POSTĘPOWANIE W URAZACH GŁOWY

PRZYCZYNY URAZÓW GŁOWY

•

Wypadki drogowe

•

Upadki

•

Nieszczęśliwe zdarzenia w domu

•

Wypadki w pracy

•

Napady i bójki

•

Napady drgawek i inne przyczyny utraty przytomności



Pierwotne uszkodzenia mózgu

– to takie którego

poszkodowany doznaje w momencie uderzenia. Ma charakter
zamknięty lub przenikający. Częstsze są uszkodzenia
typu zamkniętego. Energia zamkniętego uszkodzenia mózgu
rozprasza się w tkance mózgu powodując rozlane jego
uszkodzenie, o nasileniu i czasie trwania uwarunkowanym
siłą uderzenia. Urazy zamknięte mogą powodować
uszkodzenia ogniskowe. Chwilowe odkształcenia czaszki w
miejscu uderzenia prowadzi do stłuczenia tej okolicy, z
powstaniem obszarów krwawienia i martwicy. Często
dochodzi tez do stłuczenia mózgu po przeciwległej do
miejsca stłuczenia stronie. Przenikające urazy głowy nie
przekazują wysokiej energii uderzenia na mózg. Znaczna
cześć siły zużyta zostaje na przeniknięcie przez czaszkę a
uszkodzenie mózgu jest ograniczone.

Uszkodzenia wtórne następują w różnym czasie po
uderzeniu i spowodowanie są przez różne przyczyny –
krwawienie śródczaszkowe, upośledzenie oddychania
prowadzące do hipoksji i hiperkapni, pogorszenie perfuzji
mózgu wskutek spadku ciśnienia tętniczego.

Uszkodzenia wtórne zależą od:

1.przyczyny pozaczaszkowe- hipotensja, hipoksja,
hiperkarbia, hipokarbia, hiper i hipoglikemia

2.przyczyny wewnątrzczaszkowe - nadciśnienie
wewnątrzczaszkowe, spadek ciśnienia przepływowego
mósgu, wgłobienie mózgu, pourazowy skurcz naczyń

Podstawy zapobiegania wtórnemu uszkodzeniu mózgu:

- zapewnienie prawidłowej wymiany gazowej poprzez 1)
prawidłowe utlenowanie krwi (PaO2 ≥100 mmHg, SaO2
≥95%; 2)prawidłowe stężenie Co2 krwi tętniczej (PaCo
35-42mmHg0

- zapobieganie hipotensji – utrzymanie RR tętniczego ≥90
mmHg

- utrzymanie ciśnienia wewnątrzczaszkowego poniżej 20
mmHg i ciśnienia przepływu mózgowego powyżej 90mmHg

- zapobieganie zwyżkom ciepłoty ciała

-utrzymanie prawidłowej glikemii

- profilaktyka p/drgawkowa

Pierwsza pomoc na miejscu wypadku, udzielona przez
ratownika obejmuje:



Udrożnienie dróg oddechowych i zapobiegnięcie
zachłyśnięciu się krwią lub wymiotami



Nadzorowanie czynność krążenia ( masaż serca) i
oddychania



Zorganizowanie transportu karetką lub śmigłowcem



Zaopatrzenie opatrunkiem ran pourazowych



Zapewnienie spokoju



poszkodowany nieprzytomny przenoszony ostrożnie,
ułożenie stabilne , okryty kocem



Przy wycieku krwi/płynu m-r z ucha założyć jałowy
opatrunek ( nie czopować przewodu słuchowego!!!!)



Przy wycieku z nosa zabezpieczyć swobodny odpływ



Przy zwalczaniu wstrząsu zastosować wyższe ułożenie
kończyn dolnych



Po stwierdzeniu krwawiących ran na głowie unikać niskiego
jej ułożenia



Nie podawać leków p/bólowych i przytłumiających
świadomość do czasu dokładnego badania lekarskiego

Wskazania do hospitalizacji

•

Zmiana stanu przytomności

•

Pourazowy napad drgawek

•

Ogniskowe ubytki neurologiczne

•

Kliniczne lub radiologiczne cechy złamania czaszki

•

Silny ból głowy lub wymioty

•

Wyciek płynu m-r z ucha lub nosa

•

Rozległa rana części miękkich głowy

•

Brak odpowiedniej opieki w domu

•

Dziecko, które doznało utraty przytomności

Urazy czaszkowo-mózgowe dotyczą uszkodzeń
powierzchownych, bez zmian w tkance mózgowej, ale też mogą
powodować uszkodzenia mózgu. Objawy, które powstają po
urazie głowy zależą głównie od nasilenia zmian mózgowych
oraz od rozległości uszkodzenia czaszki. Po urazie
czaszkowo-mózgowym może wystąpić:

•

Wstrząśnienie mózgu

•

Stłuczenie mózgu

•

Obrzęk mózgu

•

Krwiak śródczaszkowy

•

Pourazowa przetoka płynowa

•

Rozlany uraz aksonalny

Wymienione zaburzenia powodują, że pacjent może pozostać
w stanie względnie dobrym lub zagrażającym jego życiu.

W uszkodzeniach mózgu ważna jest wstępna ocena stanu
pacjenta, poszukiwanie śladów urazu. Mogą się one ograniczać
do małych zadrapań, stłuczeń. W miejscach zranień poszukuje
się śladów złamań. Ewentualne zasinienia nad wyrostkiem
sutkowatym ( objaw Battle’a) świadczą o złamaniu kości
skalistej podstawy czaszki. Podbiegnięcia krwawe wokół
oczodołu dowodzą złanania przedniego dołu czaszki. Obserwuje
się pacjenta w kierunku krwotoku lub/i płynotoku z nosa lub
ucha po stronie złamania.

Odnotowuje się tętno i ciśnienie. Zazwyczaj u chorego
nieprzytomnego stwierdza się podwyższone ciśnienie i
tachykardię. Po oczyszczeniu dróg oddechowych, zaopatrzeniu
złamań, innych obrażeń , tętno i ciśnienie wraca do normy.
Podwyższone ciśnienie tętnicze z bradykardią przemawia za
wysokim ciśnieniem śródczaszkowym.

Stan pobudzenia może być wynikiem niedotlenienia lub
uszkodzenia mózgu. Wystąpienie niepokoju u pacjenta dotąd

spokojnego czy sennego, może świadczyć o pogorszeniu
wentylacji lub tworzeniu się krwiaka.

Stan świadomości i stopień utraty przytomności określa się za
pomocą skali GLASGOW. W celu rozpoznania zmian w stanie
przytomności stosuje się skalę śpiączki GLASGOW. Skala składa
się z trzech części: najlepszej odpowiedzi słownej, najlepszej
odpowiedzi ruchowej i najlepszej odpowiedzi wyrażających się
otwieraniem oczu.

GLASGOW COMA SCALE

Otwieranie oczu
Punktacja

Spontaniczne 4

Na polecenie 3

Na ból 2

Nie ma 1

Najlepsza odpowiedź werbalna

Zorientowany 5

Splątany 4

Niewłaściwe słowa 3

Niezrozumiałe dźwięki

2

Nie ma

1

Najlepsza odpowiedź ruchowa

Wykonuje polecenia

5

Lokalizuje ból

4

Zgięcie kończyny na ból

3

Prostowanie kończyn na ból

2

Nie ma

1

Łącznie

14 pkt

Złamania czaszki mogą mieć charakter zamknięty i złożone,
którym towarzyszą zranienia tkanek miękkich i krwawienia
pozaczaszkowe, jak i śródczaszkowe.

W miarę wskazań dokonuje się oceny nerwów czaszkowych,
szczególnie gdy okoliczności przemawiają za ich ewentualnym
uszkodzeniem. Złamania podstawy czaszki mogą być
powikłane uszkodzeniem nerwów czaszkowych. Ocenia się:

•

nerwy węchowe

•

nerwy wzrokowe

•

nerwy od III do VI - nerw okoruchowy (III) ulega
uszkodzeniu z powodu urazu bezpośredniego przy
złamaniach podstawy czaszki lub w wyniku urazu
pośredniego wskutek wklinowania do rozworu
namiotowego. W tym ostatnim przypadku dochodzi do
rozszerzenia źrenic i jej brak reakcji na światło , czemu
towarzyszy pogorszenie stanu przytomności. Przy
uszkodzeniach nerwu okoruchowego może współistnieć
opadanie powieki i niedowład gałki ocznej.
Podwójne widzenie spowodowane jest uszkodzeniem
trzeciego, czwartego lub szóstego nerwu czaszkowego.

•

Nerw trójdzielny ( V) - uszkodzenie powoduje zaburzenia
czucia w okolicy czoła, policzków i podbródka

•

Nerw twarzowy – uszkodzeniu towarzyszy niedowład
połowiczy twarzy i zaburzona jest funkcja mięśni czoła.
Uszkodzenie to często współistnieje z zasinieniem nad
wyrostkiem sutkowa tym i wyciekiem płynu m – r z ucha.

Bada się siłę i ruchy kończyn – niewielki stopień niedowładu
ujawnia się prosząc pacjenta aby zamknął oczy i wyciągnął
przed siebie ręce.

Badanie palpacyjne kręgosłupa na całej długości, poszukując
miejsc bolesnych. Przy podejrzeniu uszkodzenia kręgosłupa
bada się siłę kończyn i odruchy.

Następstwa urazów cz-m:



powierzchowne obrażenia głowy



złamania sklepienia, podstawy czaszki



Pourazowa przetoka płynowa



odma czaszkowa



Wstrząśnienie mózgu



Stłuczenie mózgu



Obrzęk mózgu



Krwiak śródczaszkowy



Rozlany uraz aksonalny

Złamanie podstawy czaszki w dole przednim:



Krwiaki wokół oczodołów



Wylewy podspojówkowe



Wyciek płynu m-r z nosa i do gardła



Mogą towarzyszyć złamania nosa i twarzoczaszki

Złamania kości skalistej mogą obejmować jamę ucha
środkowego i komórki powietrzne wyrostka sutkowatego:



– podbiegnięcia krwawe tej okolicy ( objaw Battle’a)
oraz wyciek płynu m-r z przewodu słuchowego.



- krwawień do ucha środkowego co może prowadzić
do krwiaka w jamie bębenkowej i głuchoty.

Płynotok pourazowy - Świadczy o przerwaniu opon mózgu i
wytworzeniu się połączenia przestrzeniu

podpajęczynówkowej z przewodem słuchowym zewnętrznym
lub jamą nosową.

Płynotok uszny - po uszkodzeniu piramidy kości skalistej
czaszki - najczęściej samoistne zamknięcie.

Płynotok z nosa – następstwo urazów twarzo - czaszkowych i
czołowo-podstawnych ze złamaniami ścian zatoki czołowej,
sitowej lub klinowej. Pojawia się bezpośrednio po urazie lub 2-3
tyg. a nawet miesiące po urazie. Jeśli nie ustąpi samoistnie po
ok.. 10 dniach – zamknięcie płynotoku operacyjne.

Złamania podstawy czaszki mogą być powikłane uszkodzeniem
nerwów czaszkowych:



Nerwy węchowe

– ulegają uszkodzeniu w 5-10%

zamkniętych urazów głowy. Uszkodzenie następuje w
miejscu złamania przedniego dołu czaszki.



Nerwy wzrokowe

– w ciężkich urazach okolicy czołowej i

twarzoczaszki.



Podwójne widzenie bywa następstwem uszkodzenia
trzeciego, czwartego i szóstego nerwu czaszkowego,
częściej jednak zależy od uszkodzenia rusztowania
kostnego oczodołu.



Nerw okoruchowy

(III) – źrenica po stronie urazu

rozszerzona a jej reakcja na światło słabsza.



Uszkodzenie nerwu czwartego

– osłabienie mięśnia

skośnego górnego i podwójne widzenie w spoglądaniu w
dół.



Uszkodzenie nerwu szóstego

– zdwojone widzenie przy

spoglądaniu w stronę przeciwną do uszkodzenia.



Uszkodzenie nerwu czwartego

– osłabienie mięśnia

skośnego górnego i podwójne widzenie w spoglądaniu w
dół.



Uszkodzenie nerwu szóstego

– zdwojone widzenie przy

spoglądaniu w stronę przeciwną do uszkodzenia.



Uszkodzenie nerwu słuchowego

– może powodować

głuchotę i krwawienie z przewodu słuchowego.



Uszkodzenia nerwów niższych jest rzadkie , będąc
wynikiem złamania kości potylicznej w okolicy otworu
szyjnego lub otworu nerwu podjęzykowego

Zespół wstrząśnienia mózgu, objawiający się nagłą
pourazową utratą przytomności, polega na czasowym
uogólnionym wyłączeniu czynności nerwowej, związanym z
rozległymi obszarami mózgowia. OBJAWY:



pourazowa nieprzytomność i niepamięć



Zaburzenia wegetatywne – wahania amplitudy ciśnienia
krwi, przyśpieszenie tętna



Nudności, wymioty



Bóle głowy

Hospitalizacja w celu obserwacji w kierunku powikłań



Objawy niepowikłanego wstrząśnienia ustępują w ciągu
2-3 dni



Obserwacja pacjenta w zakresie dwóch grup objawów:
stanu świadomości i zaburzeń regulacji czynności
wegetatywnych

Stłuczenie mózgu

Wstępnym objawem jest utrata przytomności o różnym
czasie trwania, dłuższym jak we wstrząśnieniu mózgu. Objawy
zależą od rodzaju, ciężkości i rozległości pierwotnego
uszkodzenia mózgu ( uszkodzenia ścian naczyń – zakrzepy,
martwica) i następczych powikłań w postaci obrzęków i
krwiaków.

Stłuczenia może doznać każda okolica mózgowia, stąd
występujące zespoły objawów zależnie są od regionalnych
właściwości czynnościowych mózgu.

W ciężkich urazach głowy - pacjent nieprzytomny z objawami
nadciśnienia śródczaszkowego. W lżejszych przypadkach –
niedowład przeciwstronny. Stłuczenie płata czołowego –
pacjenci pobudzeni psychoruchowo. Występują zaburzenia
psychiczne – zaburzenia pamięci, dezorientacja, brak poczucia
choroby, przeobrażenia psychiczne i niekontrolowanie
zwieraczy.

Stłuczenie płata ciemieniowego - dominują zaburzenia mowy. W
głębszych stłuczeniach może dojść do uszkodzenia drogi
wzrokowej. Może występować niedowidzenie połowicze,
przeciwstronne, przeciwstronne do uszkodzenia zaburzenia
czucia i ruchów od lekkiego niedowładu po porażenia kończyn,
drgawki

Stłuczenie płata potylicznego



W okolicy ognisk stłuczenia pojawia się obrzęk mózgu z
objawami nadciśnienia wewnątrzczaszkowego



Powikłaniem może być padaczka pourazowa

Stłuczenie pnia mózgu

OBJAWY:



Głęboka nieprzytomność



Samoistne lub wyzwalane bodźcami zewnętrznymi napady
prężeń wszystkich kończyn



Rozbieżne ustawienie gałek ocznych i zaburzenia reakcji
źrenic



Rozkojarzenie wegetatywne – „burza wegetatywna”-
zaburzenia regulacji układu krążenia i oddychania -
przyśpieszenie lub zwolnienie czynności serca,

przyspieszenie oddechu, nadmierne pocenie się i
wzmożone wydzielanie śluzu w drogach oddechowych



Zaburzenia regulacji temperatury



Wzmożona przemiana metaboliczna - częste napady
prężeń mięśni oddechowych w napadach „dyszenia”,
tachycardia i hipertermia stanowią znaczny wydatek
energetyczny. Dochodzi do głębokich zaburzeń przemiany
białkowej, węglowodanowej i całej homeostazy ustroju

Przyczyny pogłębiania się stanu nieprzytomności u
pacjenta po urazie cz-m



Powikłania oddechowe:

•

Hipoksja – uszkodzony mózg jest bardzo wrażliwy na
niedotlenienie, a stan nieprzytomności utrudnia
utrzymanie drożnych dróg oddechowych

•

hiperkapnia – retencja dwutlenku węgla powoduje
rozszerzenie naczyń mózgowych i prowadzi do
wzrostu ciśnienia środczaszkowego



Hipowolemia:

•

Utrata krwi – niskie ciśnienie tętnicze – upośledzenie
perfuzji mózgowej - niedokrwienie mózgu.

•

Hipotensja rzadko jest następstwem samego urazu
głowy, może towarzyszyć innym zranieniom

•

Spadek pojemności wyrzutowej serca- zmniejszeniu
pojemności wyrzutowej serca powoduje upośledzenie
perfuzji mózgu.



Utrudnienie odpływu żylnego z mózgu – na skutek
pochylenia głowy w dół, brutalnej intubacji lub ścisły
kołnierz na szyi



Drgawki pourazowe - groźne powikłanie urazów, gdyż
towarzyszy mu pogorszenie oddychania.



Krwiaki śródczaszkowe - powstają na skutek
pourazowego wewnątrzczaszkowego wynaczynienia krwi.
Szybkość narastania krwiaka zależy od naczynia
krwionośnego ( tętnica, żyła) z którego pochodzi
krwawienie i jego średnicy. W zależności od lokalizacji są
to: Nadtwardówkowe

Podtwardówkowe,



Sródmózgowe

Źródłem krwiaka nadtwardówkowego jest;



uszkodzenie tętnicy oponowej środkowej,



uszkodzenie zatok opony twardej

uszkodzenie żył śródkości przy złamaniach kości skroniowej
lub ciemieniowej



W zależności od uszkodzonego naczynia narastają objawy
krwiaka, przy uszkodzeniu tt. oponowej środkowej, krwiak
powiększa się szybko, rozwarstwiając oponę twardą od
kości.



Gdy uszkodzeniu ulega mała tętniczka, odchodząca od
tętnicy oponowej środkowej, krwawienie jest mniej
intensywne i krwiak może mieć przebieg podostry tj.
objawia się po ok. 48 -72 godzinach po urazie.

Objawy : Przy zamkniętym urazie czaszkowo-mózgowym,
z krótkotrwałą utrata przytomności ( pierwotna utrata
przytomności), pacjent odzyskuje przytomność. W
następnych godzinach narastają zaburzenia świadomości
i przytomności, z powodu narastania krwiaka i
przemieszczeń wewnątrzczaszkowych. Złamanie kości
czaszki

Jednostronne poszerzenie źrenicy po stronie krwiaka co nie
jest objawem samego krwiaka ale dokonujących się
przemieszczeń śródczaszkowych i zagraża wgłobieniu
podnamiotowemu.

Przeciwstronny niedowład kończyn

Objawy wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego

Źródłem krwiaka podtwardówkowego jest uszkodzenie żył
powierzchni mózgu, uchodzących do zatok opony twardej.
Ostre krwiaki podtwardówkowe zwykle są mieszaniną krwi
żylnej i tętniczej. Szybko narastające objawy mogą przypominać
rozwijający się krwiak nadtwardówkowy. Bezpośrednio po urazie
jest utrata przytomności lub szybkie pogarszanie stanu
świadomości.

Poszerzenie źrenicy

Objawy ogniskowe w wyniku stłuczeń mózgu

Niedowłady, często obustronne

Ciężkość stanu chorego spowodowana jest głównie wczesnym
uogólnionym obrzękiem mózgu w wyniku stłuczeń i
zranień mózgu.

Krwiak i obrzęk powodują przemieszczenia

wewnątrzczaszkowe, prowadzące do uszkodzeń pnia i innych
głębszych struktur mózgu.

krwiak podostry - nie daje objawów ucisku mózgu. Pacjenci od
urazu nieprzytomni odzyskują przytomność, jednak kontakt z
chorym utrudniony np. zaburzenia mowy,
zdezorientowanie. Przytomni skarżą się na ból głowy, mogą
występować niedowłady, może pojawić się senność i
pogarszać świadomość jako wyraz narastania ciśnienia
śródczaszkowego.

Krwiak przewlekły podtwardówkowy – powstaje z niezbyt
dużego urazu głowy lub powstać z powtarzających się
krwotoków bez urazu. Krwiak „rośnie” powoli powoduje to
łagodne przystosowanie się mózgu.



Powikłanie urazu czaszkowo- mózgowego - wodniak
podtwardówkowy – czyli nagromadzenie się w przestrzeni
podtwardówkowej płynu barwy przejrzystej, niekiedy z
domieszka krwi. Objawy: spowolnienie, senność,

niedowład kończyn, bóle głowy, może rozwinąć się tarcza
zastoinowa na dnie oczu

Krwiak śródmózgowy

Rozwój takiego krwiaka związany jest z przeobrażeniem się
ognisk stłuczeń w wybroczyny krwawe. Niedotlenienie i
zakwaszenie tkanki zwiększa przepuszczalność włośniczek
powodując dalsze uszkodzenia mózgu i krwotoki.

Przebieg

krwiaka śródmózgowego nie wykazuje znamiennych objawów;
zależy od tego czy jest uszkodzenie miejscowym czy też
towarzyszą mu inne zmiany mózgu. W ostrym stanie krwiaka
śródmózgowego nie da się odróżnić od krwiaka nad i
podtwardówkowego czy innych uszkodzeń wywołanych
stłuczeniem i obrzękiem mózgu.

URAZY CZASZKOWO-MÓZGOWE leczone
zachowawczo

Powierzchowne uszkodzenia powłok kości czaszki



Złamania kości sklepienia czaszki bez przemieszczeń



Złamania podstawy czaszki bez płynotoku



Obrzęk mózgu



Wstrząśnienie mózgu



Stłuczenie mózgu

Leczone operacyjnie



Krwiaki



Wgłobienia kości czaszki



Utrzymujący się płynotok



Wodniaki



Zaburzenia te stwarzają bezpośrednie zagrożenie życia lub
ryzyko infekcji.

Celem sprawowania opieki pielęgniarskiej nad pacjentem
po przebytym urazie czaszkowo-mózgowym jest wykrycie
wczesnych objawów powikłań pourazowych mózgu, stabilizacja
metabolizmu i homeostazy ustroju, a także podtrzymanie
oddychania i krążenia w przypadku zaburzeń funkcji tych
układów. Uwzględniając sytuację chorego z urazem
czaszkowo-mózgowym należy określić stopień deficytu
samoopieki oraz określić potencjalne problemy wynikające z
jego stanu ogólnego.

Istota postępowania w urazach mózgu polega na zapobieganiu
wtórnym uszkodzeniom i ich leczeniu. Następstwa uszkodzenia
ocenia się na podstawie stanu przytomności pacjenta i
neurologicznych ubytków neurologicznych, stwierdzonych po
urazie.

Postępowanie pielęgniarskie:

•

Pacjent powinien być umieszczony na Sali Intensywnego
Nadzoru

•

Ułożenie chorego w pozycji płaskiej, z uniesioną górną
częścią ciała o10 – 30

◦

, ułatwiającej odpływ krwi z mózgu

•

Podłączenie aparatury monitorującej

•

Założenie indywidualnej karty obserwacji i monitorowanie
stanu chorego

(co 0,5-2 godz.)

•

Obserwowanie stanu przytomności/świadomości stosując
skalę Glasgow

•

Ocenianie stanu źrenic

•

Ocenianie występowania odruchów patologicznych

•

Systematyczne rejestrowanie wyników obserwacji i
pomiarów w indywidualnej dokumentacji chorego

•

Podawanie leków p/obrzękowych na zlecenie lekarza

•

Obserwowanie reakcji organizmu na leczenie p/obrzękowe
a także ewentualnych objawów ubocznych zastosowanego
leczenia ( leki p/obrzękowe i sterydy)

•

Prowadzenie bilansu płynów i obserwowanie klinicznych
objawów odwodnienia

•

Pobieranie krwi na zlecenie lekarza ( osmolarność krwi,
elektrolity, glukozy, hematokrytu)

•

W przypadku płynotoku:

1.

poinformowanie chorego o czynnikach nasilających
wyciek (pochylanie się do przodu, odkasływanie,
oczyszczanie nosa, parcie na stolec)

2.

zapewnienie swobodnego odpływu płynu

3.

usuwanie gromadzącego się płynu jałowymi
gazikami na zewnątrz przewodów nosowych lub
usznych

4.

nauczenie

chorego samoobserwacji ilości i barwy

płynu oraz poinformowanie o objawach
towarzyszących ( bóle, zawroty głowy)

5.

pobieranie płyny do badania laboratoryjnego do
jałowej probówki

•

ułatwienie oddychania – utrzymywanie drożności dróg
oddechowych poprzez odśluzowywanie i odpowiednie
ułożenie

•

podejmowanie działań opiekuńczych:

1.

pomaganie w wykonaniu codziennej toalety lub
samodzielne wykonanie toalety ciała w zależności od
stanu chorego

2.

higiena oczu ( szczególnie w przypadku
uszkodzenia nerwu twarzowego – niedomykanie
powieki)

3.

dbanie o higienę jamy ustnej, okolic intymnych,
postępowanie z cewnikiem Foleya zgodnie z
przyjętym standardem

4.

zapobieganie urazom wtórnym poprzez zapewnienie
bezpieczeństwa chorym pobudzonym

5.

pomaganie w karmieniu oraz zapewnienie
odpowiedniej diety – początkowo karmienie
pozajelitowe, następnie dieta według zleceń lekarza

6.

zapobieganie biegunkom i zaparciom

•

podejmowanie działań profilaktycznych i rehabilitacyjnych

1.

zapobieganie odleżynom

2.

zapobieganie powikłaniom płucnym

3.

zapobieganie zakażeniom – aseptyka i antyseptyka

4.

zapobieganie przykurczom poprzez odpowiednie
ułożenie, stosowanie udogodnień i wczesnej
rehabilitacji

•

współpraca z rodziną:

1.

udzielanie wsparcia psychicznego

2.

umożliwienie kontaktu z pacjentem

3.

nauczenie podstawowych czynności pielęgnacyjnych

Stłuczenie pnia mózg – postępowanie



Nadzór nad utrzymaniem podstawowych czynności
życiowych – zapewnienie drożności oddechowej
( bezprzyrządowe i przyrządowe udrażnianie dróg
oddechowych)



Tłumienie patologicznie pobudzonych ośrodków
wegetatywnych – neuroleptyki, leki sedatywne.



Stosowanie umiarkowanej hipotermii - zmniejsza zużycie
tlenu i wydatek energetyczny



Obrzęk mózgu rozwijający się wtórnie w następstwie
niedostatecznej wentylacji i ośrodkowo zaburzonych
regulacji wegetatywnych jest powikłaniem w ostrym
okresie uszkodzenia pnia → leki osmotycznie czynne
(mannitol, Furosemid), kortykosteroidy, hiperwentylacja



Dokładne bilansowanie przemiany wodnej i elektrolitowej
pod kontrolą badań biochemicznych.



Dowóz płynów i wzbogaconego energetycznie pożywienia –
w pierwszych dobach żywienie pozajelitowe a następnie
przez zgłębnik dożołądkowy



intensywna opieka pielęgniarska – ciągła obserwacja
chorego, stosowanie sprzętu monitorującego parametry,
pielęgnacja dróg oddechowych, pielęgnacja oczu, dróg
moczowych, przewodu pokarmowego, skóry i błon
śluzowych.



Wczesna, przyłóżkowa rehabilitacja ruchowa,
zapobiegająca przykurczom mięśni, zmianom
zesztywniającym stawy i odleżynom



W okresie przewlekłego uszkodzenia pnia, leczeniem
farmakologicznym- przeciwnie niż w okresie ostrym – dąży
się do pobudzenia pacjenta, pozostającego w mutyźmie.



Stosowanie różnych bodźców pobudzających. Mimo braku
reakcji pacjenta na bodźce słowne, należy cierpliwie ponawiać
próby nawiązania kontaktu z pacjentem.



W rehabilitacji ruchowej i resocjalizacyjnej należy wykorzystać
głęboko utrwalone więzy emocjonalne z rodziną, co pozytywnie
wpływa na reaktywność