Leki przeciwcukrzycowe

Leki przeciwcukrzycowe

Insulina.

Doustne leki

przeciwcukrzycowe.

Cukrzyca

Cukrzyca

• Typu I
• Typu II
• Ciężarnych
• Endokrynologiczna
• Polekowa
• Typu LADA
• Typu MODY

Objawy cukrzycy

Objawy cukrzycy

Dlaczego leczymy cukrzycę?

Dlaczego leczymy cukrzycę?

• Makro- i mikroangiopatie
• Stwardnienie kłębuszków nerkowych
• Retinopatia cukrzycowa
• Neuropatia cukrzycowa
• Zespół stopy cukrzycowej

Rozpoznawanie cukrzycy

Rozpoznawanie cukrzycy

• Stężenie glukozy na czczo w 2

pomiarach > 126mg/dl

• Stężenie glukozy >200mg/dl w dwóch

niezależnych oznaczeniach + objawy
cukrzycy

• Nieprawidłowa glikemia na czczo (110-

126)  próba obciążenia glukozą 

cukrzyca, jeśli po 2 h > 200mg/dl

Leczenie cukrzycy

Leczenie cukrzycy

• Dieta
• Wysiłek fizyczny
• Leczenie farmakologiczne
• Szkolenie i ścisłe monitorowanie

chorych

• Zapobieganie wystąpieniu powikłań

Leczenie farmakologiczne

Leczenie farmakologiczne

Insulina

Insulina

• W komórkach beta wysp Langerhansa

trzustki z peptydów prekursorowych:
preproinsuliny i proinsuliny (insulina +
peptyd C)

Mechanizmy działania

Mechanizmy działania

insuliny

insuliny

• Wpływ błonowy: działa na

błony komórkowe i nasila

transport glukozy,

aminokwasów i potasu do

komórek mięśniowych i

tłuszczowych

• Działanie metaboliczne:

– Przemiany metaboliczne

(synteza glikogenu,

lipidów, białek)

– Hamowanie katabolizmu

(glikogenoliza, lipoliza,

proteoliza)

Mechanizm działania insuliny

Mechanizm działania insuliny

Wydzielanie insuliny

Wydzielanie insuliny

• Konstytutywne
• Zależne od posiłku

• Dobowe zapotrzebowanie na insulinę –

ok. 40j

Wskazania do insuliny

Wskazania do insuliny

• Cukrzyca typ 1
• Cukrzyca typ 2 nie reagująca na leki doustne
• Cukrzyca typ 2 jeśli rozwija się nefropatia

cukrzycowa

• Przy zwiększonym zapotrzebowaniu na

insulinę (choroba, zakażenia bakteryjne,
operacje)

• Cukrzyca ciężarnych lub ciąża u kobiety

chorej na cukrzycę

Objawy niepożądane:

Objawy niepożądane:

• HIPOGLIKEMIA

– Przedawkowanie
– Pomyłka
– Brak posiłku
– Wysiłek fizyczny
– Alkohol

Objawy zależą od wtórnej hiperadrenalinemii

i neuroglikopenii

Powikłania insulinoterapii

Powikłania insulinoterapii

• Uczulenie na insulinę
• Insulinooporność (p/ciała p/insulinowe)
• Lipodystrofia
• Zatrzymywanie wody w organizmie
• Hipotonia ortostatyczna

Preparaty insuliny

Preparaty insuliny

• Najczęściej ludzka insulina 40j/ml do

strzykawek i 100j/ml do penów

• Krótko działająca:

– Zwykła

– Analogi insuliny

• O pośrednim czasie działania

• O przedłużonym czasie działania

• Mieszaniny insuliny zwykłej i o przedłużonym

czasie działania

Insulina krótko działająca

Insulina krótko działająca

• Zwykła (Actrapid HM, Humulin R)

– Podawana 15-20min przed jedzeniem. Szczyt

działania po 1-2h po posiłku

– Wskazania: początek insulinoterapii, stan

rozchwianej cukrzycy, czasowe leczenie w

szczególnych okolicznościach, pompa insulinowa

i.v.

• Analogi (Humalog)

– Zmiana kolejności 2 aa hamuje podskórne

przekształcanie postaci heksamerycznej i

następuje natychmiastowe wchłanianie

– Wady: zbyt krótkie działanie po posiłku z wolno

wchłaniających węglowodanów

– Przeciwwskazane u chorych z zaburzeniem

opróżniania żołądka (ryzyko hipoglikemii)

Insulina o przedłużonym

Insulina o przedłużonym

działaniu

działaniu

• Otrzymywana przez zmieszanie insuliny

z protaminą, cynkiem lub siarką

• Do podawania wyłącznie podskórnie!
• O pośrednim czasie działania:
• O długim czasie działania:

Insulina o pośrednim czasie

Insulina o pośrednim czasie

działania

działania

• Z dodatkiem protaminy
• Okres działania 9-18h
• Wskazania:

– Terapia mieszana: insulina + pochodne

sulfonylomocznika

– Konwencjonalna oraz intensywna

konwencjonalna insulinoterapia

Insulina o długim czasie

Insulina o długim czasie

działania

działania

• Z dodatkiem cynku
• Działa 24h
• Stan równowagi otrzymuje się dopiero

po 3-5 dniach stosowania preparatu

• Wskazania: zapewnienie

podstawowego zapotrzebowania na
insulinę w trakcie intensywnej terapii
konwencjonalnej

Mieszaniny insulin

Mieszaniny insulin

• Mieszaniny zawierają insuliny

izofanowe i insulinę zwykłą w różnych
proporcjach, pozwalających na
dobranie dawki indywidualnie dla
pacjenta

• Podawane podskórnie, ok. 30min przed

posiłkiem

• Wskazania: konwencjonalna

insulinoterapia

Rodzaje insulinoterapii

Rodzaje insulinoterapii

• Konwencjonalna

– 2 wstrzyknęcia mieszaniny insulin, 2/3 – ¾ dawki

rano i 1/3 – ¼ dawki wieczorem, 30min przed

posiłkiem

• Intensywna

– Konwncjonalna

• 40-50% zapotrzebowania pokrywają 2 wstrzyknięcia

insuliny o pośrednim czasie dzialania, pozostale –

insulina krótko dzialająca w zależności od posilku,

poziomu glikemii itp.

– Za pomocą pompy dozującej

• Stala dawka zaprogramowana na każdą godzinę, z

możliwością dostrzykiwania dawki w zależności od

glikemii

Doustne leki

Doustne leki

przeciwcukrzycowe

przeciwcukrzycowe

Podział ze względu na aktywność

Podział ze względu na aktywność

metaboliczną leków

metaboliczną leków

• Zwiększające wydzielanie insuliny
• Opóźniające trawienie i wchłanianie

węglowodanów

• Bezpośrednio wpływające na tkankową

odpowiedź na insulinę

Pochodne sulfonylomocznika

Pochodne sulfonylomocznika

• Działają bezpośrednio na komórki B

wysp trzustkowych wytwarzające

insulinę.

• Wiążą się z receptorem dla pochodnych

sulfonylomocznika SUR-1  zamknięcie

kanałów K+ (zmniejszenie wypływu

jonów z komórki)  depolaryzacja

błony komórkowej  otwarcie kanałów

Ca2+ i napływ tych jonów

Pochodne sulfonylomocznika

Pochodne sulfonylomocznika

• Szybkie uwalnianie zgromadzonych

wcześniej ziarnistości insuliny – tzw.
pierwsza faza wyrzutu insuliny

• Po 10 minutach przemieszczenie

insuliny z wnętrza komórki do błony
cytoplazmatycznej – opóźniony wyrzut
insuliny

Działanie pozatrzustkowe

Działanie pozatrzustkowe

• Zwiększają zawartość glikogenu w

wątrobie

• Zwiększają liczbę receptorów i

powinowactwo receptorów do insuliny
w komórkach mięśniowych i
adipocytach

Pochodne sulfonylomocznika

Pochodne sulfonylomocznika

• Dobrze wchłaniają się z przewodu

pokarmowego

• Metabolizowane w wątrobie i wydalane

z żółcią

• Szczytowe stężenie w osoczu po 2-4

godz.

• Leczenie rozpoczynać od małych dawek

Wskazania

Wskazania

• Cukrzyca II typu u chorych bez nadwagi
• Skojarzenie z innymi lekami

przeciwcukrzcowymi (z wyjątkiem
zwiększających wydzielanie insuliny)

• Skojarzenie z insuliną

Działania niepożądane

Działania niepożądane

• Hipoglikemia
• Reakcje nadwrażliwości (przemijające

pokrzywki)

• Gorączka
• Żółtaczka
• Wyzwolenie ostrej porfirii
• Łagodne działanie moczopędne

glibenklamidu

• Przybieranie na wadze

Przeciwwskazania

Przeciwwskazania

• Ciąża
• Nefropatia cukrzycowa
• Niewydolność nerek

Interakcje

Interakcje

Mechanizm

Przykłady

Wypieranie z wiązań z

białkami osocza

Salicylany, sulfonamidy,

warfaryna, fenylbutazon,

fibraty

Zmniejszony metabolizm

wątrobowy

Warfaryna, MAO-I

chloramfenikol,

fenylbutazon

Zmniejszone wydalanie

nerkowe

Salicylany, probenecyd,

allopurynol

W

łasne działanie

hipoglikemizujące

Salicylany, EtOH, MAO-I

Preparaty

Preparaty

• Glibenklamid (też zmikronizowany)

Euclamin

• Gliklazyd (też o zmodyfikowanym

uwanianiu) Diaprel

• Glipizyd (Glibenese)
• Glimepiryd (Amaryl)

Leki uwalniające insulinę

Leki uwalniające insulinę

posiłkową

posiłkową

• Wywołują szybkie, ale krótkotrwałe

wydzielanie insuliny

• Wiążą się z receptorem SUR1, ale w

innym miejscu, niż pochodne
sulfonylomocznika

• Przyjmowane bezpośrednio przed

posiłkiem

Wskazania i

Wskazania i

przeciwwskazania

przeciwwskazania

• Monoterapia
• Osoby prowadzące

nieregularny tryb
życia

• Starsi pacjenci

• Ostrożnie u chorych

z chorobami nerek i
wątroby

Działania niepożądane: hipoglikemia, reakcje
nadwrażliwości, niewielki przyrost masy ciała

Preparaty

Preparaty

• Repaglinid
• Nateglinid

Inhibitory alfa-glukozydazy

Inhibitory alfa-glukozydazy

• Kompetycyjnie hamują aktywność alfa-

glukozydazy w rąbku szczoteczkowym
enterocytów

• Enzym nie rozszczepia disacharydów i

oligosacharydów, co opóźnia proces
trawienia

Wskazania i

Wskazania i

przeciwwskazania

przeciwwskazania

• Wskazania:
• Monoterapia cukrzycy
• Hiperglikemia

poposiłkowa

• Połączenie z innymi

lekami
przeciwcukrzycowymi

• Przeciwwskazania:
• Przewlekła choroba

jelit w wywiadzie

• Choroby wątroby
• Ciąża i laktacja

Działania niepożądane: dyskomfort w
jamie brzusznej, wzdęcia, biegunki

Preparaty

Preparaty

• Akarboza
• Miglitol
• Wogliboza

Pochodne biguanidów

Pochodne biguanidów

• Główny mechanizm działania

metforminy polega na zmniejszeniu
nadmiernego wytwarzania glukozy w
wątrobie

• Do skutecznego działania tego leku

niezbędne jest wydzielanie insuliny

• Być może działa przez kinazę

aktywowaną przez adenozyno-5’-
monofosforan

Naczyniowe i metaboliczne

Naczyniowe i metaboliczne

działanie metforminy

działanie metforminy

Działanie antyhiperlipemiczne

: hamowanie

uwalniania glukozy przez wątrobę, nasilenie zużycia

glukozy, zmniejszenie utleniania WKT, zwiększenie
trzewnego obrotu glukozy
Stabilizacja i zmniejszenie masy ciała

Poprawa profilu lipidowego: zmniejszenie TG, LDL,

KT, zwiększenie HDL

Przeciwdziałanie insulinooporności (zmniejszenie
zapotrzebowania na insulinę)

Działanie naczyniowe:

zwiększenie fibrynolizy,

zwiększenie stężenia PAI-1, poprawa czynności

śródbłonka

Wskazania i

Wskazania i

przeciwwskazania

przeciwwskazania

• Wskazania:
• Lek z wyboru u chorych

na cukrzycę typu II, z
towarzyszącą
nadwagą/otyłością

• W połączeniach z

innymi lekami
przeciwcukrzycowymi

• Przeciwwskazania:
• Niewydolność nerek
• Niewydolność krążenia
• Hipotonia, posocznica
• Choroby wątroby
• Kwasica mleczanowa w

wywiadzie

• Nadużywanie alkoholu
• Może zmniejszać

wchłanianie
cyjanokobalaminy z
p.pok.

Preparaty

Preparaty

• (Metformin)
• Metformina + gliklazyd
• Metformina + glibenklamid

(Glucovance)

• O przedłużonym uwalnianiu

(Glucophage XR)

Pochodne tiazylidynodionu

Pochodne tiazylidynodionu

• Poprawiają ogólnoustrojową wrażliwość na

insulinę przez złożony wpływ na regulację
genów

• Pobudzają receptory jądrowe aktywowane

proliferatorami peroksysomów (PPAR-),

które łączą się z receptorem dla retinidu X
i w ostaci heterodimeru wiążą się z
odpowiednimi fragmentami jądra i
wpływają na ekspresję genów

Działania metaboliczne

Działania metaboliczne

Tkanka

tłuszczowa

Mięśnie

Wątroba

 Wychwyt glc  Wychwyt glc

 Gluko-

neogeneza

 Wychwyt KT

 Glikoliza

 Glikogenoliza

 Lipogeneza

 Utlenienie

glc

 Lipogeneza



Różnicowanie

preadpocytów



Glikogenoliza

 Wychwyt glc

Wskazania i

Wskazania i

przeciwwskazania

przeciwwskazania

• Wskazania:
• Cukrzyca typu 2, w

skojarzeniu z innymi
lekami

• Przeciwwskazania:
• Insulinoterapia
• Czynna choroba

wątroby

• Niewydolność serca
• Ciąża i karmienie

piersią

• Zespół

wielotorbielowatych
jajników

Preparaty

Preparaty

• Roziglitazon (Avandia)
• Pioglitazon
• Roziglitazon + Metformina (Avandamet)