Marek Hendrykowski „Griffith, kubizm i sztuka XX wieku”

„Twórczość Griffitha z lat 1908-1914 (okres Biographu) spełnia wszelkie warunki przełomu
artystycznego w wielkim stylu.”

1.

kino ery przedgriffithowskiej:

wielcy reżyserzy: Georges Méliès, Ferdinand Zecca, Victorin Jasset, Robert William Paul,
Cecil Hepworth, James Williamson, George Albert Smith, Albert Capellani, Edwin S.
Porter, James Stuart Blackton, Luigi Maggi.

Georges Méliès – formuła opowiastki obrazkowej, swobodne korzystanie z umownych
zmian miejsca akcji i przeskoków czasowych, ALE ograniczenie krępując ciągłością i
jednowątkowością ekranowych zdarzeń, wymóg ich sukcesywnego związku; jedność
ujęcia, sceny i epizodu – brak możliwości atomizowania przebiegu pojedynczego
wydarzenia oglądanego z różnych punktów widzenia i różnicowania jego wagi względem
pozostałych.
Inscenizacja – dwa style odbioru: werystyczny i fantastyczny

Zecca, Porter, Smith, Mottershaw, Hepworth, Caserini, Pastrone, Durand – zmienne kąty
widzenia kamery, jej przestrzenna mobilność, zdjęcia plenerowe, bardziej zwarty montaż
(krótkie, szybkozmienne ujęcia) – zagęszczenie toku filmowej opowieści i zwiększenie
dynamiki akcji, ALE panowanie planów ogólnych (sporadyczne zbliżenia), zachowanie
konstrukcyjnej tożsamości: ujęcia, sceny i epizodu

continuity – zasada ciągłości akcji wynikająca z montażowego następstwa serii
następujących po sobie scen.

2.

Griffith jako innowator

●

niezwykle dynamiczny i nośny system ewolucji twórczej

●

nie tylko respektowanie reguł continuity, a także wykorzystanie płynących z
nich korzyści.

●

„Napad na pociąg” Portera – zaczątki akcji równoległej. Istotą Griffithowskich
filmów nie jest montaż akcji równoległej, czy szersze niż dotąd stosowanie
ujęć zbliżonych – prawdziwym osiągnięciem jest systemowe wykorzystanie
chwytów i reguł w konstrukcji montażowej filmu.

●

współpraca: David Wark Griffith (reżyser) i Billy Bitzer (operator) =

a.

budowa planu i kompozycja kadru,

b.

dramaturgia ujęcia i sceny,

c.

eksperymenty z oświetleniem i taśmą ortochromatyczną,

d.

zastosowanie diafragmy iris,

e.

winietowanie,

f.

przenikanie,

g.

ściemnienie i rozjaśnienie,

h.

różne rodzaje użytych obiektywów,

i.

zmienne punkty widzenia i ruchy kamery,

j.

zdjęcia plenerowe,

k.

scenografia,

l.

rozmaite konstrukcje montażowe (z montażem akcji równoległych),

m.

stopniowanie napięcia dramatycznego (klimaks, dénouemant, ratunek
w ostatniej chwili),

n.

frazowanie,

o.

rozwinięta konstrukcja postaci oparta na zreformowanym stylu gry
aktorskiej

●

znak firmowy w twórczości Griffitha – zależność funkcjonalna między
potencjałem dramatycznym a kompozycją estetyczną filmu

3.

Griffith i przełom kubistyczny:

●

przełom ten był generalną analogią twórczych poszukiwań

●

czasoprzestrzeń filmu u Griffitha (jak u kubistów) zatomizowaną całością
wyposażoną we własny porządek, z regułami rytmizacji włącznie.

●

wypracował klasyczny dzisiaj model narracji filmowej,

●

Griffith – odkrywca i prawodawca podstawowych reguł poetyki odbioru
filmowego,

●

Wyższy porządek systemowych właściwości poetyki wyreżyserowanych przez
niego utworów, tj.: paralelizm – kompozycyjna klamra ujęcia powtórzonego na
początku i na końcu, fraza montażowa – stopklatka w funkcji dramaturgicznej,
rytm – ujęcie powracające w charakterze lejtmotywu, kompozycja –
przepastna elipsa montażowa.

●

scena filmowa staje się konstrukcją wieloujęciową, jej udowa oparta jest na
odmiennie zaprojektowanej czasoprzestrzeni i zmiennych punktach widzenia
kamery

4.

Czasoprzestrzeń u Griffitha

Kategoria czasoprzestrzeni: tworzywo, które jeszcze nie zostało uformowane (materiał)
a tworzywo, któremu nadano już określoną filmową formę. Griffith operuje przestrzenią
wyobrażoną.

5.

Sztuka jako doświadczenie

●

twórczość Griffitha „skażona” filozofią naturalizmu i humanizmu,

●

fundamentem konstrukcji świata przedstawionego ludzi i skutki ich działania –
łańcuchy zdarzeń,

●

akcja filmów zakorzeniona jest w świecie naturalnym i społecznym