Plasmodium vivax

Plasmodium vivax

-

-

zarodziec ruchliwy

zarodziec ruchliwy

Karolina Antczak

Karolina Antczak

Analityka medyczna, gr.

Analityka medyczna, gr.

1

1

Pasożyt -zarodziec malaryczny

Pasożyt -zarodziec malaryczny

Pasożytuje w

Pasożytuje w



wątrobie (hepatocyty)

wątrobie (hepatocyty)



Komórkach siateczki i

Komórkach siateczki i

śródbłonkowych

śródbłonkowych



Krwinkach czerwonych krwi

Krwinkach czerwonych krwi

obwodowej.

obwodowej.

Rozmaz krwi człowieka z widocznymi

Rozmaz krwi człowieka z widocznymi

pasożytami

pasożytami

Plasmodium

Plasmodium

w

w

erytrocytach.

erytrocytach.

Cykl życiowy

Cykl życiowy

Rozwój Plasmodium vivax przebiega z

Rozwój Plasmodium vivax przebiega z

przemiana pokoleń, w ciele dwóch

przemiana pokoleń, w ciele dwóch

żywicieli:

żywicieli:

U człowieka zachodzi

U człowieka zachodzi

schizogonia

schizogonia

-

-

żywiciel pośredni

żywiciel pośredni

U samicy komara widliszka

U samicy komara widliszka

(Anopheles) zachodzi

(Anopheles) zachodzi

gamogonia i

gamogonia i

sporogonia

sporogonia

-żywiciel ostateczny

-żywiciel ostateczny

W czasie ssania krwi przez komara, wraz ze

W czasie ssania krwi przez komara, wraz ze

śliną przedostają się do krwioobiegu

śliną przedostają się do krwioobiegu

człowieka małe wrzecionowate

człowieka małe wrzecionowate

sporozoity

sporozoity

.

.

Po upływie 2- 30 min. Od zarażenia

Po upływie 2- 30 min. Od zarażenia

sporozoity dostają się układem krwionośnym

sporozoity dostają się układem krwionośnym

do komórek wątrobowych (faza

do komórek wątrobowych (faza

egzoerytrocytarna)

egzoerytrocytarna)

W hepatocytach w ciągu dwóch tygodni

W hepatocytach w ciągu dwóch tygodni

tworzą się postacie

tworzą się postacie

schizontów

schizontów

.

.

Schizonty dzielą się wielokrotnie i rozpadają

Schizonty dzielą się wielokrotnie i rozpadają

na

na

merozoity

merozoity

(schizogonia). Część

(schizogonia). Część

merozoitów może wewnątrzkomórkowo, jako

merozoitów może wewnątrzkomórkowo, jako

tzw.

tzw.

hipnozoity

hipnozoity

(postacie wolniej rozwijające

(postacie wolniej rozwijające

się w cyklu wątrobowym i mogące wywołać

się w cyklu wątrobowym i mogące wywołać

nawroty zimnicy nawet po kilku latach)

nawroty zimnicy nawet po kilku latach)

Część merozoitów przenika do

Część merozoitów przenika do

erytrocytów, tworząc najpierw

erytrocytów, tworząc najpierw

trofozoity

trofozoity

w postaci pierścieni, a następnie

w postaci pierścieni, a następnie

schizonty.

schizonty.

Schizonty trawią hemoglobinę tworząc z

Schizonty trawią hemoglobinę tworząc z

niej

niej

hemozoinę

hemozoinę

(ziarna

(ziarna

nierozpuszczalnego barwnika)

nierozpuszczalnego barwnika)

Schizonty dzielą się następnie na

Schizonty dzielą się następnie na

merozoity, które mogą atakować kolejne

merozoity, które mogą atakować kolejne

erytrocyty.

erytrocyty.

Po kilku cyklach krwinkowych część

Po kilku cyklach krwinkowych część

merozoitów przekształca się w

merozoitów przekształca się w

makrogametocyty

makrogametocyty

lub

lub

mikrogametocyty

mikrogametocyty

.

.

Gametocyty to związki pokoleń płciowych,

Gametocyty to związki pokoleń płciowych,

które przedostają się wraz z krwia

które przedostają się wraz z krwia

człowieka do przewodu pokarmowego

człowieka do przewodu pokarmowego

samicy widliszka i przekształcają się w

samicy widliszka i przekształcają się w

gamety.

gamety.

Makrogametocyt przekształca się w

Makrogametocyt przekształca się w

makrogametę

makrogametę

Mikrogametocyty przekształcają się w 4-8

Mikrogametocyty przekształcają się w 4-8

mikrogamet

mikrogamet

w ciągu 10-15 min

w ciągu 10-15 min

i zapładniają makrogamety.

i zapładniają makrogamety.

W następstwie zapłodnienia powstaje

W następstwie zapłodnienia powstaje

zygota

zygota

,

,

która

która

wydłuża się tworząc stadium

wydłuża się tworząc stadium

ookinety

ookinety

Ookineta penetruje ścianę jelita komara i

Ookineta penetruje ścianę jelita komara i

przekształca sie w

przekształca sie w

oocystę.

oocystę.

We wnetrzu oocysty formuja sie wielojadrowe

We wnetrzu oocysty formuja sie wielojadrowe

spotoblasty

spotoblasty

, a w nich tysiece

, a w nich tysiece

sporozoitów

sporozoitów

, które po

, które po

peknieciu sporoblastu dostają się do jamy ciała

peknieciu sporoblastu dostają się do jamy ciała

komara.

komara.

Powstałe

Powstałe

sporozoity

sporozoity

wędrują do gruczołów

wędrują do gruczołów

ślinowych komara i przyjmują ostateczną postać

ślinowych komara i przyjmują ostateczną postać

inwazyjną.

inwazyjną.

*Rozwój zarodźca malarii w ciele komara trwa średnio

*Rozwój zarodźca malarii w ciele komara trwa średnio

7-14 dni w zależności od temperatury otoczenia

7-14 dni w zależności od temperatury otoczenia

P.vivax- wygląd w

P.vivax- wygląd w

erytrocytach

erytrocytach

1.

1.

Pierścień

Pierścień

- powiększony ;

- powiększony ;

okrągły; okazjonalnie

okrągły; okazjonalnie

plamki Schüffnera;

plamki Schüffnera;

nierzadko masywna infekcja

nierzadko masywna infekcja

licznych erytrocytów

licznych erytrocytów

Morfologicznie- Obfita

Morfologicznie- Obfita

cytoplazma, niekiedy

cytoplazma, niekiedy

pseudopodia; duża grudka

pseudopodia; duża grudka

chromatyny

chromatyny

2.

2.

Trofozoit

Trofozoit

- Powiększony do

- Powiększony do

0,5-2×, może być

0,5-2×, może być

uszkodzony; plamki

uszkodzony; plamki

Schüffnera

Schüffnera

Morfologicznie- Obfita

Morfologicznie- Obfita

cytoplazma i ameboidalny

cytoplazma i ameboidalny

wygląd; obfita chromatyna;

wygląd; obfita chromatyna;

drobne ziarna

drobne ziarna

żółtawobrązowego barwnika

żółtawobrązowego barwnika

3.Schizont-

3.Schizont-

Powiększony do

Powiększony do

0,5-2×, może być

0,5-2×, może być

uszkodzony; plamki

uszkodzony; plamki

Schüffnera

Schüffnera

Morfologicznie-

Morfologicznie-

Duży, może niemal

Duży, może niemal

całkiem wypełniać

całkiem wypełniać

erytrocyt; dojrzałe

erytrocyt; dojrzałe

= 12-24

= 12-24

merozoitów;

merozoitów;

zółtawobrązowy,

zółtawobrązowy,

zbity pigment

zbity pigment

Uwolnione merozoity

Uwolnione merozoity

i ziarnistości

i ziarnistości

hemozoiny

hemozoiny

Dojrzały schizont

Dojrzały schizont

podzielony na

podzielony na

merozoity, widoczna

merozoity, widoczna

grudka hemozoiny

grudka hemozoiny

4.Gametocyt-

4.Gametocyt-

Powiększony

Powiększony

0,5-2×; może być

0,5-2×; może być

uszkodzony; plamki

uszkodzony; plamki

Schüffnera

Schüffnera

Morfologicznie- Okrągły

Morfologicznie- Okrągły

lub owalny; zbity; może

lub owalny; zbity; może

całkiem wypełniać

całkiem wypełniać

wnętrze krwinki

wnętrze krwinki

czerwonej; chromatyna

czerwonej; chromatyna

zbita, rozmieszczona

zbita, rozmieszczona

ekscentrycznie

ekscentrycznie

(makrogametocyt) lub

(makrogametocyt) lub

rozproszona

rozproszona

(mikrogametocyt);

(mikrogametocyt);

rozrzucone ziarna

rozrzucone ziarna

brązowego barwnika

brązowego barwnika

Objawy kliniczne

Objawy kliniczne

Do ataków gorączki dochodzi co

Do ataków gorączki dochodzi co

48h

48h

(co 3 dzień->

(co 3 dzień->

stąd trzeciaczka. Inwazji tym pasożytem ulega nie

stąd trzeciaczka. Inwazji tym pasożytem ulega nie

więcej niż 20% krwinek i prawdopodobnie również

więcej niż 20% krwinek i prawdopodobnie również

dlatego jest określana jako łagodna.

dlatego jest określana jako łagodna.

Typowe objawy:

Typowe objawy:

Nagle pojawiające się dreszcze

Nagle pojawiające się dreszcze

Uczucie zimna

Uczucie zimna

Temperatura ciała powyżej 40 st. C, która po kilku

Temperatura ciała powyżej 40 st. C, która po kilku

godzinach obniża się przy obfitych potach

godzinach obniża się przy obfitych potach

Nudności, wymioty

Nudności, wymioty

Bóle głowy

Bóle głowy

Bóle okolicy krzyżowej

Bóle okolicy krzyżowej

Zaburzenia czynności serca

Zaburzenia czynności serca

Po upływie pewnego czasu objawy

Po upływie pewnego czasu objawy

chorobowe ustępują i rozpoczyna się

chorobowe ustępują i rozpoczyna się

zimnica przewlekła.

zimnica przewlekła.

W tym czasie odbywa się namnażanie

W tym czasie odbywa się namnażanie

pasożytów w komórkach wątroby i w

pasożytów w komórkach wątroby i w

momencie, gdy dojdzie do osłabienia

momencie, gdy dojdzie do osłabienia

organizmu może nastąpić nawrót

organizmu może nastąpić nawrót

choroby.

choroby.

Przebieg choroby w trakcie nawrotów

Przebieg choroby w trakcie nawrotów

jest zwykle łagodniejszy

jest zwykle łagodniejszy

Powikłania

Powikłania

Może wystąpić:

Może wystąpić:

Niewydolność krążenia

Niewydolność krążenia

Pęknięcie torebki śledziony

Pęknięcie torebki śledziony

Masowa hemoliza może doprowadzić

Masowa hemoliza może doprowadzić

do czarnomoczu

do czarnomoczu

Leczenia

Leczenia

Przyczynowe leczenie zimnicy opiera się o

Przyczynowe leczenie zimnicy opiera się o

chlorochinę

chlorochinę

,

,

meflochinę

meflochinę

,

,

chininę

chininę

, niekiedy

, niekiedy

prymachinę

prymachinę

oraz doksycyklinę oraz

oraz doksycyklinę oraz

kombinacje leków z artemeterem,

kombinacje leków z artemeterem,

halofantryną i lumefantryną.

halofantryną i lumefantryną.

W Polsce leczenie zimnicy prowadzone

W Polsce leczenie zimnicy prowadzone

jest w referencyjnych klinikach

jest w referencyjnych klinikach

zajmujących się medycyną tropikalną (w

zajmujących się medycyną tropikalną (w

Gdańsku, Poznaniu i Warszawie).

Gdańsku, Poznaniu i Warszawie).

Profilaktyka

Profilaktyka

stosowanie płynów odstraszających komary

stosowanie płynów odstraszających komary

,

,

spanie pod moskitierami,

spanie pod moskitierami,

przyjmowanie profilaktycznie leków

przyjmowanie profilaktycznie leków

antymalarycznych

antymalarycznych

Liczne zespoły naukowe pracują nad uzyskaniem

Liczne zespoły naukowe pracują nad uzyskaniem

skutecznej szczepionki przeciw malarii.

skutecznej szczepionki przeciw malarii.

uzyskanie takiej szczepionki natrafia na trudności i

uzyskanie takiej szczepionki natrafia na trudności i

nadal nie jest stosowane jako najskuteczniejsza

nadal nie jest stosowane jako najskuteczniejsza

metoda profilaktyczna.

metoda profilaktyczna.

w 2002 roku powstały plany stworzenie genetycznie

w 2002 roku powstały plany stworzenie genetycznie

zmodyfikowanego komara opornego na zakażenia

zmodyfikowanego komara opornego na zakażenia

przez pierwotniaki.

przez pierwotniaki.

Plasmodium

Plasmodium

falciparum

falciparum

- zarodziec sierpowy

- zarodziec sierpowy

Plasmodium falciparum to pasożyt:

Plasmodium falciparum to pasożyt:

wątroby

wątroby

układu jednojądrzastych komórek

układu jednojądrzastych komórek

fagocytujących

fagocytujących

erytrocytów człowieka

erytrocytów człowieka

Żywicielem ostatecznym tego pasożyta

Żywicielem ostatecznym tego pasożyta

są komary z rodzaju

są komary z rodzaju

Anopheles.

Anopheles.

Plasmodium falciparum jest

Plasmodium falciparum jest

pierwotniakiem wywołującym

pierwotniakiem wywołującym

zimnicę

zimnicę

podzwrotnikową

podzwrotnikową

(

(

malaria tropica

malaria tropica

).

).

Pasożytuje na terenie:

Pasożytuje na terenie:

Afryki, Ameryki

Afryki, Ameryki

PD i Środkowej, w PD Azji .

PD i Środkowej, w PD Azji .

Rozwój P. falciparum w ciele komara

Rozwój P. falciparum w ciele komara

wymaga wysokich temperatur

wymaga wysokich temperatur

otoczenia (

otoczenia (

ponad 20 st.C

ponad 20 st.C

), toteż

), toteż

występowanie tego pasożyta jest

występowanie tego pasożyta jest

ograniczone do strefy równikowej i

ograniczone do strefy równikowej i

podzwrotnikowej.

podzwrotnikowej.

Najniebezpieczniejszą postacią malarii jest

Najniebezpieczniejszą postacią malarii jest

choroba wywoływana przez Plasmodium

choroba wywoływana przez Plasmodium

falciparum

falciparum

. Atak zimnicy może trwać nawet

. Atak zimnicy może trwać nawet

24 godziny

24 godziny

i

i

występować dzień po dniu, stąd nazwa –

występować dzień po dniu, stąd nazwa –

zimnica

zimnica

codzienna lub złośliwa

codzienna lub złośliwa

. W zaawansowanych

. W zaawansowanych

stadiach choroby mogą występować:

stadiach choroby mogą występować:

krwotoki,

krwotoki,

zaczopowanie naczyń włosowatych trzewi,

zaczopowanie naczyń włosowatych trzewi,

żółtaczka itp.

żółtaczka itp.

Oprócz rozpadu krwinek, toksyny pasożyta,

Oprócz rozpadu krwinek, toksyny pasożyta,

działając na różne narządy, powodują skrajne

działając na różne narządy, powodują skrajne

wyniszczenie prowadzące do

wyniszczenie prowadzące do

śmierci żywiciela.

śmierci żywiciela.

Cykl życiowy

Cykl życiowy

Przebiega podobnie jak cykl rozwojowy

Przebiega podobnie jak cykl rozwojowy

Plsamidium vivax z tym, że Plasmodium

Plsamidium vivax z tym, że Plasmodium

falciparum przechodzi tylko

falciparum przechodzi tylko

jeden

jeden

cykl

cykl

rozwojowy w kom. wątrobowych oraz

rozwojowy w kom. wątrobowych oraz

najczęściej nie wywołuje późnych nawrotów

najczęściej nie wywołuje późnych nawrotów

choroby.

choroby.

Zarażone erytrocyty z powodu wzmożonej

Zarażone erytrocyty z powodu wzmożonej

lepkości są zatrzymywane w naczyniach

lepkości są zatrzymywane w naczyniach

włosowatych narządów wewnętrznych np. w

włosowatych narządów wewnętrznych np. w

wątrobie, szpiku czy mózgu dlatego rzadko

wątrobie, szpiku czy mózgu dlatego rzadko

bywają obecne w krwi obwodowej.

bywają obecne w krwi obwodowej.

Objawy kliniczne

Objawy kliniczne

Ujawniają się najczęściej w ciągu

Ujawniają się najczęściej w ciągu

miesiąca

miesiąca

od

od

wniknięcia pasożytów. Do ataku gorączki dochodzi

wniknięcia pasożytów. Do ataku gorączki dochodzi

najczęściej co

najczęściej co

24-48h

24-48h

. Malaria tropikalna cechuje się

. Malaria tropikalna cechuje się

ostrym

ostrym

przebiegiem i zaliczana jest do grupy

przebiegiem i zaliczana jest do grupy

trzeciączek.

trzeciączek.

W związku ze wzmożoną lepkością krwinek i ich

W związku ze wzmożoną lepkością krwinek i ich

rozpadem w przypadku tej postaci malarii często

rozpadem w przypadku tej postaci malarii często

dochodzi do

dochodzi do

zaczopowania naczyń krwionośnych.

zaczopowania naczyń krwionośnych.

Rozpad erytrocytów prowadzi z kolei do

Rozpad erytrocytów prowadzi z kolei do

niedotlenienia tkanek, szczególnie mózgu.

niedotlenienia tkanek, szczególnie mózgu.

Gorączce towarzyszą często

Gorączce towarzyszą często

bradykardia, a dreszcze

bradykardia, a dreszcze

nie zawsze ustępują

nie zawsze ustępują

Postacie żołądkowo- jelitowe

Postacie żołądkowo- jelitowe

Plasmodium falciparum:

Plasmodium falciparum:

Towarzyszą im:

Towarzyszą im:

Biegunki i wymioty prowadzące do

Biegunki i wymioty prowadzące do

odwodnienia

odwodnienia

Postacie hemolityczne Plasmodium

Postacie hemolityczne Plasmodium

falciparum:

falciparum:

Niewydolność nerek

Niewydolność nerek

Niewydolność układu krążenia

Niewydolność układu krążenia

Może powodować również

Może powodować również

poronienia

poronienia

u kobiet

u kobiet

ciężarnych lub

ciężarnych lub

niedorozwój płodu

niedorozwój płodu

, będący

, będący

konsekwencją zmian w łożysku.

konsekwencją zmian w łożysku.

Wykrywanie

Wykrywanie

Sposób wykrywania zarażenia P. falciparum

Sposób wykrywania zarażenia P. falciparum

jest podobny jak do wykrywania P. vivax.

jest podobny jak do wykrywania P. vivax.

W cienkich rozmazach krwi i w

W cienkich rozmazach krwi i w

preparatach grubej kropli obserwuje się

preparatach grubej kropli obserwuje się

trofozoity w postaci

trofozoity w postaci

pierścienia

pierścienia

(do 6 w

(do 6 w

jednej krwince) oraz

jednej krwince) oraz

sierpowate

sierpowate

gametocyty.

gametocyty.

W leukocytach krwi obwodowej pojawiają

W leukocytach krwi obwodowej pojawiają

się

się

czarne ziarnistości

czarne ziarnistości

pigmentu pasożyta

pigmentu pasożyta

10%zarażonych krwinek,

10%zarażonych krwinek,

młode formy pierścieni

młode formy pierścieni

Trofozonty w formie

Trofozonty w formie

pierścieni

pierścieni

Sierpowate gametocyty

Sierpowate gametocyty

Powikłania

Powikłania

Powikłania malarii mogą być wczesne i późne.

Powikłania malarii mogą być wczesne i późne.

Do wczesnych

Do wczesnych

należą:

należą:

ciężka niedokrwistość

ciężka niedokrwistość

pęknięcie śledziony

pęknięcie śledziony

malaria mózgowa - objawiająca się zaburzeniami przytomności

malaria mózgowa - objawiająca się zaburzeniami przytomności

do śpiączki włącznie, objawami ogniskowymi, drgawkami

do śpiączki włącznie, objawami ogniskowymi, drgawkami

hipoglikemia

hipoglikemia

skaza krwotoczna

skaza krwotoczna

niewydolność nerek

niewydolność nerek

ostra niewydolność oddechowa (obrzęk płuc)

ostra niewydolność oddechowa (obrzęk płuc)

wstrząs.

wstrząs.

Późne powikłania:

Późne powikłania:

nadreaktywny zespół malaryczny z hipersplenizmem (zespół

nadreaktywny zespół malaryczny z hipersplenizmem (zespół

splenomegalii tropikalnej)

splenomegalii tropikalnej)

zespół nerczycowy

zespół nerczycowy

chłoniak Burkitta

chłoniak Burkitta

zwłóknienie wsierdzia.

zwłóknienie wsierdzia.

Uogólnione obrzęki

Uogólnione obrzęki

spowodowane zespołem

spowodowane zespołem

nerczycowym w

nerczycowym w

przebiegu malarii

przebiegu malarii

Zwalczanie

Zwalczanie

Prowadzi się tymi samymi metodami co

Prowadzi się tymi samymi metodami co

zwalczenie zarodźca ruchliwego. Leczenie

zwalczenie zarodźca ruchliwego. Leczenie

znacznie trudniejsze niż innych postaci

znacznie trudniejsze niż innych postaci

zimnicy. W szpitale stosuje się liczne zabiegi

zimnicy. W szpitale stosuje się liczne zabiegi

(np. przepłukiwanie otrzewnej) i leki

(np. przepłukiwanie otrzewnej) i leki

objawowe, m. in. pozajelitowo podaje się

objawowe, m. in. pozajelitowo podaje się

heparynę

heparynę

lub

lub

kwas acetylosalicylowy

kwas acetylosalicylowy

,

,

zwłaszcza u osób z zaburzeniami świadomości

zwłaszcza u osób z zaburzeniami świadomości

i śpiączką. Plasmodium falcifarum bardzo

i śpiączką. Plasmodium falcifarum bardzo

szybko ytwarza odporność na leki. Obecnie

szybko ytwarza odporność na leki. Obecnie

najwięcej szczepów zarodźca sierpowatego

najwięcej szczepów zarodźca sierpowatego

wykazuje odporność na

wykazuje odporność na

chlorochinę

chlorochinę

i

i

pirymetaminę.

pirymetaminę.

Profilaktyka

Profilaktyka

Polega na osuszaniu bagien, pokrywaniu powierzchni

Polega na osuszaniu bagien, pokrywaniu powierzchni

wody substancjami owadobójczymi lub utrudniającymi

wody substancjami owadobójczymi lub utrudniającymi

rozwój komarów. Metody te jednak mogą być szkodliwe

rozwój komarów. Metody te jednak mogą być szkodliwe

dla środowiska.

dla środowiska.

Obecnie prowadzone są prace w kierunku opracowania

Obecnie prowadzone są prace w kierunku opracowania

szczepionki, wyhodowaniu komarów niezdolnych do

szczepionki, wyhodowaniu komarów niezdolnych do

przenoszenia pasożytów i inne wykorzystujące

przenoszenia pasożytów i inne wykorzystujące

genetykę molekularną.

genetykę molekularną.

Profilaktyka indywidualna polega na stosowaniu

Profilaktyka indywidualna polega na stosowaniu

środków odstraszających komary, noszeniu ubrania z

środków odstraszających komary, noszeniu ubrania z

odpowiednich tkanin (których komar nie może przekłuć)

odpowiednich tkanin (których komar nie może przekłuć)

i osłaniających ciało, spaniu pod moskitierami. Komary

i osłaniających ciało, spaniu pod moskitierami. Komary

zwabia zapach potu oraz temperatura ciała. Stosowanie

zwabia zapach potu oraz temperatura ciała. Stosowanie

preparatów farmakologicznych zapobiegawczo nie

preparatów farmakologicznych zapobiegawczo nie

zawsze jest skuteczne.

zawsze jest skuteczne.

Bibliografia:

Bibliografia:

Alina Woźniak : Zarys parazytologii

Alina Woźniak : Zarys parazytologii

lekarskiej, Bydgoszcz 1999

lekarskiej, Bydgoszcz 1999

Rościsław Kadłubowski: Zarys

Rościsław Kadłubowski: Zarys

parazytologii lekarskiej, wydawnictwo

parazytologii lekarskiej, wydawnictwo

lekarskie PZWL, Warszawa 1999

lekarskie PZWL, Warszawa 1999