1

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Kryteria piękna. Omów wybrane
koncepcje estetyczne. Wypowiedź
zilustruj przykładami tekstów kultury.

Temat dotyczący kryteriów piękna pojawił się co najmniej w trzech e-mailach, w któ-
rych prosiliście nas o pomoc. I oto ona. Spójrzcie, jak autorka zrealizowała ten temat.

Prezentację można jednak wzbogacić i zwrócić uwagę na kwestie (ufam, że celowo)

pominięte przez autorkę. Można więc:

•

Przynieść fotografie rzeźb antycznych (słynna Wenus z Milo) i omówić choćby po-
bieżnie kryteria piękna. Są one ważne także i dziś. Zwróć uwagę na proporcje sylwe-
tek antycznych piękności.

•

Omówić opis urody kobiecej i męskiej zawarty w Pieśni na Pieśniami, jednej z ksiąg
Starego Testamentu.

•

Zająć się kryteriami piękna w XX i XXI w. – można przynieść wycięte z czasopism
zdjęcia sławnych modelek i aktorek; przeczytać sławne opisy urody np. w Lolicie Wła-
dimira Nabokowa czy w Apokryfie Agłai Jerzego Sosnkowskiego.

Autorka prezentacji zajęła się tylko średniowieczem, renesansem i barokiem. Jeśli ze-
chcecie pójść w jej ślady i zająć się tylko tymi trzema epokami, proszę, nie pomińcie
obrazów Sandra Boticellego (np. Narodziny Wenus) i Leonarda da Vinci (obejrzyjcie
koniecznie jego rysunki, które były próbą znalezienia idealnych – megadokładnie przez
artystę wyliczonych – proporcji ludzkiego ciała), nie pomińcie także Mony Lisy czy Damy
z łasiczką. Barok zaś to oczywiście „kontrowersyjne” kobiety Rubensa.

PREZENTACJA

PREZENTACJA

PREZENTACJA

PREZENTACJA

PREZENTACJA

Strategie wstępu

Strategie wstępu

Strategie wstępu

Strategie wstępu

Strategie wstępu

Możliwość 1.

Możliwość 1.

Możliwość 1.

Możliwość 1.

Możliwość 1.

Zacznij od ogólnych rozważań na temat piękna – nie wchodź na razie w historię sztuki
i filozofię; przyjmij punkt widzenia zwykłego zjadacza chleba.

W tworzonych przez nas tekstach – rozmowach, odpowiedziach, listach, wypracowa-

niach – bardzo często pojawia się przymiotnik „piękny”. Mówimy: „piękna książka”, „pięk-
ny film”, „piękna dziewczyna” i nie zastanawiamy się, co te słowa dokładnie znaczą. Wy-
daje się nam, że to sformułowanie jest jasne i precyzyjne: „piękny” to… „piękny” i już!

Lecz – wbrew pozorom – to sformułowanie wcale nie jest takie jednoznaczne. To, co

w jednej osobie wzbudza zachwyt, innej może wydawać się co najwyżej przeciętne.

Po drugie – jeżeli nawet uznamy, że różnice indywidualne nie są aż tak duże, każdy

zgodzi się z tym, że kryteria piękna zmieniają się w czasie. W następujących po sobie
epokach powstają – w mniej lub bardziej świadomy sposób – szkoły estetyczne, które
ustanawiają zupełnie różne od zastanych ideały piękna. Przyjrzyjmy się im z bliska.

Możliwość 2.

Możliwość 2.

Możliwość 2.

Możliwość 2.

Możliwość 2.

Bardziej ambitna

Czym jest piękno? Definicja pojęcia, którą znajdujemy w Słowniku języka polskiego jest

sucha, zwięzła i konkretna – jak każda definicja… Czytamy, że „piękno to zespół cech: propor-
cjonalność kształtów, harmonia barw czy dźwięków, która sprawia, że coś się podoba”.

Poeci opisują je w barwniejszy sposób. Trudno nie pamiętać pytania o piękno, które

Norwid zadaje w Promethidionie („Cóż więc o pięknie?/ Kształtem jest Miłości”) i dal-
szych słów, rozwijających ten wątek („Bo piękno na to jest, by zachwycało”).

Inne możliwe
sformułowania tematu

•

Czy „piękny” zawsze znaczy to
samo? Odpowiedz na pytanie,
odwołując się do tekstów kul-
tury, pochodzących z różnych
epok.

•

Piękno – ideał czy wiele ideałów?
Rozwiń temat, opierając się na
tekstach kultury z różnych epok.

•

Cóż wiesz o pięknie? Kształtem
jest Miłości. Jak odniósłbyś te
słowa Norwida do różnych prą-
dów estetycznych i ideałów
piękna z wybranych epok?

2

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Bibliografia podmiotu

•

Madonna z Krużlowej – fotogra-
fia rzeźby (z internetu –
www.muzeum. krakow.pl albo
wpisz do wyszukiwarki nazwę
Krużlowa);

•

Mieczysław Adamczyk, Bożena
Chrząstowska, Janusz.T. Po-
krzywniak, Starożytność – oświe-
cenie (stąd – wizerunek Matki
Bożej Leśniańskiej);

•

Paolo Veronese, Św. Rodzina ze
św. Barbarą (reprodukcja
z książki Marii Rzepińskiej: Sie-
dem wieków malarstwa
europejskiego);

•

Jan Kochanowski, Pieśni;

•

Mikołaj Sęp-Szarzyński – sone-
ty: O nietrwałej miłości rzeczy
świata tego oraz O wojnie naszej,
którą wiedziemy z szatanem,
światem i ciałem;

•

Jan Andrzej Morsztyn, Do tru-
pa;

•

Lorenzo Bernini, Ekstaza św.
Teresy (fotografia rzeźby z ko-
ścioła Santa Maria della Vittoria
w Rzymie

•

Rembrandt van Rijn, Przysięga
Batawów (znajdziesz ją np.
w Siedmiu wiekach malar-
stwa… pod red. Marii Rzepiń-
skiej)

Ale i suche, słownikowe definicje, i słowa artysty pomijają milczeniem jedną z naj-

istotniejszych cech piękna – zmienność jego kryteriów.

Harmonia kształtów i barw, o której czytamy w Słowniku… nie jest czymś stałym,

danym raz na zawsze.

Jeśli na zagadnienia estetyczne spojrzymy z perspektywy czasowej kilku wieków, to

przekonamy się, że kryteria piękna bardzo się zmieniają.

W jednej epoce coś bardzo się podoba – cieszy oczy przez całe dziesięciolecia. Wy-

daje się, że to jest właśnie to, co człowiek mógł stworzyć najdoskonalszego, ale pewnego
dnia artysta – pisarz, malarz, architekt – odkrywa nowe połączenie barw czy nowy kształt.
I choć nowe zazwyczaj bulwersuje, świat zaczyna się do niego przyzwyczajać i uznawać
tę nowość za swój ideał estetyczny.

Na to, co w konkretnych czasach uważamy za piękne, wpływa również charakter

epoki: dominujący w niej światopogląd, filozofia, stosunek do religii. Trudno, by w asce-
tycznym średniowieczu dopatrywano się piękna w zmysłowym, nagim ciele człowieka!

By przekonać się, że pojęcie piękna ciągle zmienia się i ewoluuje, wystarczy przyj-

rzeć się sztuce z kilku wybranych epok.

Strategie rozwinięcia

Strategie rozwinięcia

Strategie rozwinięcia

Strategie rozwinięcia

Strategie rozwinięcia

Możliwość 1.

Możliwość 1.

Możliwość 1.

Możliwość 1.

Możliwość 1.

Wokół Maryi – ideału kobiety

Oto jesteśmy w średniowieczu i sięgamy po tekst kultury z tego okresu – polską rzeź-

bę sakralną.

Jednym z najbardziej znanych zabytków epoki jest Madonna z Krużlowej. Niewiel-

ka figurka, autorstwa anonimowego rzeźbiarza przedstawia Matkę Boską z maleńkim
Jezuskiem na ręku. Drobna i szczupła postać kobiety ginie w zwojach materiału. Szata
otula ją tak szczelnie, że spod niej widać tylko dłonie i twarz. Ręce Maryi są piękne – mają
długie, smukłe palce, jej twarz jest spokojna i uduchowiona. Uwagę przyciąga odsłonięte,
wypukłe czoło, wokół którego nie plącze się żaden pukiel włosów. Od pełnej wdzięku
Maryi bije skromność i asceza. Dzieciątko, które trzyma, też jest bardzo delikatne i wątłe.

Czy to tylko indywidualna wizja artysty? Przyjrzyjmy się kolejnemu dziełu, które

pochodzi z tego samego okresu – Matce Bożej Leśniańskiej.

Pozornie jest ustylizowana zupełnie inaczej: nosi koronę, ma berło, bogatą szatę –

nie brakuje jej żadnego z atrybutów królowej. Madonna z Krużlowej nie miała żadnego
z nich – była zwykłą kobietą. Ale gdy wnikliwie przyjrzymy się dumnej monarchini,
odrzucimy w myślach wszystkie gadżety, i ją, i dzieciątko pozbawimy koron, to otrzyma-
ny wizerunek okaże się bardzo podobny do poprzedniego. I ta Maryja jest delikatna
i smukła, i w jej odgarniętych z czoła, gładko zaczesanych włosach i miłej, lekko uśmiech-
niętej twarzy nie ma nawet cienia kokieterii.

Nie jest to przypadek, tylko wierność dominującemu w epoce ideałowi piękna. W śred-

niowieczu triumfowała filozofia teocentryczna. Jego horyzonty myślowe wyznaczał Bóg
i życie duchowe – trudno, by żyjący w takich czasach artysta dopatrzył się nagle ideału
piękna w zmysłowym ludzkim ciele! Cielesna strona życia była wówczas całkowicie
podporządkowana duchowości – ten ideał, dominujący w filozofii epoki, przeniósł się
również na jej estetykę. Stąd powstające w średniowieczu ogromne, gotyckie katedry,
w których człowiek czuł się maleńki jak mrówka oraz wizerunki niemal odcieleśnio-
nych, ascetycznych Madonn. A wątły Jezusek, zamiast kojarzyć się z ciepłem i słodyczą
dziecięcego ciałka, nasuwa myśl o konieczności umartwiania się.

Popatrzmy teraz na wizerunek Madonny powstały już w innej epoce – renesansie.

Oto obraz – Św. rodzina ze św. Barbarą, którego autorem jest włoski malarz z XVI w.
– Paolo Veronese. Jaka zmiana kanonów piękna! Maryja ma okrągłe policzki i bujne,
jasne włosy. Przez szatę znać jej dobrze rozwinięte ciało. Ma harmonijne, regularne rysy
twarzy. Jest piękną kobietą – w sposób zmysłowy i całkowicie ludzki. Leżący między nią
a św. Barbarą nagi Jezusek ma rysy słodkiego, pulchnego niemowlęcia, jest rozkoszny
i bardzo zmysłowy!

Kanony piękna zmieniły się więc całkowicie, bo zmieniła się też filozofia. Nowa

epoka zaakceptowała wszystko, co ludzkie (Terencjusz: „Człowiekiem jestem, i nic, co
ludzkie nie jest mi obce”). W ślad za antykiem, z którego czerpała wzory, prawdziwym
kultem otoczyła ciało. Jego afirmacja tchnie z każdego fragmentu obrazu Paolo Vero-
nesego.

3

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Bibliografia przedmiotu

•

Karol Estreicher, Historia sztuki
w zarysie – omawia malarstwo,
rzeźbę i architekturę wszystkich
przywoływanych epok

•

Aron Guriewicz, Kategorie kul-
tury średniowiecznej – objaśnia
pojęcia, przybliża sposób my-
ślenia ludzi tej epoki, ułatwia
analizę średniowiecznych tek-
stów kultury

•

Czesław Hernas, Barok – przy-
bliża poezje Jana Andrzeja
Morsztyna i Mikołaja Sępa-Sza-
rzyńskiego

•

Maria Rzepińska, Siedem wie-
ków malarstwa europejskiego –
wiadomości o malarstwie
wszystkich przywoływanych tu
epok

•

Słownik języka polskiego pod red.
Mieczysława Szymczaka – defi-
niuje pojęcie piękna

•

Jerzy Ziomek, Renesans –
uprzystępnia filozofię Pieśni Ko-
chanowskiego

Możliwość 2.

Możliwość 2.

Możliwość 2.

Możliwość 2.

Możliwość 2.

Zajmij się także kanonami piękna w literaturze wybranych epok

Zmieniające się ideały estetyczne wyraźnie widać także w literaturze. Pozostańmy jesz-

cze przez chwilę w czasach renesansu. Piśmiennictwo tej epoki też odzwierciedla jej huma-
nizm, a także klasyczny ideał harmonii, umiaru epikurejskiej umiejętności cieszenia się chwilą.

Taki właśnie świat odnajdujemy w Pieśniach Kochanowskiego. Wszystko ma w nim

swoje miejsce, człowiek żyje pełnią życia. Poeta zachęca do zabaw i biesiad w przyja-
znej kompanii (Pieśń IX, Ks. I – Chcemy być sobie radzi…), a jednocześnie – w trudnych
chwilach – nawołuje do zachowania stoickiego spokoju i nie porzucania nadziei (Pieśń IX,
Ks. II – Nie porzucaj nadzieje…). Jest przekonany, że znajdujemy się pod znakomitą
opieką. Bóg – Stwórca jest pełnym dobroci i miłosierdzia przyjacielem człowieka. Poda-
rował mu swoje wspaniałe dzieło – świat, z którego skarbów – rozsądnie i z umiarem –
możemy korzystać (otwierający zbiór Pieśni Hymn: Czego chcesz od nas Panie…).

Stylistyka Pieśni pozostaje w nierozerwalnym związku z treściami, jakie poeta w nich

wyraża. Utwory są jasne, pisane piękną, wręcz kunsztowną polszczyzną, ale ich wartość
estetyczna nie wynika z przesadnej ozdobności języka i stylu. W Pieśniach zachwyca
klasyczna prostota słowa i oszczędne, choć żywe obrazowanie (mało środków artystycz-
nych, ale celne i dobitne, np. metafory – „z nas Fortuna w żywe oczy szydzi/ To da, to
weźmie, jako się jej widzi”; „Niezwykłem i nie leda piórem opatrzony/ Polecę precz”).

Wszyscy, którzy lubią i cenią odrodzenie, zachwycą się tymi strofami. Doceniali je

również współcześni – poezja Kochanowskiego cieszyła się wśród nich dużym uznaniem.

Jednak w baroku zmieniły się kanony piękna.
Wtedy zaczęto cenić wszystko, co mogło zadziwić, zaskoczyć, wywołać zdumienie.

Doskonałym przykładem nowej estetyki jest sonet Do trupa Jana Andrzeja Morsztyna.
Koncept, wokół którego skonstruowany jest wiersz, naprawdę szokuje: poeta porównuje
sytuację osoby zmarłej z sytuacją nieszczęśliwie zakochanego („Leżysz zabity i jam też
zabity/ Ty – strzałą śmierci, ja – strzałą miłości”). Analogii jest więcej (brak rumieńca,
ogień – świece przy zmarłym, żar serca zakochanego itd.). Morsztyn wymienia je w dwóch
pierwszych zwrotkach, ale już w trzeciej przechodzi do ulubionej figury stylistycznej
baroku – antytezy i szuka tego, co ich różni. I – po analizie różnic – dochodzi do paradok-
salnego wniosku: lepiej już nie żyć, niż przeżywać nieodwzajemnioną miłość! Czy twór-
ca z jakiejkolwiek innej epoki mógłby wpaść na tak śmiały pomysł? Czy kiedykolwiek
słowa „piękno” i „zdziwienie” były aż tak bardzo tożsame?

Świat, który spotykamy w literaturze baroku, w przeciwieństwie do klasycznego spoko-

ju, ładu i harmonii zdumiewa dynamiką. Poetyckie obrazy zdają się wzajemnie przenikać
i przepływać jeden przez drugi. Tę cechę doskonale widać w utworach prekursora epoki –
Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego. W jego sonetach wszystko jest w ciągłym ruchu – trwa woj-
na, którą przez cały czas toczymy „z szatanem, światem i ciałem”. Rzeczywistość zyskuje
dramatyczny wymiar – pełna jest przeciwieństw. Dla człowieka nie ma wytchnienia, uko-
jenia, odpoczynku. Nic nie może dać mu azylu, bo przecież „I nie miłować ciężko, i miło-
wać nędzna pociecha”. Tak niepewne życie – „bojowanie” – nie może być opisywane
według zasad, które stworzyła poetyka klasyczna, bo nie ma tu zakładanego przez nią ładu
i porządku. Chaos życia oddaje tak lubiana wówczas inwersja, czyli przestawny szyk zdań
(„Gdy Ciebie, wiecznej i prawej piękności,/ Samej nie widzi, celu swej miłości”).

I ten ideał piękna nie ukształtowałby się bez nowej filozofii. Barok – to kontrreformacja,

rosnąca potęga zakonu jezuitów i odmienny, niż w odrodzeniu, stosunek do Boga. Wobec jego
potęgi człowiek znowu poczuł się mały – barokowy poeta nie może, wzorem Kochanowskiego,
prowadzić z nim równorzędnego dialogu. Skoro jest „wątły, niebaczny, rozdwojony w sobie” –
bo takie cechy podyktowała jego ludzka natura – pozostaje mu tylko pokornie prosić.

Nowa estetyka widoczna jest też w sztukach plastycznych epoki. Podobnie jak jej

literatura, są dynamiczne, wręcz pełne niepokoju. Postaci świętych wyginają się w fanta-
stycznych pozach tak, jak te przedstawiające Ekstazę św. Teresy (Bernini – rzeźba z ko-
ścioła Maria della Victtoria w Rzymie). Bohaterowie obrazów to chowają się, to wynu-
rzają z mroku, jak osoby przedstawione przez Rembrandta na płótnie Przysięga Batawów.

Strategie zakończenia

Strategie zakończenia

Strategie zakończenia

Strategie zakończenia

Strategie zakończenia

Możliwość 1.

Możliwość 1.

Możliwość 1.

Możliwość 1.

Możliwość 1.

Wobec tej różnorodności pozostaje nam tylko jedno: nie spierać się o kryteria piękna i abso-
lutnie ich nie wartościować. Owszem, można, a nawet trzeba, mieć własne preferencje i naj-

4

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Przydatne pojęcia

•

Gotyk –

Gotyk –

Gotyk –

Gotyk –

Gotyk – styl w sztuce średnio-
wiecznej, powstały we Francji
w poł. XIII w. Związany zwłasz-
cza z kulturą rycerską i chrześci-
jańską. W architekturze pozo-
stawił strzeliste kościoły z du-
żymi oknami wypełnionymi
przez witraże, wysokimi wieża-
mi, ostrymi łukami sklepień.

•

Asceza –

Asceza –

Asceza –

Asceza –

Asceza – surowy, wstrzemięź-
liwy tryb życia, przez wyrzecze-
nie się przyjemności i umar-
twianie ciała, prowadzący do
doskonalenia się w cnocie.

•

Ascetyczny wygląd

Ascetyczny wygląd

Ascetyczny wygląd

Ascetyczny wygląd

Ascetyczny wygląd – wygląd
surowy, niekojarzący się ze zmy-
słowością.

•

Pietà

Pietà

Pietà

Pietà

Pietà – wyobrażenie Madonny
ze zwłokami Chrystusa na ko-
lanach (wł. pietà – miłosierdzie,
współczucie, pobożność).

•

Antyteza

Antyteza

Antyteza

Antyteza

Antyteza – figura retoryczna
polegająca na zestawianiu w wy-
powiedzi dwu przeciwstawnych
myśli, charakterystyczna dla po-
ezji baroku.

•

Paradoks

Paradoks

Paradoks

Paradoks

Paradoks – zaskakujące zesta-
wienie sprzecznych elementów,
będące źródłem jakiejś orygi-
nalnej myśli.

•

Koncept

Koncept

Koncept

Koncept

Koncept – chwyt charaktery-
styczny dla poezji baroku oraz
twórców do niego nawiązujących.
Polega na zastosowaniu zaska-
kującego pomysłu (obrazu, po-
równania) jako naczelnej zasady
budującej utwór literacki.

•

Klasycyzm

Klasycyzm

Klasycyzm

Klasycyzm

Klasycyzm – kierunek literac-
ki, odwołujący się do antyku
i uznający jego dzieła za ideał
ukazania piękna i prawdy jako
najwyższych przejawów ludz-
kiego rozumu.

bliższy własnym wyobrażeniom ideał piękna, ale nie wolno go narzucać innym. Nie ma też
sensu zasklepianie się wyłącznie w kręgu tego, co lubimy i co się nam od lat podoba. Może za
estetyką, którą już na starcie odrzucamy, kryje się ciekawa filozofia, której jeszcze nie zna-
my albo dokładnie jej nie rozumiemy? Otwórzmy się na spotkanie z nowym – to jedna
z najcudowniejszych rzeczy, którą może nam przynieść kontakt ze sztuką!

Możliwość 2

Możliwość 2

Możliwość 2

Możliwość 2

Możliwość 2

Powróćmy na chwilę do cytatu z Norwida. Kształt jakiej miłości może przybrać piękno?
Czy chodzi o miłość do słowa, płótna i farb, dłuta i kamienia?

Wydaje mi się, że nie. Jedyną miłością dla człowieka może być tylko człowiek. Ten

pogląd nie kłóci się z potrzebą istnienia sztuki, istnienia piękna. Wręcz przeciwnie – jej
dzieła są bardzo potrzebne po to, by budować coraz wspanialsze, wrażliwsze, bardziej
rozumiejące ludzkie wnętrza. Każda estetyka, która zmierza do tego celu, zasługuje na
miano wielkiej i na prawdę pięknej.

Ramowy plan wypowiedzi

Ramowy plan wypowiedzi

Ramowy plan wypowiedzi

Ramowy plan wypowiedzi

Ramowy plan wypowiedzi

Określenie problemu

Określenie problemu

Określenie problemu

Określenie problemu

Określenie problemu

Przedstawienie dowodów na to, że kryteria estetyczne nie są czymś stałym. Zmieniają
się wraz z upływem epok oraz przewartościowaniami dominującego w danym czasie
światopoglądu: filozofii, religii, spojrzenia na naturę człowieka.

Kolejność prezentowanych argumentów

Kolejność prezentowanych argumentów

Kolejność prezentowanych argumentów

Kolejność prezentowanych argumentów

Kolejność prezentowanych argumentów

•

uduchowione piękno średniowiecza:

•

jego przykłady (gotyckie katedry, „bezcielesne”, ascetyczne rzeźby Madonn);

•

czemu miało służyć (uświadomieniu człowiekowi jego małości, wyrzeczeniu się
zmysłowości);

•

ideał renesansowego ładu i harmonii:

•

afirmacja ludzkiego ciała (zmysłowe, ciepłe obrazy);

•

stoicyzm, epikureizm i wiara w to, że Bóg jest naszym dobroczyńcą (jako filozoficz-
na podstawa Pieśni Kochanowskiego);

•

dynamiczny świat sztuki baroku:

•

chęć zadziwienia konceptem – poezja Jana Andrzeja Morsztyna;

•

utrata renesansowej wiary w ład świata i potęgę ludzkiego rozumu – egzystencjal-
ny niepokój sonetów Sępa-Szarzyńskiego, koncepcja życia jako walki, środki arty-
styczne, które miały ją podkreślić (antytezy, paradoksy, inwersja);

•

wrażenie ruchu w sztukach plastycznych (fantastycznie powyginane rzeźby, mode-
lowanie światłocieniem).

Wnioski

Wnioski

Wnioski

Wnioski

Wnioski

•

Nie ma ideału piękna, który pozostawałby wspólny dla wszystkich epok.

•

Na to, że kryteria, w jakich pojmujemy piękno się zmieniają, wpływ ma filozofia
epoki, sposób, w jaki pojmuje Boga, człowieka i ich wzajemne relacje.

•

Nie ma zasad estetycznych, które byłyby obiektywnie ładne albo brzydkie – każdy ma
prawo do własnych upodobań i nie powinien ich nikomu narzucać.

•

Wszystko, co służy wzbogacaniu ludzkiego wnętrza, jest w jakimś stopniu piękne.

Sposoby uatrakcyjnienia wypowiedzi

•

Przedstaw komisji samodzielnie wykonaną planszę MODA W TRZECH EPO-
KACH. Ma zilustrować, jak zmieniała się estetyka stroju kobiet i mężczyzn na
przestrzeni okresu, który był omawiany w prezentacji.

•

Nagrania (płyty, kasety) obrazujące, jak różne założenia estetyczne może reali-
zować muzyka w:

•

średniowieczu (chorały gregoriańskie),

•

renesansie (arie z oper Monteverdiego – np. z Orfeusza);

•

baroku (np. fragment Czterech pór roku Vivaldiego albo Fuga Bacha).

5

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Przydatne
sformułowania

•

Estetyka tej epoki szokuje (zdu-
miewa, zachwyca itp.);

•

Z punktu widzenia człowieka XXI
w. ówczesny ideał piękna wyda-
je się zaprzeczeniem zasad ja-
kiejkolwiek estetyki (np. o ru-
bensowskich pięknościach);

•

Nawet nie zdajemy sobie spra-
wy, jak bardzo nasze gusty
kształtuje epoka;

•

Kategorie estetyczne są zależne
od dominującego w danej epo-
ce światopoglądu;

•

Nie chciałbym narzucać wła-
snych upodobań estetycznych,
ale…;

•

Kategorie estetyczne są płynne;

•

Wspólny dla wszystkich epok
ideał piękna nie istnieje.

O co może zapytać komisja?

O co może zapytać komisja?

O co może zapytać komisja?

O co może zapytać komisja?

O co może zapytać komisja?

1.

Dlaczego wybrała Pani (wybrał Pan) teksty kultury, które pochodzą z trzech sąsiadujących

ze sobą w czasie epok? Czy nie obawiała się Pani (nie obawiał się Pan), że taka wypowiedź mogła
być monotonna?

Proponowana odpowiedź

Celowo wybrałem epoki, które ze sobą sąsiadują. Chciałem w ten spo-
sób pokazać, że mimo niewielkiej odległości historycznej, estetyka
może rozwijać się w zupełnie innych kierunkach, kłaść nacisk na różne
wartości i gdzie indziej dopatrywać się piękna.

2.

Który z wymienionych prądów estetycznych szczególnie Pani (Pan) lubi i ceni? Dlaczego?

Proponowana odpowiedź

Podoba mi się estetyka, którą wyznawano w renesansie, a to dlate-
go, że znajduje się ona najbliżej człowieka. Akceptuje piękno jego cia-
ła, podkreśla zewnętrzną harmonię, ale nie zapomina także o naszych
sprawach wewnętrznych. Po epikurejsku zachęca do radości i zaba-
wy, ale potrafi również być ostoją w chwilach, gdy jest nam źle. Wte-
dy przypomina zasady stoicyzmu, które wzywają do niepoddawania
się rozpaczy i cierpieniu. Okoliczności, które je powodują są zmienne,
natomiast w człowieku istnieje ogromna siła, która pozwala godnie
i ze spokojem przyjmować wszystkie życiowe doświadczenia – zarówno
dobre, jak i te złe. Podoba mi się również jasna forma renesansowych
utworów i ich klasyczna prostota. Są komunikatywne i naprawdę do
odbiorcy docierają. Środki artystyczne, które wówczas stosowano, nie
starają się za wszelką cenę skupiać na sobie uwagi czytelnika, z czym,
niestety, tak często spotykamy się w literaturze baroku.

3.

Jakiego terminu najczęściej używa się w odniesieniu do estetyki panującej współcześnie?

Proponowana odpowiedź

Estetykę, która dominuje we współczesnej sztuce, najczęściej określa
się mianem postmodernizmu. Termin ten nie jest jednoznacznie zdefi-
niowany, chociaż próbują go sprecyzować najwybitniejsi współcześni
krytycy (amerykański literaturoznawca – Ina Hassan, pisarz i teoretyk
sztuki – Umberto Eco). Spróbuję za nimi wyjaśnić, jak termin ten rozu-
miany jest w odniesieniu do współczesnej literatury. Otóż literatura post-
modernistyczna to tyle samo, co literatura ponowoczesna. Jej twórcy
przestali wierzyć, że język jest w stanie wyrazić wszystkie ludzkie uczu-
cia i wyczerpująco oddać rzeczywistość. Pisarz jest nie tyle twórcą, ile
świadomym swej sytuacji plagiatorem (bo wszystko już zostało powie-
dziane). Zdaniem Hassana twórcy postmodernistyczni sięgają często
po ironię, odwołują się do gier słownych, parodii, autokontemplacji
i fantazji. Z kolei Eco uważa, że postmodernizm jest nie tyle prądem,
który dałoby się opisać w określonych ramach czasowych i terminach
estetycznych, ile sztuką działania. Ale też mówi o narzędziach i techni-
kach, którymi lubią posługiwać się postmoderniści – to według niego
ironia i gry słowne. Niektórzy krytycy definiują postmodernizm jako li-
teraturę wyczerpania (czyli taką, która wyczerpała już własne środki i moż-
liwości). Pisarze, uważani za czołowych postmodernistów to Samuel
Beckett, Władimir Nabokow, Kurt Vonnegut.