Wykład 24

05.11.2011

Cały układ przywspółczulny.

2 typy receptorów:
M – muskarynowe (5 typów)
N – nikotynowe
występowanie tych receptorów w ciele:
M1 – w OUN
M2 – w sercu i OUN
M3 – we wszystkich gruczołach
M4 i M5 - OUN i nerwy obwodowe

N – to receptory błonowe – występują na powierzchni styku błon komórek nerwowych z mięśniami
(płytka motoryczna)

Neuromediatorem w tym układzie jest – acetylocholina
acetylocholina ma krótki okres półtrwania rozkładana jest przez acetylocholinoesteraze.

Wpływ pobudzania układu przywspółczulnego na narządy:
1 – źrenice – zwężenie źrenicy i odpływ płynu sródgałkowego co powoduje obniżenie ciśnienie (jaskra)
2 – praca gruczołów – wzrost wydzielania wszystkiego (slina, pot, łój, mleko, soki trawienne, hormony)
3 – jelita – wzmorzenie ruchów perystaltycznych
4 – oskrzela – skurzcz
5 – serce – zwolnienie i uspokojenie akcji
6 – pęcherz moczowy – skurcz p. moczowego

I – Cholinergiki – agoniści układu przywspółczulnego = parasympatykomimetyki

= pobudzające

I grupa leków – analogi naturalnej acetylocholiny
stara grupa
1 Sama acetylocholina syntetyczna

–

pierwszy lek na jaskrę i w atoniach przewodu pokarmowego

2 – estry acetylocholiny:
lek głównie na jaskrę – dospojówkowo:
1 Karbachol
2 Betanechol

II grupa leków – alkaloidy cholinomimetyczne:

1 Pilokarpina

–

dospojówkowo na jaskrę

–

w zespole Sjőrgena w stomatologi – jest to niedobór wydzielania śliny

–

napotny

–

test na mukowiscydozę (brak dornazy alfa)

działania niepożądane:
miejscowo – nadprodukcja gruczołów: łzowych, potowych, łojowych, ślinowych

preparaty:
1 Pilocarpinum ophtalmicum 2% / P. HEC (2% i 3%)
2 Normoglaucon
3 Izopto-carpina
4 Xalagen – tabletki na produkcje śliny

preparaty złożone:

–

Timolol + Pilokarpina = Fotil – krople na jaskrę

2 Muskaryna – alkaloid z muchomora

–

znaczenie toksykologiczne

–

zatrucie szybko ale nie śmiertelne:
po 30-60 min pierwsze objawy – typowe dla pobudzenia układu przywspółczulnego:
- łzawienie, ślinienie, potliwość,
- wzmorzona perystaltyka jelit – biegunka
obniżenie ciśnienia i rytmu pracy serca

III grupa – inhibitory acetylocholinoesterazy:
mechanizm:
pobudzają układ przywspółczulny przez hamowanie enzymu rozkładajacego acetylocholinę.

1 – leki odwracalnie hamujące enzym – są częsciej stosowane w lecznictwie
2 – leki nieodwracalnie blokujące enzym – sporadycznie stosowane

1)

leki odwracalnie hamujące acetylocholinoesterazę:

zastosowanie:
- w atoniach różnego pochodzenia, nużliwości mięśni wszystkich układów
- miastenia – nużliwość mięśni szkieletowych

- miastenia gravis – niekurczliwość systematycznie obejmująca miesnie szkieletowe a następnie

gładkie.

–

w chorobie Alzheimera

działania niepożądane wynikające z mechanizmu działania:
- biegunki, ślinienie, pocenie, nadmiar łoju, łzawienie, gazy, sikanie, wzdęcia

Leki:
1 Fizostygmina – salicylan:
pierwszy lek na Alzheimera
dzisiaj głównie w miastemiach
odtrutka na atropinę

2 Neostygmina –
1 Polstygminal – tabletki
w atoniach pooperacyjnych przewodu pokarmowego – ruszaja gruczoły do pracy
w miasteniach mięsni poprzecznie prążkowanych (szkieletowych)
w jaskrze
działania niepoządane:
–

slinienie, pocenie, biegunki

–

ospałość, obniżenie ciśnienia

3 Pirydostygmina:
1 Mestinon – tabletki
–

w miastemiach – silnie napinają mieśnie szkieletowe

4 Distygmina
1 Ubretid – tabletki
–

w atoniach pooperacyjnych

5 Galantamina
1 Nivalin – ampułki
pooperacyjne atonie przewodu moczowego
dziecięce porażenie mózgowe

Wśród odwracalnych inhibitorów acetylocholinoesterazy – tylko 2 substancje typowo ze wskazaniem na
Alzheimera, a nie w atoniach i miastemiach. Są to:

1 Donepezil:

1 – Aricept
2 – Cogiton
3 – Donepex
4 – Donesyn
5 – Alzdone
6 – Alzepezil
7 – Apo-doperin
8 – Memocent
9 – Jasnal
10 – Redumas
11 – Synpezil

2 Rivastygmina:

1 – Exelon ( 1.5 ; 3.0 ; 4.5 ; 6.0) – plastry transdermalne
2 – Prometax
3 – Nimvastid
4 – Rivastygmina Teva

Inhibitory nieodwracalne:

1- estry kwasu fosforowego i ortofosforowego
występują w :
–

pestycydach

–

insektycydach

–

gazach bojowych

jedynym lekiem na zatrucie tą substancją jest
- Obidoksym – reaktywator enzymu acetylocholinoesterazy – podawany w iniekcji natychmiast po
zatruciu.

II – Cholinolityki – Antagoniści układu przywspółczulnego =

parasympatykolityki = hamują

Wykazują działanie rozkurczajace
–

na kolki jelitowe, moczowe, żółciowe, bolesne miesiączkowenie

–

w nerwicach wegetatywnych

–

w okulistyce – do diagnostyki

–

w astmie

–

w urologi – nietrzymanie moczu

wpływ cholinolityków na poszczególne narządy:

1 – oko – rozszerzenie źrenicy – fotofobie
2 – oskrzela – rozszezrenie oskrzeli (astma oskrzelowa)
3 – gruczoły – zatrzymanie wydzielania – suchość: i kolejno ślinowe, potowe, łzowe,
4 – serce – w dużych dawkach przyspieszają akcje serca
5 – mięsnie gładkie – rozkurcz, w przewodzie pokarmowym – zaparcia, czkawki

w drogach moczowych – trudnosci w oddawaniu moczu

Działania niepożądane:
–

nadmierna suchość

–

zaparcia

–

podniesienie ciśnienia

–

pobudzanie

I grupa leków – leki pochodzenia roślinnego

alkaloidy tropanowe z psiankowatych:

–

Atropa belladonna – pokrzyk

–

Datura Stramonium – bieluń

–

Hyoscyamus niger – lulek czarny

1 – Atropina:
Atropinum sulfuricum – gotowy 1%
recepturowy 0,5%
–

wykaz A

leki:
1 – Bellapan – rozkurczowo
2 – Reasec – przeciwbiegunkowo
w preparatach złożonych:
1 – Spasticol – czopki z papaweryną – rozkurczowe
2 – Bellergot – drażetki w nerwicach wegetatywnych, bóle głowy na tle nerwicowym

Zatrucie atropiną – u dzieci zgon,
- w suchy upalny dzień – truja lotne olejki eteryczne
objawy:
- gorączka
- sucha skóra
- zaburzenia pamięci i orientacji w czasoprzestrzeni, światłowstret, rozszerzone źrenice
- przyspieszenie akcji serca, utrata swiadomości
-odtrutka: całkowite płukanie, salicylan fizostygminy

2 Skopolamina
1 Buscopan
2 Scopolan
w homeopatii – syropy na kaszel
w okulistyce
w chorobie lokomocyjnej – przeciwwymiotnie
w kolkach

3 hyoscyjamina – L-izomer skopolminy

II grupa – syntetyczne pochodne alkaloidów tropanowych – głównie na oskrzela

1 - Azotan n-metyloatropiny
działa silniej niż atropina
rozkurczowo

1 Tolargin - preparat złożony z metamizolem(pyralginą)

tabletki i czopki - rozkurczowo

2 – Bromek ipratropiny
lekko rozkurczowo na oskrzela
zmniejsza ilosc wydzieliny w drzewie oskrzelowym

1 Atrowent – w astmie

2 Steri-Neb ipratropinum – płyn do nebulizacji

preparaty złożone:
1 Berodual / BerodualN – z fenoterolem (astma)

3 – Bromek thiotropiny
silnie rozkurczowo na oskrzela:
astma i przewlekłe obturacyjne chorby płuc

1 Spiriva – kapsułki do inhalacji

II – Syntetyczne cholinolityki stosowane w schorzeniach przewodu pokarmowego
–

działaja rozkurczowo na mięsnie gładkie

–

kolki: niemowlęce, jelitowe, nerwowe, żółciowe

–

zespół jelita drażliwego

–

nerwice wegetatywne z bólem brzucha

1 – Trimebutyna:
1 – Debridat – tabletki i zawiesina
2 – Debretin
3 – Tribux

2 – Mebeweryna
1 Duspatalin / Duspatalin Retard – jelito drażliwe, nerwice weget. w ukł.pokarmowym

III – cholinolityki syntetyczne w urologii
- rozkurczowo na mięsnie gładkie dróg moczowych
- w kamicach nerkowych
- nietrzymaniu moczu

1 Oksybutynina:
1 Ditropan

silnie rozkurczowo na m.gładkie pecherza moczowego,

2 Driptane

zmniejsza kurczliwośc mięśnia wypieracza pęch. moczowego

3 Uroton

zmniejsza częstotliwość skurczów

działania niepożądane:
zaparcia i spadek ciśnienia, łagodne objawy niestabilności emocjonalnej
przeciwwskazanie – jaskra

2 – Tolterodyna
1 Detrusitol
2 Uroflow
lek stosowany w zaburzeniach pracy pęcherza moczowego z nietrzymaniem moczu, naglacym parciem i
nadreaktywnością mięśnia wypieracza

3 – Solifenacyna
1 Vesicale

4 – Daryfenacyna
1 Emselex

5 – Fezoterodyna
1 Tovias

IV – Cholinolityki syntetyczne stosowane w okulistyce:
1 Tropicamid 0,5% i 1,0%
krople używane do diagnostyki i pooperacyjnie