Problem badawczy

Autorzy:
Rydzyńska Emilia
Wiśniewska Malwina
Zamościk Anna

Co interesuje badacza
formułującego problem badawczy?

To czy:



Zmienna X rzeczywiście wpływa na
zmienna Y



Jak dana zmienna X wpływa na Y

Problem badawczy:

„problem badawczy to tyle, co pewne pytanie lub

zespół pytań, na które odpowiedzi ma dostarczyć

badanie”

„punktem wyjścia wszelkiego procesu badawczego

jest sformułowanie pewnego pytania czy mniej lub

bardziej uporządkowanego zbioru pytań. Pytania te

czasem pojawiają się w świadomości badacza w

sposób bezrefleksyjny- czasem zaś uprzytamnia on

sobie mniej lub bardziej wyraźnie, dlaczego na te a

nie inne pytania chciałby uzyskać odpowiedź

poprzez wyniki swoich badań”

S. Nowak

Stopień dojrzałości problemu
badawczego

Dlaczego ludzie padają ofiarą nieuczciwych

domokrążców?

Można wyznaczyć przypuszczalne hipotezy H

1

, H

2

itd

Stopień dojrzałości problemu
badawczego

1. Formułując problem są pewne ramy

rozwiązania, stawiając problem badaczy mamy

już jakąś wiedzę na dany temat od której nie

sposób abstrahować

2. Procesy formułowania problemów badawczych i

wysuwania na nie odpowiedzi (hipotez

badawczych) są wzajemnie ze sobą związane

3. Stopień, w którym sformułowanie problemu

mieści w sobie wskazówki co do jego

rozwiązania, należy uznać, za jedno z kryteriów

dojrzałości problemu. Zawieranie w sobie takich

wskazówek jest też zapewne jednym z

warunków (kryteriów) sensowności poznawczej

problemu. (Such)

Na ile małe miasto stwarza szanse i
możliwości rozwoju psychospołecznego dzieci
i młodzieży?



H

1

: Szanse i możliwości rozwoju

psychospołecznego dzieci i młodzieży w małym
mieście są ograniczone.

Rozbicie problemu badawczego na problemy

szczegółowe:

- W jakim stopniu szkoła w małym mieście stymuluje

rozwój dzieci i młodzieży?

- Na ile instytucje pozaszkolne w małym mieście

stwarzają szansę kontaktu dzieci
i młodzieży z kulturą?

Brak jest algorytmu dochodzenia do

ciekawych teoretycznie i płodnych w
hipotezy problemów badawczych jednak
wielką role grają:

- intuicja badacza
- „dojrzewanie” problemu badawczego

od pierwszego intuicyjnego sformułowania
do osiągnięcia zadowalającej dojrzałości

- rozstrzygalność problemu

KLASYFIKACJA PYTAŃ

Dwa rodzaje problemów badawczych:

1.

Pytania rozstrzygnięcia

2.

Pytania dopełniania

1. Pytania rozstrzygnięcia

Dwuczłonowe pytanie rozstrzygnięcia.

Czy na Ziemi są istoty żywe?

Wieloczłonowe pytanie

rozstrzygnięcia:

Czy Toruń leży nad Wisłą, Odrą czy Wartą?

Toruń leży nad Wisłą, Odrą czy Wartą?

2. Pytania dopełnienia



1.      Od którego roku życia dziecko
jest zdolne do przeprowadzenia
operacji formalnych?

Dziecko jest zdolne do

przeprowadzenia operacji

formalnych od X roku życia.

1. Jasne sformułowanie problemu oraz rozumienie relacji

zachodzących między nimi.

2. Należy unikać zbyt szerokiego stawiania problemu

badawczego, z pytania ogólnego należy przechodzić do
uszczegółowionego, lub kilku pytań będących odrębnymi
problemami szczegółowymi.

3. Definiować pojęcia należy odwołując się do istniejących

pojęć, lub tworząc własne rozumienie tych pojęć na zasadzie
definicji projektujących.

4. Przesądza o sukcesie badawczym. Zależy ono od

kompetencji badacza, a te określone są jego świadomością
metodologiczną

5. Badacz nie może się odcinać od literatury przedmiotu,

pytania badawcze nie są zawieszone w próżni teoretycznej i
metodologicznej.

Postawienie problemu
badawczego

Cechy dobrze sformułowanego
problemu badawczego:



sformułowany w postaci pytania bądź zbioru pytań,

lepiej szczegółowe niż ogólne,



jasne zdefiniowanie pojęć występujących w problemie

oraz zrozumienie relacji między pojęciami,



powinien mieć wyznaczone ramy rozwiązania – możemy

podać mniej lub bardziej ogólną postać hipotez

stanowiących jego przypuszczalne rozwiązania,



zawiera w sobie wskazówki co do jego rozwiązania (co

do rozstrzygnięcia), a dzięki temu spełnia kryterium

dojrzałości oraz sensowności poznawczej problemu,



powinien być poprzedzony dociekaniami teoretycznymi,

popartymi wynikami wstępnych badań eksploracyjnych;

warto również pamiętać, że dużą rolę w procesie

formułowania problemów badawczych odgrywa intuicja,



po całym procesie przeformułowywania, problem

powinien zawierać dostateczną liczbę wskazówek by

uznać go za problem rozstrzygalny (przy pomocy

dostępnych środków badawczych, na danym etapie

rozwoju konkretnej dyscypliny).

„specjalista w swej dziedzinie nauki to

człowiek, który nie tylko umie
znajdować odpowiedzi na pytania,
lecz także pytania te poprawnie
formułować”

S. Nowak, 1985

Klasyfikacja pytań wg

Belnapa

Każde pytanie zawiera zbiór alternatyw, odpowiedź
dokonuje wyboru podzbioru tego zbioru

Pytania między sobą różni żądanie wyboru, z tego
samego zbioru alternatyw można zbudować różne
pytania w zależności od tego w jaki sposób wybór
ten ma być dokonany, wtedy ze zbioru tych
samych alternatyw w zależności od pytania wyboru
wybrać można jedną alternatywę bądź dwie itd.

1. Nad jaką polską rzeką a)Wisłą, b)Odrą czy c)

Wartą leży Toruń?

2. Która z rzek a) Wisła b) Odra c) Warta płynie w

Polsce?

Żądanie roszczenia zupełności- określenie wg osoby
odpowiadającej jaka część prawdziwych alternatyw zawartych w
pytaniu znajduje się w bezpośredniej odpowiedzi na pytanie.
Stopień żądania roszczenia zupełności może być różny minimalny,
maksymalny. O ile żądanie wyboru można ściśle liczbowo określić
tak żądanie roszczenia zupełności określa sięga pomocą zwrotów
jak „wszystkie alternatywy” lub „wszystkie za wyjątkiem”

1.

Co jest najważniejszym wg pana/pani czynnikiem przy doborze partnera
jest: a) atrakcyjność fizyczna, b) „bogate wnętrze” c) majętność d)
pozycja społeczna

2.

Jakie czynniki są ważne przy doborze partnera wśród ludzi? a)
atrakcyjność fizyczna, b) „bogate wnętrze” c) majętność d) pozycja
społeczna

Jak formułuje się w pytaniu
alternatywy:

-

wymienienie w pytaniu wszystkich alternatyw
zaczynając od „czy”- wg Ajdukiewicza jest to pytanie
rozstrzygnięcia. K-alternatyw- to k- członowe pytanie
rozstrzygnięcia.

Wg Belnapa są to pytania typu „czy”

Pytania typu „który” nie ujawniają zawartych w nich

alternatyw, Belnap orzecznikiem kategorialnym

nazywa wartość mówiącą jakie przedmioty należy

podstawiać pod X

W którym stadium modelu rozwoju moralnego wg Kohlberga

występuje heteronomia moralna?

-

W terminologii Ajdukiewicza pytania typu „który” to

pytania dopełnienia.

Twierdzenie zakładane przy

wypowiadaniu jakiegokolwiek
pytania Belnap nazywa założeniem
pytania.

Klasyfikacja Belnapa oparta na trzech

cechach pytań:

a)

Sposobie prezentowania alternatyw

b)

Żądaniu wyboru

c)

Żądaniu roszczenia zupełności

W tej klasyfikacji Belnap wyróżnia 6 typów

pytań.

6 typów pytań wg Belnapa:

1.

Pytanie typu „czy” o jednej alternatywie

2.

Pytanie typu „który” o jednej alternatywie

3.

Pytanie typu „czy” o pełnej liczbie
alternatyw

4.

Pytanie typu który o pełnej liczbie
alternatyw

5.

Pytanie typu „czy” o nierozłącznej liczbie
alternatyw

6.

Pytanie typu „ który” o nierozłącznej
liczbie alternatyw

1 Pytanie typu „czy” o jednej
alternatywie

Czy jest Pan(i) członkiem spółdzielni

mieszkaniowej?

Odp: Jestem członkiem spółdzielni

mieszkaniowej i nieprawda, że, nie
jestem członkiem spółdzielni
mieszkaniowej.

Pytanie rozstrzygnięcia żądające

odpowiedzi która wskazuje jedną

prawdziwą alternatywę. Jest to więc

pytanie o żądaniu roszczenia zupełności

i żądanie wyboru.

Odpowiedź na to pytanie winna mieć

postać koniunkcji , w której stwierdza się

prawdziwość jednej alternatywy przy

negacji pozostałych.

2 Pytanie typu „który” o jednej
alternatywie

Jaka liczba naturalna jest równa sumie

7+5?

Odp. Liczba 12 jest równa sumie 7+5,

a nadto wszelka liczba naturalna
równa sumie 7+5 jest identyczna z
liczbą 12.

Podobne do poprzedniego. Jedyne co różni

te pytania to sposób prezentowania

alternatywy.

Odpowiedź na takie pytanie winna składa

się z dwóch członów. W Pierwszym
członie wybieramy jedną z alternatyw ,a
w drugim stwierdzamy, że jest to jedyna
prawdziwa alternatywa.

3 Pytanie typu „czy” o pełnej
licznie alternatyw.



Czy posiada Pan(i) telefon w domu ,
maszynę do pisania , aparat
fotograficzny, magnetofon, rower,
motocykl, auto?



Odp : Posiadam telefon w domu ,
maszynę do pisania, magnetofon ,
lecz nie posiadam aparatu
fotograficznego , roweru ani auta.



Również może to być dowolne
kilkuczłonowe pytanie
rozstrzygnięcia w którym powinny
znaleźć się wszystkie prawdziwe
alternatywy.



Odpowiedź winna mieć postać
koniunkcji

4 Pytanie typu „który” o pełnej
liczbie alternatyw.



Które z polskich tygodników czytuje
Pan(i) stale ?



Odp: Czytam regularnie „Polityke”,
„Życie Literackie” i „Tygodnik
Powszechny”, przy czym są to
jedyne tygodniki, jakie czytam
regularnie.

Podobne do pytanie poprzedniego . Różni

się tylko sposobem prezentowania

alternatyw .

Odpowiedź ma formę dwuczłonową:

 Pierwszy człon - koniunkcja

wszystkich prawdziwych alternatyw.

 Drugi człon – potwierdzenie iż

przytoczone w odpowiedzi alternatywy są

prawdziwe.

5 Pytanie typu „czy” o
nierozłącznej licznie alternatyw.



Czy mówi Pan(i) biegle którymś z
języków: angielskim, francuskim,
niemieckim, rosyjskim.



Odp: Mówię biegle językiem
angielskim.



Odpowiedź na to pytanie powinna
zawierać tylko jedną z prawdziwych
alternatyw , przy czym nie wyklucza
się prawdziwości pozostałych nie
przytoczonych alternatyw.

6 Pytanie typu „ który” o
nierozłącznej liczbie alternatyw.



Który z polskich ośrodków uniwersyteckich
jest zdaniem Pana(i) jednym z dogodnych
miejsc do stworzenia instytutu
nowoczesnej psychologii
eksperymentalnej?



Odp: Ośrodek krakowski jest polskim
ośrodkiem uniwersyteckim , jest
dogodnym miejscem do stworzenia
instytutu nowoczesnej psychologii
eksperymentalnej



Różni się od pytania poprzedniego
tylko sposobem prezentowania
alternatyw



W odpowiedzi wymaga się podania
tylko jednej prawdziwej
alternatywy , nie wykluczając
prawdziwości nieuwzględnionych
alternatyw.

Dlaczego klasyfikacja pytań jest
ważna dla badacza?

Otóż orientacja w klasyfikacji pytań

pozwala na poprawne formułowanie

pytań przy jednoczesnym unikaniu

błędów.

Rodzaje wad pytań

1.

Wady związane ze sposobem
prezentowania przez pytanie
alternatywy.

2.

Wady związane z zawartym w
pytaniu żądaniem wyboru.

3.

Wady związane z żądaniem
roszczenia zupełności.

Klasyfikacja problemów
badawczych

Według Nowaka istnieją dwie kategorie

problemów:

•Problemy dotyczące własności przedmiotów i

zmian jakim one podlegają.

•Problemy dotyczące zależności między

własnościami badanych przedmiotów (pytania o

zależności między zmienną zależną Y oraz

zmienną niezależną X).

Problemy dotyczące wartości
zmiennych

Pytania o zmienną czyli o wartości

zmiennych charakteryzujących

zjawiska i przedmioty, które znalazły

się w polu naszego zainteresowania,

stosuje się je w celu poznania jakości

zmiennych, np. jaką wartość

przyjmuje zmienna niezależna (wiek)

w badanej populacji matek, u których

dzieci stwierdzono zespół Downa.

Problemy dotyczące zależności
między zmiennymi.

Pytania o zachodzące pewne relacje

łączące zmienne naszego bądź

przedmioty przy pomocy tych

zmiennych określane, np. jaka jest

zależność między stabilnością

samooceny i odpornością na stres.

Wyróżniamy:



Problemy istotnościowe :

-obejmują pytania o istotność

zmiennych

(niezależnych) dla innej zmiennej

(zależnej).



Problemy dotyczące kształtu
zależności zmiennej zależnej Y od
określonej zmiennej niezależnej dla
niej istotnej.

Hipoteza badawcza

Hipotezy:



Są odpowiedzią na pytania
badawcze / po potwierdzeniu lub
odrzuceniu mogą stanowić
(częściowe) rozwiązanie problemu
badawczego



Muszą mieć formę zdania
logicznego (potencjalnie można
orzekać o ich prawdziwości)



Dane stwierdzenie można uznać za
hipotezę naukową, jeżeli jest sprawdzalne,
czyli można je poddać procedurze
sprawdzania empirycznego.



Sprawdzalność hipotez nakłada określone
warunki na sposób ich formułowania: na
dobór terminów, za pomocą których
hipotezy są budowane

Cechy dobrze sformułowanej
hipotezy:



zawsze sformułowana w postaci twierdzącej,



wyjaśnia fakty, do których została sformułowana i

jest zdolna przewidywać nowe fakty -

prognozować zjawiska innego typu; (zaś hipotezy

ad hoc, które postulują „coś” i znajdują swoje

potwierdzenie wyłącznie w faktach, do

wyjaśnienia których zostały powołane to hipotezy

metodologicznie wadliwe; by uniknąć

formułowania takich hipotez należy wprowadzić

jak największą liczbę różnorodnych konsekwencji

empirycznych, które dadzą sie skonfrontować z

doświadczeniem),

Cechy dobrze sformułowanej
hipotezy:



musi być adekwatną odpowiedzią na
problem,



musi być odpowiedzią najprostszą, im
bardziej prostą postać przyjmie, tym
łatwiej można ją sprawdzić,



musi być tak sformułowana, by łatwo
można ją było przyjąć, względnie odrzucić,



nie powinna przyjmować postaci szerokiej
generalizacji.

W odpowiedzi na problemy cząstkowe

badacz formułuje cząstkowe hipotezy – ich

zaleta jest to, że wyraźniej ukierunkowują

badacza, jeżeli chodzi o wyprowadzanie z

nich określonych obserwowalnych

konsekwencji, które badacz będzie

konfrontował z faktami.
Sprawdzona i zaakceptowana przez

badacza hipoteza nie jest na stałe

włączona do zbioru twierdzeń danej

dyscypliny, może być odrzucona przy

okazji sprawdzania innych hipotez

Przykłady:

Kawosze

łatwiej

niż zwolennicy

wody mineralnej nawiązują
kontakty społeczne



Ta hipoteza może nie być adekwatną
odpowiedzią na pytanie o wpływ kofeiny
na osobowość, bo nie uwzględnia
społecznych aspektów picia kawy

Przykłady:

Piękna muzyka zmniejsza agresję



Hipoteza trudna do weryfikacji ze względu
na subiektywny charakter zmiennej
„piękno muzyki”

Przykłady:

Używki prowadzą do degeneracji

osobowości



Zbyt szeroka generalizacja, mało
prawdopodobne by była prawdziwa dla
wszystkich używek i wszystkich istotnych
wymiarów osobowości

Przykłady:

Picie kawy ułatwia nawiązywanie

kontaktów, chyba że dwaj

kawosze skrajnie różnią się

preferowanymi gatunkami kawy



Hipoteza zbyt złożona. Choć może

adekwatnie opisywać wyniki badań w

rzeczywistości prawdopodobnie

niepotrzebnie łączy dwie różne rzeczy:

wpływ picia kawy i wpływ różnic poglądów

na przebieg kontaktów społecznych