdy po jednej ze stron występuje
wspólnota małżeńska

Rozwiązanie umowy:

Umowę darowizny mona rozwiązać w ciągu dwóch lat od jej wykonania, gdy darczyńca zostanie
ubezwłasnowolniony po zawarciu umowy, a zostanie ustalone, że ze względu na wartość świadczenia
i brak uzasadniających pobudek była ona nadmierna. Rozwiązania umowy może żądać przedstawiciel
ustawowy, rozwiązanie jest skuteczne ex nunc. Przedmiot darowizny ulega zwrotowi według zasad o
zwrocie bezpodstawnego wzbogacenia.

64

Rozdział XXXVIII: Renta

1. Umowa renty i jej unormowanie

Przez umowę renty jedna ze stron zobowiązuje się względem drugiej do określonych
ś

wiadczeń okresowych w pieniądzu lub w rzeczach oznaczonych tylko co do gatunku.

Charakter osobisty renty wynika :

z tradycyjnego ujęcia renty

z wzmianki zawartej w art. 905 kc

z przepisu stanowiącego, że do pozaumownych stosunków rent stosuje się
odpowiednio przepisy o rentach

do umowy renty ustanowionej za wynagrodzeniem stosuje się odpowiednie przepisy o
umowie sprzedaży
umowa renty wymaga ustanowienia jej na pewien okres.
Renta ma elementy umowy losowej
Zawarcie umowy
Wymóg zachowania formy pisemnej, a gdy chodzi o ustalenie renty nieodpłatnej konieczna
jest forma aktu notarialnego
Skutki prawne

kiedy renta jest odpłatna strona uzyskująca rentę jest zobowiązana do wykonania swego
ś

wiadczenia wobec kontrahenta i z tego tytułu może ponosić odpowiedzialność na

zasadach dotyczących sprzedaży może także odpowiadać z tytułu rękojmii (gdy jej
ś

wiadczeniem wzajemnym było przeniesienie rzeczy)

gdy umowa renty jest uznawana jako umowa wzajemna(zależy to od stosunku stron do tej
umowy), mają tu zastosowanie odpowiednie przepisy o wstrzymaniu się z wykonywaniem
ś

wiadczenia

jeśli nie ustalono innych terminów wypłacania renty pieniężnej wypłacana jest ona w
okresie miesięcznym z góry, jeśli chodzi o rzeczy oznaczone co do gatunku to w takim
przypadku należy je uiszczać w terminach wynikających z właściwości świadczenia i celu
renty

W przypadku śmierci rento-biorcy:

gdy dożyje dnia płatności renty z góry, jest ona wypłacana

w przypadku renty płaconej z dołu istnieje obowiązek zapłaty renty tylko do dnia w
którym obowiązek ustał(śmierci)

kwestią wątpliwą jest możliwość przeniesienia renty ze względu na jej osobisty charakter.
(ewentualnie za zgodą obciążonego )\
Zakończenie stosunku rentowego

gdy termin oznaczony

z upływem terminu

wcześniej w razie śmierci uprawnionego

gdy termin nie jest oznaczony a z treści umowy można wnosić, że jest dożywotnia

ze śmiercią uprawnionego

gdy umowa nieodpłatna dodatkowo

przez odwołanie obciążonego

Przedawnienie
Prawo do renty nie ulega przedawnieniu

65

Prawo do poszczególnych świadczeń rentowych przedawnia się z upływem lat 3 według
ogólnych zasad dotyczących świadczeń okresowych

2. Renty ze źródeł pozaumownych

Wchodzą tu w rachubę renty, dla których tytułem są przepisy ustawy jak w przypadkach rent
alimentacyjnych, występujących jako odszkodowanie. W braku przepisów szczególnych przepisy
dotyczące rent umownych .

Wiele rent powstaje tu w wyniku przeczenia sądowego lub decyzji administracyjnej.

W razie zmiany stosunków każda ze stron jest uprawniona do żądania zmiany czasu trwania lub
wysokości renty

Renta ze źródeł pozaumownych w pewnych przypadkach ulega też kapitalizacji co polega na
zastąpieniu prawa do świadczenia rat rentowych przez jednorazowe świadczenie (w praktyce
zazwyczaj jest to 10 rant rentowych )

Przedawnienie:

Jeśli przepisy szczególne nie stanowią inaczej

Prawo de renty wynikającej ze źródeł pozaumownych nie ulega przedawnieniu

Prawo do poszczególnych świadczeń rentowych przedawnia się z upływem lat 3 według
ogólnych zasad dotyczących świadczeń okresowych

Rozdział XXXIX: Dożywocie

1. umowa dożywocia

umowa dożywocia jest umową, w której właściciel nieruchomości zobowiązuje się przenieść jej
własność na nabywcę, w zamian za co nabywca zobowiązuje się zapewnić dożywotnie
utrzymywanie zbywcy a ewentualnie bliskiej zbywcy nieruchomości.

W przypadku braku unormowań nabywca jest zobowiązany przyjąć osobę uprawnioną do siebie jako
domownika,( dostarczyć jej wyżywienia, ubrania, mieszkania światła i opału, zapewnić jej
odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz własnym kosztem wyprawić jej pogrzeb)

Cechy:

zobowiązująca

odplatna

wzajemna

losowa

prawo traktuje umowę dożywocia jako uzyskujące ex lege skutek rozszerzony, traktuje je bowiem
jako obciążenie nieruchomości, do którego stosuje się odpowiednio przepisów kodeksu o prawach
rzeczowych ograniczonych(skuteczność erga omnes).

Każdorazowy nabywca nieruchomości staje się odpowiedzialny osobiście za świadczenia
wypływające z umowy dożywocia wobec dożywotnika.

66

Istnieje możliwość przekształcenia świadczeń określonych umownie w dożywotnią rentę a także
rozwiązanie umowy dożywocia w interesie dożywotnika.

Prawo dożywocia jest niezbywalne, nie podlega przedawnieniu

Rozdział XXXX: Poręczenie i gwarancja bankowa

1. Umowa poręczenia i jej unormowania

poręczenie jest umową w której poręczyciel zobowiązuje się wobec wierzyciela do wykonania
zobowiązania na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał.

Zobowiązująca

Nigdy nie jest wzajemna

Podstawową cechą poręczeni jest jego zawisłość wobec poręczenia głównego(prawo akcesoryjne
wobec długu)co wyraża się;

Nieważność długu głównego powoduje nieważność poręczenia(wyjątek art. 877)

Umorzenie długu głównego powoduje wygaśnięcie

O zakresie zobowiązania poręczenia rozstrzyga każdorazowy zakres zobowiązania
dłużnika z wierzycielem po udzieleniu poręczenia nie może zwiększyć zobowiązania
poręczyciela

Poręczycielowi służą przeciwko wierzycielowi zarzuty, jakie może ponieść dłużnik
główny

Przedmiotem poręczenia może być każdy dług, w przypadkach jednak długu przyszłego jego
wysokość musi być ściśle określona.

Poręczenie bezterminowe może być przed powstaniem długu w każdej chwili odwołane

Zawarcie umowy:

Oświadczenie poręczyciela musi być zawarte w formie pisemnej. (nie cała umowa)

Skutki prawne

Obowiązki ciążące na poręczycielu:

Obowiązek wykonania świadczenia zobowiązania, gdy nie wykonał go dłużnik

Odpowiedzialność równoległa – odpowiada za wykonanie świadczenia tak jak
dłużnik(domniemana)

Odpowiedzialność posiłkowa – odpowiada za wykonanie świadczenia dopiero, kiedy dłużnik
nie wykonuje swojego świadczenia

Strony powinny zawiadomić się o spełnionym świadczeniu

Gdyby zawiadomienia nie dokonał poręczyciel a dłużnik tymczasem wykonał zobowiązanie
nie może żądać od niego zwrotu z tytułu wstąpienia w prawa wierzyciela chyba że dłużnik
działał w złej wierze

Gdyby zawiadomienia nie dokonał dłużnik, a poręczyciel spełnił świadczenie, dłużnik ma
obowiązek zwrotu świadczenia, chyba że poręczyciel działał w złej wierze

67

W razie spełnienia świadczenia przez poręczyciela wstępuje on w miejsce wierzyciela

Obowiązki wierzyciela

ma obowiązek poinformowania poręczyciela o opóźnieniu z świadczeniem dłużnika (przy poręczeni u
posiłkowym takie zawiadomienie jest przesłanką odpowiedzialności

W przypadku gdy z opóźnienia zawiadomienia poręczyciela wyniknie dla p. szkoda wierzyciel ponosi
odpowiedzialność odszkodowawczą )

W przypadku wspólnoty majątkowej do udzielenia poręczenia konieczna jest zgoda współmałżonka

Wygaśnięcie poręczenia

Zobowiązanie poręczyciela wygasa wraz z wygaśnięciem długu głównego

Z przyczyn, które powodują wygaśnięcie zobowiązania jako takiego(np. zaspokojenie
wierzyciela przez poręczyciela, zwolnienie go z zobowiązania …)

W razie przejęcia długu przez osobę trzecią chyba że poręczyciel wyrazi zgodę na
dalsze trwanie zabezpieczenia

2. Gwarancja bankowa

Jednostronne zobowiązanie banku gwaranta, że po spełnieniu przez podmiot uprawniony(beneficjenta
gwarancji) określonych warunków zapłaty, bank ten wykona określone świadczenie pieniężne na
rzecz beneficjenta.

Ma charakter samoistny, nie zależy od długu głównego

Udzielający gwarancji zobowiązuje się wobec beneficjenta do spełnienia świadczenia w przypadku
niespełnienia go przez dłużnika. W ten sposób dłużnik ze stosunku gwarancyjnego(bank) przejmuje
odpowiedzialność za spełnienie świadczenia przez inną osobę wobec beneficjenta gwarancji.

Cechy Abstrakcyjna(pogląd SN) lub kazualna – spory w doktrynie

Akcesoryjna

Rozdział XXXXI: Ugoda

1. Ugoda

Ugodom jest umowa stron, przez którą czynią one sobie wzajemnie ustępstwa w zakresie
istniejącego miedzy nimi stosunku prawnego, w tym celu by uniknąć niepewności roszczeń
wynikających z tego stosunku prawnego lub zapewnić ich wykonanie, albo by uchylić spór istniejący
lub mogący powstać, ustępstwa muszą być obustronne i mniej lub bardziej ekwiwalentne.

Ugoda sądowa - zawarta przed organem sądowym, w odróżnieniu od zwykłej ugody, często brakuje
tu obustronności ustępstw

Rozdział XXXXII: Przekaz

Zrób Se sam !!!!!

68

Rozdział XXXXIII: Przyrzeczenie publiczne

1. Przyrzeczenie publiczne

Przyrzeczenie publiczne jest to przyrzeczenie polegające na stosownym ogłoszeniu, że za
wykonanie lub za najlepsze wykonanie oznaczonej czynności przyżekający spełni określone

ś

wiadczenie.(nagroda)

Ogłoszenie staje się publiczne gdy może sotrzeć do szerszego kręgu osób. Nie jest konieczne podanie
tu terminu wykonania świadczenia, jednak gdy termin został oznaczony spełnienie świadczenia po
tym terminie nie rodzi po stronie ogłaszającego obowiązku spełnienia swojego świadczenia.

Odwołania przyrzeczenia dokonuje się poprzez ogłoszenie w takiej samej formie jak poprzednie
przyrzeczenie

Skutki prawne

Prawo do określonej nagrody nabywa ten kto spełni wymagania określone w przyrzeczeniu
publicznym i staje się on wierzycielem osoby przyżekającej nagrodę i ma roszczenie o wydanie

ś

wiadczenia.

Jeśli świadczenie wykona niezależnie od siebie kilka osób, każdej z nich należy się nagroda w pełnej
wysokości, chyba że została przyrzeczona tylko jedna nagroda(otrzyma ją osoba która pierwsza
spełniła świadczenie) – wyjątkiem od tej zasady jest nagroda konkursowa(ocena komu i w jakiej
wysokości należy się nagroda przypada przyrzekającemu).

Przyżekający może zastrzec w ogłoszeniu, że świadczenie nagrody stanowi jednocześnie ekwiwalent
za nabycie przez niego praw do dzieła, które zostało wykonane

Rozdział XXXXIV: Papiery wartościoe i znaki

legitymacyjne

1. pojęcie papierów wartościowych i znaków
legitymacyjnych

Za papiery wartościowe w szerokim znaczeniu – uważa się te co o których w ogóle posiadanie
dokumentu jest niezbędne dla realizacji ucieleśnionego w nich uprawnienia:

Papiery reprezentujące wartości pieniężne na sumy oznaczone, płatne we wskazanych
terminach\

Papiery reprezentujące wierzytelności pieniężne, uwarunkowane przez zajście zdarzeń
losowych

Dokumenty reprezentujące prawa udziałowe w spółkach handlowych kapitałowych,

Papiery reprezentujące uprawnienia do rozporządzania towarami powierzonymi
pieczy wystawcy dokumentu

Zapisy długu na okaziciela

Papiery legitymacyjne – wskazujące uprawnienia imienne

Za papiery wartościowe w węższym tego słowa znaczeniu uchodzą tylko te co do których z mocy
prawa istnieje możliwość zbywania, z tym skutkiem, że nabywaca w dobrej wierze nabędzie prawa w
nimucieleśnione, nawet jeśli zbywca nie jest rzeczywiście uprawnionym

69

Każdy papier wartościowy powinien określać treść uprawnienia związanego z dokumentem, a także
powinien zawierać podpis wystawcy (tylko wyjątkowo przy masowości wydawania niektórych
papierów możliwe jest odbity podpis)

Pod względem zakres legitymacji formalnej i sposobu przenoszenia papierów wartościowych,
dzielą się na:

☯

Papiery imienne – które legitymują jako uprawnionego jedynie osobę imiennie w ich treści
wymienioną; uprawnienia są przenoszone jedynie w drodze przelewu i wydania dokumentu

☯

Papiery na zlecenie – które legitymują jako uprawnionego osobę imiennie w nich oznaczoną
, lub osoba, na którym osoba uprawniona z dokumentu przeniosła uprawnienie w drodze
indosu (pisemna adnotacja na dokumencie zawierająca co najmniej podpis zbywcy)

☯

Papiery na okaziciela – które legitymują jako uprawniona każdą osobę która przedstawia
dokument, są przenoszone w przez przeniesienie własności dokumentu

Znaki legitymacyjne

Znaki na okaziciela – z reguły brak wszystkich elementów właściwych dla papierów wartościowych w
szczególności pełnej treści zobowiązania dłużnika, podpisu wystawcy.(np. znaki stemplowe, znaki
pocztowe, bilety komunikacji miejskiej itd.)

Znaki legitymacyjne – nie mają charakteru obiegowego służą one bowiem tylko uprawnionemu do
uzyskania świadczenia jako uproszczony dowód tego uprawnienia. (np. kwity bagażowe i inne kwity
wydawane przy oddawaniu do przechowania rzeczy). Uprawniony może wykazać swoje uprawnienie
innymi przekonywującym dowodami, jako, że znak jest tyko suregatem uprawnienia.

Cechy papierów wartościowych

Moment powstania teorie

Kreacyjna – powstaje z chwilą złożenia podpisu przez wystawcę

Emisyjna – uzależnia powstanie dokumentu od wyjścia z rąk wystawcy

Teoria umowna - do powstania zobowiązania nie wystarczy samo wystawienie dokumentu
we właściwej formie, potrzebna jest jeszcze umowa zawarta na podstawie ogólnych zasad
kodeksu cywilnego zawarta pomiędzy wystawcą a odbiorca

Podział według kryteriów

Odnoszącego się do rodzaju prawa inkorporowanego

Papiery opiewające na wierzytelności

Papiery opiewające na prawa inne niż wierzytelności

Odnoszącego sę d sposobu przenoszenia praw

Na okaziciela

Imienne

Na zlecenie

Zwolnienie się z obowiązku – według definicji formalnej dłużnik zwalnia się z obowiązku
ś

wiadczenia po jego spełnieniu do rąk osoby legitymującej się dokumentem(niekoniecznie osoby

uprawnionej, chyba że działał on w złej wierze

70

Koniecznym warunkiem realizacji wierzytelności inkorporowanej jest władanie
dokumentem – dłużnik świadczy świadczenie za zwrotem dokumentu lub za udostępnieniem mu
w celu pozbawienia go mocy prawnej w sposób zwyczajowo przyjęty.

Umorzenie dokumentu i utrata dokumentu - Jeżeli dłużnik utraci dokument nie może wnosić o
realizację zobowiązania, morze jednak wnosić o umorzenie dokumentu o ile zezwalają na to
przepisy właściwe dla danego dokumentu

Umorzenia dokuje sąd po przeprowadzeniu odpowiedniego postępowania, w wyniku
czego dokument traci swoją moc prawną, dłużnik zobowiązany wydać osobie na której
rzecz dokument został umorzony nowy dokument może także wykonać swoje prawa na
podstawie postanowienia o umorzeniu

Znaki legitymacyjne

Do znaków legitymacyjnych stwierdzających obowiązek spełnienia świadczenia stosuje się
odpowiednio przepisy o papierach wartościowych, w razie utraty znaku na żądanie wierzyciela dłużni
może uzależnić spełnienie świadczenia od wykazania uprawnienia przze osobę zgłaszającą żądanie

Do znaku legitymacyjnego, który nie określa imiennie osoby uprawnionej stosuje się odpowiednio
przepisy o papierach wartościowych na okaziciela, chyb że co innego wynika z przepisów
szczególnych.

Rozdział XXXXV: Weksel

1. Weksel trasowany

Weksel trasowany jest rodzajem sformalizowanego przekazu pieniężnego, wymaga więc udziału
trzech podmiotów:

1.

wystawca - przekazujący

2.

trasant - przekazany

3.

remitent – odbiorca przekazu

co powinien zawierać

nazwę „weksel” w samej treści dokumentu w języku w jakim go wystawiono

polecenie bezwarunkowe zapłaty oznaczonej sumy pieniędzy

nazwisko osoby, która ma zapłacić, tj. trasata; imię osoby fizycznej jest zbędne; choć
wskazane; nazwa osoby prawnej

oznaczenie terminu płatności

oznaczenia miejsca płatności

oznaczenie osoby na rzecz lub na zlecenie której zapłata ma być dokonana

oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla podpis wystawcy

skutek wystawienia ważnego wekslu –

powstaje zobowiązanie wekslowe wystawcy co znaczy, że odpowiada on za przyjęcie weksla i
za zapłatę za niego. Od odpowiedzialności za przyjęcie może się zwolnić poprzez
pozostawienie klauzuli na wekslu „bez oblega za przyjęcie”.

Wystawca jest zobowiązany zwrotnie wobec każdego uprawnionego z weksla do zapłaty
weksla wraz z odsetkami, kosztami i prowizją komisową. Przesłanka:

brak przyjęcia weksla

sporządzenie protestu z weksla

odpowiedzialność trwa rok od złożenia protestu dokonanego w danym czasie a w razie
zastrzeżenia „bez kosztów” od dnia płatności

Przyjęcie przez trasata – ten kto ma dokument wekslowy może do dnia jego płatności
przedstawić go trasantowi do przyjęcia . Przyjęcie następuje poprzez adnotację na wekslu

71

„przyjęty” oraz podpisu trata. Przyjęcie może ograniczyć się do części sumy(inne odstępstwa
są niedopuszczalne). Przez przyjęcie weksla powstaje zobowiązanie trasata do zapłaty weksla
wraz z odsetkami, kosztami i prowizją komisową; zobowiązanie to trwa trzy lata.

Płatność i zaplata:

Za okazaniem

Pewien czas po okazaniu

W pewien czas po dacie

W oznaczonym dniu, bądź w jednym z dwóch następnych dni

Poręczenie wekslowe – zapłatę weksla można zabezpieczyć poręczeniem wekslowym co do całej
sumy lub jej części. Poręczenia może także dokonać osoba podpisana

Dochodzenie praw z weksla – uprawnionym do domagania się praw z weksla jest remitent lub
jego następcy.

Musi on jednak zachować staranność co przejawia się:

Przekazanie weksla trasantowi do przejęcia

Przekazanie weksla przyjętego do zapłaty we właściwym terminie

Dokonanie protestu w razie odmowy przyjęcia lub zapłaty. Protest – urzędowe
stwierdzenie okoliczności wskazanej w proteście (w przeciągu dwóch dni wymagalności
wypłaty)

Dokonanie zawiadomienia wystawcy o odmowie przyjęcia lub wypłaty

Odpowiedzialność

Akceptant(dłużnik główny) odpowiada wekslowo niezależnie od sporządzenia
protestu, ilekroć przyjął weksel – odpowiedzialność ta trwa trzy lata, lcząc od dnia
płatności

Odpowiedzialność wystawcy jest ograniczona przez prawidłowe sporządzenie
protestu i trwa wówczas rok od dnia sporządzenia protestu

obieg weksla – weksel od dnia wydania do dnia zapłaty może krążyć z rąk do rąk(co jednak
zależy czy został wydany jako imienny czy jako weksel na zlecenie);

Jeśli na wekslu umieści się klauzulę nie na zlecenie to taki weksel może być przeniesiony
tylko w drodze przelewu .

Natomiast weksel na zlecenie może być przenoszony w drodze indosu(oświadczenie pisemne
na odwrotnej stronie weksla stwierdzające przeniesienie praw{indosant- przenoszący
indosariusz – biorący})

indos rodzaje:

indos pełny – wymienia indosariusza

indos In blanco – ogranicza się do podpisu indosanta lub jako indosariusza wskazuje
okaziciela

indosariusz przejmuje prawa z weksla bez względu czy prawa te przysługiwały
indosantowi. Pierwszym uprawnionym z weksla jest remitent następnie posiadacz weksla
który wykaże się nieprzerwanym łańcuchem indosów(jeśli po drodze został dokonany
indos In blanco to do tego momentu)

poszukiwania zwrotne – wobec osoby, która dochodzi swojej wierzytelności wekslowej
odpowiedzialne są wszystkie osoby podpisane na wekslu chyba że ich odpowiedzialność została
wyraźnie wyłączona jednakże dopiero po dokonaniu aktów staranności. Odpowiedzialność ta trwa
rok

roszczenia indosantów między sobą i przeciw wystawcy trwają 6 miesięcy licząc od dnia
wykupienia weksla albo do pociągnięcia odpowiedzialności sądowej z weksla

roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia – Jeśli posiadacze weksla utraci roszczenie
wekslowe(np. wskutek niedochowania wymogów staranności, lub upływu terminów), może
podnieść zarzut bezpodstawnego wzbogacenia przeciwko wystawcy i akceptantowi (podlega
przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia wygasnięcia zobowiązania wekslowego)

zdolność do zaciągania zobowiązań wekslowych – zdolność ta podlega regułom ogólnym, kto
jednak w imieniu innej osoby podpisuje weksel nie będąc umocowanym sam staje się
zobowiązany, a jeśli zapłacił weksel ma takie same prawa jakby miała inna osoba, za której
przedstawiciela uchodził.

72

Umorzenie weksla – ten któremu weksle zginął, może żądać jego umorzenia w trybie sądowy m.
Na podstawie orzeczenia może wykonywać wszystkie prawa wynikające z weksla

2. Weksel własny

Weksel własny jest rodzajem sformalizowanego skryptu dłużnego, w którym występują tylko dwie
osoby:

1.

wystawca

2.

remitent

od weksla trasowego rózni się tym, że są tylko dwie strony a zamiast polecenia zaplaty oznaczonej
sumy pieniędzy jest przyrzeczenie zapłaty sumy w nim określonej. Do weksla własnego stosuje się
przepisy dotyczące weksla trasowego

Porozumienie wekslowe:

Różnice:

1.

w chwili wręczenia go kontrahentowi nie reprezentuje sobą żadnej wartości, a służyć ma
jedynie dochodzenia wierzytelności innej, już istniejącej lub przyszłej

2.

wierzyciel lub osoba której go wydano zobowiązuje się nie puszczać go w obieg

Rozdział XXXXVI: Czek

1. Czek i jego rodzaje

Strony stosunku:

1.

wystawca

2.

trasat

3.

remitent

Cechy czeku:

Nazwa czek w jego tekście w języku w jakim go wystawiono

Polecenie zapłacenia odpowiedniej sumy pieniędzy

Nazwisko osoby która ma zapłacić

Oznaczenie miejsca płatności

Oznaczenie daty i miejsca wystawienia czeku

Podpis wystawcy czeku

Skutki wystawienia ważnego czeku - przez wystawienie ważnego czeku powstaje zobowiązanie
czekowe wystawcy – oznaczające, że jest on zobowiązany za zapłatę czeku,

Przesłanki odpowiedzialności wystawcy

Przedstawienie czeku we właściwym terminie trasantowi

Stwierdzenie odmowy zapłaty protestem albo oświadczeniem trasata na czeku
(datowanym), albo oświadczeniem izby rozrachunkowej datowanym i oświadczającym że
czek został we właściwym dniu złożony do rozrachunku i że go nie wykupiono

73

Odpowiedzialność wystawy trwa 6 miesięcy licząc od dnia przedstawienia czeku do
zapłaty

płatność i zapłata – czek nie wymaga przyjęcia przez trasata(nie Stawarza on obowiązku zapłaty,
lecz taki obowiązek może wynikać ze wzajemnego stosunku trasata i wystawcy )

płatność :

czek wystawiony i płatny w kraju powinien być zrealizowany w ciągu 10 dni od daty na
nim zamieszczonej (daty wystawienia)

czek wystawiony w inny kraju niż kraj zaplaty powinien być zrealizowany w ciągu 20 dni
bądź 70(w zależności od części świata wystawienia)od daty na nim zawartej

wystawca powinien mieć u tarasata stosowny fundusz, z którego zostanie pokryta, w
przeciwnym razie wystawca naraża się na skutki dla siebie niekorzystne (

odpowiada wobec remitena za wyrządzoną tym szkodę oraz płaci odsetki w
wysokości 6% Pd sumy niepokrytej), roszczenie z tytułu braku pokrycia przedawnia
się z upływem lat trzech licząc od dnia odmowy zapłaty

jeśli zapłata nie nastąpił podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo
pozbawienia wolności do 2 lat jeśli działał umyślnie jeśli nieumyślnie tylo grzywna
lub ograniczenie wolności

dochodzenie praw z czeku - uprawnionym do dochodzenia praw z czeku jest remitent i jego
następcy

przesłanki:

przedstawienie czeku we właściwym czasie do zapłaty

w przypadku odmowy sporządzenie protestu odmowy zapłaty lub uzyskania stwierdzenia
równoznacznego

zawiadomienie wystawcy o odmowie zapłaty

obieg czeku – stopień obiegowości czeku zależy od tego czy zostal wydany imiennie czy jako
czek na okaziciela.

Czek imienny, w którym dokonano zastrzeżenie nie na zlecenie lub równoznaczne, może
być przeniesiony jedynie w drodze i ze skutkami przelewu

Czek imienny w którym dodano zastrzeżenie na zlecenie -może być przenosiny przez
indos

Czek na okaziciela – może być przeniesiony przez wręczenie czeku

Poszukiwanie zwrotne – tak samo jak w przypadku weksli, jednak odpowiedzialność indosanta
czeku w trybie zwrotnym podobnie jak odpowiedzialność wystawcy trwa 6 miesięcy od dnia w
którym dłużnik wykupił czek albo sam został pociągnięty do odpowiedzialności sądowej.

Bezpodstawne wzbogacenie – posiadaczowi czeku, który utracił roszczenia przeciwko osobom
podpisanym na czeku przysługuje roszczenie o bezpodstawne wzbogacenie

Szczególne rodzaje ceków

Czeki kasowe i rozrachunkowe -

Gotówkowy - czek który prowadzi do zapłaty w gotówce

Rozrachunkowy – przypadek kiedy strona zamieściła na czeku jest adnotację przelać na
rachunek

Czeki zakreślone – przez zakreślenie czeku na jego pierwszej stronie wystawca lub trasant
może ograniczyć jego zapłat w tym sensie, że trasant powinien jej dokonać tylko do ręki
bankiera lub swego stałego klienta. Zakreślenie może być:

Ogólne – dwie równoległe linie bez żadnej wzmianki lub ze wzmianką bankier

Szczególne – między liniami wzmianka bankier ewentualnie nazwa banku

Czeki potwierdzone i gwarantowane – są to kwalifikowane formy czeku rozrachunkowego.
Bank może na wniosek wystawcy czeku powtiedzić czek rozrachunkowy rezerwując
jednocześnie odpowiednią sumę na rachunku wystawcy na pokrycie czeku, bank może te
zagwarantować pokrycie czeku bez względu na saldo konta

Czeki na wlasne zlecenie – wystawca jest zarazem odbiorcą

Czeki podróżnicze – są to czeki kasowe, realizowane w oddziałach banku upoważnionego do
wystawienia tych czeków, wiąże się z nimi szczególny obowiązek legitymacji przy realizacji
czeku przez trasata

Umorzenie czeku – szczególny tryb umorzenia znajduje się w prawie czekowym

74