METODA MC KENZIE

Magdalena Jaromska
Katarzyna Gembalczyk

RYS HISTORYCZNY:

Podstawą zrozumienia efektu terapeutycznego metody

opracowywanej od polowy lat 50 XX wieku przez
nowozelanckiego terapeutę Robina Mc Kenzie jest dokładna
znajomość mechaniki kręgosłupa a ściślej ujmując
mechaniki krążka miedzykręgowego. Z pośród dwóch
głównych części wchodzących w jego skład: pierścienia
włóknistego i jądra miażdżystego, szczególnie ten drugi
element , składający się prawie z 80 % z wody w czasie
zmiany ciśnienia wewnątrz segmentu ruchowego, pod
wpływem wykonywanych ruchów , zachowuje się jak
substancja żelowa i jako taka podlega prawą hydrodynamiki.
Podczas wykonywania ruchów wyprostnych tylne części
trzonów danego segmentu ruchowego zbliżają się do siebie,
zwiększając ciśnienie wewnątrz krążka miedzykręgowego po
stronie tylnej. Powoduje to przodoprzesunięcie jadra
miażdżystego z jednoczesnym rozciągnięciem
wewnętrznych warstw części pierścienia włóknistego.

RYS HISTORYCZNY

W czasie wykonywania ruchów zgięciowych

obserwuje się analogiczny mechanizm, jednak że o
odwrotnym kierunku przesunięcia jądra
miażdżystego. To właśnie opisany powyżej ruch
trwałego przesunięcia jądra miażdżystego (poza
fizjologiczny zakres) jest główna przyczyną
powstawania zespołów bólowych określanych jako:
bóle krzyża, lumbago, czy tez ischialgia. Częste
zgięcia kręgosłupa sięgające ponad 400 powtórzeń
dziennie, prawie zupełny brak ruchów przeprostu
oraz utrzymywania przeważającym zakresie czasu
pozycja siedząca ( 6-12 h/ dobę) – ustawiająca
niejako z konieczności kręgosłup w pełnym zgięciu
powoduje stopniowa dyslokacje jadra miażdżystego
w kierunku tylnym.

BADANIE:

Twórca metody na podstawie opracowanego

przez siebie sposobu badania
przyporządkowuje każdy przypadek do
jednego z trzech zespołów chorobowych. Są
to zespoły: zaburzeń posturalnych, zaburzeń
funkcjonalnych oraz zaburzeń strukturalnych.
Dla każdej z tych grup opracowany został
specyficzny schemat terapii.

Badanie pacjenta składa się z dwóch części.

Pierwsza z nich jest stosowana rutynowo również i w
innych systemach diagnozowania, a polega na
zebraniu podstawowych wiadomości o pacjencie i
jego schorzeniu, takich jak: wiek, zawód
wykonywany przez chorego, bezpośrednia przyczyna
i obszar wystąpienia bólów w stadium początkowym
oraz w chwili przeprowadzania wywiadu i historia
poprzednich ataków bólowych (jeśli takie miły
miejsce). Ponadto w tej części oceniane są: postawa
ciała w pozycji stojącej i siedzącej oraz ewentualnie
występujące ograniczenia ruchomości.
Równocześnie notuje się subiektywne odczucia
pacjenta informujące o sytuacjach dnia codziennego
przyczyniających się do zmiany objawów.

Druga cześć badania jest już charakterystyczna tylko

dla metody McKenzie. Polega na wykonywaniu

pojedynczych, a następnie wielokrotnych (do 10

powtórzeń) ruchów w różnych kierunkach i różnych

pozycjach wyjściowych. Wykonywane są następujące

ruchy pojedyncze: zgięcie kręgosłupa w pozycji stojącej i

leżącej, jego wyprost w tych samych pozycjach

wyjściowych, przesunięcie boczne w prawo i w lewo w

pozycji stojącej. Następnie każda z powyższych czynności

wykonywana jest dziesięciokrotnie- tzw. „ruchy

powtarzane”. Tak skonstruowany test czynnościowy

pozwala dokładnie określić zarówno te kierunki, w

których występuje ograniczenie ruchomości, jaki i te, w

których pojedyncze lub powtarzane ruchy powodują

zmianę dolegliwości pacjenta (poprawę lub pogorszenie)

a zarazem umożliwia topograficzne ustalenie lokalizacji

dysfunkcji i/lub zmian patologicznych.

Opracowana przez Robina Mc Kenzie karta

badania daje zatem nie tylko możliwość
uzyskania informacji, jakich ruchów należy w
czynnościach dnia codziennego unikać, ale
również określa sposób terapii bazujący na
wykonywaniu powtarzanych ruchów w
płaszczyznach i w pozycjach wyjściowych
polepszających stan pacjenta. Na podstawie
tak przeprowadzonego badania możliwe jest,
co już zostało wspomniane wcześniej,
przypisaniem każdego z pacjentów do
jednego z trzech zespołów bólowych.

RÓŻNICOWANIE ZAB.
POSTURALNYCH, FUNKCJONALNYCH I
STRUKTURALNYCH

KARTA BADANIA

Utrudnieniem w diagnozie różnicowej

pomiędzy zespołem zaburzeń strukturalnych
a zespołem zaburzeń funkcjonalnych jest
sytuacja, gdy w tym ostatnim zrosty i blizny
występują również w obrębie struktur
nerwowo-oponowych. W takim przypadku
odczucia bólowe w postaci promieniowania
występować mogą w kończynie dolnej. Dla
prawidłowego różnicowania pomiędzy tymi
zespołami konieczne jest zastosowanie
testów powtarzanej ruchomości.

MOŻLIWOŚCI DIAGNOZY RÓŻNICOWEJ
OPARTEJ NA POWTARZANYCH TESTACH
RUCHOWYCH:

TERAPIA

Zespół zaburzeń posturalnych zdefiniować można jako:

ustawienie niezmienionych patologicznie elastycznych tkanek
otaczających segment ruchowy(torebek stawowych, więzadeł,
powięzi i mięśni) w przedłużającym się, nadmiernym
rozciągnięciu. Podstawową przyczyną dolegliwości w tym
zespole jest długotrwałe utrzymywanie nieprawidłowej pozycji
siedzącej, dlatego też zadaniem terapeuty będzie jej korekcja.
Właściwe ustawienie odcinka lędźwiowego w pozycji
lordotycznej uzyskuje się bądź to dzięki czynnemu napięciu
mięśni antygrawitacyjnych, bądź też dzięki zastosowaniu wałka
lędźwiowego, biernie utrzymującego należne wygięcie w tym
odcinku. Zniesienie objawów bólowych uzyskuje się już po
upływie 5-6 dni od rozpoczęcia leczenia. Jednakże trwały efekt
może być osiągnięty tylko przez uzmysłowienie pacjentowi
skutków zaniedbania postawy ciała. Umożliwi mu to właściwe
zachowania w życiu codziennym. Tak więc zasady leczenia tego
zespołu w znacznym stopniu wydają się być zbliżone do tych,
które propagują popularne dzisiaj „szkoły pleców”.

TERAPIA

Kolejną grupę zaburzeń Mc Kenzie nazywa

zespołem zaburzeń funkcjonalnych.
Adaptacyjne skrócenie a następnie
przeciążenie patologicznie zmienionych tkanek
okołokręgosłupowych spowodowane jest
najczęściej:



Utrwalonym nawykiem nieprawidłowej postawy



Przebytymi urazami



Kregozmykiem



Zmianami degeneracyjnymi krążka
międzykręgowego

TERAPIA

W terapii tego zespołu wykorzystuje się wiele ćwiczeń. W

większości przypadków( ok. 70%) ćwiczenia są wykonywane

samodzielnie przez pacjentów, po uprzednim instruktażu i pod

kontrolą prowadzącego. Jednak czasem niezbędne okazuje się

zastosowanie bardziej złożonych zabiegów: mobilizacji i

manipulacji wyprostnych kręgosłupa( tylno – przednich) oraz

mobilizacji i manipulacji rotacyjnych w jego wyproście lub

zgięciu. Jako bardziej skomplikowane potrzebują udziału

terapeuty. Z wymienionych sposobów w zespole zaburzeń

funkcjonalnych, w sytuacji ograniczania ruchu wyprostu, stosuje

się: wyprosty kręgosłupa w leżeniu przodem, wyprost w leżeniu

przodem z ustabilizowaną miednicą, wyprosty w staniu oraz

ewentualnie dodatkowe, bierne mobilizacje w jego wyproście

Jeśli ograniczony jest ruch zgięcia, to w terapii wykorzystać

można: zgięcie kręgosłupa w leżeniu tyłem, zgięcie w staniu

oraz mobilizacje rotacyjne w zgięciu. Powtarzanie ćwiczeń (10-

15 razy na godzinę) ma na celu rozciągnięcie przykurczonych

struktur elastycznych. Ruchy czynne pacjenta zastępują

stosowane zwykle bierne ćwiczenia redresyjne. W połączeniu z

korekcją postawy ciała oraz profilaktyką wtórną leczenie

zespołu zaburzeń funkcjonalnych zajmuje ok. 6 tygodni.

TERAPIA

Trzecią grupą dolegliwości jest zespół

zaburzeń strukturalnych . Wynikiem
uszkodzenia krążka międzykręgowego są
zmiany ustawienia powierzchni stawowych i
zaburzenia zakresu ruchomości. W czasie
badania pewne kierunki ruchu- w zależności
od typu przesunięcia-przesuwać będą ból
obwodowo(pogorszenie stanu klinicznego),
inne zaś będą przemieszczać go dośrodkowo
(poprawa stanu pacjenta) , co autor określa
mianem centralizacji.

TERAPIA

Ze względu na dużą zmienność i różnorodność objawów autor podzielił

zaburzenia strukturalne na siedem grup:



I- ból występuje centralnie w linii kręgosłupa, bez objawów
promieniowania, bez zmian ustawiania tułowia



II- ból występuje centralnie w linii kręgosłupa, bez objawów
promieniowania ale z dodatkową kifotyzacją tułowia spowodowaną
odruchową, przeciwbólową reakcją organizmu



III- ból występuje centralnie w linii kręgosłupa, promieniuje do kończyny
dolnej(powyżej stawu kolanowego), bez zmian ustawienia tułowia.



IV- ból występuje centralnie w linii kręgosłupa, promieniuje do kończyny
dolnej(powyżej stawu kolanowego), ze zmianą ustawienia
tułowia(kifotyzacja lub/i przesunięcie boczne)



V- ból występuje centralnie w linii kręgosłupa, promieniuje do kończyny
dolnej(poniżej stawu kolanowego), bez zmian ustawienia tułowia



VI- ból występuje centralnie w linii kręgosłupa, promieniuje do kończyny
dolnej(poniżej stawu kolanowego), ze zmianą ustawienia tułowia



VII-stanowiąca jedynie ok. 8% wszystkich przypadków, charakteryzuje się
bólem występującym centralnie w linii kręgosłupa, z jednoczesnym
pogłębieniem lordozy lędźwiowej.

TERAPIA

Objawy występujące w grupach I-VI są

charakterystyczne dla tyłowypadnięcia jądra

miażdżystego. Stanowią one kolejne etapy tego

tyłoprzesunięcia. Grupa VII charakteryzuje się

objawami związanymi z przodoprzesunięciem

jądra miażdżystego.

Mc Kenzie uważa,że leczenie zespołu zaburzeń

strukturalnych składa się z czterech

następujących po sobie faz:

Redukcji przesunięcia jądra miażdżystego

utrzymania korekcji

Powrotu funkcji

Profilaktyki wtórnej

GRUPA I

Stosuje się następujące po sobie kolejno

działania: leżenie przodem (ok. 5 min),
leżenie przodem w wyproście
kręgosłupa (kolejne 5 min) oraz
wyprosty w leżeniu przodem (10
powtórzeń w serii; 2-6 serii podczas
pojedynczego spotkania
terapeutycznego). Jeżeli objawy bólowe nie
zmniejszą się, należy włączyć zabiegi
dodatkowe: mobilizacje wyprostne
kręgosłupa, jego rotacyjne mobilizacje
wyprostne lub manipulacje kręgosłupa w
wyproście.

GRUPA II

Przebiegająca z dodatkową kifotyzacją tułowia-

pacjenta nie można ułożyć w pozycji leżenia
przodem. Stosuje się więc tzw.; „pivot” tj.
ułożenie chorego w pozycji leżenia przodem,
ale w ustawieniu zgięciowym, podkładając
mu pod brzuch większą liczbę klinów bądź
poduszek. Stopniowi zmniejsza się zgięcie
kręgosłupa aż do momentu, gdy chory potrafi
przyjąć pozycję leżenia przodem. W powyższy
sposób, dzięki wykorzystaniu leczenia
ułożeniowego, grupa II zostaje zamieniona w
I. Dalsze zmniejszenie tyłoprzemieszczenia
odbywa się więc już tak jak w tym przypadku.

GRUPA III

Początkowo podlega tym samym formom

ćwiczeń co grupa I. Jeżeli nie pojawia się
objaw centralizacji to terapia wprowadza
kolejne ćwiczenie: wyprosty kręgosłupa w
leżeniu asymetrycznym, z przesunięciem
miednicy w stronę niebolesną. Gdy w wyniku
centralizacji ból odczuwany będzie już tylko
w okolicy kręgosłupa, to grupę tę traktuje się
jak grupę I.

GRUPA IV

O wiele trudniejsze do usprawniania, gdyż

charakterystyczne dla niej reflektoryczne
boczne skrzywienie kręgosłupa zmniejsza
efekt ćwiczeń wyprostnych. Aby je rozpocząć
należy uzyskać symetrię kręgosłupa w
płaszczyźnie czołowej. W tym celu stosuje się
przesunięcia boczne kręgosłupa w pozycji
stojącej.

GRUPA V I VI

Leczona jest początkowo jak grupy I lub III, gdy

jednak dojdzie do pogorszenia stanu pacjenta
(przekształcenie się w grupę VI), to
wyodrębnienie kierunków oraz pozycji
powodujących centralizację objawów
bólowych może być bardzo trudne. W takiej
sytuacji należy zastosować wyciąg o
charakterze trakcyjnym. Po upływie około 4-5
dni można dokonać powtórnego badania.
Często jednak w leczeniu tej grupy jedyna
alternatywą jest zabieg operacyjny.

GRUPA VII

Korekcję przodoprzesunięcia jądra

miażdżystego uzyskuje się poprzez: zgięcia
kręgosłupa w leżeniu tyłem oraz staniu, z
dodatkowo stosowanymi mobilizacjami i
manipulacjami w jego zgięciu.

KOLEJNY ETAP:



Następnym etapem leczenia zaburzeń

strukturalnych jest utrwalenie uzyskanego

efektu. Należy wtedy powtarzać właściwe dla

danej grupy ćwiczenia przynajmniej 10 razy, co

1-2 godziny. W grupach I-VI wszelkie wstawienia

zgięciowe są w tym okresie bezwzględnie

przeciwwskazane.



Po uzyskaniu pełnej repozycji jądra

miażdżystego w rejonach uszkodzenia ciągłości

tkankowej rozpoczyna się proces bliznowacenia.

Dla utrzymania elastyczności blizny (w celu

zapewnienia całkowitego powrotu funkcji)

należy od około 5-7 dnia od rozpoczęcia

usprawniania wprowadzić ćwiczenia

rozciągające nowo powstającą tkankę.

OSTATNI ETAP:



Ostatni etap leczenia- zapobieganie
nawrotom dolegliwości polega na
codziennym, dwukrotnym (rano i wieczorem)
wykonywaniu 10 powtórzeń ćwiczeń
wyprostnych w leżeniu przodem (grupy I-VI)
bądź zgięciowych w leżeniu tyłem (grupa VII)



Przedstawienie przez autora ćwiczenia mogą
zostać wykorzystane w zaburzeniach
funkcjonalnych innych odcinków kręgosłupa
oraz stawów obwodowych.