DYNAMICZNOŚĆ

WYPOWIEDZENIOWA

Jan Firbas

František Daneš

DW

* relatywna miara udzia

ł

u jednostki w

rozwoju informacji

INF – kontekstowo zale

ż

na

INF – kontekstowo niezale

ż

na

TEMAT/przej

ś

cie/REMAT

SPA

Kontekst

Struktura semantyczna

Porz

ą

dek linearny

REALIZACJA DYSTRYBUCJI

Cz

ł

owiek(1) da

ł

(2) ch

ł

opcu(3)

pi

ł

k

ę

(4).

1

4

2

3

A girl broke a vase.

(poza kontekstem)

T

p

R

§

 

PIOTRU

Ś

BIJE PAWE

Ł

KA KIJEM

§

 

KIJEM BIJE PAWE

Ł

KA PIOTRU

Ś

LINEARNO

ŚĆ

i FPZ

§

 

JANEK PRZYSZEDŁ/ PRZYSZEDŁ JANEK

§

 

PIOTRUŚ BIJE PAWEŁKA KIJEM

§

 

KIJEM BIJE PAWEŁKA PIOTRUŚ

§

 

MARYSIA

ZROBIŁA

TO/

MARYSIA ZROBIŁA

BY

TO.

WAŻNE:

- to, co kontekstowo niezależne

- nienacechowany szyk (?)

WATPLIWO

Ś

CI?

§

 

Podzia

ł

trójdzielny

I SAW HIM.

§

 

Definicja T i R w kontek

ś

cie DW

Zale

ż

no

ść

/niezale

ż

no

ść

kontekstowa

§

 

Stopniowalno

ść

DW

mniej/bardziej/wy

ż

ej/ni

ż

ej DW

SPA – pozycje semantyczne jako wyznacznik

wa

ż

no

ś

ci/wy

ż

szo

ś

ci DW

CO ZAWDZI

Ę

CZAMY J.F?

§

 

Hierarchiczno

ść

budowy TR

§

 

Kontekstowo

ść

* struktur u

ż

ytych /

abstrakcyjne wzory sk

ł

adniowe

§

 

TR nie jest zwi

ą

zana z SZYKIEM /

linearyzacj

ą

§

 

pod akcentem mo

ż

e by

ć

ka

ż

dy element

nios

ą

cy jak

ąś

tre

ść

§

 

nacechowanie struktury TR

(emotywno

ść

)

FUNKCJONALNA

PERSPEKTYWA

TEKSTU

„S

Ą

D” i FPZ

§

 

DZI

Ś

RANO NA ULICY BRUKOWEJ

PONO

Ć

JAKS KIEROWCA ZABI

Ł

JEDNEGO WASZEGO S

Ą

SIADA

kto

ś

i

zabija kogo

ś

j

agens ------czynno

ść

kauzatywna -------pacjens

S

1

-VF

act

-S

4

DZI

Ś

RANO NA ROGU NASZEJ ULICY

ZOSTA

Ł

PONO

Ć

PRZEZ JAKIEGO

Ś

KIEROWC

Ę

ZABITY JEDEN WASZ S

Ą

SIAD

§

 

CZECHOS

Ł

AWACJA S

Ą

SIADUJE Z

POLSK

Ą

§

 

Z CZECHOS

Ł

OWACJ

Ą

S

Ą

SIADUJE

POLSKA

§

 

(?) POLSKA i CZECHOS

Ł

OWACJA

S

Ą

SIADUJ

Ą

ZE SOB

Ą

/

CZECHOS

Ł

OWACJA i POLSKA

S

Ą

SIADUJ

Ą

ZE SOB

Ą

§

 

CZECHOS

Ł

AWACJA S

Ą

SIADUJE Z

POLSK

Ą

NA PÓ

Ł

NOCY

§

 

CZECHOS

Ł

OWACJA S

Ą

SIADUJE Z

POLSK

Ą

§

 

Z POLSK

Ą

S

Ą

SIADUJE

CZECHOS

Ł

OWACJA

§

 

POLSKA S

Ą

SIADUJE Z

CZECHOS

Ł

OWACJ

Ą

§

 

Z CZECHOS

Ł

OWACJ

Ą

S

Ą

SIADUJE

POLSKA

INTONACJA!

TEKST

§

 

Tekst jest skonstruowany ze zda

ń

(*)

Muzeum Narodowe stoi na placu Wac

ł

awa.

-

 

Ten plac jest najruchliwszym miejscem w

Pradze

-

 

O tym fakcie wie ka

ż

dy odwiedzaj

ą

cy Prag

ę

-

 

Jest to niezmierni godny pami

ę

ci budynek

-

 

Inny wa

ż

ny budynek, Teatr Narodowy,

znajduje si

ę

na bulwarze

JANEK KUPI

Ł

MARCHEWK

Ę

.

§

 

T: ?

§

 

R:?

§

 

Ew. Transjent

JANEK(T

1

) KUPI

Ł

MARCHEWK

Ę

(R

1

).

BY

Ł

A ONA(T

2

) CA

Ł

A

ZIELONA I PRZEGNITA (R

2

).

§

 

T

2

(=R

1

)+R

2

§

 

JANEK KUPI

Ł

MARCHEWK

Ę

.

§

 

JANEK KUPI

Ł

MARCHEWK

Ę

.

§

 

JANEK KUPI

Ł

MARCHEWK

Ę

.

§

 

JANEK KUPI

Ł

MARCHEWK

Ę

.

ALA KUPI

Ł

A SA

Ł

AT

Ę

.

BY

Ł

A ONA CA

Ł

A ZIELONA I

PRZEGNITA.

NIE BY

Ł

O TO ROZS

Ą

DNE.

ON NIGDY NIE BY

Ł

ROZS

Ą

DNY

(PÓJ

Ś

CIE DZIECI DO SKLEPU.)

ZAKUPY SI

Ę

UDA

Ł

Y.

§

 

JANEK KUPIŁ MARCHEWKĘ.

§

 

JANEK KUPIŁ MARCHEWKĘ.

§

 

JANEK KUPIŁ MARCHEWKĘ.

§

 

JANEK KUPIŁ MARCHEWKĘ.

ALA KUPIŁA SAŁATĘ. OLA

ZIEMNIAKA.

BYŁA ONA CAŁA ZIELONA I PRZEGNITA.

NIE BYŁO TO ROZSĄDNE.

(ON) NIGDY NIE BYŁ ROZSĄDNY

(PÓJŚCIE DZIECI DO SKLEPU.)

Ś

WIADCZY TO O TYM, ŻE ZAKUPY SIĘ UDAŁY.

Linearne następstwo

T

n

=R

n-1

Poprzednia cała wypowiedź (V/W)

T

n

=V

n-1

Poprzedni temat

T

n

=T

n-1

hipertemat

T

n

=T*

Następstwo z ogarniającym tematem

T

i

=V

i-1

+….+V

i-n

§

 

TEMATYZUJE SI

Ę

:

§

 

TEMATYZOWANY SK

Ł

ADNIK:

§

 

Temat

§

 

Remat

§

 

Wypowied

ź

§

 

Nast

ę

pstwo wypowiedzi*

§

 

Powtarza si

ę

§

 

Jest derywowany

§

 

Nast

ę

puje bezpo

ś

rednio

§

 

Nast

ę

puje niebezpo

ś

rednio

PRZYK

Ł

AD:

Ludzkie starzenie si

ę

jest zjawiskiem

biologicznym.

Starzeje si

ę

ca

ł

y organizm, jego funkcje

fizjologiczne i psychologiczne.

S

ł

abn

ą

wzrok i s

ł

uch, mi

ęś

nie trac

ą

pr

ęż

no

ść

.

A jednak starzenie si

ę

nie jest zjawiskiem

tylko biologicznym.

T

1

->R

1

. T

2

(=T1)<->R

2.

{T’

3

(>R

2

)<->R’

3

}+

{T’’

3

(>R

2

)<->R’’

3

}. T

4

(=T

1

) <->R

4

.

§

 

A) Katedra Notre Dame należy do budowli

wczesnogotyckich. Jej budowa została rozpoczęta

w 1163 roku, kiedy kamień węgielny położył król

Francji Ludwik VII, w miejscu dawnej świątyni

bogów rzymskich. Budowę katedry zlecił biskup

Maurice de Sully. Trwała ok. 100 lat, została

ukończona 1240 roku.

§

 

W późniejszych wiekach katedra ulegała wielu

przebudowom, ponieważ zmieniały się trendy w

sztuce i każdy wiek wniósł coś nowego w jej

wyglądzie. Wiktor Hugo napisał o tych

przebudowach, że mody tamtych czasów uczyniły

więcej złego niż wojny i rewolucje.

§

 

Mansard, znany w I połowie XVII wieku architekt

francuski znany z zaprojektowania kopuły

Inwalidów i placu Vendóme, zburzył znaczną

część katedry. Zniszczeniu uległy XIII wieczny

ołtarz główny z lektorium, stalle w prezbiterium,

oraz płaskorzeźby nad absydą.

Historia uprawy tulipanów

w Europie

§

 

Opowie

ść

o XVII-wiecznych ogrodach nie by

ł

aby

pe

ł

na, gdyby zabrak

ł

o w niej cho

ć

by kilku anegdot o

tulipanach. Zdumiewaj

ą

ca historia pojawienia si

ę

i

upowszechnienia upraw tych pi

ę

knych kwiatów

obfituje w niejasno

ś

ci i pomy

ł

ki, nieoczekiwane

wydarzenia i dramatyczne zwroty akcji.

§

 

Ogrodowe tulipany (a dok

ł

adniej: miesza

ń

ce z grupy

Tulipa gesnerana) kojarz

ą

si

ę

nam nieodmiennie z

XVII-wieczn

ą

Holandi

ą

, cho

ć

pochodz

ą

z Azji

Mniejszej, a ich „osza

ł

amiaj

ą

ca kariera” w

zachodnioeuropejskich ogrodach rozpocz

ęł

a si

ę

w

po

ł

owie XVI wieku. Pierwszym Europejczykiem, który

zobaczy

ł

tulipanowe kwiaty, by

ł

markiz Augierius

Ghislain de Busbecq. Jako pose

ł

austriackiego

cesarza Ferdynanda I na dworze Sulejmana

Wspania

ł

ego, podró

ż

owa

ł

on po terenie europejskiej

cz

ęś

ci dzisiejszej Turcji. W ogrodzie le

żą

cym mi

ę

dzy

Adrianopolem (dzi

ś

miejscowo

ść

ta nazywa si

ę

Edirne) a Konstantynopolem (Stambu

ł

em) ów

Flamandczyk spotka

ł

w 1554 r. pi

ę

knie kwitn

ą

ce

tulipany.

§

 

Poloneza czas zacz

ąć

. Podkomorzy rusza

I z lekka zarzuciwszy wyloty kontusza,
I w

ą

sa podkr

ę

caj

ą

c, poda

ł

r

ę

k

ę

Zosi

I sk

ł

oniwszy si

ę

grzecznie, w pierwsz

ą

par

ę

prosi.

Za Podkomorzym szereg w pary si

ę

gromadzi,
Dano has

ł

o, zacz

ę

to taniec on prowadzi.

Nad muraw

ą

czerwone po

ł

yskaj

ą

buty,

Bije blask z karabeli,

ś

wieci si

ę

pas suty,

A on st

ą

pa powoli, niby od niechcenia;