PSYCHODYNAMICZNE PODEJŚCIE
DO OSOBOWOŚCI (1): KLASYCZNA
PSYCHOANALIZA
GŁÓWNE ETAPY ROZWOJU
PSYCHOANALIZY
1.
Etap wczesny
:
Badania Freuda z Breuerem nad mechanizmami histerii
i hipnozy (lata 80-te i 90-te XIX w.)
Sformułowanie podstaw doktryny psychoanalitycznej
(początek XX w.). Freud i jego uczniowie - S.
Ferenczi, Abraham, O. Rank, A. Adler, C. G. Jung.
(m.in. teoria przeniesienia, rozwoju psychoseksualnego i
kompleksu Edypa, lęku, ego i mechanizmów obronnych)
2.
Wielka schizma - pierwsi dysydenci
Alfred Adler (1910) – psychologia
indywidualna
Carl Gustav Jung (1912) - psychologia
analityczna
3.
Neopsychoanaliza
(lata 30-te, 40-te i 50-te):
szkoła kulturalistyczna
(K. Horney, E. Fromm, H. S.
Sullivan, M. Klein) – zainteresowanie kulturą i
kontekstem interpersonalnym
nowa teoria ego
(H. Hartmann, E. Kris, R. Loewenstein,
D. Rapaport, E. Erikson) – zainteresowanie autonomią
ego
4.
Współczesna psychoanaliza
(od lat 60-tych do
chwili obecnej)
teoria
relacji z obiektem
,
psychologia „self”
(M.
Mahler, H. Kohout, D. Stern, D. Winnicot)
PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA
METAPSYCHOLOGII PSYCHO-
ANALITYCZNEJ
(punkt widzenia na życie psychiczne):
DYNAMICZNY
:
popędy
- siłą napędową psychiki.
Bardziej ogólnie: rola
dynamizmów
afektywnych i
motywacyjnych w wyjaśnianiu zachowania, "język" motywacyjny.
TOPOGRAFICZNY
:
życie psychiczne jako gra
procesów
świadomych, przedświadomych, i
nieświadomych
.
Rola świadomości: kontakt z rzeczywistością, dostarczanie
uzasadnień dla nieświadomych pragnień.
Fundamentalna rola procesów nieświadomych.
Rodzaje "motywacyjnej nieświadomości":
• Co nigdy nie było zwerbalizowane;
• co było uświadamiane ale uległo wyparciu;
• co jest źródłem wyparcia (i innych zniekształceń) -
mechanizmy obronne
osobowości
STRUKTURALNY
:
życie psychiczne jako efekt
"rywalizacji" pomiędzy trzema podstawowymi
strukturami osobowości:
id, ego, i superego
.
EKONOMICZNY
:
życie psychiczne jako
dystrybucja energii psychicznej.
Libido i popęd śmierci
jako postaci energii
psychicznej (pojęcie kateksji).
Przykład: następstwa tłumienia libido wg. Freuda.
Analogiczne współczesne koncepcje:
„hydrauliczna"
teorii agresji
i katharsis.
Teoria
zasobów poznawczych
i przetwarzania
kontrolowanego.
ZAŁOŻENIA METODOLOGICZNE
PSYCHOANALIZY
:
• zasada nad-determinizmu
• zasada historycznego
(rozwojowego) podejścia do
osobowości i jej zaburzeń.
GŁÓWNE DZIAŁY PSYCHOANALIZY
:
TEORIA LIBIDO, ROZWOJU PSYCHO-
SEKSUALNEGO, I CHARAKTERU
Fazy rozwoju psychoseksualnego
i drogi rozwoju
libido
(oralna, analna,
falliczna, latentna, genitalna)
Typy charakteru
związane z fazami rozwoju
psychoseksualnego
(Abraham): Charakter oralny
receptywny, oralny agresywny, analny,
genitalny.
Pojęcie fiksacji i regresji.
Charaktery Fromma
.
Osobowość nieproduktywna:
charakter receptywny, eksploatatorski, tezauryzatorski,
merkantylny. Osobowość produktywna
.
TEORIA LĘKU I MECHANIZMÓW OBRONNYCH
Lęk obiektywny a lęk neurotyczny: Jakie źródła?
1-sza teoria: lęk neurotyczny jako następstwo
stłumienia libido
.
2-ga teoria: lęk neurotyczny –
lęk sygnalizacyjny
, odpowiedź na
zagrożenie ego, wzbudzenie mechanizmów obronnych.
TEORIA MYŚLENIA, SNÓW, I WOLNYCH
SKOJARZEŃ
Zainteresowanie niekontrolowanymi aspektami życia
psychicznego
– możliwość dotarcia do nieświadomych
pragnień i obaw.
procesy pierwotne:
myślenie nierealistyczne,
konkretno-
obrazowe, katatymiczne, np. podczas marzeń sennych (związane z
impulsywnością działania i gwałtownymi reakcjami afektywnymi);
procesy wtórne:
myślenie realistyczne, oparte na strukturze
pojęciowej, uwzględniające rzeczywiste relacje miedzy
zdarzeniami i związki przyczynowo-skutkowe (związane z rozwojem
ego: zdolnością do odraczania gratyfikacji i mniejsza intensywnością
emocji – por. lęk sygnalizacyjny).
TEORIA AGRESJI
jako następstwa
stłumienia
libido.
jako przejaw
instynktu śmierci
.
TEORIA EGO
(H. Hartmann).
Struktura psychiczna
- ogólna
charakterystyka.
Ego a procesy adaptacji.
Adaptacja jako stan i jako proces. Rola ego.
Rodzaje procesów adaptacji (alloplastyczna,
autoplastyczna, przez zmianę środowiska).
Rozwój ego: Od zasady rozkoszy
(przyjemności) do zasady realizmu
.
procesy pierwotne (myślenie katatymiczne,
impulsywność)
procesy wtórne (myślenie realistyczne,
odraczanie gratyfikacji)
Fazy rozwoju struktury psychicznej.
• Faza niezróżnicowana
• Ja i otoczenie
• Powstanie ego (i id)
• Wyodrębnienie się superego
Budowa i funkcje ego.
Ego a topografia psychiczna.
świadoma, przedświadoma, i nieświadoma część ego.
Sfera ego wolna od konfliktu i sfera
zaangażowana w konflikt.
• pierwotna autonomia ego – rozwój funkcji
poznawczo-wykonawczych (tzw. aparatur ego)
• wtórna autonomia ego – nowe systemy
motywacyjne.
Funkcje ego: instrumentalne, centralne,
meta-funkcje ego.
instrumentalne:
np. myślenie, pamięć, uwaga,
komunikacja językowa, planowanie działań,
wyobraźnia itp..
centralne:
Utrzymywanie kontaktu z rzeczywistością,
kontrola sfery popędowo-emocjonalnej
(odraczanie gratyfikacji, tłumienie, wypieranie)
meta-funkcje ego:
funkcja syntetyczna (organizująca),
regresja w służbie ego.
Ego a self
ego: system samoregulacji
• monitorowanie własnych myśli, impulsów i
emocji;
• sprawowanie kontroli nad tymi procesami i
zachowaniem, poprzez tłumienie, wypieranie,
odraczanie gratyfikacji, szukanie społecznie
akceptowanych form wyrażania swoich
pragnień itp.
self: obraz siebie, jaźń
• sposób, w jaki człowiek doświadcza samego
siebie;
• stosunek do siebie, wiedza o sobie.