Geneza i rozwój

rehabilitacji w Polsce i

na świecie oraz

czynniki historyczne,

które wpłynęły na

rozwój rehabilitacji.

PMWSZ w Opolu 2016r

Rehabilitacja to:

wielokierunkowy proces społeczny,

polegający na koordynowaniu

wysiłków jednostek służby zdrowia

instytucji rządowych, samorządowych,

pozarządowych i charytatywnych oraz

indywidualnych wysiłków w celu

przywrócenia osobom potrzebującym

maksymalnie możliwego

samodzielnego życia w

społeczeństwie, rodzinie, zdolności do

pracy zawodowej i twórczej.

ROZWÓJ REHABILITACJI W

POLSCE



Historia rehabilitacji sięga

starożytności.



Średniowiecze zaś było okresem

przestoju dla rozwoju rehabilitacji.



Postęp był nieznaczny ze względu

na panujący ówcześnie ideał
ascety.



Był brak zainteresowania

badaniami ciała ludzkiego.



Choroby, zaburzenia,

zniekształcenia traktowano
jako korę za grzechy, a to
zapewniało spokój sumienia
wobec uposledzonych.



Jednak chrześcijańska miłość

bliźniego spowodowała
powstanie wielu zakładów dla
kalek i chorych
prowadzonych przez
zgromadzenia zakonne.

WSPÓŁCZEŚNIE



Prekursorem

współczesnej
medycyny

, obdarzony

przydomkiem „ojca
medycyny”

był

Hipokrates

, naczelną

jego zasadą było nie
szkodzić choremu.



Jego metody badań

chorych były racjonalne, a
na podstawie obserwacji i
doświadczeń wyciągał
wnioski prowadzące do
ustalenia diagnozy.



Twierdził też, że na

podstawie wyglądu
człowieka, można ustalić
jego stan zdrowia.

Fizjoterapia jest

nierozerwalnie

związana z rehabilitacją

medyczną, jak również

z wrażliwością

organizmu na bodźce

zewnętrzne.

Celem

jej jest zapobieganie

postępowi i nawrotom

choroby, usuwanie

dolegliwości i przywracanie

sprawności fizycznej. Bez

fizjoterapii rehabilitacja

byłaby bardzo trudna.

NESTORZY



Jeden z nestorów polskiej rehabilitacji,

prof. Marian Weiss

, widział

rehabilitację leczniczą jako
nowoczesną składową leczenia, która
umożliwia w najkrótszym czasie
przywrócenie sprawności do czynnego
życia społecznego, a w przypadku
uszkodzenia morfologicznego –
wykształcenie mechanizmów
zastępczych i utrwalenie zdolności do
czynnego życia społecznego.

TWÓRCY



Jednym z wielu

twórców, który miał
duży wpływ na rozwój
fizjoterapii w Polsce

był

Józef Dietl

urodzony

24.01.1804 roku na
Kresach Wschodnich.



W 1851 r objął stanowisko

profesora i kierownika
Katedry Medycyny
Wewnętrznej i Kliniki
Lekarskiej Uniwersytetu
Jagiellońskiego. Studiował
filozofię we Lwowie, ukończył
medycynę w Wiedniu.



Tu założył szpital dla

ubogich. Zajmował się
balneologią,
pulmonologią, nefrologią i
reumatologią, teorią
choroby i patologią
kliniczną. Był lekarzem,
badaczem, autorem prac
naukowych, reformatorem
szkolnictwa medycznego.



Walczył z uznawanym

wówczas za chorobę
kołtunem oraz związanymi z
nim przesądami.



Dietl opowiadał się za

leczeniem osób z różnymi
dolegliwościami w
oddzielnych
pomieszczeniach, ponieważ
chorzy z różnymi chorobami
leczeni w jednym
pomieszczeniu zarażali się
nawzajem.



Stworzył nową naukę

medycyny –
balneologię,

a także

rozpropagował
fizykoterapię i leczenie
higieniczno -
dietetyczne.



Balneologia

to

samodzielna dziedzina
wiedzy medycznej
wykorzystująca do
leczenia, profilaktyki,
rehabilitacji i częściowo
diagnostyki naturalne
surowce lecznicze tj. wody
mineralne, gazy lecznicze,
peloidy i walory
klimatyczne.



Zwiedził wszystkie

ważniejsze

uzdrowiska

polskie i zagraniczne,
doszedł do wniosku, że
nasze nie ustępują
zagranicznym i

stał się ich

wielkim propagatorem.



Dietl pierwszy sklasyfikował polskie
wody lecznicze.

Profesor przybył do

Krynicy w 1856 r. ze specjalną komisją,
której zadaniem była ocena perspektyw
rozwojowych uzdrowiska.



Eksperci pod przewodnictwem Dietla
opracowali dla Krynicy plan
użytkowania nowocześniejszych
urządzeń uzdrowiskowych, używanych
powszechnie w innych europejskich
kurortach.



Z inicjatywy działacza wybudowano
łazienki mineralne i borowinowe, a
także wodociąg miejski i krytą pijalnię.



Był przeciwnikiem puszczania krwi.

Jako lekarz zajmował się anatomią
patologiczną i medycyną wewnętrzną;
autor „Uwag nad zdrojowiskami
krajowymi” i przełożonej na kilka
języków pracy „O leczeniu zapalenia
płuc bez upustu krwi”.

Rozpowszechnił

w Galicji

używanie

słuchawki

lekarskiej.



Jego działalność i poświęcenie dla

rodaków uhonorowano licznymi
odznaczeniami – m. in. Złotym
Krzyżem Zasług i Papieskim
Orderem Komandorskim.



Dzięki Józefowi Dietlowi

stały się

modne też polskie sanatoria Rabka,
Iwonicz, Szczawnica i Żegiestów.
Doświadczenie prof. Dietla zostało
wykorzystane również w Truskawcu.



W 1900 r. w Krynicy

odsłonięto jego pomnik
autorstwa Leona
Zawielskiego z napisem:
„Wskrzesicielowi Swemu
Wdzięczna Krynica”.



Rozwój rehabilitacji na świecie i

w

Polsce

spowodował,

że

zaistniała potrzeba zwiększenia
składu zespołu rehabilitacyjnego
i poszerzenia go o dobrze (lepiej)
przygotowanych fizjoterapeutów,
pielęgniarki,

psychologów,

neuropsychologów, logopedów i
pracowników socjalnych.



Fizjoterapeuci w Polsce

kształceni byli

początkowo

na poziomie średnim na
Medycznych Studiach
Zawodowych, po
ukończeniu szkoły średniej,
a nawet bez uzyskania
świadectwa maturalnego.



Profesor

Wiktor Dega

dużo

wcześniej

widział

jednak

potrzebę podniesienia rangi tego
zawodu na poziom wyższy po to,
aby

fizjoterapeuci

mogli

uzyskiwać

obszerniejsze

wykształcenie

biologiczne

i

medyczne, być pełnoprawnymi
partnerami

w

zespole

rehabilitacyjnym i dzięki temu
zapewnić

wyższy

poziom

świadczeń z zakresu fizjoterapii.



Taki model współpracy, czyli w

zespole rehabilitacyjnym
wprowadził Dega do medycyny.
Okazał się on najlepszy i włączony
został do modelu polskiej
rehabilitacji. Został też
zaakceptowany przez Światową
Organizację Zdrowia i w 1973 roku
zalecony do stosowania w innych
państwach.



Polscy lekarze doceniali

również gimnastykę leczniczą i
j ją szeroko propagowali,
jednym z nich był

Ireneusz

Zabłudowski

lekarz za

Białegostoku, ukończył
Akademię Medyczną w St.
Petersburgu, pracował w
Klinice w Berlinie.



Rozwijał i stosował

metody leczenia
fizykalnego,



Opracował zasady

mechanoterapii.



Na rozwój ćwiczeń

usprawniających istotny wpływ
miało powstanie i rozwój ortopedii.



Lekarz

Ludwik Bierkowski,

Teofil Matecki

oraz

Robert

Eichler i Gustaw Mann

otworzyli zakłady gimnastyczno-
ortopedyczne w różnych miastach
Polski.



W 1886 r

J.B. Wagner

wydał książkę

„ Gimnastyka domowa”



1892r

H. Kuczalska

otworzyła

zakład gimnastyki szwedzkiej , gdzie
prowadzono ćwiczenia metoda Linga.



1930r prof.

A. Wojciechowski

objął

kierownictwo w Klinice Chirurgii
Uniwersytetu Warszawskiego
doceniając usprawnianie chorych po
zabiegach operacyjnych.



W 1951r na intensywny

rozwój rehabilitacji wpływ
miała epidemia choroby
Heinego-Medina.



Powstały zakłady leczniczo-

wychowawcze, a niektóre z
nich działają do dzisiaj.



1983r wprowadzono

dwustopniową specjalizacje
magistrów,



Powoływano kolejno katedry i

zakłady rehabilitacji:
-1960 Poznań
-1961 Warszawa,
-1971 Katowice,
-1972 Kraków i Gdańsk



W 1883 r powstało pierwsze

Towarzystwo Głuchoniemych
i Ociemniałych i kolejne w:
-1899 Grudziądz,
-1905 Katowice,
-1909 Łódź,
-1919 Poznań,
-i inne.



Duży wkład w rehabilitacje

neurologiczną mieli:

-Mariusz Markuszewski
-Irena Hausmanowska,
-Stanisław Grochmal,
-Zofia Majewska.

1975r powstał artykuł prze
Stanisława Grochmala o Rehabilitacji
przyłóżkowej i oddziałach
neurologicznych.



Kardiologią

jako

pierwszy w Polsce
zajmował się Zdzisław
Askanas, który wraz ze
Stanisławem Rudnickim
przygotował koncepcje
rehabilitacji chorych
kardiologicznych,
szczególnie po zawale
mięśnia sercowego.

INNE WAŻNE NAZWISKA



Kazimierz Szawłowski

1924-

1999 szczególnie interesował
się problematyka rehabilitacji
dzieci ,



Józef Juszko

1914-1986

specjalista ortopedii i
rehabilitacji, dyrektor
Górnośląskiego Centrum
Rehabilitacji w Reptach,



Janina Tomaszew

ska 1911-1998

kierownik Kliniki Rehabilitacji Instytutu
Ortopedii i Rehabiliatacji w Poznaniu,
zajmowała się metodyka rehabilitacji,
leczeniem dzieci z bocznym skrzywieniem
kręgosłupa, usprawnianiem chorych po
złamaniu kręgosłupa z uszkodzeniem
rdzenia kręgowego, po amputacji kończyn
dolnych oraz zasad leczenia
usprawniającego w schorzeniach
reumatycznych.



Krystyna Dobosiewicz

– problemy

rehabilitacji dzieci z bocznym
skrzywieniem kręgosłupa oraz pacjenci
po urazach czaszkowo-mózgowych,



Jan Haftek

specjalista neurochirurgii i

rehabilitacji, chirurgia nerwów
obwodowych, splotów nerwowych,
kręgosłupa, rdzenia kręgowego,
rehabilitacja obwodowych i
ośrodkowych uszkodzeń układu
nerwowego.



Jerzy Kiwerski

specjalista

ortopedii i rehabilitacji,

1.

kompleksowa rehabilitacja w
urazach i schorzeniach
ośrodkowego i obwodowego układu
nerwowego,

2.

diagnostyka urazów układu
nerwowego,

3.

elektrostymulacja chorych z
porażeniami.

ORGANIZACJE

SPOŁECZNE I

NAUKOWE



Odgrywały zawsze ważna rolę.



1960r Polskie Towarzystwo Walki

z Kalectwem,



1989r polskie Towarzystwo

Rehabilitacji, pierwszym
prezesem był J. Haftek, następnie
J. Kiwerski
i A. Kwolek.



Towarzystwo zrzesza

fizjoterapeutów, lekarzy i innych
pracowników rehabilitacji.

ROZWÓJ REHABILITACJI

W EUROPIE



Zaczątki rehabilitacji w Europie

zaczynają się już w starożytnej Grecji.

Panował tam kult ciała i dbania o nie,

poprzez odpowiednią gimnastykę.



Już w III wieku p.n.e w dziele Dioklesa

z Karytos znajdowały się wskazówki

dotyczące higieny ciała oraz

organizowania wypoczynku i pracy. Już

wtedy wykorzystywano dobroczynne

właściwości masażu, wód

uzdrowiskowych itd.

GRECJA



Następnym Grekiem, który przyczynił

się do rozwoju rehabilitacji jest

Hipokrates, który zauważył korelację

pomiędzy wzmocnieniem ciała i

ćwiczeniami fizycznymi.



Twierdził on, że kluczem do zdrowia

człowieka są odpowiednie jedzenie i

ćwiczenia fizyczne. Także jako pierwszy

pisał o przestawianiu kręgów, co daje

bardzo wczesny początek terapii

manualnej.

RZYM



Następny był Rzym, w którym

działali dwaj lekarze: Galen i

Carius Aurelianus. Galen

zajmował się ludzką anatomią,
usystematyzował ćwiczenia na

wojskowe, atletyczne i lecznicze.



Carius Aurelianus kontynuował

to co zaczął Galen, dorzucając

swoje osiągnięcia w leczeniu

porażeń.

STAROŻYTNOŚĆ



starożytność była okresem

dbania o siebie, o rzeczy

przyziemne. Wiedziano, że

zdrowe ciało to i zdrowy duch.

Kultura fizyczna uwidaczniała się

w sztuce. Malowane i rzeźbione

ciała były harmonijne,

symetryczne, doskonałe i chciano

takie oglądać na co dzień.

ŚREDNIOWIECZE



W średniowieczu zaprzepaszczono
osiągnięcia starożytnych lekarzy. Stało
się to głównie za sprawą religii. Religii,
dla której sytuacja, gdy dbanie o rzeczy
materialne i doczeczne było grzechem.



Ciało w średniowieczu było postrzegane
jako podstawowe źródło grzechu i zła.



Wszelkie choroby i urazy traktowano
jako karę od Boga. Średniowiecze było
podporządkowane kultowi śmierci
( memento mori) i tym co będzie po niej.

ZMIANA



do Europy, w XVIII wieku,

dotarł proch strzelniczy. W
wyniku jego szerokiego
zastosowania na frontach
wielu wojen, zaczęła się
zwiększać liczba rannych i
inwalidów, którzy ucierpieli
na skutek postrzelenia.



Za prekursora rehabilitacji

uważa się francuskiego lekarza-
Ambrożego Pare.



Umiał on podwiązywać naczynia

krwionośne podczas amputacji,
stosował gorsety, szyby.



Badał także wpływ masażu i

opisywał jakie należy stosować
ćwiczenia po złamaniach.

OŚWIECENIE



W epoce oświecenia, w

oparciu o wiedzę Wiliamma
Gilberta, stworzono pierwsze
maszyny do elektroterapii,
jednakże wtedy nie wiedziano,
aż tyle o wskazaniach i
przeciwskazaniach do tego
zabiegu, co dziś.



od XIX wieku obserwuje się

znaczny rozwój medycyny i
innych nauk pokrewnych, a co za
tym idzie, także fizjoterapii.
Wtedy swój rozkwit przeżywały
wszelkiej maści uzdrowiska.
Pierwsze wzmianki o
wodolecznictwie pochodzą już z
XI wieku, lecz dopiero w epoce
oświecenia zostały szerzej
docenione.



Ojcem współczesnej gimnastyki

leczniczej jest Henryk Ling, który
założył w Sztokholmie Królewski
Centralny Instytut Gimnastyczny, w
którym szkolono przyszłych
specjalistów leczenia ruchem.



jego rodak, Gustav Zander,

opracował ćwiczenia z użyciem
maszyn, uznaje się go za twórcę
pierwszej siłowni.

MASAŻ



W tamtym czasie silnie się także
rozwijała ortopedia, która jak wiemy jest
nierozerwalnie połączona z powrotem do
stanu przed chorobą czy też urazem.



Twórcą pierwszego zakładu
rehabilitacyjnego jest Szwajcar, Jean
Adre Venel.



Z kolei holenderski lekarz Johan Mezger
stworzył podwaliny naukowego masażu
(dziś nazywany klasycznym).

XX WIEK



W XX wieku można

zaobserwować wysyp nowych
metod rehabilitacji.



W Anglii rozwinęła się osteopatia

pod kierunkiem amerykańskiego
lekarza Andrew Stilla, pierwszą
szkołę otwarto tam w 1917 roku.



W tym samym czasie prócz

osteopatii Stila rozwijała się
chiropraktyka pod
kierownictwem Daniela Davida
Palmera.



Powstały dwie metody pracy z

dziećmi- Vojta (Czechy) i NDT
Bobath (Wielka Brytania).



Nastąpił także rozwój terapii

manualnej, pod przewodnictwem
Kalterborna, Cyriaxa i innych.



Obecnie powstaje wiele nowych

metod, a niektóre starsze
odkrywane są na nowo i
adaptowane do współczesnych
potrzeb.

BIBLIOGRAFIA

1.

Kiwerski J., Górski W.: Wspomnienie o
profesorze Marianie Weissie., Postępy
Rehabilitacji, 1989, 3, 2, 65-68. 

2.

Kwolek A. Rehabilitacja medyczna.
Wydawnictwo Medyczne
Urban&Partner. Wrocław 2003.

3.

Lubecki Mariusz. Rola ośrodków
rehabilitacyjno-ortopedycznych w
polskim modelu rehabilitacji medycznej
w drugiej połowie XX wieku. Hygeia
Public Health 2011,46(2):249-255.

4. Biegański P, Polewska E.

Rehabilitacja- od starożytności
do współczesności. Formerly
Journal of Health Sciences.
ISSN 1429-9623 / 2300-665X.
Archives 2011–2014

5.

K. Milanowska, Rehabilitacja
medyczna, Warszawa, 2001

6.

S. Wilk, Historia rehabilitacji,
Warszawa, 1999