Kultura

Kultura

starożytnej

starożytnej

Grecji

Grecji

Teatr grecki

Teatr grecki

Geneza teatru

Geneza teatru

greckiego

greckiego

Starożytny teatr grecki wywodzi się ze świąt
organizowanych ku czci Dionizosa – boga urodzajów i
winnej latorośli. Podczas uroczystości na cześć boga
śpiewano pieśni, zwane dytyrambami i tańczono.
Wieśniacy przebierali się w skóry zwierzęce, aby
przypominać towarzyszy dionizyjskiego pochodu –
sylenów i satyrów. Dlatego właśnie chóry Dionizosa,
śpiewające pieśni pod przewodnictwem kierownika
chóru (koryfeusza), zostały nazwane chórami
koźlimi, a ich pieśń – pieśnią kozła,
czyli tragedią (od tragos – kozioł, ode – pieśń).

Tragedia

Tragedia

Za wynalazcę tragedii
uważa się Tespisa.
Wyćwiczył on swoje chóry w
śpiewaniu i woził je od
wioski do wioski. Nowością
było to, że do tańca i śpiewu
wprowadził „opowiadacza”
(zwanego po
grecku hypokrites), który
stał się pierwszym aktorem,
prowadzącym dialog z
chórem. Aktor ten zmieniał
kostium i maskę i wracał na
scenę, przybierając różne
role. 

Dalszym etapem w rozwoju tragedii było zrezygnowanie z
przedstawiania losów jedynie Dionizosa, a sięgnięcie także do innych
mitów. Spowodowało to rezygnację z chóru satyrów na rzecz chóru
złożonego z innych osób – zależnie od tematyki tragedii. 

Dalszy rozwój tragedii szedł w kierunku ograniczenia roli chóru i
elementu opowiadającego na rzecz elementu dramatycznego,
przenoszącego coraz więcej akcji na scenę. Coraz mniej się na scenie
śpiewało, a coraz więcej odgrywało. Istotnym wydarzeniem w tym
rozwoju było wprowadzenie przez Ajschylosa na scenę drugiego
aktora; stwarzało to znacznie większe możliwości
dramatyczne. Trzeciego aktora wprowadził Sofokles, i na tym liczba
aktorów na scenie greckiego teatru się ograniczyła.

Z czasem tematyka bohatersko-mitologiczna wyparła z tragedii treść
dionizyjską, publiczność domagała się jej jednak. Rozwiązano to w
ten sposób, że do wystawianych trzech tragedii (trylogii), dodawano
dramat satyrowy i tym samym tworzono tetralogię. Trylogie były
bardzo popularne. Początkowo tworzące je utwory pozostawały ze
sobą w związku dramatycznym, jak np.Oresteja Ajschylosa. Z czasem
trylogie zaczęły tworzyć samodzielne tragedie, np. Persowie
Ajschylosa.

Komedia

Komedia

Komedia
starogrecka ukształtował
a się w V wieku p.n.e.
Stała się jednym z
podstawowych
gatunków dramatu staroży
tnej Grecji, traktowanym
jako opozycyjny
do tragedii. Badacze
wyróżniają trzy etapy
rozwoju komedii starogrec
kiej: staroattycki, średni i
nowy. Według greckiej
mitologii muzą komedii
jest Talia.

Grecka maska
komediowa

• Komedia staroattycka
Wywodzi się z doryckich improwizowanych mimów ludowych
(żartobliwych scenek o tematyce zaczerpnietej z mitologii lub
codzienności), rozpowszechnionych w Sparcie, Megarze,
Syrakuzach, Tarencie. Literacki kształt nadał tym przedstawieniom żyjący
na przełomie VI i V wieku p.n.e. Epicharm, uznawany za jednego z
twórców komedii. W V wieku p.n.e. tradycja dorycka uległa przemieszniu
z attyckim satyrycznym śpiewem, wykonywanym podczas kommosów -
pochodów ku czci boga Dionizosa.
Cechy charakterystyczne komedii staroattyckiej to satyra (społeczna i
polityczna) i elementy fantastyczne (obecne w tematyce, a także
kostiumach występujących aktorów). Język utworów jest śmiały i dosadny.

• Komedia średnia 
W IV wieku p.n.e. ze względu na przemiany społeczne i polityczne
komedia antyczna traci swój satyryczny charakter. Autorzy rezygnują
także (ze względów ekonomicznych) z wprowadzania na scenę chóru.
Komedia średnia tematecznie obejmuje scenki familijne
oraz trawestacje wątków mitologicznych.

• Komedia nowa 
Druga połowa IV wieku p.n.e. i cały wiek III to czas dominacji komedii
nowej. Przedstawia ona scenki rodzajowe, życie rodzinne, rozwija
się komedia charakterów (do popularnych typów postaci należą: skąpy
ojciec, pobłażliwy stryj, zakochany młodzieniec, sprytny
niewolnik, hetery, pieczeniarze) oraz komedia intrygi. Dominuje komizm
sytuacyjny. Komedia nowa za pośrednictwem komedii rzymskiej wywarła
silny wpływ na kształtowanie się komedii nowożytnej.

Budowa teatru

Budowa teatru

Schemat teatru greckiego: 1. widownia;
2. orchestra (placyk, na którym
występował chór); 3. proskenion
(scena); 4. skene (kulisy, garderoby);
5. parodos (wejście dla chóru)

W skład teatru greckiego
wchodziły: kolista orchestra-
miejsce występów chóru,
teatron- widownia, skene-
rekwizytornia i garderoba,
jego ściana była tłem,
proskenion- scena, na której
występowali aktorzy.
Ciekawostką jest fakt, że
teatry greckie
charakteryzowała świetna
akustyka, pozwalająca
usłyszeć szept aktora
widzom w najwyższym
rzędzie.

Aktorzy

Aktorzy

Aktorami w greckim teatrze dramatycznym byli
wyłącznie mężczyźni. Jeśli w sztukach
występowały postacie kobiece, grali je również
panowie. Było ich maksymalnie trzech.
Zdarzało się też, że jeden aktor grał kilka ról w
jednym przedstawieniu. Stroje występujących
były charakterystyczne. Aktorzy nosili podczas
spektakli luźne, powiewne szaty, które
dokładnie pokrywały całe ich ciała. Na nogach
mieli koturny, czyli obuwie o wysokiej
podeszwie. Natomiast na głowach upinali
wysokie fryzury. Zarówno szaty, buty, jak i
uczesanie miały na celu nadanie występującym
znacznego wzrostu. Każdy aktor nosił maskę,
która mówiła, jaką gra on postać. Maski owe
dzieliły się na tragiczne lub komediowe. Mówiły
one o płci postaci, jej wieku, pozycji społecznej,
charakterze i innych cechach. Dodatkowo –
dzięki swojej budowie (między innymi szeroko
otwartym ustom) pełniły funkcje akustyczne.
Wzmacniały głos aktora na tyle, że był on
słyszany przez najdalej znajdujących się
widzów.

Rekwizyty

Rekwizyty

W teatrze greckim stosowano
rekwizyty. Często służyły one
identyfikacji postaci (na przykład:
kiedy pojawiała się postać z
trójzębem od razu wiadomo było, że
jest to bóg Posejdon). Podczas
przedstawień używano również
skomplikowanych maszyn. Jedną z
nich był dźwig służący do
pokazywania boskiej postaci w
powietrzu (łac. deus ex machina).
Istniały też urządzenia służące do
wywoływaniu odgłosu i efektu
wizualnego piorunu
(gr. bronteion oraz keraunoskopeion)
oraz wiele innych konstrukcji. Co
ciekawe, w czasach współczesnych
nieodłącznym atrybutem teatru jest
kurtyna. Grecy natomiast kurtyny
nie znali.

 

deus ex machina

Koniec

Koniec

Wykonawca:

Wykonawca:

Paulina Sołtys

Paulina Sołtys