WYZWANIA

POLITYKI

SPOŁECZNEJ

Magdalena Cupryjak

Modele polityki

społecznej. Kierunki

zmian polityki

społecznej w Polsce.

Ewa Karpowicz

2

Geneza i pojęcie

Anglia –

inspektorzy

fabryczni

Prusy –

pierwsze

ubezpieczen

ia społeczne

USA – New

Deal

XIX w.

3

4

Przedmiotem polityki społecznej

jest dobro warstwy pracy

najemnej w ogóle, a w

szczególności pracy fizycznej, lub

inaczej, określenie należytego

stosunku między pracodawcami i

pracobiorcami

Początek XIX w.

Celem polityki społecznej jest

stworzenie instytucji oraz

ustawodawstwa, które

największej liczbie ludzi

zapewnią stale rosnący udział w

rezultatach produkcji i dobrach

cywilizacji.

Lata 30. XIX w.

Polityka społeczna jako sfera

działania państwa oraz innych ciał

publicznych i sił społecznych, która

zajmuje się kształtowaniem

warunków życia ludności oraz

stosunków między ludzkich

(zwłaszcza w środowisku

zamieszkania i pracy).

Koniec lat 90. XIX w.

Modele polityki

społecznej

5

R. Titmuss

R. Titmuss

N. Furniss i T.Tilton

N. Furniss i T.Tilton

G. Esping-Andersen

G. Esping-Andersen

Koncepcja R.

Titmussa

6

marginalny

motywacyjny

instytucjonalno-

redystrybucyjny

Koncepcja Furnissa i

Tiltona

7

PAŃSTW

O

PAŃSTW

O

„pozytywne

”

„pozytywne

”

„bezpieczeńst

wa socjalnego”

„bezpieczeńst

wa socjalnego”

„dobrobytu

społecznego

”

„dobrobytu

społecznego

”

Koncepcja Esping-

Andersena

8

liberalny

liberalny

konserwatywno-

korporacyjny

konserwatywno-

korporacyjny

śródziemnomorski

śródziemnomorski

Koncepcja Esping-

Andersena

9

socjaldemokratyczny

socjaldemokratyczny

postkomunistyczny

postkomunistyczny

Koncepcja

Szumlicza

10

• Niweluje niedostatek i wymagające usunięcia

niedostosowania społeczne

Interwencja

społeczna

• Oparty na przewidywaniu zdarzeń, dzięki czemu

niweluje się ryzyko społeczne

Antycypacja

społeczna

• Wyznaczanie

instytucjonalnych

ram

sfery

podziału w dostępie do dóbr i usług

Dystrybucja

społeczna

• Występuje świadome kreowanie i utrwalanie

czynników integrujących i eliminacja czynników

dezintegrujących

Integracja

społeczna

Polityka społeczna w

Polsce przed 1989r.

• Pewność

pracy

–

prawa

socjalne

przysługują tym, którzy pracują,

• Wysokie dotacje do cen podstawowych,
• Szeroko rozbudowana działalność socjalna

zakładów pracy,

• Dobrze rozbudowany system świadczeń

socjalnych.

11

Przemiany

transformacji w

polityce społecznej

• Pojawienie się zjawiska bezrobocia –

załamanie prawa socjalnego poprzez
zachwianie poczucia pewności pracy,

• Dotacje państwowe do towarów i usług

przestały istnieć – początek cen rynkowych
wywołał wzrost cen,

• Zakłady

pracy

zmniejszyły

swoją

aktywność socjalną – ciężar polityki
społecznej

przerzucono

na

system

społeczny

12

Propozycje przemian

polityki społecznej

• Zachowanie

zasad

ukształtowanych

i

zakorzenionych w latach powojennych,

• Zachowanie uprawnień nadanych w okresie

poprzedzającym transformację, przy dokładaniu
starań o podwyższenie standardu świadczeń,

• Wprowadzenie mechanizmów wolnego rynku do

wszystkich

dziedzin

przy

jednoczesnych

rozbudowaniu form pomocy społecznej,

• „usamorządowienie” polityki społecznej poprzez

rozbudowę

samopomocy

i

samoorganizacji

społecznej.

13

Ewolucja systemu

polityki społecznej

•I etap – lata 1989-1993
•II etap – lata 1994-1997
•III etap – lata 1998-2002
•IV etap – od 2003

14

Polityka społeczna Unii

Europejskiej –

przewodnik (wersja 1.0,

17.04.2014)

Dr hab. Ryszard Szarfenberg

15

Wyzwania

polityki

społecznej

w unii

gospodarczej

16

Edukacja

Edukacja

Prawo pracy

Prawo pracy

Zabezpiecze

nie

społeczne

Zabezpiecze

nie

społeczne

Ochrona

zdrowia

Ochrona

zdrowia

Polityka społeczna na poziomie unijnym i

krajowym

17

Wymiar społeczny w

Unii Europejskiej

18

Unia Europejska (UE)

Unia Europejska (UE)

• 28 państw członkowskich,
• Charakter gospodarczy,
• Główny cel: stworzenie wewnętrznego rynku bez

barier międzypaństwowych

Rada Europy

Rada Europy

• 47 państw członkowskich,
• Charakter pozagospodarczy,
• Główny cel: rozwój wspólnych i demokratycznych

zasad takich jak prawa człowieka

Rozwój wymiaru

społecznego w UE i

Radzie Europy

19

UE

UE

• Współpraca w sprawach

społecznych od lat 70.

• Karta Praw Socjalnych

Pracowników (1989 r.)

• Traktat Amsterdamski

(1999 r.)

• Karta Praw

Podstawowych UE (2000

r.)

• Traktat Nicejski (2001 r.)

• Traktat Lizboński (2009

r.)

Rada Europy

Rada Europy

• Europejska Karta

Społeczna (1961 r.) oraz

jej zrewidowana wersja

(1996 r.)

20

Bezpieczeństw

o i higiena

pracy (34)

Bezpieczeństw

o i higiena

pracy (34)

Warunki pracy

poza BHP (27)

Warunki pracy

poza BHP (27)

Równość płci i

niedyskrymina

cja (10)

Równość płci i

niedyskrymina

cja (10)

Organy i instytucje

polityki społecznej w

UE

21

ustawodawc

za

• Parlament Europejski, Rada UE

• Parlament Europejski, Rada UE

wykonawcza

• Komisja Europejska, Rada Europejska

• Komisja Europejska, Rada Europejska

sądownicza

• Europejski Trybunał Sprawiedliwości

• Europejski Trybunał Sprawiedliwości

Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich

Europejski Bank Centralny

Europejski Trybunał Obrachunkowy

22

Europejski

Komitet

Ekonomiczno-

Społeczny

Europejski

Komitet

Ekonomiczno-

Społeczny

• Przedstawiciele

różnych

gospodarczych i

społecznych grup

mianowani przez

rządy państw

Komitet

Regionów

Komitet

Regionów

• Przedstawiciele

instytucji

regionalnych i

lokalnych

Komitet Ochrony

Socjalnej

Główne cele:
• Śledzenie sytuacji społecznej i rozwoju ochrony

socjalnej w Państwach Członkowskich,

• Wspieranie wymiany informacji, doświadczenia i

dobrych praktyk między Państwami a Komisją,

• Opracowanie sprawozdań, formułowanie opinii

lub podejmowanie innych prac w ramach swoich
kompetencji, na żądanie Rady lub Komisji, albo
własnej inicjatywy.

23

24

25

• Dyrekcja

Generalna ds.

Zatrudnienia,

Spraw

Społecznych i

Włączenia

społecznego

• Dyrekcja ds.

Edukacji i

Kultury,

• Dyrekcja ds.

Zdrowia i

Konsumentów

• COPEPER

• Rada ds.

Zatrudniania,

Polityki

Społecznej,

Zdrowia i

Ochrony

Konsumentów,

• Rada ds.

Edukacji,

Młodzieży i

Kultury

• Komisja ds.

Zatrudnienia i

Spraw

Społecznych,

• Komisja ds.

Edukacji i Kultury,

• Komisja ds.

Środowiska,

Zdrowia i

Bezpieczeństwo

Żywności,

• Komisja ds. Praw

Kobiet i Równości

Płci,

• Komisja ds.

Rozwoju

Regionalnego

26

Organizacje ponadnarodowe

wpływające na politykę

społeczną UE

27

Strategia Lizbońska

2010

Główne instrumenty realizacji:
• Zintegrowane wytyczne Rady, dotyczące kierunków

działań, które mają zbliżyć do osiągnięcia celów
Strategii,

• Trzyletnie krajowe programy reform na rzecz realizacji

celów gospodarczych przygotowywane przez kraje
członkowskie zgodnie z wytycznymi Rady,

• Zalecenia Rady dla poszczególnych krajów oparte na

ocenie osiągnięć krajowych programów reform,

• Otwarta metoda koordynacji zastosowana początkowo

w ramach Europejskiej Strategii Zatrudnienia

28

Strategia Integracji

Społecznej

29

Strategia Europa

2020

30

Działania w przeciwdziałaniu

ubóstwa i wykluczenia

społecznego

1. Działania

obejmujące

wszystkie

obszary

polityki

społecznej,

2. Skuteczniejsze wykorzystanie funduszy UE wspierających

włączenie społeczne,

3. Rozwój innowacyjnych rozwiązań w obszarze polityki

społecznej przetestowanych za pomocą metod naukowych,

4. Wspieranie podejścia partnerskiego we współpracy ze

społeczeństwem

obywatelskim

oraz

gospodarki

społecznej,

5. Ściślejsza koordynacja polityki poszczególnych krajów UE

prowadzona w ramach otwartej metody koordynacji w
dziedzinie ochrony socjalnej i włączenia społecznego i przy
pomocy KOS.

31

Aktywna integracja

Trzy rodzaje wsparcia o charakterze:
• Dochodowym,
• Prozatrudnieniowym,
• Usługowym dla osób w gorszej sytuacji.

Celem jest nie tylko uzyskiwanie przez osoby zdolne
do pracy jakiegokolwiek zatrudnienia, a przez
niezdolne

–

pomocy

finansowe.

Chodzi

o

zatrudnienie trwałe i wysokiej jakości. A po drugie,
pomoc finansowa dla niezdolnych do pracy nie
powinna wykluczać ich z życia społecznego.

32

Kiedy aktywna

integracja nie jest

realizowana:

• Wsparcie dochodowe obejmuje małą część

potrzebujących w wieku produkcyjnym,

• Świadczenia pieniężne dla osób w wieku

produkcyjnym są niskie,

• Rynek pracy jest silnie spolaryzowane na prace

wysokiej jakości i niskiej jakości,

• Opieka żłobkowa i przedszkolna jest niedostępna i

niewiele dzieci jest nią objętych,

• Niewielki udział w edukacji i szkoleniach tych

osób, które mają niski poziom wykształcenia.

33

Obszary działań inwestycji

społecznych w ramach strategii

Europa 2020

34

Finansowe instrumenty

polityki społecznej UE

35

Cele EFS

1) Promowanie

trwałego

i

wysokiej

jakości

zatrudnienia

oraz

wsparcie

mobilności

pracowników,

2) Promowanie włączenia społecznego, walka z

ubóstwem i wszelką dyskryminacją,

3) Inwestowanie w kształcenie, szkolenie oraz w

szkolenie zawodowe na rzecz zdobywania
umiejętności i uczenia się przez całe życie,

4) Wzmacnianie

zdolności

instytucjonalnych

instytucji publicznych i zainteresowanych stron
oraz sprawności administracji publicznej.

36

Inwestycje w walce z

ubóstwem

a) Aktywne włączenie
b) Integrację

społeczno-gospodarczą

społeczności

zmarginalizowanych,

c) Zwalczenie

wszelkich

form

dyskryminacji

oraz

promowanie równych szans,

d) Ułatwienie dostępu do przystępnych cenowo, trwałych

oraz wysokiej jakości usług,

e) Wspieranie przedsiębiorczości społecznej i integracji

zawodowej

w

przedsiębiorstwach

oraz

ekonomii

społecznej i solidarnej w celu ułatwienia dostępu do
zatrudnienia,

f) Strategie

rozwoju

lokalnego

kierowane

przez

społeczność.

37

Europejski Fundusz Pomocy

Najbardziej Potrzebującym

„Fundusz powinien zwiększyć spójność społeczną,
przyczyniając się do ograniczenia skali ubóstwa
poprzez

wspieranie

systemów

krajowych

świadczących pomoc inną niż finansowa, aby
wpłynąć na zmniejszenie niedoboru żywności i
poważnej deprywacji materialnej lub przyczyniać się
do

łączenia

społecznego

osób

najbardziej

potrzebujących. Fundusz powinien wpływać na
zmniejszenie niniejszych form ubóstwa, które
najszybciej skutkują wykluczeniem społecznym,
takich jak bezdomność, ubóstwo dzieci i niedobór
żywności”

38

Europejski Fundusz

Dostosowania do

Globalizacji

Celem jest pomoc dla pracowników zwalnianych
grupowo ze względu na globalizację gospodarki i
zagraniczną

konkurencję.

Celem

EFD

jest

finansowanie

działań,

dzięki

którym

osoby

zwalniane w wyniku restrukturyzacji znajdą trwałe
zatrudnienie.

39

Wspólnotowy Program na rzecz

Zatrudnienia i Solidarności

Społecznej

Projekty związane z rozwojem i koordynacją polityki
społecznej są z tego funduszu finansowane. W 2006
roku zwiększono jest zadania o zatrudnienie, warunki
pracy, dyskryminacje i równość płci.
PROSGRESS ma wspierać projekty nastawione na
reformy polityki społecznej w 3 obszarach:
• Promowanie

podniesienia

poziomu

trwałego

zatrudnienia wysokiej jakości,

• Gwarantowanie odpowiedniej i godnej ochrony

socjalnej oraz zwalczanie wykluczenia społecznego i
ubóstwa,

• Poprawa warunków pracy.

40

Przyszłość polityki

społecznej w UE

41

Czynniki sprzyjające

rozwojowi

Czynniki sprzyjające

rozwojowi

• Problemy wynikające z coraz

głębszej integracji

• Brak jednolitej polityki

społecznej składania do

dumpingu socjalnego

• Polityka danego państwa może

dyskryminować obywateli

innych państw pracujących w

danym państwie

• Bezrobocie, większa aktywność

zawodowa kobiet, elastyczna

praca, presja na obniżenie płac

mają duży wpływ na reformy

polityki społecznej UE

Czynniki hamujące rozwój

Czynniki hamujące rozwój

• System polityczny UE nie

sprzyja śmiałym reformom,

• Na poziomie UE nie ma

odpowiedniego układu sił partii

socjaldemokratycznych, które

istotnie wpływają na rozwój

polityki,

• Wielonarodowość,

wielokulturowość i

zróżnicowanie gospodarcze,

• Polityki państw ukształtowały

się historycznie i maja

narodowy charakter

• Zasoby finansowe na

prowadzenie polityki unijnej

DZIĘKUJĘ ZA

UWAGĘ

42