Układ czuciowo-ruchowy

Karolina Bogdanowicz

Gr. IV

19.03.2010

Czucie somatyczne

•

Czucie somatyczne-zdolność do odbioru i
przetwarzania informacji pochodzących z
powierzchni i wnętrza ciała.

•

Czucie somatyczne:

a)

Powierzchniowe (skórne) czucie dotyku i

czucie termiczne

b)

Głębokie (proprioreceptywne)

c)

Trzewne

d)

Bólu

Czucie powierzchniowe

•

Eksteroreceptywne

•

Odbiór(recepcja)bodźców

otoczenia dzięki receptorom

umieszczonym w skórze.

•

Pobudzenie receptorów jest

podstawą czucia

powierzchniowego.

•

Receptory czucia

powierzchniowego znajdują

się w naskórku, skórze

właściwej i wokół mieszków

włosowych.

•

Czucie dotyku,bólu,

temperatury, smaku,ucisku.

Czucie powierzchniowe

Receptory- wyspecjalizowane komórki i ich zespoły mające

zwiększoną pobudliwość w stosunku do określonej formy
energii.

Receptory czucia

powierzchnioweg
o

Czucie powierzchniowe

•

Bodziec pobudzający narządy odbiorcze charakteryzuje:
siła, czas narastania i czas trwania.

•

Im krótszy czas narastania, tym większa intensywność
bodźca.

•

W czasie działania bodźca o tej samej sile następuje
adaptacja – przystosowania się receptora do bodźca.

•

Jednostką czucia są wszystkie receptory połączone z
pojedynczym włóknem aferentnym

Mechanoreceptory

Mechanoreceptory- przetwarzają energie mechaniczną,

umożliwiając czucie, słyszenie i utrzymywanie
równowagi.

•

Ciałka Paciniego

•

Tarczki Merkela

•

Ciałka Meissnera

•

Wolne zakończenia nerwowe

•

Nocyceptory- receptory bólu

Ciałka Paciniego

(Vatera-Paciniego)

•

Receptory nacisku

•

Kształt eliptyczny

•

Zbudowane z nieosłoniętego aksonu otoczonego na
przemian(koncentrycznie) blaszkami i płynem

•

Adaptacja następuje po upływie ułamka sekundy od
zadziałania bodźca.

•

Zdolne do reagowania na bodźce krótkotrwałe lub o szybko
zmieniającym się natężeniu.

•

Reagują na przesuwanie palcem po chropowatej powierzchni
i pozwalają ocenić czy jest ona gładka czy szorstka.

•

Znajdują się w głębokich warstwach skóry palców i sromu,w
ciałach jamistych prącia.

Tarczki Merkla

•

Receptory dotyku.

•

Zbudowane z pączków włókien nerwowych(o silnie rozgałęzionych

zakończeniach) oraz spłaszczonych komórek naskórka.

•

Wykrywają miejsce działania bodźca.

•

Najsilniejsze pobudzenie-na początku działania bodźca.Działają tak

długo jak działa bodziec.

•

Znajdują się w głębokiej warstwie naskórka, np. opuszek palców i warg.

•

Tworzą skupienia uwypuklające naskórek , zw. Kopułkami Iggo mające

dużą wrażliwość na dotyk.

•

Pomagają osobom niewidomym w rozpoznawaniu liter alfabetu

Braile’a.

Ciałka Meissnera

•

Receptory dotyku

•

Kształt wydłużony i jajowaty, otoczone łącznotkankową
torebką

•

We wnętrzu znajdują się blaszkowate komórki ułożone
jedna na drugiej

•

Występują w brodawkach skóry właściwej oraz skórze
warg i palców

Termoreceptory skórne

•

Odpowiadają na ciepło i zimno.

•

Wyróżniamy receptory ciepła (ciałka Ruffiniego) i
receptory zimna (ciałka Krausego)

•

W zależności od obszaru ciała receptorów zimna jest 3-
10 razy więcej niż receptorów ciepła

•

Reagują na niektóre substancje chemiczne np. receptory
ciepła na kapsaicynę(nadaje ostry smak jalapenos) ;
receptory zimna na miętę i mentol

Ciałka Ruffiniego

•

Wolny czas adaptacji

•

Receptory ciepła

•

Odbierają temperaturę wyższą od temperatury ciała

człowieka

•

Składają się z kłębków bezrdzennych włókien nerwowych,

otoczone łącznotkankową torebką

•

Położone w skórze właściwej, tkance podskórnej i torebkach

stawowych

•

Reagują na ogrzewanie w zakresie 30-50

o

C

Ciałka Krausego

•

Receptory zimna

•

Splątane kłębki włókien czuciowych, o kształcie
buławkowatym i zamknięte w łącznotkankowej torebce.
Wnętrze tej torebki jest wypełnione płynem.

•

Występuje w błonach śluzowych jamy ustnej,
spojówkach oczu, skórze twarzy i palców

•

Reagują na temperaturę od 12 do 35

o

C, ze szczytem

aktywności przy 25

o

C

Szlak przekazu czuciowego

do mózgu

Czucie dotyku i ucisku

Czucie dotyku i ucisku

Receptory czucia i ucisku

Receptory czucia i ucisku





zwoje rdzeniowe (I neuron)

zwoje rdzeniowe (I neuron)





korzenie

korzenie

grzbietowe

grzbietowe





mózgowie (sznur tylny, pęczek smukły, pęczek smukły)

mózgowie (sznur tylny, pęczek smukły, pęczek smukły)





jądro smukłe i klinowate(II neuron czuciowy)

jądro smukłe i klinowate(II neuron czuciowy)





wstęga

wstęga

przyśrodkowa

przyśrodkowa





jądro brzuszne tylno-bocznego wzgórza(III

jądro brzuszne tylno-bocznego wzgórza(III

neuron)

neuron)





zakręt kory mózgu

zakręt kory mózgu

Część impulsów

Część impulsów





zwoje rdzeniowe(I neuron)

zwoje rdzeniowe(I neuron)





rogi tylne rdzenia

rogi tylne rdzenia

kręgowego(II neuron)

kręgowego(II neuron)





spoidło białe

spoidło białe





spoidło szare przednie

spoidło szare przednie





droga

droga

rdzeniowo-wzgórzowa boczna i przednia

rdzeniowo-wzgórzowa boczna i przednia





jądro brzuszne tylno-

jądro brzuszne tylno-

bocznego wzgórza

bocznego wzgórza





wzgórze(III neuron czuciowy)

wzgórze(III neuron czuciowy)





zakręt zaśrodkowy

zakręt zaśrodkowy

kory mózgu

kory mózgu

Szlak przekazu czuciowego w

mózgu

Czucie ciepła i zimna

Czucie ciepła i zimna

Receptory ciepła i zimna

Receptory ciepła i zimna

tułowia i kończyn

tułowia i kończyn





zwoje rdzeniowe(I

zwoje rdzeniowe(I

neuron czuciowy)

neuron czuciowy)





rogi tylne rdzenia kręgowego(II neuron

rogi tylne rdzenia kręgowego(II neuron

czuciowy)

czuciowy)





droga rdzeniowo-wzgórzowa boczna

droga rdzeniowo-wzgórzowa boczna





jądro brzuszne tylno-

jądro brzuszne tylno-

boczne wzgórza(III neuron)

boczne wzgórza(III neuron)

Receptory ciepła i zimna w obrębie

Receptory ciepła i zimna w obrębie

głowy

głowy





neuron zwoju

neuron zwoju

trójdzielnego

trójdzielnego





wstęga trójdzielna

wstęga trójdzielna





jądro brzuszne tylko-

jądro brzuszne tylko-

przyśrodkowego wzgórza

przyśrodkowego wzgórza





zakręt zaśrodkowy kory mózgu (IV neuron

zakręt zaśrodkowy kory mózgu (IV neuron

czuciowy)

czuciowy)

Organizacja kory czuciowej

•

SI - Okolica somatosensoryczna, okolica czuciowa I rzędu,
zlokalizowana w przedniej części płata skroniowego

•

Reprezentacja różnych obszarów ciała i różnych rodzajów
czucia

•

Reprezentacja ma charakter somatotopowy – informacja z
różnych pól dochodzi do ściśle określonych miejsc w korze

•

Odbywa się to dzięki szczególnemu układowi połączeń
wzgórzowo -korowych

Organizacja kory czuciowej

•

Pole 1, 2, 3 - pierwszorzędowa
kora czuciowa, korowy ośrodek
czucia.

•

Pole 5, 7, 40 - drugorzędowa
(wtórna) kora czuciowa
somatosensoryczna. Zachodzą
w niej złożone analizy bodźców
czuciowych, kojarzenie
pobudzeń kinestetycznych i
wzrokowych z czynnościami
ruchowymi

•

Pole 4 - pierwotna kora
ruchowa. Uszkodzenie tego pola
powoduje objawy uszkodzenia
neuronu ośrodkowego po
stronie przeciwnej.

Homunculus

•

Archaiczna nazwa na reprezentacje korowe ciała

•

Nazwa = dualistyczna koncepcja rozdziału pomiędzy
ciałem a umysłem

•

Odwzorowanie powierzchni ciała w mózgu nazywa i
odgrywa istotną rolę w tworzeniu obrazu ciała.

•

Dwa typy reprezentacji : kora ruchowa(motoryczna) i
kora czuciowa

•

Do obszarów kory motorycznej należą :

•

palce u stóp, kostka, kolano,szyja,brew,itp..

•

Do obszarów kory czuciowej należą :
twarz,nos,oko,bark,szyja,usta,warga,itd.

Rozdzielczość dotykowa

•

Różna gęstość
występowania receptorów w
skórze.

•

Najwięcej receptorów- skóra
końca nosa,opuszki
palców,wargi.

•

Najmniej – skóra grzbietu,
ud i ramion.

•

Okolice z dużą ilością
receptorów są bardziej
wrażliwe na dotyk i mają
dużą reprezentację korowa.

Dermatom

Dermatom
Obszar skóry unerwiany przez jeden czuciowy nerw

rdzeniowy (pojedynczy segment rdzenia
kręgowego).Granice dermatomów nie są wyraźne,
wręcz zachodzą na siebie

Znaczenie dermatomów
Znajomość przebiegu dermatomów ma duże znaczenie,

dlatego że lekarz za pomocą igły ma możliwość
zbadania czy określony segment rdzenia kręgowego
działa prawidłowo.

Swędzenie

•

Powstaje w wyniku podrażnienia nerwów, znajdujących

sie w skórze

•

Aksony szlaku nerwowego są pobudzane(tylko) przez

histaminy wydzielane w skórze

•

Szlak swędzenia reaguje z pewnym „opóźnieniem”

•

Mała prędkość transmisji impulsów ok. 0,5

m/

s

•

Drapanie służy usunięciu przyczyny podrażnienia skóry

•

Energiczne drapanie wywołuje łagodny ból, który

hamuje swędzenie.