Polityka

Regionalna

UE

Kamil Kipiel

Polityka - definicja

Polityka – to zestaw działań, które mogą być

różnego rodzaju i skierowane do różnych
bezpośrednich beneficjentów, ale które
zorientowane są na osiągnięcie wspólnych celów
ogólnych.

W przeciwieństwie do projektów i programów,

polityki zazwyczaj nie są ograniczone określonym
harmonogramem ani budżetem.

przykłady:

•

Wspólna Polityka Rolna

•

Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa

Region

Podporządkowana bezpośrednio

szczeblowi centralnemu jednostka

terytorialna, posiadająca reprezentację

polityczną.

W Polsce obecnie rolę regionów pełnią

praktycznie województwa.

NTS - Nomenklatura Jednostek

Terytorialnych

do Celów Statystycznych

NTS - utworzona Rozporządzeniem Rady Ministrów z

dnia

13 lipca 2000 r. (Dz. U. Nr. 58, poz. 685, z późn. zm.)

- jest odpowiednikiem Wspólnej Klasyfikacji Jednostek

Terytorialnych do Celów Statystycznych (NUTS),

ustanowionej Rozporządzeniem (WE) Nr 1059/2003

Parlamentu Europejskiego i Rady dnia 26 maja 2003 r.

-

(Dz. U. UE L 154 z 21.06.2003 r.).

Klasyfikacja ta ma na celu zapewnienie zbierania,

opracowywania i udostępniania na obszarze UE

porównywalnych danych dla określonych statystyk

regionalnych państw członkowskich.

NTS - Nomenklatura Jednostek

Terytorialnych

do Celów Statystycznych cd.

•

Nomenklatura Jednostek Terytorialnych do Celów
Statystycznych (NTS) opracowana została w oparciu o
istniejący zasadniczy trójstopniowy podział kraju na
województwa, powiaty i gminy, przy pomocy którego
wyodrębnione zostały także dwa dodatkowe poziomy
(składające się z jednostek nie administracyjnych) tj. regiony
i podregiony.

•

NTS dzieli Polskę na terytorialne, hierarchicznie powiązane
jednostki na 5 poziomach, z czego:

– 3 określono jako poziomy regionalne,
– 2 określono jako poziomy lokalne.

NTS - Nomenklatura Jednostek

Terytorialnych

do Celów Statystycznych cd.

Poziom regionalny obejmuje swym zasięgiem:

– POZIOM 1 - makroregiony (6),
– POZIOM 2 - województwa (16),
– POZIOM 3 - podregiony (45).

Poziom lokalny obejmuje swym zasięgiem:

– POZIOM 4 - powiaty i miasta na prawach powiatu

(314+65),

– POZIOM 5 - gminy (2478), w tym gminy miejskie

będące miastami na prawach powiatu (65).

NTS - Nomenklatura Jednostek

Terytorialnych

do Celów Statystycznych cd

• Makroregion I

(centralny), Mazowsze + Łódzkie (2

województwa),

• Makroregion II

(południowy), Małopolska + Śląsk (2

województwa),

• Makroregion III

(wschodni), Podlasie + Lubelskie +

Podkarpackie + Świętokrzyskie (4 województwa),

• Makroregion IV

(północno-zachodni), Wielkopolska +

Lubuskie + Zachodniopomorskie (3 województwa),

• Makroregion V

(południowo-zachodni), Dolny Śląsk +

Opolskie (2 województwa),

• Makroregion VI

(północny), Pomorze + Kujawsko-

Pomorskie + Warmińsko-Mazurski (3 województwa).

Polityka

Polityka

regionalna

regionalna

Cele polityki

regionalnej UE

Cel ogólny polityki

regionalnej UE

• Artykuł 158 TWE:

•

„Wspólnota rozwija (…) politykę w sprawie

wzmacniania swojej

spójności gospodarczej i

społecznej

.”

•

„

Celem

Wspólnoty w szczególności

jest

zmniejszenie różnic w stopniach rozwoju
poszczególnych regionów

i zmniejszenia

zacofania regionów (…) w tym obszarów
wiejskich”.

Spójność Społeczno-Gospodarcza

Spójność (

zwana też kohezją

), polega na

rozprzestrzenianiu dobrobytu wśród:

ludności (społeczna) i przedsiębiorstw (gospodarcza)

Podstawowymi działaniami wspierającymi spójność są:

zwiększanie zatrudnienia, rozwój przedsiębiorczości,

poprawa zdolności adaptacyjnych firm poprzez

wprowadzanie innowacji.

Spójność służy więc, poprawie konkurencyjności regionu,

zarówno poprzez poprawę funkcjonowania jednostek

terytorialnych, jak i przedsiębiorstw.

Wymiary Spójności:

• Ekonomiczny – miernikiem jest

PKB per capita

• Społeczny - miernikiem jest

stopa bezrobocia

• Przestrzenny – miernikiem jest

liczba konsumentów osiąganych w
danym czasie

Co generuje politykę

spójności?

•

Unia Europejska jest jedną z najlepiej

prosperujących gospodarek świata.

•

1 maja 2004 roku Unia Europejska zyskała

dziesięciu nowych członków a 1 stycznia 2007

dwóch kolejnych i dysponuje silnym potencjałem

wewnętrznym oraz potencjałem ludzkim liczącym

prawie 500 milionów obywateli.

•

Nie da się uniknąć różnic gospodarczych i

społecznych pomiędzy poszczególnymi

państwami członkowskimi Unii i pomiędzy ich

regionami.

•

Te różnice są dwa razy większe w Unii 27, z 260

regionami, niż były w Unii Europejskiej 15.

Polityka regionalna

Dlaczego
konieczna jest
polityka
regionalna?

Unia Europejska
jest jedną z
najbogatszych
stref
gospodarczych
świata, jednak
wciąż jeszcze
występują
znaczne różnice
pomiędzy
poszczególnymi
państwami, a
jeszcze większe
pomiędzy około
260 regionami.

Narzędzia polityki

regionalnej

Za pośrednictwem

funduszy

europejskich

- ponad jedna

trzecia

budżetu Unii

Europejskiej

jest

przeznaczona na rozwój

regionalny, oraz spójność

gospodarczą i społeczną.

Fundusze Strukturalne

Zasób finansowy Unii Europejskiej,

pochodzący z jej budżetu,
ukierunkowany na pomoc w
zakresie restrukturyzacji
i modernizacji krajów członkowskich
poprzez interwencję w kluczowych
sektorach i regionach w celu
poprawy ich sytuacji.

Polityka regionalna

W sumie ponad 90% środków

przeznaczanych przez Unię

Europejską na politykę strukturalną

związanych jest z potrzebami

regionalnymi,

co powoduje, że bardzo często pojęcie

polityka regionalna i polityka

strukturalna używane są zamiennie

Dlaczego konieczna jest

polityka regionalna?

Generalnym celem polityki regionalnej jest

zapewnienie wszechstronnego i

harmonijnego rozwoju całej Unii oraz

zwiększanie stopnia spójności

gospodarczej i społecznej krajów

i regionów UE.

Zasady polityki strukturalnej

UE

(z Rozporządzenia 1260/99/WE Rady Unii Europejskiej z 21.06. 1999

wprowadzającego ogólne przepisy w sprawie funduszy strukturalnych)

Koncentracja – oznacza, że środki funduszy

strukturalnych są przede wszystkim dostępne dla tych
regionów, które tego najbardziej potrzebują.

Partnerstwo - działania powinny być przygotowywane w

ścisłym porozumieniu (partnerstwie) Komisji
Europejskiej z państwem członkowskim, jak również
władzami regionalnymi i lokalnymi, partnerami
gospodarczymi i społecznymi, przy pełnej zgodności z
odpowiednimi kompetencjami instytucjonalnymi,
prawnymi
i finansowymi partnerów.

Zasady polityki strukturalnej

UE

cd.

Programowanie – oznacza proces organizowania,

podejmowania decyzji i finansowania, prowadzony w
kilku etapach dla osiągnięcia celów polityki strukturalnej
(m.in. Art. 158 Traktatu Ustanawiającego Wspólnotę
Europejską).

Dodatkowość – w celu osiągnięcia faktycznego

oddziaływania gospodarczego, środki przyznane z
funduszy unijnych nie mogą zastępować publicznych lub
innych równoważnych wydatków państwa
członkowskiego; działania Wspólnoty winny uzupełniać
lub wspierać odpowiednie działania krajowe.

Zasady polityki strukturalnej

UE

cd.

Współfinansowanie – oznacza, że projekty,

które są zgłaszane do finansowania z funduszy
strukturalnych muszą być w odpowiednich
proporcjach współfinansowane ze środków
krajowych. Za środki krajowe uważa się środki,
które nie pochodzą z Unii Europejskiej. Mogą to
być pieniądze budżetowe (z budżetu państwa,
budżetu samorządu), środki pozarządowe lub
prywatne. Współfinansowanie projektów z
dwóch źródeł (środki unijne i krajowe) jest
również elementem zasady partnerstwa

.

Polityka

Polityka

regionalna

regionalna

Finansowanie

z budżetu UE

Ramy finansowe UE

•

Budżet jest jednym z podstawowych

instrumentów realizowania polityki

gospodarczej.

•

Budżety (ramy finansowe UE - plany

dochodów

i wydatków) są kształtowane przez tzw.

„perspektywę finansową” i obejmują okresy

kilkuletnie.

•

Ostatnia perspektywa finansowa obejmowała

lata 2000-2006.

•

Obecna: 2007-2013.

Budżet Unii

Europejskiej

•

Dwie grupy dochodów:

–

zasoby własne;

–

inne dochody (znikoma rola; ok. 2%);

•

to kwoty przekazane UE nieodwołalnie
przez państwa członkowskie, które trafiają
do budżetu w sposób automatyczny (bez
podejmowania za każdym razem
stosownych decyzji)

Zasoby własne

•

cła pobierane od importu z krajów trzecich
(ok. 11% dochodów); kraje członkowskie
mają prawo do pozostawienia sobie 25%
tych ceł na pokrycie kosztów ich poboru;

•

cła i opłaty rolne (1,5%);

•

wpłaty z tytułu VAT (24,7%) – jednolity dla
całej UE odsetek podatku VAT (który
również jest liczony w sposób mniej więcej
jednolity) – od 2004: 0,5%;

•

(czwarte źródło) bezpośrednie wpłaty
państw członkowskich powiązane z PNB
(60,9%);

Rabat brytyjski

•

Wielka Brytania wywalczyła zredukowanie

jej wpłat do budżetu UE;

•

Powód: niewielka rola sektora rolnego –

kraj ten nie otrzymywał na cele rolne

takich sum, jakie otrzymywały inne kraje;

•

zredukowanie wpłat Wielkiej Brytanii z

tytułu VAT (przeciętnie o 4,5 mld euro);

•

inne kraje finansują rabat brytyjski;

Wydatki budżetu UE

•

Wydatki nie mogą przewyższać
dochodów;

•

Największa część wydatków
przeznaczona jest na finansowanie

Wspólnej Polityki Rolnej

;

•

Kolejną pozycją jest

Polityka

Strukturalna (regionalna)

;

Jak funkcjonuje polityka

regionalna?

•

Decyzje o wykorzystaniu funduszy

strukturalnych (funduszy polityki spójności)

nie są podejmowane w „Brukseli”.

•

Istniejące potrzeby są dokładnie oceniane

na szczeblu regionalnym i krajowym, a

zatem wprowadzenie w życie tych decyzji

jest zdecentralizowane.

•

Jednakże ogólne ramy, w których fundusze

musza być wykorzystane, są określane na

poziomie europejskim zgodnie z surowymi

kryteriami stanowiącymi np., że rozwój

powinien być przyjazny dla środowiska

naturalnego i sprzyjający równości szans.

Polityka regionalna

Polityka regionalna

Reforma polityki

regionalnej w Unii

Europejskiej

Przyszłość polityki

regionalnej

i strukturalnej Unii

Europejskiej

Najważniejsze etapy toczącej się dyskusji,

dotyczące także programowania 2007-2013:

•

Co trzy lata Komisja dokonuje analizy stanu

spójności i wpływu jej polityk (art. 159

Traktatu)

•

Pierwszy raport (1996 r.) stanowił podstawę

dla Agendy 2000

•

Drugi raport (2001 r.) zapoczątkował debatę

na temat polityki spójności po rozszerzeniu UE

•

Trzeci raport (luty 2004 r.) zawiera propozycję

zreformowanej polityki spójności po 2007 r.

Trzeci raport na temat

spójności gospodarczej i

społecznej

luty 2004 r.

-

Konwergencja,

- Konkurencyjność

-Współpraca

Perspektywy finansowe

2007-2013

•

Promowanie dobrobytu Europy – wyzwania polityki i

środki budżetowe rozszerzonej Unii w latach 2007-

2013; założenie z 2004 r.: utrzymanie poziomu

wydatków (1,24% DNB Unii);

•

Obecny budżet (2007 r.): ok. 1% DNB;

•

Wyraźna zmiana perspektyw finansowych

Cztery priorytety polityki Unii:

•

Zrównoważony rozwój – konkurencyjność, spójność

(w odniesieniu do wzrostu gospodarczego i

zatrudnienia).

•

Ochrona i zarządzanie zasobami naturalnymi.

•

Obywatelstwo, wolność, bezpieczeństwo i

sprawiedliwość.

•

UE jako światowy partner.

Perspektywy finansowe

2007-2013

Pułapy odnoszące się do zobowiązań

rocznych: 146,4 miliardów euro dla
UE-27,
z czego 48 miliardów euro przeznacza
się na działania strukturalne, według
cen z 2004 r.
(wyłączając rozwój obszarów wiejskich)

Perspektywy finansowe

2007-2013

•

Wydatki na politykę spójności stanowią

34% budżetu UE (336 miliardów euro na

okres

2007-2013, według cen z 2004 r.).

•

Wydatki te stanowią około 0,41% PKB Unii

(uwzględniając rozwój obszarów wiejskich i

rybołówstwo: 0,46%).

•

Podział środków finansowych po połowie

między obecne a nowe Państwa

Członkowskie.

•

Ponad ¾ budżetu dla regionów i Państw

Członkowskich opóźnionych w rozwoju.

Wpływ polityki

spójności

•

Wzrost inwestycji prywatnych i publicznych w
regionach korzystających z pomocy (wzrost);

•

Wzrost PKB (konwergencja);

•

Tworzenie nowych miejsc pracy i
maksymalizacja potencjału zasobów ludzkich;

•

Wzrost kapitału materialnego i ludzkiego;

•

Lepsze zarządzanie na poziomie regionalnym i
lokalnym;

•

Stabilność finansowa w ciągu 7 lat.

Cele polityki spójności

w latach 2007 - 2013

• Cel 1 – „Konwergencja”
• Cel 2 – „Regionalna

konkurencyjność
i zatrudnienie”

• Cel 3 – „Europejska

współpraca terytorialna”

Cel 1 –

„Konwergencja”

•

Regiony o PKB na mieszkańca poniżej

75% średniego PKB dla UE-25

•

Regiony efektu statystycznego: o PKB na

mieszkańca poniżej 75% PKB dla UE-15,

lecz powyżej 75% PKB dla UE-25

•

Państwa o DNB poniżej 90% średniego

DNB na mieszkańca dla UE-25 (Fundusz

Spójności)

•

Specjalny program dla regionów

ultraperyferyjnych (RUP)

•

Budżet: około 78% ogólnej kwoty

Cel 2 – „Regionalna

konkurencyjność

i zatrudnienie”

Składa się z dwóch komponentów:
• pierwszy komponent: regionalna

konkurencyjność

- innowacyjność i społeczeństwo oparte na

wiedzy;

- dostępność i usługi leżące w ogólnym interesie;

- ochrona środowiska i zapobieganie powstawaniu

ryzyka z przekazaniem odpowiedzialności za
politykę miejską regionom (URBAN+) i
likwidacją inicjatyw wspólnotowych;
(strategie lizbońska i göteborska);

Cel 2 – „Regionalna

konkurencyjność

i zatrudnienie”cd.

• drugi komponent: zatrudnienie – w

oparciu o Europejską Strategię
Zatrudnienia
-

zdolność przystosowawcza siły roboczej;

-

tworzenie miejsc pracy;

-

dostęp do rynku pracy osób społecznie

niedostosowanych.

Budżet: w przybliżeniu 18% ogólnego

budżetu FS

Cel 3 – „Europejska

współpraca terytorialna”

Sukces inicjatywy INTERREG, wspólnotowa wartość

dodana daje

możliwość harmonijnej i zrównoważonej integracji całej

Unii.

• Regiony przygraniczne, łącznie z regionami nadmorskimi
• Współpraca transgraniczna
• Współpraca międzyregionalna
• Zewnętrzna współpraca transgraniczna – powiązana z

nowym Instrumentem Europejskiego Sąsiedztwa i

Partnerstwa, łącznie z wieloletnim programowaniem i

tylko jednym instrumentem finansowym

Budżet: około 4 % ogólnego budżetu

System wprowadzania w

życie nowej polityki spójności

•

Potwierdzenie zasad, które złożyły się na sukces

polityki

Wieloletnie programowanie, partnerstwo, ewaluacja,

współfinansowanie, wspólna odpowiedzialność,

zachowanie zasady n+2 oraz systemu wypłat zaliczek;

•

Uproszczenie:

Ograniczenie liczby instrumentów

finansowych: 3 zamiast 6 i wyłącznie

jednofunduszowe programy;

Bardziej przejrzysty podział odpowiedzialności za

politykę zrównoważonego rozwoju;

Zmniejszenie liczby etapów programowania

(dokument dotyczący polityki opracowany przez

Państwa Członkowskie, programy operacyjne);

Uproszczenie zarządzania finansowego (osie

priorytetowe);

Kontrole: wprowadzenie proporcjonalności, umowy;