Jan Heweliusz Kim
Był ?

Pochodze

nie

Jan Heweliusz

wywodził się z

zamożnej rodziny

gdańskich

browarników, której

właściwe nazwisko

brzmiało Hewelke.

Ojcem był

Abraham, Matką

Kordula Hecker

pochodząca z

kupieckiej

patrycjuszowskiej

rodziny.

Była ona drugą

żoną Abrahama.

Z obu

małżeństw miał on

trzynaścioro dzieci,

z których większość

zmarła w

młodości.

Wiek dojrzały

osiągnęło tylko

pięcioro, przyszły

astronom Jan

urodzony 28

stycznia 1611 r.

oraz cztery córki.

Wykształc
enie

Zasadnicze wykształcenie

Heweliusz zdobył

w Gimnazjum

Akademickim. Tam właśnie

matematyk i

astronom Piotr Krüger

rozbudził u młodego

Heweliusza żywe

zainteresowanie

astronomią. Ale

ojciec ze zrozumiałych

względów miał na oku cele

głównie praktyczne

związane z przyszłą

działalnością zawodową i

obywatelską. Tak więc

nieco później wysłał syna

do położonej pod

Bydgoszczą miejscowości

zapisanej jako Gądecz dla

ćwiczenia się w języku

polskim.

W czerwcu 1630 r.

Heweliusz wyjechał na

zagraniczne studia kierując

się najpierw do Holandii

gdzie rozpoczoł studia

prawnicze.

Studia prawnicze nie stępiły

u Heweliusza

zainteresowania

astronomią. Wroku

następnym, gdy

Heweliusz udał się do

Anglii, zetknął się

z uczonymi, którzy

później, w 1660 r., założyli

w Londynie

istniejące do dziś naukowe

towarzystwo pod nazwą

Royal Society (Towarzystwo

Królewskie). Jeszcze w tym

samym roku odwiedził

Francję, gdzie zawarł nie

mniej interesujące

znajomości w kręgach

przedstawicieli nauk

ścisłych. Heweliusz

planował jeszcze podróż do

Włoch pragnąc zapoznać się

z Galileuszem i

z Christophern. Jednakże

choroba ojca zmusiła go do

zrezygnowania z tego

zamiaru.

Browarnictwo

Heweliusz był najbardziej znanym gdańskim

browarnikiem. Wywodził się z rodziny o typowo

piwowarskich tradycjach. Po odbytych studiach i

podróżach zagranicznych Heweliusz powrócił do

Gdańska i w związku z pogarszającym się zdrowiem

ojca wyręczał go w codziennych obowiązkach

zawodowych. Zajmując się rodzinnym browarem

przy ul. Korzennej zgłębiał tajniki piwowarstwa i

coraz intensywniej przygotowywał się do

całkowitego przejęcia ojcowskiego zakładu.

W 1635 ożenił się z Katarzyną Rebeschke która

otrzymała w posagu dwa domy bezpośrednio

sąsiadujące z domem Heweliusza oraz browar

mieszczący się w jednym z tych domów. Zarządcą

majątku, w tym browaru został Jan Heweliusz. Po

udowodnieniu swoich kwalifikacji zawodowych

został przyjęty do gdańskiego cechu browarników.

Po śmierci ojca w 1648 Heweliusz otrzymał w

spadku dom oraz rodzinny browar. Połączył więc

oba sąsiadujące browary w jeden, a na dachach

trzech domów urządził obserwatorium

astronomiczne.

W 1677 król Jan III Sobieski wydał dekret regulujący

działalność Gdańskiego Cechu Browarników. W

dekrecie tym w zamian za jego zasługi zwolnił

Heweliusza i jego potomków z wszelkich opłat na

rzecz cechu browarników. Jednocześnie nadając mu

przywilej swobodnej sprzedaży piwa nie tylko w

obrębie miasta, ale również i poza nim.

Piwo jopejskie z browaru Heweliusza słynęło z

najwyższej jakości. Heweliusz leżakował je w

piwnicy ratuszowej, a klucze do niej były pod jego

osobistą pieczą. Hołd działalności browarniczej

Heweliusza oddaje piwo Hevelius, które po raz

pierwszy uwarzone zostało w 1985.

Beczka z Browaru

Heweliusza

Obserwatoria na

dachach kamieniec

Mieszczanin
gdański

Osiedlenie się przy ulicy Korzennej związało

Heweliusza na stałe ze Starym Miastem. Swą

obywatelską działalność rozpoczął skromnie jako

członek rady parafii św. Katarzyny, ale już w 1641 r.

został ławnikiem na Starym Mieście. W 1651 r. wszedł

w skład Rady Miejskiej w charakterze radnego ze

Starego Miasta.

Na początku działalności astronomicznej sprawą

zasadniczą stało się dla Heweliusza stworzenie sobie

warsztatu pracy naukowej, a więc zaopatrzonego w

odpowiednie przyrządy obserwatorium. Sprawa ta była

o tyle istotna, że w latach 1635–1641 był on jeszcze

bardzo słabo zaopatrzony w przyrządy astronomiczne.

Swe pierwsze obserwatorium Heweliusz ulokował na

poddaszu tylnej części własnego domu adaptując je do

celów astronomicznych. Wyposażywszy je w duże okna

pozwalające obserwować w różnych kierunkach

umieścił tam podstawowe instrumenty jak kwadranty,

sekstanse, oktant oraz pierwsze, jeszcze niezbyt duże

lunety. Około 1644 r. uzyskał od władz miejskich nie

ukończony kwadrant po Krügerze znajdujący się do tej

pory w arsenale miejskim. Ukończył go i ustawił w

pawilonie specjalnie dla niego wybudowanym na

szczycie budynku.

W dwutomowym dziele

Machina Coelestis

ogłoszonym drukiem w

latach 1673 i 1679

zamieścił Heweliusz

opis swych obserwacji
astronomicznych wraz

z opisem konstrukcji

swych przyrządów do

obserwacji nieba. Tom

pierwszy astronom

zadedykował królowi

francuskiemu

Ludwikowi XIV, a tom

drugi - królowi

polskiemu Janowi III

Sobieskiemu. Praca ta

jest bogato ilustrowana

wspaniałymi sztychami

rytowanymi przez

Isaaka Saala,

rytownika

sprowadzonego z

Holandii, wg rysunków

gdańskiego artysty,

Andrzeja Stecha.

Machinae
Coelestis

„Selenographia” zawierała

mapę Księżyca i opis jego

powierzchni, stanowiącej

wynik prowadzonych przez

Heweliusza

systematycznych

obserwacji z, założonego

przez siebie w 1641 roku,

obserwatorium

astronomicznym w

Gdańsku. Publikacja ta

była przez 150 lat

podstawowym materiałem

do studiów nad

powierzchnią Księżyca,

dopóki w końcu XIX wieku

nie zastąpiono rysunków

zdjęciami. Jan Heweliusz

rozpoczął nadawanie

formacjom księżycowym

nazwy geograficzne

spotykane w nazewnictwie

ziemskim np. Alpy,

Apeniny. Poza tym w

Selenografi opisano

obserwacje Słońca

przeprowadzone przez

Heweliusza w latach 1642-

44.

Selenographia

Rysunki komet

Heweliusza

Luneta Heweliusza pod murami Gdańska

Wspaniałe zwycięstwo

króla polskiego Jana III

pod Wiedniem w 1683

roku było inspiracją dla

Heweliusza do złożenia

królowi specjalnego

hołdu. Była nim nowa

konstelacja gwiezdna

złożona z siedmiu

jasnych gwiazd pomiędzy

Orłem, Strzelcem,

Antinousem i

Wężownikiem – Tarcza

Sobieskiego

Godło

Heweliusz

a

Heweliusz wraz z

żoną Elżbietą

w

obserwatorium