Marek Hendrykowski „Griffith, kubizm i sztuka XX wieku”
„Twórczość Griffitha z lat 1908-1914 (okres Biographu) spełnia wszelkie warunki przełomu artystycznego w wielkim stylu.”
kino ery przedgriffithowskiej:
wielcy reżyserzy: Georges Méliès, Ferdinand Zecca, Victorin Jasset, Robert William Paul, Cecil Hepworth, James Williamson, George Albert Smith, Albert Capellani, Edwin S. Porter, James Stuart Blackton, Luigi Maggi.
Georges Méliès - formuła opowiastki obrazkowej, swobodne korzystanie z umownych zmian miejsca akcji i przeskoków czasowych, ALE ograniczenie krępując ciągłością i jednowątkowością ekranowych zdarzeń, wymóg ich sukcesywnego związku; jedność ujęcia, sceny i epizodu - brak możliwości atomizowania przebiegu pojedynczego wydarzenia oglądanego z różnych punktów widzenia i różnicowania jego wagi względem pozostałych.
Inscenizacja - dwa style odbioru: werystyczny i fantastyczny
Zecca, Porter, Smith, Mottershaw, Hepworth, Caserini, Pastrone, Durand - zmienne kąty widzenia kamery, jej przestrzenna mobilność, zdjęcia plenerowe, bardziej zwarty montaż (krótkie, szybkozmienne ujęcia) - zagęszczenie toku filmowej opowieści i zwiększenie dynamiki akcji, ALE panowanie planów ogólnych (sporadyczne zbliżenia), zachowanie konstrukcyjnej tożsamości: ujęcia, sceny i epizodu
continuity - zasada ciągłości akcji wynikająca z montażowego następstwa serii następujących po sobie scen.
Griffith jako innowator
niezwykle dynamiczny i nośny system ewolucji twórczej
nie tylko respektowanie reguł continuity, a także wykorzystanie płynących z nich korzyści.
„Napad na pociąg” Portera - zaczątki akcji równoległej. Istotą Griffithowskich filmów nie jest montaż akcji równoległej, czy szersze niż dotąd stosowanie ujęć zbliżonych - prawdziwym osiągnięciem jest systemowe wykorzystanie chwytów i reguł w konstrukcji montażowej filmu.
współpraca: David Wark Griffith (reżyser) i Billy Bitzer (operator) =
budowa planu i kompozycja kadru,
dramaturgia ujęcia i sceny,
eksperymenty z oświetleniem i taśmą ortochromatyczną,
zastosowanie diafragmy iris,
winietowanie,
przenikanie,
ściemnienie i rozjaśnienie,
różne rodzaje użytych obiektywów,
zmienne punkty widzenia i ruchy kamery,
zdjęcia plenerowe,
scenografia,
rozmaite konstrukcje montażowe (z montażem akcji równoległych),
stopniowanie napięcia dramatycznego (klimaks, dénouemant, ratunek w ostatniej chwili),
frazowanie,
rozwinięta konstrukcja postaci oparta na zreformowanym stylu gry aktorskiej
znak firmowy w twórczości Griffitha - zależność funkcjonalna między potencjałem dramatycznym a kompozycją estetyczną filmu
Griffith i przełom kubistyczny:
przełom ten był generalną analogią twórczych poszukiwań
czasoprzestrzeń filmu u Griffitha (jak u kubistów) zatomizowaną całością wyposażoną we własny porządek, z regułami rytmizacji włącznie.
wypracował klasyczny dzisiaj model narracji filmowej,
Griffith - odkrywca i prawodawca podstawowych reguł poetyki odbioru filmowego,
Wyższy porządek systemowych właściwości poetyki wyreżyserowanych przez niego utworów, tj.: paralelizm - kompozycyjna klamra ujęcia powtórzonego na początku i na końcu, fraza montażowa - stopklatka w funkcji dramaturgicznej, rytm - ujęcie powracające w charakterze lejtmotywu, kompozycja - przepastna elipsa montażowa.
scena filmowa staje się konstrukcją wieloujęciową, jej udowa oparta jest na odmiennie zaprojektowanej czasoprzestrzeni i zmiennych punktach widzenia kamery
Czasoprzestrzeń u Griffitha
Kategoria czasoprzestrzeni: tworzywo, które jeszcze nie zostało uformowane (materiał) a tworzywo, któremu nadano już określoną filmową formę. Griffith operuje przestrzenią wyobrażoną.
Sztuka jako doświadczenie
twórczość Griffitha „skażona” filozofią naturalizmu i humanizmu,
fundamentem konstrukcji świata przedstawionego ludzi i skutki ich działania - łańcuchy zdarzeń,
akcja filmów zakorzeniona jest w świecie naturalnym i społecznym