Zasady ustroju politycznego państwa a ochrona praw człowieka

Zasady

ustroju

politycznego państwa a
ochrona praw człowieka

Wykłady 2013/2014

Notatki z zasad ustroju politycznego paostwa a ochrony praw człowieka prowadzonego przez dra
Karpa w roku akademickim 2013/2014. Spisane przez: Katarzyna Piekarz

Wykład 1 – 07.10.2013r.

Na egzaminie obowiązuje tematyka poruszona na zajęcia. Egzamin ma formę pisemną, test
jednokrotnego wyboru. Około 30 pytao, 45 minut, wyniki w ciągu 48 godzin. Zaliczenie dwiczeo na
podstawie wiedzy i testu. Prawa podmiotowe omawiane na dwiczeniach, a zasady na wykładzie.
Bonus do egzaminu za dwiczenia o pół stopnia. Jeżeli zbierze się trzy plusy, wtedy nie dotyczy go
częśd testu. Na zajęcia najlepiej posiadad tekst konstytucji.

Problematyka zasad konstytucyjnych.
Pojęcie zasada ustrojowa, naczelna zasada konstytucji to synonimy, które odnoszą się do tych
zwrotów językowych w konstytucji, które maja charakter doniosły w tym znaczeniu, że odnoszą się
do spraw zasadniczych z punktu widzenia typologii ustroju paostwowego. Mówiąc inaczej zasady
konstytucyjne poprzez swoją treśd przesądzają o demokratycznym lub niedemokratycznym
charakterze paostwa. Przyjmuje się współcześnie, że nie każda zasada konstytucyjna powinna byd
ujęta w tekście konstytucji w formie przepisu karnego. Dlatego tez mówiąc o zasadach jako zwrotach
językowych w tekście prawnym bierze się pod uwagę nie tylko te, które zostały wyodrębnione w
formie artykułu lub ustępu, ale ponadto te zwroty językowe, które zostały ulokowane w preambule.
W Polsce takimi zasady są subsydiarnośd oraz solidarnośd. Nie zmienia to jednak faktu, że każda
zasada konstytucyjna ma charakter normy prawnej. Różnica pomiędzy nimi polega jednak na tym, że
zawarty w tych zasadach ładunek normatywny niema tej samej mocy. Dla przykładu ulokowana w
preambule zasada subsydiarności w przeciwieostwie do zawartej w art. 7 zasady praworządności nie
może stanowid samodzielnej podstawy dla podjęcia rozstrzygnięcia przez organ władzy publicznej
oraz nie może byd jedyną podstawą dla żądao jakie obywatel może kierowad pod adresem aparatu
paostwa. Powoduje to, że normy wynikające z zasad, które nie są przepisami prawnymi pełnią
wyłączenie funkcje tła w procesie stosowania prawa.

Zasady konstytucyjne to przede wszystkim ideały, które powstały na gruncie filozofii prawa i filozofii
politycznej i które od ponad 200 lat uzyskują status normy prawnych w konstytucji. Ustrojodawca
zawsze odwołuje się do określonej doktryny tworząc te artykuły konstytucyjne, które odpowiadają na
pytania: czy obywatel żyje w demokracji, czy ustroju niedemokratycznym. Zasady nie wynikają z woli
legislatora, lecz wynikają z pewnej filozofii.

Ustrojodawca formułując katalog zasad konstytucyjnych powinien przestrzegad dyrektyw
wynikających z teorii zazębiającego się konsensusu konstytucyjnego. Trzonem tej teorii jest teza o
konieczności przestrzegania pluralizmu wartości ustrojowych w paostwie o ustroju demokratycznym.
Oznacza to, że w demokracji nie istnieje jedna słuszna doktryna, która posiada monopol na
wyznaczanie treści prawa w każdej dziedzinie życia społecznego. Wynika stąd, że istota demokracji to
ścieranie się doktryn, które na konkretne sprawy wyrażają odmienne poglądy. Najistotniejsze jest
jednak to, aby ustrojodawca dopuszczał do rywalizacji tylko rozumne doktryny konstytucyjne. Termin
rozumna doktryna konstytucyjna został wykreowany przez Johna Rollsa na początku lat 80 XX wieku i
oznacza możliwośd kreowania tylko takich poglądów, które po pierwsze nie uzurpują sobie prawa do
tego, aby byd totalnymi. Po drugie nie zmierzają do unicestwienia konkurencyjnych doktryn o
charakterze nietotalnym. Totalny charakter doktryny przejawia się w tym, że przewiduje rozwiązania
problemów w każdej sferze życia w paostwie i nie zakłada nawet minimalnych ustępstw od swojego
programu. Aby uczynid realnym założenie pluralizmu w konstytucji większośd ustrojodawców

wprowadza zakazy dla wdrażania tych programów doktrynalnych, które zmierzają do zawładnięcia
ustroju paostwowego. W Polsce funkcje zasady gwarancyjnej w tym zakresie pełni art. 13.

Zasady konstytucyjne są normami prawnymi nie tylko w tym sensie, że nakazują określony sposób
postępowania (na przykład art. 14). Ale zasada może również i często tak bywa określad pożądany
stan, który jest dobrze oceniany z punktu widzenia oczekiwao obywateli oraz wyrażany przez
rozumne doktryny konstytucyjne.

Te zasady konstytucyjne, które określając postulowany stan rzeczy bywają nazywane wartościami
konstytucyjnymi. Z punktu widzenia konstytucji zasady konstytucji należy odróżnid od przepisów
prawa

Kryterium

Zwykła norma

Zasada konstytucyjna

Ogólności

Zwykłe przepisy przeważnie
posiadają

wyraźnie

sformułowaną

dyspozycje,

która można rozszyfrowad
przy zastosowaniu wykładni
językowej.

Zasady konstytucyjne mają charakter ogólny,
dlatego że nie precyzują dyspozycji, a
odczytanie wzorca postępowania następuje
często

przy

zastosowaniu

wykładni

doktrynalnej (prawo jako literatura).

Przestrzegania

Konkluzywnośd zwykłej normy
polega na tym, że może byd
ona przestrzegana w całości
albo wcale. Oznacza to, że
adresat

normy

powinien

wykonad wszystkie wzorce
postępowania, które z niej da
się

wyprowadzid

(normy

działają: wszystko albo nic)

Zasady

mają

charakter

optymalizacyjny.

Powoduje to, że adresat nie jest zobligowany
do

wykonania

wszystkich

wzorców

powstępowania, które da się z zasady
wywnioskowad. Często również, dyrektywy
jakie wynikają z zasad, są wobec siebie co
najmniej konkurencyjne, a czasami sprzeczne.
Przykład konkurencyjnych dyrektyw: zasada
suwerenności narodu, która nakazuje m. in.
Aby

wszystkie

decyzje

polityczne

były

podejmowane w drodze referendum oraz inna
dyrektywa wynikająca z tej zasady, która do
skutecznego rządzenia paostwem zakłada
demokracje przedstawicielską poprzez wybory.
Zasada mimo, że działa albo albo, to jednak jej
ładunek

normatywny

powinien

byd

przestrzegany w jak najwyższym stopniu.

Kolizja

Jeżeli dojdzie do kolizji między
normami to rozwiązuje się ją
za pośrednictwem jednej z
trzech

reguł,

czasowej,

hierarchicznej

lub

merytorycznej.

Adresat

zwykłej normy może a priori
przewidzied, który z przepisów
znajdzie

zastosowanie

konkretnej sprawie.

W przypadku konfliktu zasad, nie można a priori
stwierdzid, która z zasad znajdzie zastosowanie
i dodatkowo nie istnieje gradacja pomiędzy
ważnością zasad konstytucyjnych.
Czasami może dochodzid o konfliktu w ramach
treści tej samej zasady konstytucyjnej.
Najczęściej ma to miejsce w przypadku tych
zasad, które nie dośd, że są wartościami to na
dodatek otrzymały formułę klauzuli generalnej.
Klauzula generalna to taki zwrot językowy za
pośrednictwem

którego

prawodawca

komunikuje się z podmiotem stosującym prawo
za

pośrednictwem

formuły,

która

ukształtowaną treśd w pozaprawnym systemie
normatywnym. Treśd tej formuły nie posiada

jednak definicji legalnej i z założenia jest ona
niemożliwa do zdefiniowania w sposób
kompleksowy. Przykładami takich klauzul
generalnych w konstytucji są solidarnośd, dobro
wspólne, sprawiedliwośd, równośd w prawie i
wolnośd jednostki.

Wykład 2 – 14 paz dziernik 2013r.

Zasady, normy programowe

Szczególnym typem zasad konstytucyjnych są normy programowe, inaczej nazywa się je zasadami
polityki paostwa. Charakteryzują się one tym, że normują ważne dziedziny z punktu widzenia
dobrobytu obywateli i wyznaczają organom władzy publicznej obowiązki osiągnięcia doniosłych
celów społecznych, dotyczą one likwidacji bezrobocia, zapewnienie każdemu dostępu do służby
zdrowia, dachu nad głową oraz świadczeo z ubezpieczenia i zabezpieczenia społecznego. Poza
wskazaniem celu, do którego mają dążyd władze publiczne, normy programowe określają także
środki, które prowadzą do osiągnięcia założonego celu. To co najważniejsze, norma programowa nie
określa w swojej hipotezie terminu, w którym założony cel powinien zostad osiągnięty. Najbardziej
wyrazistym normy programowej jest art. 65 ust. 5. Innym przykładem normy programowej jest art.
68.

Prawa ujęte w formie zasada polityki paostwa, nie posiadają waloru normatywności i nie mogą
stanowid samodzielnej podstawy do formułowania żądao i roszczeo wobec aparatu władzy
publicznej. Tak samo prawa zasady polityki paostwa nie mogą byd podstawą do składania skargi
konstytucyjnej.

Jeżeli widzimy, że mamy do czynienia z zasadami ustrojowymi, zwykłymi normami konstytucyjnymi,
daje nam to do wprowadzenia podziału według jej normatywności.

Z punktu widzenia normatywności wyróżnia się zasady w pełni normatywne, które mogą byd
podstawą do bezpośredniego stosowania wobec organów władzy i należą do nich: zasada
praworządności, znajdująca się w art.7, następnie zasada pacta sunt servanta, ulokowana w art.9
konstytucji, zasada decentralizacji wyrażona w art.15 ustępie 1, zasada ochrony małżeostwa
wyrażona w art. 18, wreszcie zasada szczególnej opieki nad weteranami, umiejscowiona w art.19.
Wśród tej kategorii zasad istnieje ta o charakterze żelaznego prawa podmiotowego i wyrażono ją w
art. 21, mowa tutaj o zasadzie ochrony własności i warunkach usprawiedliwiających wywłaszczenie.

Zasady normotwórcze ich istota polega na tym, że zazwyczaj nie wyrażają wprost normy prawnej,
jednak za pośrednictwem reguł wykładni można na ich podstawie formułowad wzorce postępowania,
a nawet prawa podmiotowe. W Polsce uszczegółowienie zasad normotwórczych stosowane jest
często w rozdziale 2 i 3 konstytucji. Nie jest jednak tak, że te konstytucyjne normy, które wynikają z
zasad normotwórczych i zostały wyodrębnione w formie zwykłych przepisów konstytucyjnych
wyczerpują potencjał normatywny tychże zasad. Przykłady: art. 2 zasada paostwa prawa i
sprawiedliwości społecznej - uszczegółowieniem zasady z art.2 mogą byd art. 42 wyrażający nakaz

określoności przepisów prawa karnego. Następnie art. 88, wyrażający nakaz publikacji takich praw.
Zasada suwerenności narodu wyrażona w art.4 konstytucji, wyszczególniona jest w art. 58 (wolnośd
zrzeszania się), 50 (uprawnienie dostępu do władzy publicznej), art. 63 (prawo do petycji), art. 99
(wybory); art. 20 zasada społecznej gospodarki rynkowej, uszczegółowieniem jest art. 69 (troska
paostwa wobec osób niepełnosprawnych w sprawach ich przysposobienia społecznego), art. 71
(nakaz, aby polityka paostwa uwzględniała dobro rodziny).

Zasady quasi – normatywne są one adresowane wyłącznie do organów władzy, a możliwośd
egzekucji ich przestrzegania urzeczywistnia się poprzez kontrolę polityczną w wyborach.

1. Zasada paostwa prawa – zasada paostwa prawa została stworzona w II połowie XIX wieku w

Niemczech, wynikała ona z żądao politycznych środowisk liberalnych, że w paostwie rządzid
ma prawo, a nie człowiek. Polegało to na tym, że sprzeciwiano się w ten sposób praktykom
monarchii absolutnej, których istota zasadzała się na tym, ze monarcha i jego urzędnicy mogli
podejmowad decyzje arbitralnie i usprawiedliwiad je racją stanu. Liberalizm niemiecki w
tamtym okresie, nie zmierzał jednak do zlikwidowania monarchii absolutnej, ale wyłącznie do
ograniczenia jej władzy poprzez przepisy konstytucyjne. Mówiąc wprost, ambicje liberalizmu
ograniczały się do zabezpieczenia prawa do własności oraz wolności działalności
gospodarczej. Po zakooczeniu I wojny światowej, zasadę paostwa prawa połączono z
prymitywnie rozumianą demokracją jako rządy większości nad mniejszością. Warunkiem
uznania przepisów ustaw za ważne jest to, aby były one uchwalane przez parlament, który
pochodzi z demokratycznych wyborów. Obywatel ma obowiązek przestrzegania prawa, jeżeli
uchwalił to prawo przedstawiciel obywatela pochodzących w wyborów. Po zakooczeniu II
wojny światowej Niemcy nie odeszli od zasady paostwa prawa, ale postanowili udoskonalid ją
dodatkowymi założeniami.

Łatwiej podad cechy zasady paostwa prawa, niż odpowiedzied na pytanie, na czym ono polega.
Pierwsze cechy paostwa prawnego odnoszą się do zasad funkcjonowania organów władzy w
paostwie. Druga grupa właściwości dotyczy cech jakie powinny posiadad obowiązujące przepisy.
Trzecia grupa właściwości dotyczy konieczności istnienia w paostwie katalogu instytucji prawnych i
politycznych.

Ad.1 Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Władza może czynid tylko
to, a powinna czynid tylko to co prawo jej nakazuje. Natomiast obywatele mogą czynid wszystko to,
co nie jest zakazane przez prawo. (Ustrój komunistyczny miał – praworządnośd socjalistyczną).

Druga grupa właściwości paostwa prawnego dotyczy sprecyzowanych właściwości jakimi powinny
odznaczad się normy prawne, określając je sięgnięto do doktryny prawa, a konkretnie chodzi o
książkę Leona Fullera „Moralnośd prawa”.



Prawo powinno byd ogłaszane – nakaz publikacji prawa. Przejawia się charakter
normotwórczy. Art. 88 ust. 1.



Prawo wchodzi w życie po dochowaniu odpowiedniego vacatio legis. Prawo nie może byd
pułapką dla obywatela i nowe przepisy nie mogą przynosid obywatelom strat i uszczerbków.



Zakaz działania prawa z mocą wsteczną – art. 42 ust. 1 Konstytucji.



Nakaz określoności przepisu prawa – polega on na tym, że przepisy wyznaczające
obywatelom obowiązki powinny precyzyjnie wyznaczad sposób zachowania się obywatela, a

w przypadku wątpliwości co do interpretacji tych przepisów należy rozwiązywad je z korzyścią
dla człowieka, a nie dla władzy.



Prawo w swej treści powinno byd sprawiedliwe, oznacza to, że powinno w jak największym
stopniu urzeczywistniad wolności i prawa obywatela.

Kryterium

Paostwo prawa formalnie

Paostwo prawa materialnie

Źródło prawa

Prawem jest tylko to co zostało
wyraźnie napisane w tekście
prawnym.

Prawem jest nie tylko to co
zostało wyrażone w tekście
prawnym, ale także to co wynika
z

zasad

słuszności

sprawiedliwości (nie tylko prawo
pozytywne, ale także prawo
naturalne).

Utrata mocy przepisu

Przepis traci swoją moc, jeżeli
został derogowany lub przy
zastosowaniu reguł kolizyjnych.

Przepis traci moc nie tylko
poprzez derogacje lub reguły
kolizyjne, ale także wtedy jeśli
jego treśd jest sprzeczna z
prawem naturalnym.

Dopuszczalnośd

aktów

cywilnego nieposłuszeostwa

Akty

cywilnego

nieposłuszeostwa

są

bezwzględnie zakazane

Pod pewnymi warunkami, a
chodzi

tutaj

ochronę

demokratycznego

ustroju

paostwa, można stosowad akty
cywilnego nieposłuszeostwa.

2. Zasada sprawiedliwości społecznej – sprawiedliwośd społeczna odnosi się do oceny procesu

rozdziału dóbr ekonomicznych przez paostwo na rzecz obywateli. Istota sprawiedliwości
mieści się w pojęciu równości. Wyróżnia się dwa rodzaje równości, równośd matematyczną
oraz równośd geometryczną. Według równości matematycznej, każdy powinien otrzymywad
to samo i tyle samo. Natomiast równośd geometryczna zakłada, że dobra powinny byd
rozdzielane proporcjonalnie. Słabszy to znaczy gorzej sytuowany powinien otrzymywad
więcej dóbr i mniej obowiązków natomiast silniejszy powinien dostawad mniej dóbr i więcej
obowiązków. Przed zastosowaniem formuł równości geometrycznej wymaga się, aby
dokonad klasyfikacji ludzi według istotnego kryterium i dopiero przyznawad dobra
identycznie dla ludzi należących do tej samej grupy. Do lat 80 XX wieku popularne były
formuły sprawiedliwości społecznej na przykład od każdego wg jego zdolności, każdemu wg
jego pracy. Każdemu wg zasług.

Ć wiczenia 1 – 16 paz dziernik 2013

Prawa człowieka – uprawnienia moralne, które otrzymały status przepisów prawa i przysługują
każdemu w jego relacjach z aparatem władzy oraz innymi podmiotami prawa. Do połowy XX wieku
uznawano, że prawa jednostki oddziaływają tylko w przestrzeni wertykalnej, aktualnie twierdzi się, że
prawa jednostki oddziaływają także poziomo natomiast aparat paostwowy, to znaczy sądy oraz
organy ochrony prawnej stoją na straży ich przestrzegania.

Cechy praw człowieka:

1. Powszechnośd jest to postulat, który głosi, że każdy człowiek powinien posiadad ten sam,

identyczny katalog praw. Cechy człowieka nie mogą stanowid kryterium ograniczania
korzystania z jakiegokolwiek prawa, tymi cechami mogą byd płed, kolor skóry, pochodzenie
społeczne. Zaznaczyd jednak należy, że postulat powszechności praw człowieka odnosi się do
obszaru euroatlantyckiego.

2. Niezbywalnośd oznacza to, że człowiek nie może się zrzec przysługujących mu uprawnieo, ani

też władza paostwowa nie może człowieka tych uprawnieo na stałe pozbawid. Takie prawa
jak własnośd i obywatelstwo podlegają możliwości wyrzeczenia się ich w drodze oświadczenia
woli. Sądy mogą natomiast ograniczyd czasowo uprawnienia do korzystania z praw
politycznych (prawa wyborcze)

3. Przyrodzonośd prawa człowieka nie są przyznawane, ale uznawane przez paostwo. Jego

zadaniem jest odkryciem jak największej liczby praw oraz stworzenie mechanizmów
służących do ich ochrony. Prawa i wolności wynikają z ludzkiej godności, która jest cechą
każdego człowieka ma ona charakter trwały jest mu przypisana od urodzenia aż do śmierci i
pełni funkcje źródełka, z którego wynikają poszczególne wolności i prawa.

4. Absolutnośd prawna - dotyczy ona zagadnienia o ingerencje w zakres posiadanych wolności i

praw. Prawami, które nie mogą byd ograniczane nawet w minimalnym stopniu są: prawo do
życia, zakaz tortur, prawo do sądu oraz prawo do godności. Praw tych nie można ograniczad
nawet w czasie wojny. Pozostałe wolności i prawa nie są odporne na ingerencje, ale jeżeli już
do nich dochodzi to należy stosowad zasadę proporcjonalności. Określa ona te wartości
ustrojowe dla których ochrony można ograniczad przysługujące ludziom prawa. Są nimi:
bezpieczeostwo paostwa, porządek publiczny, zdrowie, moralnośd publiczna, ochrona
środowiska oraz ochrona wolności i praw osób trzecich. Ograniczenia wolności mogą powstad
jedynie w drodze ustawy, gdy ogranicza się wolności i prawa nie można naruszyd
minimalnego zakresu uprawnieo, które definiują ograniczane prawo.

Klasyfikacja praw człowieka

Wolności

Prawa

Charakteryzują się tym, że dla ich przestrzegania
wymaga się bierności ze strony władzy
publicznej. Na przykład: swoboda poruszania się,
wolnośd wyznania, wolnośd słowa, wolnośd
zrzeszania się, wolnośd zgromadzeo, zakaz pracy
przymusowej,

swoboda

działalności

gospodarczej

Uprawnienia

dla

których

przestrzegania

wymagana jest działalnośd organizatorska
paostwa. Przestrzeganie praw łączy się z
wydatkami budżetowymi. Na przykład: prawo do
sądu, wynagrodzenia za prace, prawo do urlopu.

Współcześnie stosuje się inny podział, mówi się o prawach: pierwszej, drugiej i trzeciej generacji.

Prawa I generacji, często określa się mianem praw podstawowych. Wynika to stąd, że wywodzą się
one z klasycznej myśli liberalizmu politycznego i są uznawane za minimum demokracji.



Wolności osobiste – prawo do życia, nietykalnośd osobista, nienaruszalnośd mieszkania



Wolności polityczne – udział w wyborach, prawo do zrzeszania się

Prawa II generacji



Socjalne



Ekonomiczne



Kulturalne – prawo do korzystania z dziedzictwa narodowego i dóbr kultury

Prawa III generacji, prawa wspólnotowe lub prawa zbiorowości:



Prawo do pokoju



Prawo do samostanowienia narodu



Prawa kulturalne i polityczne mniejszości narodowych

Prawa obywatelskie

Prawa człowieka

Pojęcie szersze od praw człowieka, ponieważ nie
wszystkie prawa przysługują cudzoziemcom,
których dotyczą jednak prawa człowieka. Dostęp
do służby publicznej, prawa wyborcze, prawo do
ochrony

dyplomatycznej,

inicjatywa

ustawodawcza. Obywatelstwo to węzeł prawny
łączący człowieka z paostwem, a treścią tego
węzła jest katalog wolności i praw oraz
obowiązków. Daniny publiczne: abonament
radiowo-telewizyjny, podatki.

---

Ć wiczenia 2 – 23 paz dziernik 2013

Systemy ochrony praw jednostki:

1. Uniwersalny system ochrony praw człowieka – sprawowany przez ONZ, istnieje od 1948 roku

– Powszechna deklaracja praw człowieka. Nie jest aktem, który ma moc prawną – na
podstawie przepisów zawartych w traktacie nie można dochodzid swoich praw od
poszczególnych paostw, jest to tylko zestaw zaleceo. W roku 1966 roku na sesji zgromadzenia
ogólnego w Nowym Yorku uchwalono pakty praw człowieka – pakt praw politycznych
osobistych, socjalnych i ekonomicznych. W roku 1976 Polska przystąpiła do tych aktów,
jednak nie zgodziła się co do całości, stosowanie od 1978 roku. Tylko pakt praw osobistych i
politycznych podlega ochronie ze strony kompletu praw człowieka.

2. System regionalny – sprawowany przez Radę Europy (powołana w Londynie w 1949 roku),

Europejska Konwencja Praw Człowieka, dała możliwośd przystąpienia do niej wszystkich
krajów, nie tylko europejskich. Wymagane jest jednak przystąpienie do Rady Europy, Polska
przystąpiła dopiero w1991 roku, ponieważ wcześniej nie spełniała dwóch warunków
dopuszczenia do rady. Europejską konwencje podpisuje się w całości i nie można robid w niej
wyłączenia. Europejska Karta społeczna z 1993 roku i zmodyfikowana europejska karta
społeczna 1996 rok, nie mają charakteru w pełni normatywnego, istnieje tylko mechanizm
oceny w jakim zakresie paostwo przestrzega praw społecznych – Komitet Praw społecznych
zajmuje się wydawaniem tej oceny.

3. Krajowy system ochrony praw człowieka – w ramach krajowego systemu prawa mamy

zapisane w Konstytucji. Polska nie podpisała Karty Praw podstawowych UE.

Prawa absolutne – to takie, które nie mogą byd ograniczane w imię zasady proporcjonalności, zalicza
się do nich: prawo do życia, zakaz tortur, prawo do sądu, prawo do godności, prawo do petycji. Jeżeli
mówimy, że odporne na proporcjonalnośd jest prawo do sądu, nie oznacza to, że zawsze będziemy
mieli do czynienia z dwuinstancyjnością, w czasie wojny może zostad to ograniczone, jednak sama
instytucja pozostaje niezależna i niewzruszalna.

Partia polityczna jest dobrowolną organizacją, występującą pod określoną nazwą,
stawiającą sobie za cel udział w życiu publicznym poprzez wywieranie metodami
demokratycznymi wpływu na kształtowanie polityki paostwa lub sprawowanie
władzy publicznej. Wyłącznie obywatel polski może utworzyd i byd członkiem partii politycznej.
Przynależnośd do partii jest dobrowolna i nie może istnied zakaz, ani nakaz wstąpienia do niej.

Apartyjnośd – brak przynależności do partii ze względu na wykonywany zawód: sędziowie,
policjancie, funkcjonariusze straży granicznej, urzędnicy korpusu służby cywilnej, straż pożarna,
żołnierze zawodowi, rzecznik praw człowieka, rzecznik praw dziecka, celnicy, księża.

Istotą każdej partii politycznej jest to, że powinna uczestniczyd w życiu politycznym: brad udział w
wyborach.

Art.13 Konstytucji.

Tworzenie partii politycznych:

1. Tryb rejestrowy – dokonywanie wpisu do rejestru do wpisu prowadzonego przez

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Podobna procedura jest w przypadku związków
wyznaniowych. Nie funkcjonuje w Polsce, uznawany za niedemokratyczny.

2. Tryb koncesyjny – decyduje parlament w formie uchwały.
3. Tryb ewidencyjny – wpis do ewidencji prowadzonej przez sąd. Wymagane są trzy osoby,

które utworzą komitet. Musi on kreślid program, statut, nazwę, logo oraz zebrad 1000
ważnych podpisów. Poparcie partii wpisem, nie znaczy, że się przystępuje do niej.

Prawo o zgromadzeniach na następne – dwiczenia.

Wykład 3

Teoria sprawiedliwości Johna Rollsa

Podstawą praw teorii sprawiedliwości Rollsa jest przyjęcie zasady bezstronności, jako paradygmatu
dla uzasadnienia nowoczesnych metod pojmowania sprawiedliwości. Zasada bezstronności została w
teorii Rollsa przeciwstawiona koncepcji utylitaryzmu oraz jednemu z jego odłamów, czyli
konsekwencjalizmu. Istota utylitaryzmu polega na tym, że moralnie słuszne uznaje się tylko takie
rozwiązania prawne, które maksymalizują w jak największym stopniu, korzyści jak największych
interesów ludzkich. O ile utylitaryzm opiera się na zasadzie maksimum rozumianej jako ustawiczne
pomnażanie szans na największe korzyści, to bezstronnośd przyjmuje za swoją zasadę regułę
minimaxu. Domaga się ona, aby dokonując wyboru dla alternatywnych rozwiązao zastosowad tylko

ten, który w dalszej perspektywie zniweluje negatywne skutki dokonanych wcześniej wyborów. W
uproszczeniu więc można stwierdzid, że reguła minimaxu opiera się na racjonalności w sensie
przewidywania ewentualnych skutków, które mogą okazad się niekorzystne.

Utylitaryzm (łacioskie utilis – użyteczny) – postawa zwana też filozofią zdrowego rozsądku, kierunek
etyki zapoczątkowany w XVIII wieku, według którego najwyższym dobrem jest pożytek jednostki lub
społeczeostwa, a celem wszelkiego działania powinno byd „największe szczęście największej liczby
ludzi".
Programem utylitarystów jest próba obiektywnego ustalenia zasad działao przynoszących pozytywne
i negatywne efekty. Podstawowym kryterium rozróżniania działao pozytywnych i negatywnych stała
się dla utylitarystów zasada użyteczności. Głosi ona, że postępowanie jest słuszne, jeśli prowadzi do
uzyskania jak największej ilości szczęścia i jak najmniejszej ilości nieszczęścia, przy czym dla różnych
odłamów utylitaryzmu samo pojęcie szczęścia było różnie pojmowane przez różnych przedstawicieli
tego kierunku filozofii, co prowadziło często do skrajnie różnych wniosków praktycznych. Wielu
utylitarystów podkreśla wagę efektów postępowania. Ich zdaniem, intencja czynu nie ma większego
znaczenia etycznego – ważne jest tylko, czy daje on więcej efektów korzystnych czy szkodliwych.

Na podstawie przyjęcia reguły minimaxu , Rolls skonstruował koncepcje zasłony niewiedzy.
Charakteryzuje się on tym, że istnieje grupa osób, która ma rozpocząd życie w paostwie
konstytucyjnym. Osoby te posiadają wiedzę na temat realiów życia społecznego w paostwie, to
znaczy wiedzą o bezrobociu, nawracających kryzysach oraz problemach wynikających z realizacji
zadao paostwa wobec obywatela. Mimo, że osoby mają wiedze na temat otoczenia w jakim będą żyd,
to jednak nie wiedzą czy urodzą się w rodzinie zamożnej czy biednej oraz jakie zdrowie będzie im
służyd, jeżeli te osoby będzie charakteryzowała racjonalnośd w wyborze to dla paostwa
konstytucyjnego zastosują następujące zasady.

1. Każdy powinien posiadad ten sam identyczny katalog wolności osobistych i politycznych.
2. Wszelkie nierówności społeczne powinny spełniad trzy warunki



Powinny byd najbardziej korzystne dla ludzi znajdujących się w najgorszej sytuacji
życiowej



Powinny byd związane z dostępem do urzędów publicznych oraz szanowanych
zawodów zgodnie z równością szans.



Nierówności te powinny byd zgodne z regułą sprawiedliwego oszczędzania dóbr dla
przyszłych pokoleo.

Libertariaoska teoria sprawiedliwości.

Podstawą neoliberalizmu jest założenie o doskonałości paostwa minimalnego. Istota tego modelu
polega na tym, że władza posiada tylko dwa zadania. Pierwsze zadanie ma utrzymywad sądy, a drugie
utrzymywad wojsko, więzienia i policje. Oznacza to, że władza nie może narzucad na obywateli
nadmiernych podatków. Neoliberalizm znalazł swoje podstawy w latach 30 XX wieku, kiedy Rant
wydała książkę zatytułowaną „Źródło”. Podzieliła ona obywateli na dwie kategorie. Pierwszą
kategoria są przedsiębiorcy i zaliczyła do nich te osoby, które są zdolne wyłącznie własną pracą
zapewnid dobrobyt sobie i rodzinie. Drugą grupą obywateli są osoby niezaradne nazywane trutniami,
które żyją ze środków pomocy paostwa i nie są w stanie nawet, gdy pracują zapewnid sobie
godziwych warunków życiowych. Utrzymują te założenie podał następujące zasady sprawiedliwości
społecznej.

1. Do władania dobrem uprawniony jest tylko ten, który nabył to dobro zgodnie z regułą

pierwotnego zawłaszczenia.

2. Do władania dobrem uprawniony jest tylko ten, który nabył to dobro zgodnie z regułą

sprawiedliwego transferu. (Umowa sprzedaży, darowizna lub dziedziczenie)

3. Nikt nie jest uprawniony do władania dobrem, jeśli nie nabył tego dobra zgodnie z zasadą

jeden lub dwa.

„Człowiek jest wart tyle, ile ktoś jest zdolny za niego zapłacid”

Ć wiczenia – 30 paz dziernik 2013r.

Zgromadzenie – grupa co najmniej 15 osób w jednym miejscu i czasie spotyka się jednego z dwóch
celów: przeprowadzenie wspólnych obrad lub wyrażenie stanowiska w określonej sprawie. Powinno
się odbywad w miejscu publicznym. Zgromadzenie traktujemy je jako wolnośd, ponieważ nie prosimy
o zgodę organu, lecz informujemy o dawnym działaniu. Organizatorem mogą byd: osoba fizyczna,
osoba prawna, stowarzyszenie lub organizacja społeczna.

Zgromadzenia:



Zamknięte – uczestnicy otrzymują zaproszenia do zgromadzenia



Otwarte – może w nim brad udział nieoznaczona imiennie grupa osób

Przepisy ustawy nie dotyczą zgromadzeo:



1) organizowanych przez organy paostwa lub organy samorządu terytorialnego;



2) odbywanych w ramach działalności Kościoła Katolickiego, innych kościo-łów oraz związków
wyznaniowych

Uczestnicy nie mogą mied przy sobie broni, materiałów wybuchowych lub innych niebezpiecznych
narzędzi.

Radiofonia i telewizja, prawo prasowe.

Wykład – 04 listopad 2013

Waltzer krytykuje wzorcowane teorie sprawiedliwości z tego powodu, że po pierwsze są one
kreowane abstrakcyjnie w oderwaniu od realiów życia społecznego danego paostwa. Po drugie każda
wspólnota posiada specyficzne tylko dla siebie niektóre wzorce kulturowe, co powoduje, że nie
wszystkie dobra, które podlegają dystrybucji posiadają to samo znaczenie społeczne w sensie potrzeb
oraz tego jak mają byd zaspokojone przez paostwo. Dla przykładu inne znaczenie społeczne ma
wolnośc w krajach europejskich, a inne w krajach muzułmaoskich. Inne znaczenie ma dostęp do
żwyności w krajach Afryki, a inne w paostwach europejskich. Po trzecie Waltzer uważa, że
sprowadzenie zasad dystrybucji do co najwyżej trzech zasad spłaszcza jej znaczenie w zderzeniu ze
wszystkimi dziedzinami życia do których można odnosid pojęcie sprawiedliwości. Krytykuje liberalne i

neoliberalne podejście w ten sposób, że opieranie się na utylitaryzmie bądź bezstronności jest
uprawianiem filozofii prawa w ten sposób jakby twórca tych zasad wyszedł ze środowiska w którym
żyje, wspiął się na górę jak Mojżesz i przyniósł 10 przykazao. Jego zdaniem jest to realne tylko w
dziedzinie moralności i zdarzyło się raz mając na uwadze kulturę judeo – chrześcijaoską. Waltzer
uważa, że mówiąc o sprawiedliwości w paostwie tak jak zrobił to on, należy pozostad w swojej jaskini
i mocno stąpad po ziemi interpretując znaczenie otaczającego nas świata jako odpowiedź na deficyt
tych dóbr, które warunkują wolnośd człowieka oraz jego dobrobyt. Zamiast traktowad wartości
uniwersalistycznie proponuje rozważad to pojęcie w kategorii sfer życia paostwowego i społecznego.
W każdej z tych sfer obowiązują często inne zasady, które odpowiadają kryterium słuszności.

1. Sfera bezpieczeostwa i dobrobytu – zasada jaka powinna tu obowiązywad brzmi od każdego

w zależności od jego zdolności, każdemu stosownie do jego rozpoznawalnych społecznie
potrzeb. W ko..? wersji sprawiedliwości istnieje hierarchizacja dóbr, które powinny byd
zabezpieczone obywatelowi w większym lub mniejszym zakresie albo w pierwszej kolejności.
Paostwo powinno ustalid ranking dóbr , które zasługują na interwencjonizm paostwowy, aby
je zabezpieczyd lub dad ludziom możliwośd nabywania tych dóbr tak jak czynią to
neoliberałowie w sprawiedliwości Nozika(?).

2. Sfera pieniędzy i towarów – w każdym społeczeostwie istnieją i będą istnied dysproporcje

pod względem dochodów i posiadanego majątku. Różnice te nie mogą jednak wpływad na
realne nierówności pomiędzy ludźmi w ich traktowaniu przez władze publiczne i nie mogą
byd związane z dostępem do wolności politycznych.

3. Sfera dostępu do urzędów oraz rynku pracy – sprawiedliwym jest, aby o dostępie do urzędów

publicznych decydowały kwalifikacje, a nie pochodzenie społeczne, co najważniejsze paostwo
powinno się troszczyd, aby na całym jego obszarze obowiązywały te same standardy i jakośd
kształcenia.

4. Sfera pracy – wynagrodzenia powinny byd proporcjonalne do włożonego w nią wysiłku w

powiązaniu z popytem rynkowym na wyprodukowane towary i usługi.

5. Sfera wolnego czasu – wolny czas, który oznacza nic innego jak wypoczynek nie jest

antynomia każdej aktywności umysłowej lub fizycznej, lecz takiej aktywności jaką
wykonujemy z konieczności. Tą okolicznością mogą byd polecenia przełożonych w zakładzie
pracy oraz obowiązki wynikające z prawa rodzinnego.

6. Sfera edukacji – dla Waltzera szkolnictwo powinno byd bezpłatne i dotyczy każdego stopnia

nauki, a dodatkowo zadaniem każdej edukacji jest wszczepianie ludziom cnót obywatelskich

7. Sfera miłości – nie podlega zasadom dystrybucji, nie jest częścią etyki normatywnej, bo z

natury należy do metafizyki.

8. Sfera miłosierdzia – miłosierdzie jest zaprzeczeniem sprawiedliwości w tym sensie, że zawsze

i bezwarunkowo nakazuje, aby nieśd pomoc drugiej osobie. W pojęciu sprawiedliwości w
rozumieniu dobra, nie tyle decyduje położenie człowieka, ale także jego postawa
obywatelska.

9. Sfera szacunku – wyróżniamy dwa rodzaje godnośd i poczucie własnej wartości. Godnośd

przynależy każdemu, a poczucie własnej wartości jest zależne od stosunku społeczeostwa lub
wspólnoty w jakiej żyje.

10. Sfera władzy politycznej – władza w paostwie nie może byd narzędziem ujarzmiania

jednostek do własnych celów. Paostwo powinno szanowad podmiotowośd każdej osoby,
wykazywad wrażliwośd na jej potrzeby i nie podporządkowywad swojej polityki tylko w razie

ewentualnych zysków budżetowych. Paostwo nie może poprzez prawo narzucad moralnych
wzorców wychowywania dzieci. Sprawowanie urzędu paostwowego lub publicznego nie
może byd instrumentem do faworyzowania ludzi ze swojej rodziny lub najbliższego otoczenia.
Równe wolności i prawa nie mogą zależed od pochodzenia etnicznego, wyznawanej religii lub
płci, bądź z innego tytułu. Paostwo nie może narzucad jednej paostwowej religii lub
światopoglądu politycznego. Wolnośd słowa i wolnośd stowarzyszania się powinny byd
traktowane jako prawa absolutne, gdy nie istnieje zagrożenie bezpieczeostwa paostwa.

Prawo do oporu

Po raz pierwszy prawo do oporu zostało usankcjonowane prawnie w wielkiej karcie swobód – Jana
Bez Ziemi w 1215. Pierwszą rozwinięta teoretycznie prawa do oporu były tezy niemieckiego filozofa
Altusa na przełomie XVI i XVII wieku. Stwierdził on, że prawo do oporu jest wyjątkowo instytucją
służącą do przywrócenia praworządności i można ją zastosowad jeżeli bezprawie władcy
charakteryzuje się następującymi cechami:

1. Bezprawie ma charakter notoryjny.
2. Bezprawie ma charakter uporczywy – władca postępuje tak samo mimo, że otrzymuje

sygnały, że obywatele już dłużej nie wytrzymają.

3. Bezprawie wywołuje nieodwracalne negatywne skutki społeczne i może doprowadzid do

rozbicia terytorialnego paostwa.

Dopiero w XX wieku przypomniano sobie o prawie do oporu pozytywizując to prawo w konstytucjach
paostw składowych Niemiec. W 50 roku zapewniono prawo do oporu obywatelom Bremy, a w roku
54 mieszkaocom Berlina Zachodniego. Na szczeblu ogólnokrajowym prawo do oporu w Niemczech
zostało przypomniane w roku 1956, gdy niemiecki sąd konstytucyjny wydał wyrok o delegalizacji
komunistycznej partii Niemiec. Do konstytucji niemieckiej wprowadzono w roku 1958, zapisując he w
wart 20 ust. 4 obok zasad paostw prawa, paostwa socjalnego i paostwa federalnego. Nadaje on
każdemu obywatelowi uprawnienie do przeciwstawienia się każdemu zdarzeniu, które
ukierunkowane jest na obalenie podstawowych zasad porządku konstytucyjnego Niemiec.
Wskazówki jakimi należy się kierowad podejmując prawo do oporu:

1. Należy rozważyd czy podjęty opór obywatelski nie przyniesie więcej strat niż pozostawanie

biernym na bezprawie władzy. Oznacza to, że prawo do oporu nie może byd argumentem do
wojny domowej lub rozlewu krwi.

2. Należy zważyd, czy wykorzystano już wszystkie demokratyczne instytucje, które służą do

odsunięcia od władzy osób szanujących bezprawie.

3. Prawo do oporu nie jest ukierunkowane na zmiany istniejącego ustroju paostwa, można je

stosowad tylko wtedy, aby ten ustrój przywrócid.

Cywilne nieposłuszeostwo, a prawo do oporu.

1. Prawo do oporu jest uprawnieniem zbiorowym.
2. Nie wyklucza ono ewentualności użycia siły i ma za zadanie doprowadzenie do egzekucji

obowiązującego prawa

3. Cywilne nieposłuszeostwo jest stosowane jednostkowo, nie może byd wykorzystywane przez

użycie siły i stosowanie go jest odpowiedzią nie tyle na łamanie prawa przez władzę, ale jest
znakiem protestu przeciwko niesprawiedliwemu prawu.

Zasada społecznej gospodarki rynkowej

Konstytucja gospodarcza to taka, w której znajdziemy co najmniej jeden przepis określający charakter
gospodarki w paostwie. Istnieją trzy modele ustroju gospodarczego są nimi:

1. Ustrój gospodarki centralnie planowanej
2. Ustrój kapitalistyczny
3. Ustrój oparty na założeniach kapitalizmu społecznego

Pytanie:

Kapitalizm neoliberalny

Gospodarka
centralnie planowana

Kapitalizm społeczny

Wolnośd

Istnieje pełna wolnośd

Brak wolności

Wolnośd

sprawiedliwości
społecznej

Równośd

Brak równości

Istnieje pełna równośd Równośd

sprawiedliwości
społecznej

Rola paostwa
w

życiu

gospodarczym

Paostwo jest stróżem nocnym.
Nie może ingerowad w ład
społeczny i gospodarczy oraz
zarządzad procesami produkcji.

Paostwo definiuje ład
społeczny

gospodarczy

oraz

steruje

procesami

produkcji

Paostwo ogranicza się
do zdefiniowania ładu
gospodarczego.

Zakres
ingerencji
paostwa

życie
gospodarcze

Paostwo nie może prowadzid
działalności gospodarczej.

Paostwo

posiada

monopol

prowadzenie
działalności
gospodarczej i istnieje
społeczna

własnośd

środków produkcji.

Podstawa gospodarki
jest

własnośd

prywatna,

paostwo

może ingerowad w
życie

gospodarcze

subsydiarnie

względu na ważny
interes społeczny.

Ć wiczenia - 6 listopad 2013

Wolnośd słowa – prawo człowieka pierwszej generacji, dające możliwośd swobodnego wyrażania
poglądów, opinii oraz przekazywania i dostępu do informacji. Prawo wyrażania poglądów i opinii
dotyczy zjawisk, zdarzeo społecznych, sytuacji politycznej, utworów, artystów, osób publicznych oraz
innych osób o ile wypowiedziane oceny są zgodne z prawdą to znaczy mają pokrycie w faktach, nie
oczerniają innych osób i nie naruszają prawa do prywatności.

Pochodne prawa do wolności słowa:

1. Prawo do publikowania wyników badao naukowych
2. Prawo dostępu do informacji publicznej – jest instrumentem do realizacji wolności słowa

Prawo do wolności słowa ma wymiar osobisty, jeżeli dotyczy pojedynczego człowieka, a także wymiar
instytucjonalny przejawiający się w uznaniu wolności prasy i innych środków społecznego przekazu.
Środki społecznego przekazu to inne niż dzienniki i czasopisma środki prasowe. Ustawą szczególną
jest o radiofonii i telewizji w stosunku do ustawy o prawie prasowym, natomiast, gdy dojdzie do

złamania prawa do wolności słowa podczas audycji radiowej, wtedy mamy do czynienia z prawem
prasowym.

2. Programy i inne usługi publicznej radiofonii i telewizji powinny:
1)

kierowad się odpowiedzialnością za słowo i dbad o dobre imię publicznej radiofonii i telewizji;

rzetelnie ukazywad całą różnorodnośd wydarzeo i zjawisk w kraju i za granicą;

sprzyjad swobodnemu kształtowaniu się poglądów obywateli oraz formowaniu się opinii

publicznej;
4)

umożliwiad obywatelom i ich organizacjom uczestniczenie w życiu publicznym poprzez

prezentowanie zróżnicowanych poglądów i stanowisk oraz wykonywanie prawa do kontroli i krytyki
społecznej;
5)

służyd rozwojowi kultury, nauki i oświaty, ze szczególnym uwzględnieniem polskiego dorobku

intelektualnego i artystycznego;
6)

respektowad chrześcijaoski system wartości, za podstawę przyjmując uniwersalne zasady

etyki;
7)

służyd umacnianiu rodziny;

7a)

służyd kształtowaniu postaw prozdrowotnych;

7b)

służyd propagowaniu i upowszechnianiu sportu;

służyd zwalczaniu patologii społecznych;

(uchylony);

10)

służyd edukacji medialnej.

Misja telewizji publicznej realizowana jest przez programy. Telewizja, która rozsiewa sygnał do co
najwyżej do 250 odbiorców może funkcjonowad bez koncesji.

Art. 35. 1. Koncesja może byd udzielona osobie fizycznej, posiadającej obywatelstwo polskie i stałe
miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, osobie prawnej lub osobowej spółce
handlowej, które mają siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Koncesja dla spółki z udziałem osób zagranicznych może byd udzielona, jeżeli:
1)

udział kapitałowy osób zagranicznych w spółce lub udział osób zagranicznych w kapitale

zakładowym spółki nie przekracza 49%;
2)

umowa lub statut spółki przewidują, że:

osobami uprawnionymi do reprezentowania lub prowadzenia spraw spółki albo członkami

zarządu spółki będą w większości osoby posiadające obywatelstwo polskie i stałe miejsce
zamieszkania w Polsce,
b)

w zgromadzeniu wspólników lub w walnym zgromadzeniu udział głosów osób zagranicznych i

spółek zależnych, w rozumieniu Kodeksu spółek handlowych, od osób zagranicznych nie może
przekroczyd 49%,
c)

osoby zagraniczne nie mogą dysponowad bezpośrednio lub pośrednio większością

przekraczającą 49% głosów w osobowej spółce handlowej,
d)

członkami rady nadzorczej spółki będą w większości osoby posiadające obywatelstwo polskie

i stałe miejsce zamieszkania w Polsce.
3. Koncesja może byd również udzielona:
1)

osobie zagranicznej lub

spółce zależnej, w rozumieniu Kodeksu spółek handlowych, od osoby zagranicznej

- których siedziba lub stałe miejsce zamieszkania znajduje się w paostwie członkowskim
Europejskiego Obszaru Gospodarczego - bez stosowania ograniczeo zawartych w ust. 2.

Nadawca społeczny nie uiszcza opłat koncesyjnych.

Art. 39b. 1. O uznanie za nadawcę społecznego może do Krajowej Rady wystąpid:
1)

stowarzyszenie w ramach realizacji celów statutowych;

fundacja w ramach realizacji celów statutowych;

kościelna lub wyznaniowa osoba prawna kościoła lub związku wyznaniowego o uregulowanej

w ustawie sytuacji prawnej.
2. Nadawca społeczny jest zwolniony z opłat za udzielenie lub zmianę koncesji.

Rozgłośnie o charakterze społecznym nie może mied programów z lokowanie produktu. W
momencie, kiedy ktoś nie otrzymał koncesji na rozsiewanie sygnału, może nadawad program, ale
wyłącznie drogą satelitarną, ale nadajnik oraz znaczna częśd audycji muszą pochodzid spoza granic
paostwa.

Ć wiczenia – 13 listopad 2013 r.

Wolnośd słowa - ludzie wyrażają swoje przekonania poprzez głoszenie opinii.

Prasa art. 7, aby uznad coś za prasę należy spełnid wszystkie trzy przesłanki. Internet nie jest prasą.

Dziennikiem jest ogólnoinformacyjny druk periodyczny lub przekaz za pomocą dźwięku oraz dźwięku
i obrazu, ukazujący się częściej niż raz w tygodniu.

W materiałach prasowych nie można przekazywad nieprawdy, nie wolno znieważad ludzi.

Art. 20.

1. Wydawanie dziennika lub czasopisma wymaga rejestracji w sądzie wojewódzkim właściwym

miejscowo dla siedziby wydawcy, zwanym dalej "organem rejestracyjnym". Do postępowania
w tych sprawach stosuje się przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu
nieprocesowym, ze zmianami wynikającymi z niniejszej ustawy.

Dziennikarzem jest osoba zajmująca się redagowaniem, tworzeniem lub przygotowywaniem
materiałów prasowych, pozostająca w stosunku pracy z redakcją albo zajmująca się taką działalnością
na rzecz i z upoważnienia redakcji. Dziennikarzem nie jest osoba, która posiada wykształcenie w tym
kierunku, lecz nie pozostaje w stosunku pracy lub współpracy z redakcją.

Na nast. Prawo do petycji i prawo do sądu. Kwietniowe orzeczenie o legalności tworzenia i likwidacji
rejonów sądowych.

Wykład – 18 listopad 2013

Rozwinięcie koncepcji paostwa, które oparło ustrój paostwa *..+ neoliberałowie *..+ i Ludwik Eckhart.
Stworzyli oni trzy kierunki, które miały doprowadzid do osiągnięcia bezpieczeostwa socjalnego
pracowników, a tym samym uczynienie realnym korzystania z wolności człowieka. Podstawą dla
społecznego kapitalizmu jest odrzucenie pojęcia człowieka produktywnego, który jest ideałem dla
poglądów neoliberalnych. Niemcy uznali, że określenie człowiek produktywny wypacza charakter
pracy, a to z tego powodu, że ludzie pracy najemnej traktowani są jako ci, o których uprawnienia
paostwo nie powinno zabiegad. W społecznej gospodarce rynkowej pojęcie pracownika obejmuje

wszystkie osoby zarówno tych, którzy prowadzą przedsiębiorstwo, dlatego, że faktycznie pracują i nie
są feudałami, jak i również ludzi, którzy świadczą pracę. Najistotniejszy element związany z pracą
dotyczy wynagrodzenia, jego wysokośd jest zależna od trzech kryteriów, to znaczy od: wysiłku jaki
wkłada pracownik, jakości pracy, funkcji społecznej świadczonej pracy. Ostatnie kryterium oznacza
poziom kwalifikacji pracownika oraz tego jak ta praca jest ważna dla postępu społeczeostwa i
paostwa. Zdaniem ordoliberałów o sile gospodarki każdego kraju decydują następujące czynniki:

1. Siła waluty – chodzi tutaj o to, aby paostwo prowadziło taka politykę, aby inflacja była jak

najmniejsza. Mała inflacja oznacza następujące korzyści: po pierwsze zachęca się ludzi do
oszczędzania, przedsiębiorcy mogą zaciągad tanie kredyty na rozwijanie produkcji, waluta
kraju staje się przedmiotem wymiany handlowej na rynkach zagranicznych. W ten sposób
kraj zyskuje zaufanie ekonomiczne i przyciąga do inwestycji lub do lokowania oszczędności
kapitał zagraniczny.

2. Konkurencyjnośd gospodarki – gospodarka jest silna nie wtedy, gdy osiąga minimalny wzrost

PKB, ale wówczas, gdy jest w stanie przetrwad kryzys ekonomiczny na rynkach
międzynarodowych, a ponad to, gdy wygrywa z przedsiębiorstwami zagranicznymi w
sprawach technologii przemysłowej i usług. Dodatkowo każda gospodarka powinna tak
racjonalizowad sektory przychodów, aby kryzys w jednej branży nie doprowadził do zapaści
ekonomicznej paostwa i wzrostu bezrobocia. Cel o atrakcyjności gospodarki może byd
osiągnięty także poprzez interwencjonizm paostwa. Paostwo powinno jednak interweniowad,
tylko w te branże gospodarki, które są niedoinwestowane przez kapitał gospodarki.

3. Paostwo powinno utrzymywad jak najniższy poziom bezrobocia, dlatego że jego skutki są

bardzo kosztowne dla następnych pokoleo. Nawet kosztem zmniejszenia wynagrodzeo
opłaca się utrzymywad więcej miejsc pracy, dlatego że ludzie zarabiają na swoje emerytury i
partycypują w kosztach opieki zdrowotnej. Wysokie bezrobocie skutkuje tym, że paostwo nie
będzie mogło zostawid ludzi bez emerytur samotnie i dopiero wtedy dojdzie do
niesprawiedliwej redystrybucji w postaci świadczeo pomocy społecznej.

Polski model społecznej gospodarki rynkowej opiera się na trzech filarach: swobodzie działalności
gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych.
Dodatkowo ustrój gospodarczy uzupełnia artykuł 23, regulując ustrój rolny w Polsce. Przyznanie
każdemu uprawnienia do prowadzenia działalności gospodarczej nie ma charakteru absolutnego i
podlega ograniczeniom ze względu na art. 31 ust. 3 Konstytucji. Oznacza to, że ludzie posiadają co
prawda możliwośd rejestrowania każdego typu działalności, jednak niektóre jej rodzaje muszą byd
prowadzone w ściśle określonych formach prawnych albo po uzyskaniu szczególnych uprawnieo lub
koncesji. Chodzi tutaj szczególnie o te typy działalności gospodarczej, które są wrażliwe z punktu
widzenia interesów ludzi oraz ich praw konsumenckich.

Zakłada się, że dominująca formą dysponowania środkami produkcji jest własnośd prywatna.
Wyróżnia się dwa typy własności: własnośd publiczną i własnośd prywatną. W ramach własności
publicznej mówi się o własności skarbu paostwa oraz o własności samorządowej. Paostwo może
ingerowad w życie gospodarcze tylko i wyłącznie na zasadzie art. 22, oznacza to, że każda aktywnośd
paostwa jako podmiotu gospodarczego jest równoznaczna z ograniczaniem wolności gospodarczej
podmiotów prywatnych. Mając to na uwadze, ingerencja paostwa jako podmiotu gospodarczego
powinna mied charakter wyjątkowy usprawiedliwiony nie tylko ochroną wolności praw człowieka, ale
przede wszystkim powinna byd uzasadniona ważnym interesem publicznym.

Interes publiczny – nie jest tożsamy z pojęciem interesu narodowego, który oznacza uwzględnianie
pragnieo i praw wszystkich bez wyjątku obywateli, ani też nie może byd utożsamiany z interesem
partykularnym władzy paostwowej lub jednej tylko grupy społecznej. To znaczy, albo pracodawców
albo pracowników albo bezrobotnych. Interes publiczny to uwzględnienie kondycji społecznej i
ekonomicznej wszystkich grup społecznych w sytuacji kryzysu w sensie zaspokajania potrzeb w
ramach kooperacji między tymi grupami społecznymi, a także dążenie do postępu społecznego w
porównaniu do krajów o wysokim poziomie bogactwa i rozwoju. Artykuł 22 jest cząstką zasady
subsydiarności, która nakazuje paostwu podejmowanie interwencji tam, gdzie podmioty
nieskojarzone z władzą publiczną nie są w stanie zagwarantowad sobie dóbr dla podstawowych
potrzeb, a długotrwała praktyka ekonomiczna prowadzi do recesji ekonomicznej oraz do ubożenia
obywateli. Jeżeli już paostwo decyduje się na prowadzenie działalności gospodarczej powinno to
czynid w formie spółki z większościowym wkładem kapitałowym ministerstwa skarbu.

Dialog i współpraca partnerów społecznych dotyczy tych podmiotów, które powiązane są ze sobą
zależnościami kontaktów o pracę. Partnerem społecznym są więc pracodawcy i pracownicy paostwo
lub organ władzy publicznej nie mogą byd zaliczone do kategorii partnerów gospodarczych w życiu
społecznym. Mówiąc o solidarności partnerów społecznych ustrojodawca sygnalizuje im, aby
równorzędnie rozkładali między sobą obciążenia w sytuacjach kryzysowych oraz, aby na zasadzie
zasługi rozkładali między sobą wszelkie korzyści wynikające z wysokiej koniunktury ekonomicznej.

Ć wiczenia – 20 listopada 2013

Prawo do sądu to wolnośd, której istota polega na tym, że każdy posiada prawo do sprawiedliwej
procedury, która ukierunkowana jest na ochronę wolności praw człowieka przed niezawisłym i
niezależnym sądem reprezentującym paostwo i utworzonym na podstawie ustawy. W węższym
aspekcie prawo do sądu polega na tym, że człowiek posiada roszczenie do rozpatrzenia sprawy bez
nieuzasadnionej zwłoki.

W prawie do sądu istotne jest określenie struktury organizacyjnej sądu oraz statusu uprawnieo
strony w toczącym się postępowaniu. Sądy w paostwie demokratycznym, a także w Polsce są
bezpośrednią emanacją paostwa. Mogą byd utworzone tylko i wyłącznie na podstawie ustawy mówi
o tym art. 176 Konstytucji i art. 10 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Warto wziąd pod uwagę
art. 77 Konstytucji, który wskazuje negatywny aspekt mówiący, że nie można nikomu blokowad drogi
sądowej. W sądach istnieje określona droga instancyjna, postępowanie jest tylko dwuinstancyjne w
przypadku żołnierza, który ma co najmniej drogę żołnierza. Skarga kasacyjna ma na celu zbadanie, czy
były zapewnione rzetelne warunki podczas prowadzenia procesu. We wniosku kasacyjnym nie można
złożyd kasacji na wysokośd wyroku, ale jedynie na uchybienia związane z warunkami określającymi
sprawiedliwy proces. Na przykład: sąd nie rozpoznał wszystkich dowodów, orzekał sędzia podlegający
wyłączeniu.

Obecnie struktura sądów: I instancja – sądy rejonowe, wyżej – sądu okręgowe, sądy apelacyjne, Sąd
Najwyższy. Gwarancje niezawisłości: nieusuwalnośd sędziego (sędzia uzyskuje mianowanie na czas
nieoznaczony, nie można bez zgody przenosid do innych okręgów sądowych – wyjątek w przypadku
organizacji sądu. W przypadku dalszego braku zgody, sędzia przechodzi w stan spoczynku),
niezależnośd materialna sędziego, bezpartyjnośd sędziego, immunitet formalny, iudex suspectus

(sędzia wątpliwy – łączy go z uczestnikami więź o charakterze faktycznym lub emocjonalnym), iudex
inhabilis (gdy jest powiązany z uczestnikiem więzami pokrewieostwa lub powinowactwa. Wyłączenie
takiego sędziego z toczącego się postępowania następuje z mocy ustawy, a udział w postępowaniu
wyłączonego na tej podstawie sędziego powoduje nieważnośd postępowania). Sędziowie mogą byd
zatrudnieni na uczelniach, inne prace są zakazane – wyjątek stanowią sędziowie Trybunały Stanu.
Sędziowie posiadają immunitet do kooca życia – wyjątek sędziowie Trybunały Stanu.

Uprawnienia uczestników postępowania:

1. Równośd broni uczestników postępowania – polega ona na prawie do zgłaszanie dowodów w

sprawie, każda strona w postępowaniu sądowym ma prawo do poparcia swoich żądao. Każdy
ma prawo do pełnomocnika i prawa do obrony. Opłaty sądowe nie mogą stanowid
przeszkody, aby dochodzid swoich praw. Wpis sądowy nie jest rozumiany jako wpływ do
budżetu paostwa. Dawniej wpisy we sprawach rozwodowych wynosiły 5 tys. złotych, co
sprawiało, że były najdroższymi z możliwych wpisów.

2. Ławnicy:



mająca co najmniej 30, a nie więcej niż 70 lat;



posiadająca co najmniej średnie wykształcenie;



odznaczająca się nieskazitelnym charakterem;



zamieszkała lub zatrudniona w miejscu kandydowania co najmniej od roku;



której stan zdrowia pozwala na pełnienie funkcji ławnika.

3. Postępowanie prowadzone bez zbędnej zwłoki – sąd powinien rozpatrywad sprawy zgodnie z

kolejnością ich wpływu. Sądy mogą wcześniej zając się sprawą wcześniej w sprawach
związanych z opieką nad dziedmi, odnośnie osób zatrzymanych, osób chorujących na
nieuleczalne choroby zakaźne. Postępowanie powinno się zakooczyd, kiedy sąd rozpatrzył
wszystkie okoliczności i rozstrzygnął wątpliwości prawne (czyli wybrał przepisy do subsumpcji
i kiedy skład otrzyma odpowiedź od Trybunału Konstytucyjnego). W przypadku wątpliwości
sąd powinien powoład biegłego, dodatkowo sąd może korzystad z pomocy prawnej za
granicą. W przypadku braku orzeczenia, pomimo spełnienia wszystkich przesłanek do
rozstrzygnięcie sprawy, można złożyd skargę na przewlekłośd postępowania. W przypadku
uznania skargi, może zostad przydzielone poszkodowanemu odszkodowanie. Wprowadzono
skargi, aby utrudnid zaskarżanie Polski do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka,
dodatkowo wygląda to dobrze. Następną skargę można złożyd dopiero po 12 miesiącach.
Skarga przysługuje na prokuratora w fazie postępowania przygotowawczego, dotyczy
również postępowania egzekucyjnego. W przypadku sądów nie istnieją termin, ile ma
maksymalnie trwad rozprawa.

4. Jawnośd rozpraw – nie wszystkie sprawy są jawne, wyłączenie może nastąpid z wielu

powodów: ochrona moralności, życia prywatnego, ochrona paostwa.

Liczbę sędziów w Polsce ustala Minister Sprawiedliwości.

Na następny raz: Prawo do petycji, Zakaz pracy niewolniczej i wolnośd pracy.

Wykład - 25 listopad 2013r.

W art. 6 ustęp 2 została zwarta zasada pomocy Polaków mieszkających za granicą w zachowaniu ich
związków z narodowym dziedzictwem kulturalnym. Przepis ten adresowany jest do tych osób, które
posiadają polskie pochodzenie, ale bez obywatelstwa. Mówiąc inaczej paostwo objęło opieką polonie
w zakresie ich dostępu do polskich dób kultury. Zasada ta była martwa, aż do roku 2007 wtedy
nastąpiło też jej skonkretyzowanie w drodze ustawy o karcie Polaka. Ustawa o karcie Polaka
adresowana jest niestety nie do wszystkich przedstawicieli polonii, ale wyłączenie do tych jej
członków, którzy zamieszkują obszary byłych republik radzieckich. Ustawa o karcie Polaka jest
poświadczeniem przynależności do narodu polskiego, przepis ten wywołuje do dnia dzisiejszego
kontrowersje we wszystkich krajach bloku postradzieckiego, a to z tego tytułu, że Polska legalna
definicja obywatelstwa została przedstawiona w preambule do konstytucji i zgodnie z jej brzmieniem
naród polski to inaczej obywatele.

Uprawniony do nabycia karty Polaka jest cudzoziemiec zamieszkający którąkolwiek z byłych republik
radzieckich, spełniający następujące warunki:

1. Pochodzenie – o kartę może ubiegad się każdy, którego jedno z rodziców lub dziadków było

Polakami lub ten, którego przynajmniej dwoje pradziadków posiadało polskie pochodzenie. O
kartę może się także ubiegad osoba, która nie ma polskiego pochodzenia, ale zasłużyła się na
rzecz propagowania polskiej kultury.

2. Znajomośd wiedzy o Polsce, polskiej kulturze oraz jej obyczajach i zwyczajach. Osoba

starająca się o kartę Polaka musi zdad tekst wiedzy z wyżej przedstawionych dziedzin. Ponad
to ubiegający się o kartę Polaka powinien znad przynajmniej podstawy języka polskiego.
Konsul przesłuchuje każdego, który złożył do niego podanie. O kartę Polaka nie mogą się
ubiegad osoby, które zrzekły się polskiego obywatelstwa w latach 1944 – 1957, osoby które
zostały w przeszłości skazane za przestępstwo przeciwko narodowi polskiemu oraz osoby w
stosunku do których negatywną opinię wydała agencja bezpieczeostwa wewnętrznego.

Uprawnienia wynikające z posiadania karty Polaka: posiadacz może byd zwolniony z opłaty za
wydanie wizy wjazdowej. Prawie wszystkie republiki postradzieckie nie należą do UE, ani do
Schengen. Posiadacz karty ma prawo do bezpłatnej nauki, do studiów doktoranckich włącznie. Może
prowadzid działalnośd gospodarcza wg przepisów przewidzianych dla polskich obywateli ustawą o
swobodzie działalności gospodarczej. Ma prawo do bezpłatnej opieki zdrowotnej, szczególnie w
sytuacjach nagłych. Korzystanie ze zniżki za przejazdy komunikacją publiczną (39%). Posiadacz karty
Polaka może bezpłatnie zwiedzad muzea paostwowe. Prawo do pomocy społecznej na zasadzie
pierwszeostwa.

Kartę Polaka wydaje się na 10 lat, następnie na wniosek zainteresowanego przedłuża się ją na ten
sam okres. Można ja stracid jeżeli posiadacz nabędzie obywatelstwo lub będzie przebywał w Polsce
na pobyt stały.

Organem, który czuwa nad prawidłowym przestrzeganiem ustawy o karcie, a także jest instytucją
odwoławczą od decyzji w sprawach odmowy przedłużenia karty, to rada Polaków na wschodzie,
członków tej rady na 6 letnią kadencję powoduje Prezes Rady Ministrów.

Zasada ochrony mniejszości narodowych i etnicznych

Pierwszym traktatem uznających prawa mniejszości narodowych był traktat z Saint Germain w 1919
o równości praw obywateli Austrii, traktat ten normował status prawny mniejszości w republice
Austrii. W świetle polskich norm, wyróżnia się mniejszośd narodową, mniejszośd etniczną oraz
mniejszośd posługującą się językiem regionalnym.

1. Mniejszośd narodowa – grupa obywateli, odróżniająca się od reszty językiem i kulturą,

pozostająca w mniejszości do ogółu. Ponadto jest to grupa, która pragnie zachowad swoją
wspólnotę kulturową, jej przodkowie zamieszkują na terytorium Polski minimum sto lat oraz
należący do mniejszości nie czują związków z polskim narodem. Mniejszości narodowe w
Polsce: niemiecka, ukraioska, białoruska, rosyjska, czeska, litewska, słowacka, żydowska,
ormiaoska.

2. Mniejszośd etniczna – należący do mniejszości etnicznej nie czują związków z żadnym

narodem. Mniejszości etniczne: Romowie, Tatarzy, Łemkowie, Karainowie. Najwięcej
mniejszości narodowych i etnicznych znajduje się w Chorwacji.

Uprawnienia tych mniejszości:

1. Posługiwanie się językiem ojczystym w mowie i piśmie, co dotyczy w pierwszej kolejności

brzmienia pisowni imion i nazwisk. Zabronione jest urzędowe spolszczanie nazwisk w ten
sposób, aby jego brzmienie zatraciło swoją pierwotną treśd. Język mniejszości może byd
uznany jako pomocniczy (oficjalny na obszarze na gminy). Aby język mógł byd uznany za
pomocniczy, na terenie gminy musi mieszkad 20% mniejszości, rada gminy musi podjąd
uchwałę w sprawie ustanowienia języka pomocniczego, a następnie poinformowad o tym
ministra kierującego działem wyznao religijnych. Następnie w gminie przeprowadza się
referendum w sprawie wykorzystania języka pomocniczego, jeżeli ponad połowa obywateli
gminy wyrazi zgodę na ustanowienie języka pomocniczego, to na jej obszarze można
stosowad podwójne nazewnictwo dla ulic i obiektów fizjograficznych, to samo odnosi się do
nazw miejscowości. W gminie, gdzie ustanowiono język pomocniczy sprawy w rozumieniu
pierwszej instancji postępowania administracyjnego można załatwiad także w języku
mniejszości. W każdej gminie, w której zamieszkują przedstawiciele mniejszości można
dodatkowo nauczad w szkołach podstawowych i gimnazjach jej języka, ocena nie jest
wliczana do średniej. Wójt wyznacza pracownika, który zna język mniejszości i uczestniczy w
załatwianiu spraw administracyjnych z zastosowaniem język mniejszości.

2. Minister kultury i dziedzictwa narodowego dysponuje funduszami na finansowanie

działalności kulturalnej stowarzyszeo mniejszości narodowych i etnicznych. Stowarzyszenia te
mogą prowadzid działalnośd oświatową lub informacyjno – popularyzatorską.

3. Uprawnienia polityczne. Mniejszośd niemiecka może mied przedstawiciela w sejmie.

Posłowie mogą określad się jako reprezentanci mniejszości narodowych.

4. Uprawnienia osobiste – zachowanie tożsamości w rozumieniu kultury i religii.

Ć wiczenia – 27 listopada 2013

Petycja – wolnośd, która przysługuje obywatelom, aby zwróciły się do władzy publicznej w określonej
sprawie życia obywateli. Ma charakter prawa zbiorowego, a nie indywidualnego (do tego służą skargi
i wnioski), informacyjny, gdy obywatele dostrzegają problem i żądają jego rozwiązania, dodatkowo
może mied charakter opiniodawczy, gdy obywatele wyrażają swoją dezaprobatę odnośnie stanu
faktycznego lub stanu prawnego. W średniowieczu petycje były nazwane adresami. W petycji można
poruszyd dowolne sprawy związane ze społeczeostwem. Petycja ma nieograniczony charakter,
powinna mied charakter pisemny. Instytucja wysłuchanie publicznego, jest pochodną prawa do
petycji.

Rodzaje pracy zakazanej:

1. Niewolnicza – człowiek jest przedmiotem wymiany handlowej, nie może samodzielnie

decydowad o swoim życiu, nie otrzymuje wynagrodzenia za swoją prace. Praca niewolnicza
istniała w Ameryce, RPA do 1992 oraz w koloniach.

2. Poddaocza – pracownik wykonuje wszystkie polecenia pracodawcy, otrzymuje za pracę

głodowe wynagrodzenie w pieniądzu lub naturze. Nie jest traktowany jako przedmiot, ale nie
może wypowiedzied pracy. Dziedziczona i pracownik nie podlega ubezpieczeniu.

3. Przymusowa – organ władzy publicznej może w drodze decyzji skierowad człowieka do

wykonywania określonej pracy. Obowiązek pracy funkcjonował w Polsce do 1973 roku.
Występuje w Rosji w stosunku do więźniów.

W "praca przymusowa lub obowiązkowa" nie obejmuje:

a) żadnej pracy, jakiej wymaga się zwykle w ramach wykonywania kary pozbawienia wolności

orzeczonej zgodnie z postanowieniami art. 5 prawo do wolności i bezpieczeostwa osobistego,
niniejszej konwencji lub w okresie warunkowego zwolnienia;

b) żadnej służby o charakterze wojskowym bądź służby wymaganej zamiast obowiązkowej

służby wojskowej w tych krajach, które uznają odmowę służby wojskowej ze względu na
przekonania;

c) żadnych świadczeo wymaganych w stanach nadzwyczajnych lub klęsk zagrażających życiu lub

dobru społeczeostwa;

d) żadnej pracy ani świadczeo stanowiących częśd zwykłych obowiązków obywatelskich.

Za pracę należy się każdemu wynagrodzenie, gdy nie ma wynagrodzenia nie jest to praca o
charakterze niewolniczym, czy przymusowym.

1. Prawo do godziwego wynagrodzenia – w stanie zapewnid utrzymanie siebie, swojej rodziny,

zapewnid dach nad głowa, mied wystarczające środki na dostęp do dóbr kultury i
odpoczynek.

2. Prawo do minimalnego wynagrodzenia – wynagrodzenie to koło 60% średniej krajowej,

natomiast w przypadku Polski to 43%.

3. Prawo do wynagrodzenia

Czyny zakazane:

Terminy te stosujemy nie w stosunku do relacji człowiek – człowiek, lecz człowiek i funkcjonariusz
publiczny.

1. Tortury – świadome działanie polegające na zadawanie człowiekowi bólu fizycznego lub

psychicznego, a także cierpienia po to, aby uzyskad od niego lub osoby trzeciej informacje lub
wyznania. Zakaz tortur jest prawem absolutnym.

2. Nieludzkie traktowanie – zakazane pięd technik śledczych:



zmuszanie do stania twarzą do ściany,



przetrzymywanie ze szczelnie zakryta głowa,



dręczenie hałasem,



pozbawianie snu,



ograniczanie pożywienia



przetrzymywanie w chłodnym pomieszczeniu

Dodatkowo najścia w godzinach nocnych, dręczenie obrazem, groźby.

3. Poniżające traktowanie – traktowanie uwłaczające ludzkiej godności; mobbing,

molestowanie, fala w wojsku, obrażanie człowieka, zakaz golenia głów przetrzymywanym
oraz więźniom, stalking, cielesne kary wychowawcze, publiczne ośmieszanie, segregacja ze
względu na rasę,

Konwencja z ONZ o zakazie tortur – uwaga z tego będą pytania. Prawo do zawarcia małżeostwa i
prawo do nauki.

Wykład 2 grudnia 2013r.

Procedury ochrony praw człowieka

System regionalny – podstawą instytucją, która można dochodzid swoich praw jest skarga do
europejskiego trybunału praw człowieka. Zakres podmiotowy skargi: skargę składa się przeciwko
paostwo, które ratyfikowało europejską konwencje praw człowieka, naruszenie prawa powinno mied
miejsce ze strony organu władzy publicznej albo ze strony funkcjonariusza publicznego. Stroną
czynną w postępowaniu może byd każdy człowiek nawet jeśli nie posiada obywatelstwa żadnego z
paostw należących do Rady Europy a nawet stowarzyszonych z Radą Europy. Istotne jest jednak to,
aby naruszenie praw jednostki nastąpiło na terytorium jednego z paostwo Rady Europy. Członkowie
obserwatorzy RE: Kanady, Meksyk, Stanu Zjednoczone i Japonia. Strona przedmiotowa skargi: skargę
można złożyd wówczas, jeżeli nastąpił znaczący uszczerbek w korzystaniu z jakiegokolwiek prawa
zagwarantowanego w konwencji lub w protokołach dodatkowych do konwencji. Znaczące naruszenie
praw jednostki, tym różni się od zwykłego uszczerbku, że zakres uprawnieo które wynikają z
konkretnego prawa został naruszony w zupełności lub podstawowe uprawnienie będące rdzeniem
prawa zostało zniszczone w ten sposób, że jego skutki trwają do chwili obecnej lub istnieje stan, który
uniemożliwia korzystanie z pochodnych uprawnieo kształtujących konkretne prawo. Naruszenie
prawa gwarantowanego konwencją należy rozpatrywad w sferze faktycznej natomiast nie w sferze
prawnej, skarżący powinien wskazad zdarzenie, które jego zdaniem naruszyło prawo konwencyjne nie
może jednak skarżyd do trybunału przepisu prawa krajowego chodby nawet pozostawał w
sprzeczności z przepisami konwencji. Skargę może wnieśd nie tylko bezpośrednio pokrzywdzony, ale
ponad to ta osoba, która pozostaje w bliskiej relacji do skarżącego i przynamniej w minimalnym
stopniu cierpi z powodu naruszenia praw człowieka. Przesłanka czasowa: skargę można złożyd
przeciwko paostwu dopiero od momentu, w którym ratyfikowało europejską konwencje praw

człowieka, w stosunku do Polski ta data to 1 maja 1993 roku. Skargi przed datą ratyfikacji są
dopuszczalne wtedy, gdy skarżący doznał wcześniej znaczącego uszczerbku, ale jego skutki trwają do
momentu napisania skargi. Nie chodzi tutaj o naruszenia, które miały charakter jednostkowy.
Wyczerpanie środków instancji: w celu złożenia skargi, należy wykorzystad wszystkie sądowe środki
odwoławcze (chodzi o zwykłe środki odwoławcze). Skargę można złożyd najpóźniej w ciągu 6 miesięcy
od otrzymania ostatecznego orzeczenia sądowego. Skarżący nie musi posiadad pełnej zdolności do
czynności prawnych, musi byd jednak osobą pełnoletnią. Skargę składa się wyłącznie na piśmie i
można to czynid w języku skarżącego. Przy składaniu skargi nie jest wymagany przymus adwokacki.
Należy wskazad: imię, nazwisko, zawód, płed, złamanie konwencji, odpisy wyroków sądowych, a w
przypadku korzystania z adwokata, musi zostad dołączony akt pełnomocnictwa procesowego.
Trybunał liczy tylu sędziów ile liczy paostw w Radzie Europy (obecnie 47). Kadencja trwa 9 lat i
paostwo nie musi wskazywad kandydata ważne jest jednak, aby posiadał obywatelstwo członka Rady
Europy. W przeciwieostwie do orzekających w sądach konstytucyjnych, sędziowie w trybunale nie
mogą wykonywad nawet zawodu wykładowcy w szkole wyższej, zakaz pracy dodatkowej ma
charakter bezwzględny.

Postępowanie przed trybunałem: Po wpłynięciu skargi do sekretariatu trybunały, kanclerz przekazuje
ją do rozpoznania komitetowi trzech sędziów. Komitet powinien wstępnie zadecydowad o
dopuszczalności skargi, co umożliwia przeprowadzenia rozprawy przed izbą trybunału. Jeżeli komitet
jednogłośnie uzna skargę za niedopuszczalną od decyzji tej nie ma już odwołania. Gdy skarga spełnia
wymogi sekretariat informuje o jej wpłynięciu ministerstwo spraw zagranicznych. Jednocześnie
wyznacza Polsce termin na zawarcie ugody ze skarżącym (około 6 miesięcy). Jeżeli skarżący nie
dojdzie do ugody z konkretnym paostwem wyznacza się rozprawę sądową, obowiązek udziału w
rozprawie przez oskarżonego nie jest obowiązkowy. Po wysłuchaniu stron, trybunał wydaje wyrok co
do meritum. W wyroku stwierdza, że paostwo naruszyło konwencję lub paostwo nie naruszyło
konwencji. Od wyroku wydanego przez izbę w ciągu 3 miesięcy można się odwoład do Wielkiej Izby
Trybunału (inny skład o większej liczebności, nie mogą w niej uczestniczyd sędziowie orzekający).
Odwołanie można złożyd tylko wtedy, kiedy chce się dowieśd zarzutu, że trybunał nie rozpatrzył
wszystkich dowodów lub dowody zostały rozpoznane niedbale. Poza faktem naruszenia konwencji,
trybunał może orzec na rzecz skarżącego – zadośduczynienie. Wypłata zadośduczynienia nie jest
orzekana w przypadku skarg na przewlekłośd postępowanie, wynika to z okoliczności, że polski
system prawa krajowego przewiduje odszkodowanie za naruszenie tego prawa. Jeżeli paostwo nie
wykonuje wyroku trybunału, to przymusza go do tego konwent ministrów Rady Europy.

20 stycznia – zerówka z konsekwencjami

Komitet praw człowieka - to organ o charakterze quasi-sądowym, który monitoruje przestrzeganie
paktu praw osobistych i politycznych poprzez przyjmowanie sprawozdao paostw i dodatkowo
uprawniony jest do rozstrzygania zawiadomieo o naruszaniu praw paktu wobec paostw, które go
podpisały. Zasiadający w komitecie nie muszą mied kwalifikacji do wykonywania zawodu sędziego,
postępowanie przed komitetem ma wyłącznie charakter pisemny i jest jednoinstancyjne. Komitet
składa się z 18 członków powoływanych przez radę gospodarczo – społeczną ONZ na cztery kadencje,
obraduje on na trzech sesjach w ciągu roku i są to sesje miesięczne (jedna sesja odbywa się w NY i
jest to sesja wiosenna, natomiast sesje jesienne odbywają się w Genewie). W przeciwieostwie do
postępowania przed trybunałem w Strassburgu zawiadomienie o naruszeniu praw człowieka można
złożyd nie dotrzymując żadnego terminu związanego z otrzymaniem ostatecznego orzeczenia

sądowego. Komitet nie potrzebuje osobistego uczestnictwa w rozpatrzeniu sprawy wobec czego
odpadają koszty związane z adwokatem. Po wpłynięciu zawiadomienia komitet przekazuje go
specjalnie tworzonej przed każdą sesje, grupie roboczej, która rozważa o jego dopuszczalności, jedną
z przyczyn niedopuszczalności może byd okolicznośd, że skarżący wniósł już swoją sprawę do
europejskiego trybunału spraw człowieka. Komitet rozpatrzy jednak zawiadomienie nawet wtedy,
gdy skarżący przegrał sprawę w sprawie skargi konstytucyjnej. Jeżeli zawiadomienie jest
dopuszczalne komitet wyznacza oskarżonemu paostwu max. 3 miesiące na załatwienie sprawy,
oznacza to, że kraj powinien w tym czasie zaprzestad naruszanie praw człowieka, ewentualnie
zmienid przepisy, które są sprzeczne z paktem i umożliwid skarżącemu wznowienie postępowania,
jeżeli to nie nastąpi komitet wydaje decyzję, w której stwierdza naruszenie paktu. Decyzja ta nie
zmienia bezpośrednio zmiany statusu skarżącego, może jednak byd podstawą do wznowienia
procedury sądowej, w której należy stosowad przepisy paktu praw osobistych i politycznych. Kwestia
zadośduczynienia dotyczy tylko wyjątkowych przypadków i jest związana z uszczerbkiem na zdrowiu
lub utratą miejsca pracy w związku z naruszeniem praw człowieka. Wadą jest długośd rozpatrywania
sprawy od 3 do 5 lat. Tylko w wyjątkowych sytuacjach związanych z zagrożeniem życia komitet
rozpatruje skargę w pierwszej kolejności. Wyróżnia się dwa rodzaje sprawozdao paostw do komitetu.
Pierwsze z nich to sprawozdania wstępne, a drugie to sprawozdania okresowe. Wstępne dotyczą
pierwszych trzech lat po podpisaniu paktu i odnoszą się do opisania stanu naruszeo wszystkich
przepisów w pakcie oraz środków zaradczych jakie podjęło paostwo, aby w pełni przestrzegad paktu.
Sprawozdanie wstępne służy komitetowi do zadawania pytao prawnych w sprawie konkretnych
przepisów paktu, które powinny byd umieszczane w sprawozdaniach opisowych. Polska została
ostatnio wezwaną do sprawozdania okresowego za rok 2008. W sprawozdaniu rząd był zobowiązany
do udzielenia odpowiedzi jakie podjął kroki w celu zapewnienia każdemu dostępu do sądu oraz w
sprawy nakazów humanitarnego traktowania więźniów. Zarzuty kierowanego przeciwko Polsce w
pierwszej dekadzie wieku dotyczyły przed wszystkim higieny w zakładach karnych oraz powierzchni w
celach. Komitet zwrócił tez uwagę na sprawy równouprawnienia płci w życiu politycznym oraz
społecznym. Na nie przestrzeganie kart społecznych rady Europy nie przysługuje skarga
indywidualna, natomiast organem, który monitoruje przestrzeganie kart jest Komitet Praw
Społecznych Rady Europy, działalnośd tego komitetu ogranicza się do przyjmowania raportów na
temat przestrzegania przepisów dotyczących praw społecznych, a zarzut na nie przestrzeganie
przyjętych przez paostwo norm mogą zgłosid te związki zawodowe, które należą do europejskich
centrali związkowych o charakterze branżowym.

Wykład 9 grudnia 2013r.

Międzynarodowy trybunał karny – pierwowzorem dla MTK były trybunały do spraw zbrodni
wojennych utworzone w pierwszej połowie lat 90 dla Rwandy oraz byłej Jugosławii. W 2000 roku
Rada Bezpieczeostwa ONZ postanowiła utworzyd wyspecjalizowany organ sądowy, który będzie miał
charakter stały i uniwersalny w sprawach dotyczących następujących zbrodni przeciwko ludzkości:

1. Agresji na inne paostwo
2. Zbrodni przeciwko ludzkości
3. Zbrodni wojennej
4. Zbrodni ludobójstwa.

Podobnie jak ma to miejsce w innych konwencjach traktatowych praw człowieka poddanie się
jurysdykcji MTK nie jest obowiązkowe. MTK nie jest do dzisiaj uznawany jako sąd przez Chiny, Izrael,
Stany Zjednoczone oraz Rosję, kraje te zasłaniają się tym, że po pierwsze nie ma do dzisiaj jednolitych
definicji czym jest ludobójstwo, a po drugie MTK nie objął swoją właściwością przestępstw
terroryzmu. Polska należy do struktur MTK. Rola MTK ma charakter subsydiarny w stosunku do
sądów karnych tych paostw, które poddały się jego jurysdykcji. Powoduje to, ż MTK wszczyna sprawę
w trzech przypadkach:

1. Gdy obywatel kraju, który jest podejrzany o jedną ze zbrodni może skutecznie uniknąd

postępowania karnego. Ma to miejsce w przypadku, gdy podejrzanemu nie przedstawiono
zarzutów lub władze tego kraju nie chcą wszcząd śledztw.

2. Jeżeli wszczęto proces karny, ale podejrzany został uniewinniony mimo, że istnieją podstawy,

aby było inaczej.

3. Gdy kraj ukrywa podejrzanych o dokonanie zbrodni traktatowych.

Istotnym warunkiem do wszczęcia postępowania przez MTK jest okolicznośd, aby popełnienie zbrodni
nastąpiło na terytorium tego paostwa, które poddało się jurysdykcji MTK. MTK składa się z 18
sędziów, którzy powoływani są na 9 letnią kadencje przez Radę Bezpieczeostwa. Uznaje się, że sędzią
MTK powinien byd specjalista z zakresu prawa karnego. Struktura MTK odbiega od klasycznej
struktury sądownictwa krajowego. W MTK koncentrują się bowiem wszystkie instytucje, które biorą
udział w klasycznym postępowaniu karnym. Są to następujące wydziały:

1. Wydział przygotowawczy, zajmujący się prowadzeniem śledztwa, ewentualnym

przygotowaniem aktu oskarżenia, oraz sprowadzeniem oskarżonego przed oblicze trybunału.

2. Wydział orzekający, który zajmuje się organizacją rozprawy
3. Wydział odwoławczy, który zajmuje się rewizjami wyroków wydanych przez wydział

orzekający.

Trybunał jest właściwy ścigad i skarżyd wszystkie zbrodnie, które miały miejsce od połowy 2000 roku.
Trybunał ma swoją stałą siedzibę w Hadze oraz niezależny areszt śledczy.

Zasada pomocniczości

Pomocniczośd mimo, że jest traktowana jako zasada prawa UE, w Polsce została skonstruowana jako
wartośd ustrojowa bez przyznania jej formy przepisu prawnego, w konsekwencji oznacza to, że
wartości występujące w preambule do konstytucji z jednej strony nie mają w pełni ładunku
normatywnego, tym bardziej nie można ich samodzielnie przeciwstawiad innym zasadom
konstytucyjnym, jednak co jest korzystne dla wartości są one traktowane jako uniwersalne tło w
procesie uszczegóławiania zasad na ustawy, a także nadania wartościom znaczenia instrumentalnego
dla realizacji zasad normatywnych. Najbardziej wyrazistym przykładem posługiwania się wartościami
jest teza na temat stosowania dwóch pierwszy zasad artykułowanych konstytucji. Stwierdza się, że na
przykład solidarnośd jest nieodłącznym elementem przestrzegania dobra wspólnego poprzez
sprawiedliwośd społeczną. W tej konfiguracji solidarnośd oznacza niewymuszoną więź międzyludzką,
związaną ze współpracą na rzecz dobra wspólnego. Gdzie dobro wspólne intepretowane jest jako
niekontrowersyjne określenie ludzkich interesów, ich planów życiowych oraz katalogu wolności i
praw poprzez sprawiedliwośd rozumianą jako utrzymanie międzypokoleniowej więzi, gdzie dobra
definiujące ludzki dobrobyt rozdzielane są słusznie. Słusznośd w tym znaczeniu oznacza z jednej

strony gwarancje dla praw nabytych przez pokolenie średnie i starsze, z drugiej zaś strony słusznośd
dla pokolenia młodego to równe szanse oraz gwarancja dla przynajmniej takiego samego zakresu
praw nabytych, które posiadają wcześniejsze pokolenia.

*…+ jest też zabezpieczona klauzulą gwarancyjną: poziom zadłużenia paostwa (3/4 PKB w konkretnym
roku kalendarzowym). Klauzula ta wymusza na władzy dążenie do ciągłego wzrostu gospodarczego i
tym bardziej do rozwoju wszystkich ludzi. Sama zasada pomocniczości była już znana w czasach
starożytnych i bardzo chętnie komentował ją Arystoteles. Zauważył on, że organizacja paostwowa
złożona jest z kilku środowisk o charakterze wertykalnym, co oznacza, że nie są one samodzielnie w
pełni wystarczalne, wśród tych środowisk wymienił: ludzi, rodziny, wspólnoty obywateli, które
możemy dzisiaj nazwad gminami oraz samo paostwo. Stwierdzał, że podmioty silniejsze nie są
powołane do tego, aby przeszkadzad słabszym lub traktowad je jako zagrożenie. Ale stwarzad warunki
do postępu natomiast jeżeli te warunki są niewystarczające przychodzid z pomocą.

Pomocniczośd zakłada po pierwsze, że pojedynczy człowiek ma świadomośd swojego dobra, dlatego
chętnie łączy się we wspólnoty osobiste oraz polityczne, po to aby realizowad zamierzone cele.
Jednostka jest posłuszna władzy, w tym sensie, że przestrzega prawa oczekując w zamian tak
zwanego świadczenia ze wzajemności, ale nie ekwiwalentu. Ekwiwalent domaga się równowartości
między świadczeniami, natomiast wzajemnośd jest bardziej szeroka zakresowo i elastyczna w treści,
dlatego że nakazuje odpłacanie dobrem, za dobro. Paostwo nie jest jednak pachołkiem, w tym
znaczeniu, że pozostaje w stanie pogotowia i pomaga w każdej sprawie życiowej, a tym bardziej
paostwo nie może narzucad zarówno człowiekowi, ani mniejszym wspólnotom obywatelskim tych
celów, które są najbardziej korzystne z perspektywy władzy centralnej. Paostwo ma pomagad tylko
tam, gdzie jest to niezbędne i tylko w takim zakresie jaki jest konieczny dla realizacji pomysłów
podmiotów mniejszych.

Solidarnośd

Solidarnośd jako wartośd konstytucyjną należy odróżnid od solidaryzmu. Solidaryzm to istniejące do
lat 50 XX wieku ideologiczne remedium na niedostatki liberalizmu i wady komunizmu. Solidaryzm
łączy się z określeniem miejsca człowieka we wspólnocie obywatelskiej jest on przeciwny
liberalizmowi w tym znaczeniu, że zarzuca mu zbyt szeroki indywidualizm jednostki przez co człowiek
zaczyna dbad wyłącznie o swoje interesy i przestaje się liczyd z potrzebami innych ludzi. W stosunku
do komunizmu, solidaryzm zarzucał światopoglądowe ujarzmienie człowieka poprzez likwidacje
wolności słowa oraz podporządkowanie życia ludzkiego celom paostwa. Solidaryzm charakteryzuje
personalistyczne podejście do paostwa, co przekłada się na korzystanie z wolności nie tylko dla
swoich interesów, ale po to, aby podkreślid swoją autonomię od reszty społeczeostwa, natomiast
rozwój człowieka nie jest podporządkowany władzy paostwowej, ale rodzinie obywatela, natomiast
wszelkie owoce takiej postawy mają byd budulcem silnego paostwa, w którym autonomiczni ludzie
mają przyczyniad się do jego rozwoju i postępu. Solidaryzm nie jest eksploatowany w doktrynie
prawa konstytucyjnego, jedyne wskazówki mówiące o myśleniu solidaryzmu w konstytucji odnoszą
się do równomiernego nakładania obowiązków publicznych dla wszystkich ludzi, proporcjonalnie do
ich zamożności oraz funkcji społecznych. Solidarnośd oznacza więc powszechne przestrzeganie tych
samych reguł, związanych z uprawnieniami pracowniczymi i zabezpieczeniu społecznym. Ponad to w
sytuacjach kryzysowych solidarnośd domaga się, aby wszyscy byli zmuszani do oszczędzania
proporcjonalnie do swoich dochodów oraz siły nabywczej pieniądza. Odstępstwem od pogarszania

sytuacji obywateli w czasie kryzysu mogą byd tylko te prawa nabyte, które wynikają z wybitnych
zasług dla paostwa. W Polsce przykładem zastosowania tej dyrektywy jest art. 19 konstytucji. W
przypadku konieczności cięd budżetowych i zmniejszania nakładów na cele socjalne, niedopuszczalne
jest odebranie ich lub uszczuplanie wobec weteranów walk o niepodległośd, a tym bardziej wobec
inwalidów wojennych. Gwarantem dla solidarności w sprawach równego układania stosunków
prawnych w ramach prawa pracy jest art. 24 Konstytucji. Stwierdza on, że paostwo nadzoruje
warunki wykonywania pracy.

Ć wiczenia 11.12.2013

Prawo do zawierania małżeostw – prawo o charakterze podmiotowym, osobistym, prywatnym.
Osoba nie pozostająca w związku małżeoskim może złożyd zgodne oświadczanie woli z drugą osobą
przeciwnej płci, również nie pozostającą w związku małżeoskim, w celu zawarcia małżeostwa. W
przypadku, gdy kobieta ma poniżej 18 lat, ale nie mniej niż 16, musi istnied zgoda rodziców.

Przeszkody małżeoskie:



przeszkoda wieku – zbyt niski wiek małżonków



ubezwłasnowolnienie



zaburzenia psychiczne



niepełnosprawnośd intelektualna



bigamia



pokrewieostwo



powinowactwo



adopcja

Zawarcie małżeostwa wyznaniowego, nie zawsze oznacza zawarcie małżeostwa w świetle
urzędowym. Małżeostwo zostaje zawarte w chwili złożenia oświadczeo woli przez nupturientów.
Dopóki te przesłanki nie zostaną spełnione, oświadczenia woli nie wywołują skutków prawnych. Po
zawarciu małżeostwa, duchowny musi w ciągu 5 dni dostarczyd zaświadczenie zawarcia związku
małżeoskiego do urzędu stanu cywilnego, chyba że nastąpi zdarzenie kwalifikowane jako siła wyższa.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 listopada 2005 r.

określił, że niedochowanie terminu do

przekazania dokumentów do urzędu stanu cywilnego bez wskazania siły wyższej wiąże się z odmową
sporządzenia dokumentów zawarcia małżeostwa przez kierownika urzędu stanu cywilnego. Siła
wyższa oznacza „zdarzenie pochodzące z zewnątrz, którego nie można było przewidzied i którego
następstwom nie można było zapobiec, mimo dołożenia największej staranności. W krajach
wyznaniowych oraz Wlk. Brytanii oraz Szwecji zawarcie małżeostwa kościelnego oznacza również
zawarcie małżeostwa cywilnego.

Powinowactwo to stosunek prawno rodzinny łączący jednego małżonka z krewnymi drugiego. Jest
wyłącznie więzią prawną, w odróżnieniu od pokrewieostwa, które jest więzią biologiczno-prawną.
Trwa ono mimo ustania małżeostwa – rozwodu.

Zgodnie z art. 618 §1 Kodeksu rodzinnego i opiekuoczego, powinowactwo trwa dalej, mimo ustania
małżeostwa (chyba że zostało ono unieważnione, albowiem wtedy powstaje stan taki, jak gdyby
nigdy nie zostało one zawarte). Art. 618 §2 KRO mówi o tym, że linię i stopieo powinowactwa określa

się według linii i stopnia pokrewieostwa. Zgodnie z art. 14 KRO powinowactwo w linii prostej jest
względną przeszkodą małżeoską (z ważnych powodów sąd może udzielid zgody na takie małżeostwo).

Tak jak w przypadku stopni pokrewieostwa, także i różne stopnie powinowactwa miały niegdyś swoje
tradycyjnie ustalone nazwy, jednak we współczesnym języku polskim system nazewnictwa uległ
znacznemu uproszczeniu; i tak np.:



teśd i teściowa oznaczają rodziców współmałżonka (I stopieo powinowactwa w linii prostej);



szwagier oznacza brata współmałżonka albo męża siostry (II stopieo powinowactwa w linii
bocznej);



szwagierka oznacza siostrę współmałżonka;



bratowa oznacza żonę brata.

Powinowactwo zachodzi jedynie między małżonkiem a krewnymi drugiego małżonka (np. wobec
siostry żony), nie zachodzi natomiast między małżonkiem a powinowatymi drugiego małżonka (np.
wobec szwagra żony). W żargonie prawniczym taki rodzaj relacji nazywany jest zimnym
powinowactwem, chod nie zachodzi tutaj powinowactwo w rozumieniu przepisów prawa.

W przypadku, gdy ustanie małżeostwo, można poślubid dawnego szwagra lub teścia (w przypadku
teścia, gdy nie miało się potomstwa z mężem).

W Szwajcarii istnieje limit zawierania małżeostw, można się ożenid/wyjśd za mąż tylko cztery razy.

W przypadku przeciwności płci, decyduje płed w akcie urodzenia. W przypadku bigamii sprawą
zajmuje się prokurator. Poligamia jest niedopuszczalna (gdy zawrze się w Arabii Saudyjskiej
małżeostwo, a w Polsce jest się już żonatym, to drugie małżeostwo w Polsce nie będzie uznane).

Granica wieku, od którego zawarcie związku małżeoskiego jest możliwe to zasadniczo 18 lat dla
obojga małżonków, jednakże z ważnych powodów (np. ciąża) sąd opiekuoczy może zezwolid kobiecie,
która ukooczyła 16 lat na zawarcie małżeostwa, jeżeli z okoliczności wynika, że będzie to zgodne z
dobrem założonej rodziny. Zaręczyny jako formalna umowa przedmałżeoska w polskim prawie nie
występują.

Wyróżnia się prawa i obowiązki małżonków:



niemajątkowe

wspólnego pożycia

wzajemnej pomocy

wierności

współdziałania dla dobra rodziny



majątkowe

przyczynianie się do zaspokajania potrzeb rodziny – w przypadku, gdy jeden z
małżonków nie pracuje, drugi musi o niego zadbad. Może również wystąpid o
alimenty od niego.

Według prawa polskiego przesłanką rozwodu jest trwały i zupełny rozkład małżeostwa (Art.
56 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuoczego). Mimo istnienia wszystkich przesłanek
dopuszczalności rozwodu, nie można go udzielid, jeżeli z jego powodu ucierpiałoby dobro

małoletnich dzieci lub jeżeli udzielenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia
społecznego (Art. 56 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuoczego).

W przypadku ustawowej wspólnoty majątkowej w skład wspólnego majątku wchodzą dobra
nabyte w trakcie trwania małżeostwa. Zobowiązania nabyte przed rozpoczęciem związku
małżeoskiego nie wchodzą w skład wspólnoty.

Umowa majątkowa małżeoska (potocznie intercyza) – umowa zawierana pomiędzy
małżonkami lub osobami zamierzającymi wstąpid w związek małżeoski, prowadząca do
wprowadzenia odmiennego aniżeli ustawowy majątkowego ustroju małżeoskiego. Jej zasady
regulują Rozdziały II (Umowne ustroje majątkowe) i III (Przymusowy ustrój majątkowy)
Działu III (Małżeoskie ustroje majątkowe) Tytułu I (Małżeostwo) ustawy Kodeks rodzinny i
opiekuoczy – artykuły od 47 do 54. Ustawowy majątkowy ustrój małżeoski zdefiniowany jest
w Tytule I Dziale III Rozdziale I Ustawowy ustrój majątkowy (artykuły od 31 do 46) KRiO.
Umowa majątkowa małżeoska spisywana jest w formie aktu notarialnego przez notariusza,
przed lub po zawarciu małżeostwa. W interesie małżonka leży poinformowanie wierzycieli o
fakcie zawarcia umowy oraz jej rodzaju, zgodnie bowiem z art. 471 ustawy Małżonek może
powoływad się względem innych osób na umowę majątkową małżeoską, gdy jej zawarcie
oraz rodzaj były tym osobom wiadome. Ważną okolicznością umowy jest termin jej
podpisania, a to dlatego, że nie może ona mied mocy wstecznej. W konsekwencji
sporządzenie intercyzy nie wyklucza wspólnej odpowiedzialności małżonków za
zobowiązania powstałe przed dniem jej podpisania.

Rodzaje intercyzy:



umowa wyłączająca wspólnośd majątkową (wprowadzająca rozdzielnośd majątkową
albo rozdzielnośd z wyrównaniem dorobków)



umowa rozszerzająca wspólnośd majątkową



umowa ograniczająca wspólnośd majątkową



umowa przywracająca wspólnośd ustawową

Małżeostwa mogą się razem rozliczad. Umowa małżeoska nie jest umową cywilną, ponieważ nie ma
ekwiwalentu.

Prawo do edukacji

Prawo do nauki prawo o charakterze pozytywnym, które zakresem obowiązku edukacji do 18 roku
życia ma charakter socjalny, natomiast po ukooczeniu szkoły średniej ma charakter socjalno –
kulturalny. Prawo do edukacji jest obowiązkiem, człowiek z niego korzystający otrzymuje coś za
darmo. Prawo do nauki wynika z paternalizmu paostwa wobec człowieka, mówiąc inaczej paostwo
zachowuje się jak ojciec i matka razem wzięte (stanowią i mówią co jest dla człowieka dobre).
Paternalizm objawia się również w ubezpieczeniu społecznym. Nakaz edukacji po raz pierwszy
wprowadzono w Niemczech i związane było to z industrializacją i koniecznością obsługi maszyn oraz
zdolnością pisania.

Szkoły niepubliczne mogą byd zakładane w formie fundacji lub stowarzyszenia. W Niemczech mogą
istnied wyłącznie uczelnie publiczne, a studia mogą byd wyłącznie stacjonarne. KUL jest
uniwersytetem prywatnym, tak samo jak w przypadku Uniwersytetu Jana Pawła II. Działają one na
zasadzie zbiórek publicznych.

Za tydzieo: prawo do strajku i związków zawodowych

16 grudnia 2013r.

Zasada wolności

Pierwsze kompleksowe omówienie na czym polega istota wolności przedstawił w połowie XVII wieku
Tomasz Hops. Koncepcja wolności została użyta dla legitymizacji władzy oraz jej podstawowej funkcji
zapewnienia ochrony dla każdego człowieka. Punktem wyjścia dla tych rozważao było pojęcie
wolności absolutnej. Wolnośd absolutna oznaczała, że w stosunku do człowieka, nie istniej żadne
ograniczenia wewnętrzne, takie jak na przykład moralnośd i sumienie. Oraz zewnętrzne to znaczy
prawnie usankcjonowane zakazu lub nakazy, aby mógł czynid to na co ma ochotę. Mówiąc inaczej
wolnośd w znaczeniu absolutnym określana inaczej wolnością pierwotną, oznacza brak barier w
stosunku do ludzkich pragnieo. Szkodliwośd wolności pierwotnej polega na tym, że ludzie stają się
wzajemnymi więźniami. Skoro każdy może realizowad swoje pragnienia i nie istnieją żadne
ograniczenia co do metod ich zaspokojenia, ludzie żyją w stanie permanentnego lęku, każdy w imię
zaspokojenia swoich pragnieo, może swobodnie ingerowad w życie drugiego człowieka, a także w
jego dobra takie jak życie i własnośd. Osoby nie korzystając w ten sposób z właściwej wolności,
ponieważ cały ich wysiłek koncentruje się na zabezpieczeniu dóbr osobistych, a przede wszystkim
swojego życia. Wyjściem z tej sytuacji jest dokonanie wzajemnej wymiany części wolności, które
sprowadza się do tego, że każdy z żyjących w społeczności wyrzeka się tych swobód stanowiących
budulec wolności, które umożliwiają zaspokojenie pragnieo w dowolny sposób. Przede wszystkim
ludzie w pierwszej kolejności uznają, że każda jednostka posiada tą samą wolnośd, a w drugiej
kolejności dochodzi do ustalenia ram wolności, która oznacza zakaz wyrządzania innym krzywd i
szkód. Jednocześnie osoby, które zgadzają się na taki kontrakt społecznym powołują strażnika takiej
wolności, a jest nim władza paostwowa. Podstawową funkcją tej władzy jest to, że tylko ona może
stosowad przymus, a możliwośd jego zastosowania pojawia się tylko wtedy wobec ludzi, jeżeli ich
czyny naruszają wolnośd innych.

Współcześnie wyróżnia się dwa rodzaje wolności, są nimi wolnośd negatywna oraz wolnośd
pozytywna.



Wolnośd negatywna nazywana inaczej wolnością od czegoś lub kogoś charakteryzuje się tym,
że stanowione prawo nie może budowad takich zakazów i barier, które uniemożliwiają
człowiekowi realizacje swoich celów życiowych. Najprostsza formuła wolności negatywnej
brzmi: Nie wolno nikogo zmuszad do niczego, czego prawo mu nie nakazuje. Takie ujęcie
wolności występuje w art. 31. Ust. 2 polskiej Konstytucji. W rzeczywistości wolnośd
negatywna jest tak zwaną zasadą pierwszego stopnia. Oznacza bowiem, że i tak zawsze
należy uzasadnid wprowadzanie nowych nakazów postępowania i to w ten sposób, aby nie

można było zarzucid, że prowadza one do bezpodstawnego ograniczenia swobody działania
dla osiągnięcia zamierzonego celu. Ponad to tak rozumiana wolnośd negatywna sprowadza
się do formuły blankietowej, dlatego że nie wyraża konkretnych zachowao, które są
konieczne, aby zrealizowad cel życiowy. Klasycznym przykładem wypełniania wolności
negatywnej i uzasadnienie jej zasadom drugiego stopnia jest obowiązek jazdy z zapiętymi
pasami bezpieczeostwa, jest on niewątpliwie ograniczeniem wolności, ale uzasadnia się go
tym, że w ten sposób efektywniej chroni się życie i zdrowie ludzkie, jeżeli nastąpi wypadek.
Problem z wolnością negatywną i ustanawianiem nowych nakazów łączy się z pojęciem
paternalizmu paostwa. Paternalizm paostwowy można sprowadzid do formuły racjonalności
prawodawcy, który posiada świadomośd, że ludzie muszą czasami dokonywad takich
wyborów zachowao, które w konsekwencji okażą się dla nich szkodliwe i zniweczą zupełnie
ewentualnośd korzystania z minimum wolności jako zdolności człowieka do zrealizowania
zaplanowanych zachowao, które służą do realizacji ich pragnieo. Wolnośd negatywna jako
wolnośd od nazywana jest często wolnością formalną i oznacza stanowienie takich przepisów,
które nie utrudniają, jednak nie zapewniają każdego pragnienia człowieka.



Wolnośd pozytywna – nazywana jest inaczej wolnością do czegoś, zwolennicy tej koncepcji
wolności uważają, że jest ona uzupełnieniem wolności negatywnej. W istocie wolnośd
pozytywna domaga się, że człowiek jest wolny jeżeli istnieją faktyczne możliwości
pozwalające na korzystanie z wolności formalnej, ponad to zwolennicy wolności pozytywnej
przestrzegają, że człowiek jest wolny nie tylko wtedy, gdy ma możliwośd podejmowania
działao i nie tylko wtedy, gdy ma zagwarantowane środki do wykonywania tych działao i
osiągnięcia celu, ale przede wszystkim wtedy jeżeli sam jest w stanie określid swoje cele.
Określenie swoich celów jako wyraz racjonalnych wyborów życiowych domaga się ich
dowartościowania. Mówiąc inaczej, istnieją cele mniej znaczące dla życia ludzkiego oraz te,
które mają dla życia znaczenie istotne. Podejmowanie czynów w imię wolności nie może byd
nigdy krytykowane, nawet wtedy jeżeli z punktu widzenia obiektywnych interesów człowieka
podejmuje działania nieracjonalne. Wolnośd pozytywna istnieje wówczas, gdy człowiek jest
autonomiczny. Autonomia człowieka zbudowana jest z kilku elementów:

o Człowiek autonomiczny to taki, który samodzielnie określa swoje cele życiowe i wie

jakie podjąd zachowania, aby te cele zrealizowad.

o Człowiek autonomiczny to taki, który ma spełnione wszelkie warunki, zarówno w

znaczeniu wolności formalnej, co do podjęcia działao, a ponad to dysponuje
zasobami lub ma możliwośd zapracowad na te zasoby, które są konieczne do
osiągnięcia celu życiowego.

Jeżeli zostaną spełnione wszystkie te warunki to wolnośd pozytywna nie staje się tylko
wolnością formalną, ale też faktyczną. Przyjmuje się, że dla zachowania ludzkiej autonomii
nie jest możliwe wykorzystywanie lub odbieranie zasobów osobom trzecim. W konsekwencji
oznacza to, że wolnośd faktyczna nie odnosi się do każdego człowieka.

Wolnośd można analizowad na podstawie następującego wzoru: x – jako osoba ma możliwośd uczynid
y, aby stad się lub osiągnąd z jako swój cel życiowy. Wolnośd równa się autonomia. Autonomia równa
się racjonalnośd. Racjonalnośd równa się moralnośd. Moralnośd równa się sprawiedliwośd.
Sprawiedliwośd równa się solidarnośd w imię dobra wspólnego.

Różne znaczenia konstytucji

W historii konstytucjonalizmu można wyróżnid cztery modele, w których dokonywała się
konstytucjonalizacja praw jednostki oraz z zakresu podmiotu tychże praw.

1. Konstytucja jako kompromis (umowa między rządzącym, a rządzonymi) – takie podejście

charakterystyczne jest dla tych ustaw zasadniczych, które najczęściej oktrojowano w
paostwach absolutnych, w wieku XIX. Konstytucja tego typu jest formą porozumienia
pomiędzy monarchą i poddanymi. Władza zobowiązuje się do przestrzegania niektórych
wolności osobistych i ekonomicznych w zamian za bezwzględne posłuszeostwo.
Pierwowzorem dla tego typu konstytucji była wielka karta swobód z 1215 roku.

2. Konstytucja jako kompromis klasowy – konstytucje te są realizacją idei walki klas u Marksa i

tym różnią się od poprzednich, że mimo iż są kompromisem klasowym to kompromis ten
zawężony jest do porozumienia pomiędzy tymi grupami społecznymi, które nie posiadają
środków produkcji, a ich celem jest przejęcie własności i władzy oraz eliminowanie tych
poglądów, które się temu sprzeciwiają. Tak samo jak w poprzedniej wersji
konstytucjonalizmu, suweren jest ograniczony tyle tylko, że nie na podstawie kryterium
pochodzenia społecznego, lecz na podstawie własności. Konstytucje typu marksistowskiego
negują wolności polityczne i nakładają na obywateli więcej obowiązków społecznych niż praw
o charakterze osobistym, a dotyczy to wolności wyznania, słowa oraz praw ekonomiczno –
gospodarczych. Gwarantując szeroki katalog praw socjalnych odwołują się w tym zakresie do
niemieckiej polityki bata i cukierka, stosowanej w drugiej połowie lat 70 XX wieku w
Niemczech.

3. Konstytucja jako podstawa władzy paostwowej – najbardziej odpowiednią konstytucją tego

typu jest konstytucja amerykaoska, która została uchwalona niedługo po deklaracji
niepodległości. Taką samą konstytucją była konstytucja weimarska z roku 1919 i polska
konstytucja z 1921. Konstytucje te charakteryzuje to, że pojmują one władze w paostwie jako
zjawisko wtórne w stosunku do obywateli . Władza pełni funkcje służebną wobec ludzi, w
tym znaczeniu, że ich podstawową funkcją jest zapewnienie podstawowych wolności
człowieka oraz urzeczywistnienie równości wobec prawa dla wszystkich. Konstytucje tego
typu nawiązują wyraźnie do koncepcji umowy społecznej i są uznawane za ograniczenie
władzy w imię podstawowych wolności ludzkich. To co jest charakterystyczne dla tych
konstytucji to założenie, że powinny w miarę precyzyjnie określad uprawnienia władzy wobec
ludzi. A interpretacja ich przepisów powinna mied charakter wyłącznie językowy, a w zakresie
nadużywania władzy zawężający. Rozwinięciem tego modelu konstytucji jest konstytucja jako
podstawa władzy paostwowej oraz fundament aksjologicznych relacji pomiędzy władzą i
obywatelami paostwa. Konstytucje tego typu nie ograniczają się wyłącznie do katalogowania
niekontrowersyjnych wolności i praw człowieka, ale do swojej treści inkorporują klauzule
generalne, które są zapożyczone z demokratycznych doktryn politycznych, etyki lub kultury
cywilizacji. Ponad to zmienia się także metoda interpretacji zadao paostwa oraz treści praw
człowieka przy uwzględnianiu tych klauzul generalnych. Skutkuje to zjawiskiem tak zwanego
niedefinitywnego systemu prawnego, który jest otwarty na ponad pozytywne wzorce
postępowania osiągane innymi metodami niż tylko wykładnią literalna. Wkładania literalna
nadal jednak powinna byd wyłączna przy określaniu konkretnych wzorców wynikających z
obowiązków konstytucyjnych oraz przy ustalaniu relacji pomiędzy organami władzy.
Otwartośd tekstowa konstytucji powoduje, że coraz bardziej popularna staje się metoda

interpretacji prawo jako literatura. Metoda interpretacji prawo jako literatura pozwala na
odniesienie przepisów do wszystkich niemal dziedzin życia społecznego, które wcześniej
przepis ten łączył na przykład z jednym tylko wycinkiem życia. Odnosi się to nie tylko do
wykładni samej konstytucji, ale również przekłuwania jej zasad na ustawodawstwo.

Ć wiczenia 18 grudnia 2013r.

Strajk – zbiorowe i dobrowolne powstrzymanie się pracowników od wykonywania pracy, mające na
celu zwrócenie uwagi na:



Warunki pracy – sprawy związane z bezpieczeostwem pracy, czasem pracy, urlopami
pracowniczymi, godnością pracownika (nie można zrobid dwóch wejśd dla pracowników,
jednego dla kierownictwa, a drugiego dla pracowników fizycznych)



Warunki płacy – sprawy wynagrodzeo,



Świadczenia socjalne – świadczenia wynikające z funduszu socjalnego, dofinansowanie do
wypoczynku, bezpłatne bilety do kina lub teatru, dofinansowanie na dzieci, karta multi-sport,
zapomogi.

Strajków nie można organizowad z przyczyn politycznych, lecz muszą one wynikad ze stosunku pracy.
Do strajków nie mogą przystępowad: policja, straż miejsca, służby ochrony paostwa, straż pożarna,
pracownicy administracji rządowej i samorządowej, pracownicy sądów i prokuratury, celnicy.

Strajki:



Ostrzegawczy – jednorazowo do dwóch godzin



Okupacyjny - polegający na tym, iż strajkujący, protestujący zajmują określone terytorium,
budynek, uniemożliwiając dalsze jego funkcjonowanie w danej instytucji, w celu wymuszenia
spełnienia swych żądao, postulatów. Nie wykonują swojej pracy, strajkują również poza
godzinami pracy



Strajk generalny – pracownicy odmawiają pracy



Strajk polski – łączony strajk okupacyjno głodowy



Strajk włoski – spowolnienie pracy przez nadmierną drobiazgowośd powodującą
zablokowanie funkcjonowania instytucji



Strajk solidarnościowy - strajk w obronie praw i interesów pracowników, którzy nie mają
prawa do strajku, zorganizowany przez związek zawodowy działający w innym zakładzie
pracy.

Lokaout – przeciwdziałanie strajkom, zwalnianie osób, które strajkowały podczas godzin pracy. stałe
lub czasowe zamknięcie całości lub części zakładu pracy (niedopuszczenie pracowników do pracy).
Jest dopuszczalny tylko w szczególnych sytuacjach, z powodu braku jego uregulowania prawnego.
Lokaut może byd również zastosowany w odpowiedzi na strajk lub w celu jego zapobieżenia. Lokaut
najczęściej stosowany jest w okresach kryzysu.

Wyróżniane są dwa podstawowe rodzaje lokautu: ofensywny (prewencyjny) i defensywny. Celem
pierwszego jest zapobieżenie zapowiedzianemu strajkowi, drugi stosowany jest przez pracodawcę w
odpowiedzi na nielegalny strajk, który powoduje nadmierne lub rażące straty, gdy w czasie strajku
dochodzi do dewastacji mienia pracodawcy. Postuluje się prawną regulację lokautu. W Polsce
kwestia lokautu nie jest uregulowana, więc przyjmuje się, że lokauty są w Polsce zabronione.

Strajków wlicza się do stażu pracy, odprowadzane są składki na ubezpieczenie społeczne, jednak nie
można wypłacid pracownikowi wynagrodzenia za te dni, w których uczestniczył. W 2013r. w Polsce
odbyło się 17 strajków.

Związek zawodowy jest dobrowolną i samorządną organizacją ludzi pracy, powołaną do
reprezentowania i obrony ich praw, interesów zawodowych i socjalnych. Jest on niezależny w swojej
działalności statutowej od pracodawców, administracji paostwowej i samorządu terytorialnego oraz
od innych organizacji, a organy paostwowe, samorządu terytorialnego i pracodawcy obowiązani są
traktowad jednakowo wszystkie związki zawodowe.

Do związku zawodowego nie mogą należed:



Żołnierze



Adwokaci



Prokuratorzy



Sędziowie



Człowiek pracy najemnej (Pracodawca)

Przewodniczący organizacji związkowej nie pracuje. Nie można z nim rozwiązad stosunku pracy.
Pracownicy, którzy zapiszą się do związku zawodowego mają formalną ochronę związku. Pracodawca
musi poinformowad związki o planowanych zwolnieniach. Związki wydają opinię i ewentualnie stają
w obronie danego pracownika, jeżeli on wyrazi na to zgodę.

Związek zawodowy prowadzi społeczną kontrolę warunków wykonywania pracy. Zapewnienie
łączności międzypokoleniowej członków związku zawodowego. Mogą formułowad wnioski do
pracodawcy i opiniowad regulamin pracy i płacy. Organizowanie zajęd i rozrywek dla swoich
członków. Sprawują kontrolę nad funkcjonowaniem pracowniczych kas zapomogowo pożyczkowych.

Związki zawodowe na szczeblu centralnym:



Uczestniczą w posiedzeniach komisji trójstronnej do spraw społeczno gospodarczych



Uczestniczą w komisjach do spraw dialogu

Komisję Trójstronną zwołuje Premier i deleguje do niej wybranych przedstawicieli rządu. Lewiatan i
Business Center Club twierdzą, że związki zawodowe:



sugerują, że wzrost płac prowadzi do silnej gospodarki, podczas gdy jest odwrotnie;



deformują rynek pracy przez podwyższanie płacy minimalnej, co powoduje, ze praca osób
niewykwalifikowanych staje się nieopłacalna i rośnie wśród nich bezrobocie;



nacisk na wcześniejsze emerytury zmniejsza podaż na rynku pracy i w efekcie prowadzi do
ubóstwa społeczeostwa i obciążenia systemu emerytalnego;



wysokie świadczenia społeczne działają demotywująco



pakiety socjalne utrudniają dostosowanie struktury zatrudnienia do potrzeb firmy,
zmniejszają dochody firmy i hamują wzrost wydajności pracy



zatrzymały się z myśleniem o gospodarce w poprzedniej epoce. Bronią np. sztywnych
nieżyciowych przepisów o rozliczaniu czasu pracy



zamiast budowad etos przedsiębiorczości i pracowitości przedstawiają pracodawców jako
"krwiopijców"

Każda ustawa związana z warunkami pracy, może zostad zaskarżona do Trybunału Konstytucyjnego.
Skarga zostaje spisana przez przewodniczącego.

Związki zawodowe mogą zrzeszad się w międzynarodowe organizacje związkowe, a taka organizacja
musi mied profil branżowy. Związek zawodowy kolejarzy jest na pierwszym miejscu. Raz na dwa lata
członkowie organizacji spotykają się i dyskutują o sprawach związanych z warunkami pracy.

Związki zawodowe mogą udzielad poparcia w wyborach. Więcej w ustawie o

Kolokwium w formie testu – 15 stycznia. Kto ma zaliczenie będzie miał mniej na teście (tylko
wykłady) i dodatkowo 0,5 oceny wyżej jeżeli zaliczy na 4,5.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Zasady Ustroju Politycznego Państwa, ADM UKSW II
ZUPP sciaga do druku, Zasady ustroju politycznego państwa
zasady ustroju politycznego panstwa i
Zasady Ustroju Politycznego Państwa, ADM UKSW II
I i II Zasady ustroju politycznego państwa
konstytucyjne zasady ustroju politycznego państwa
Wyklady, Zasady ustroju politycznego państwa, Wykłady dr Kosman
Zasady Ustroju Politycznego Państwa, ADM UKSW II
ZASADA PODZIAŁU WŁADZ, studia, Administracja II stopnia, zasady ustroju politycznego państwa
Podstawowe zasady ustrojowe Rzeczypospolitej Polskiej, Administracja, Semestr 7, Zasady ustroju poli
SPIS WYBORCÓW, studia, Administracja II stopnia, zasady ustroju politycznego państwa
Zasady Ustroju Politycznego Państwa, ADM UKSW II
Ochrona praw człowieka WY Demczuk, Politologia U

więcej podobnych podstron