2012-05-16
żywienie dzieci zdrowych
" prawidłowe żywienia zapewnia dziecku dobry
stan zdrowia i jest najwłaściwszym rodzajem
profilaktyki
" żywność powinna być odpowiednio dobrana pod
względem jakości i ilości
" żywność powinna zapewnić prawidłowe
wzrastanie, zapobiegać niedoborom i chronić
przed chorobami cywilizacyjnymi (choroby
układu krążenie, alergiczne, metaboliczne i
nowotworowe)
" indywidualne zapotrzebowanie zależne od
predyspozycji genetycznych
Zapotrzebowanie energetyczne
" Wykorzystanie energii dostarczonej z pożywieniem:
podstawowa przemiana materii - 50%
procesy wzrastania  ok.12%
aktywność fizyczna  ok. 25%
procesy termoregulacji, trawienia
" Zapotrzebowanie energetyczne jest różne w zależności
od wieku  zalecane obniżenie wskaz
nika
zapotrzebowania energetycznego
0-6 m-cy -108 kcal/kg mc/dobÄ™
6-12 mcy  96 kcal/
1-3 lata  86-100 kcal
4-6 lat  80 kcal
7-9 lat  70-80 kcal
­ð 10 lat  ok. 50 kcal
1
2012-05-16
Podstawowe składniki odżywcze (g/kg/dobę)
Wiek Białka Tłuszcze Węglowodany
0-6 m-cy 2,4 4,9 13,6
6-12 m-cy 3 3,7 12,7
1-3 lata 2,8 3,1-3,6 12-14
4-6 lat 2,4 3,1-3,6 12-14
7-9 lat 2,2 3,1-3,6 12-14
10-12 lat Chł.:1,7-2,0 Chł.:1,8-2,1 Chł.:7,1-8,1
Dziew.: 1,8-2,1 Dziew.: 2,1-2,4 Dziew.: 8,8-10,3
13-15 lat Chł.:1,4-1,6 Chł.:1,5-1,6 Chł.:5,8-6,6
Dziew.: 1,6-1,9 Dziew.: 1,8-2,0 Dziew.: 7,1-8,0
Wartość 10-15 % 25-40% 50-60%
energetyczna Pokarm kobiecy-9%
Podstawowe składniki odżywcze
" Białka  pochodzenia roślinnego i zwierzęcego
" Węglowodany:
cukry proste: glukoza (brak w pożywieniu), fruktoza (owoce,
warzywa i miód), galaktoza (część laktozy), mannoza (warzywa)
dwucukry: sacharoza, laktoza, maltoza
cukry złożone: glikogen, skrobia, celuloza
" TÅ‚uszcze
 Kwasy tłuszczowe
 Triglicerole: stałe (tłuszcze), płynne (oleje)
 Fosfolipidy
 Sterole -choresterol
" Woda  2/3 masy doroslego i ¾ noworodka
" Witaminy
 Rozpuszcalne w tłuszczach (ADEK)
 Rozpuszczalne w wodzie (wit.C, Wit. B1, 6, 12, 15, wit.H, kwas
pantotenowy, kwas foliowy, wit. PP
" Makroelementy (Ca, Mg, K, Na, P, S, Cl, Fe, I, Co) i
mikroelementy (F, Zn, Cu, Mn, Se, Si, Ni. Al., Cr, Br, Mo)
2
2012-05-16
Karmienie niemowlÄ…t
" Karmienie naturalne
najbardziej fizjologiczne i optymalne pożywienie
dla niemowląt urodzonych po 31 tygodniu ciąży
z masą ciała > 1500 g zarówno pod względem
energetycznym, jak i odżywczym
noworodki z masą ciała<1500g pokarm kobiecy
wzbogacony podażą: białka, Ca, P, Na i witamin
" Karmienie sztuczne
Przeciwskazania do karmienia piersiÄ…
" Ze strony matki:
 Zakażenie HIV (ale nie HBV)
 Stosowanie niektórych leków (barbiturany, leki
p/wirusowe, cytostatyków)
 Czynna gruz
lica
" Ze strony dziecka
 Galaktozemia
 Fenyloketonuria
 Choroba syropu klonowego
 Wrodzona nietolerancja laktozy
 Brak odruchu ssania (względne  pokarm matki
podawany sondÄ…)
3
2012-05-16
Karmienie noworodka
" Bezpośrednio po porodzie  ułożenie na
brzuchu matki ®ð pokarm matki
Rodzaje pokarmu kobiecego:
1. Siara (colostrum) 1-5 dni laktacji (wysoka
zawartość białka i sIgA)
2. Mleko przejściowe 6-15 dni (nadal
wysoka zawartość białka)
3. Mleko dojrzałe >15 dni (niższa zawartość
białka, wyższa tłuszczu)
Pokarm kobiecy a mleko krowie (100 ml)
Składniki odżywcze Pokarm kobiecy Mleko krowie
Energia -kcal 70 70
Białka całkowite - g 1,03 (0,9-1,4) 3,5
Kazeina 0,25 2,60
Białka serwatki 0,64 0,70
Alfa-laktoalbumina 0,25 0,12
beta-laktoglobulina Brak 0,3
laktoferryna 0,17 Åšlad
Lizozym 0,05 Åšlad
IgA 0,1
0,003
TÅ‚uszcze  g 4,4
3,7
Kwasy tłuszczowe nasycone 2,7
1,9
Kwasy tłuszcz. jednonienasycone 1,7
1,01
Kwasy tłuszcz. wielonienasycone 0,52
0,08
Węglowodany  g 6,9
4,7
Laktoza 6,6
4,7
Laktoza:oligosacharydy 9:1
10:0
4
2012-05-16
Pokarm kobiecy a mleko krowie
Składniki odżywcze Pokarm kobiecy Mleko krowie
Białka całkowite (g/l) 0,89 3,30
Kazeina 0,25 2,60
Białka serwatki 0,64 0,70
Alfa-laktoalbumina 0,25 0,12
beta-laktoglobulina Brak 0,3
laktoferyna 0,17 ślad
Seroalbumina 0,05
Lizozym 0,05
Model żywienia niemowląt karmionych piersią
(Instytut Matki i Dziecka, aktualny do 2007 roku)
Wiek Rodzaj pożywienia
(miesiÄ…ce)
1-6 Wyłącznie karmienie piersią na żądanie, nie ma potrzeby
dopajać dziecka
w 5, gdy są Karmienie piersią na żądanie, 1x zupa jarzynowa lub/oraz
wskazania jabłko tarte, sok
w 6, gdy sÄ… 3-4x karmienie piersiÄ…
wskazania
1x zupa jarzynowa z mięsem (10g), sok lub przecier
owocowy
Z 7 3-4 x karmienie piersiÄ…
j.w. + ½ żółtka
8-9 3x karmienie piersiÄ…
1x zupa z mięsem, żółtko, sok i przecier z kleikiem, biszkopt,
chrupki kukurydziane
10-12 Karmienie piersią nawet w ilości ograniczonej, wprowadzanie
modyfikowanego mleka następnego, pozostałe posiłki jak w
żywieniu sztucznym
5
2012-05-16
Rodzaje pożywienia przy karmieniu naturalnym
" 0-6 m-cy  jedynie pokarm matki + witamina D3 400-800 j od 3
tygodnia życia (wcześniaki 1000 j od 2 tygodnia)
" Od 5-6 m-ca jarzyny  marchew, ziemniaki, owoce  jabłka, maliny,
morele, brzoskwinie,
inne owoce np. cytrusy, truskawki  dopiero po 12 m. ż.
" Od 6 m-ca mięso  drób, cielęcina
" Od 7 m-ca żółtko  (kwas arachidonowy, sterole)
" Od 2008 roku 
 wprowadzamy gluten 5g/dobę (1 płaska łyżeczka), tj. 2-3g/100 ml zupy
mąki pszennej lub krupczatki) od 5 miesiąca życia, nie póz
niej niż w 6-
tym m-cu życia
 mięso na zmianę z rybą (1-2 razy w tygodniu)
Zalety karmienia piersiÄ…
" Optymalne dostarczanie energii i składników odżywczych
" Dostarczenie składników odpornościowych
" Zmniejszenie ryzyka alergii i rozwoju chorób
cywilizacyjnych
" Korzystny wpływ na rozwój psychomotoryczny i
emocjonalny (matki i dziecka)
" Korzystny wpływ na kolonizację jelita bakteriami jelitowymi
(działa jako prebiotyk, rozwój bakterii Bifidobacterium)
" Korzystny wpływ na zdrowie kobiet (zmniejszenie ryzyka
raka piersi i jajników)
" Jest wygodne, tanie, proste i szybkie  oszczędza czas i
pieniądze (również podatników)
6
2012-05-16
Karmienie sztuczne niemowlÄ…t zdrowych
Mieszanki mleczne (mleko modyfikowane)
" Wzorzec  mleko kobiece
" Przygotowywane na bazie mleka krowiego
" Mieszanki dla niemowląt do 5 m.ż, od 2008 r. do 6
m-ca  mieszanki (mleka) poczÄ…tkowe
" Mieszanki dla niemowląt od 6 m.ż., od 2008 r. od 7
m-ca  mieszanki (mleka) następne
Karmienie noworodka
" Regula Finkelstaina  do 2 tygodnia życia
X=(n-1)x10, gdzie X to ilość pokarmu w ml
1 doba  10 ml
2 doba - 20 ml& & .
" Reguła Feera-Szkarina >2 tygodni
2 miesięczne dziecko - 800 ml
Poniżej 2 m-cy na każdy tydzień 50 ml mniej
X=800-(50xt)
Powyżej 2 m-cy na każdy tydzień 50 ml więcej
X=800+(50xt)
Np.
1m 2 tygodnie, ile powinno zjadac na posilek
Iloscc na dobe=800-(50x2)-=800-100=700 ml
Na posilek 700:7=100 ml
7
2012-05-16
" Mleko poczÄ…tkowe: Bebiko 1, Bebilon 1,
Nan 1, Humana 1
" Mleko następne: Bebiko2, Bebiko 2R,
Bebiko 2GR, Bebilon2, Nan2, Nan 2R,
Humana2
" Mleko dla dzieci >1 roku życia: Bebiko3,
Bebiko3R, Bebilon 3, Nan3
Kolejność wprowadzania produktów do diety niemowląt
M-c życia
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Liczba
7 6 6 6 5 5 5 5 4-5 4-5 4-5 4-5
posiłków
100 130 140 150 150- 150- 150- 150- 150- 200- 200- 200- Wielkość
porcji
180 180 180 180 180 250 250 250
Mleko początkowe Mleko następne
Od 2008 r., mleko Zupa jarzynowa, przeciery i soki jarz.-owocowe
następne od 7 m-ca
Od 2008 roku 5g
Mięso
glutenu/dobÄ™ od 6
żółtko
m-ca życia, ryba
Biszkopty bezglutenowe
U dzieci karmionych sztucznie 
Gluten, chude wędliny,
póz
niej (o jeden miesiąc) niż u twaróg
karmionych piersiÄ… wprowadzamy
Całe jajko
gluten  w 6-tym miesiÄ…cu
Mleko
krowie
8
2012-05-16
Żywienie dzieci w okresie wczesnego dzieciństwa i
wieku przedszkolnym
" Stopniowe przejście na dietę dorosłych
" Do końca 2 r.ż. Nie ograniczamy tłuszczu zwierzęcego (masła) i
cholesterolu  wpływ na rozwój OUN
" >2 r.ż. stopniowe zwiększanie udziału olejów roślinnych
" Skłonność do nadwagi  regulacja dietą i aktywnością fizyczną 
konsultacja ze specjalistÄ…
" 3-5 posiłków dziennie, unikanie dajadania między posiłkami
" Wyrabianie nawyków żywieniowych (nie jeść przed telewizorem !)
" Unikanie produktow wysoko przetworzonych i rozdrabniania
pokarmów (miksowania)
" Proporcje bialka roślinnego do zwierzęcego 1:2
" y
ródło cukrów prostych  owoce i warzywa, unikanie słodyczy i
cukru
" Unikanie napojów gazowanych
Dziecko 2-letnie:
Samodzielnie zjada zróżnicowany posiłek
Żywienie dzieci w wieku szkolnym
Tendencja do ograniczeń energetycznych
(moda na smukłą sylwetkę)
Podstawy racjonalnego żywienia
" Urozmaicenie
" Umiar
" Unikanie nadmiaru cukru i soli
" Uregulowanie (posilki o stałej porze)
9
2012-05-16
Model zalecanego żywienia Spożywaj:
KILKA RAZY W MIESI
CU (LUB
CZ
ÅšCIEJ W BARDZO MAA
YCH
Mięso
ILOÅšCIACH)
czerwone
SÅ‚odycze
KILKA RAZY W
Jaja
TYGODNIU
Drób
Ryby
Ser i jogurt
CODZIENNIE
Oliwa i oleje roślinne
Owoce i warzywa
Pieczywo, makaron, kasze, inne
ziarna zbóż i ziemniaki
Leczenie żywieniowe  stosowanie diet
Rodzaje diet
" Dieta lekkostrawna  zaburzenia czynnościowe przewodu
pokarmowego, choroby gorÄ…czkowe
" Dieta bogatobiałkowa  zespół nerczycowy, cukrzyca,
mukowiscydoza, nadczynność tarczycy
" Dieta ubogobiałkowa  choroby wątroby i nerek
" Dieta ubogotłuszczowa  przewlekle zapalenie trzustki, choroby
pęcherzyka żółciowego
" Dieta ubogowęglowodanowa  cukrzyca
" Dieta ubogoenergetyczna  otyłość
" Dieta oszczędzająca  ogranicza błonnik i substancje pobudzające
wydzielanie soku żołądkowego  przewlekle zapalenia żołądka i jelit
" Dieta modyfikująca składniki mineralne
 Ubogosodowa  nadciśnienie, niewydolność krążęnia i nerek
 Bogatopotasowa  leczenie moczopędne, niewydolność krążenia i
nerek
" Dieta modyfikująca konsystencję (płynna, papkowata)  po
zabiegach chirurgicznych
" Diety specjalne (eliminacyjne)
10
2012-05-16
Diety eliminacyjne
" Bezglutenowa  celiakia
" Hipoalergiczna  alergia, profilaktyka
alergii
" Bezlaktozowa /ubogolaktozowa 
galaktozemia/nietolerancja laktozy
" Niskofenyloalaninowa - fenyloketonuria
11