Teoria rewolucji

Zmiana znaczenia

pojęcia

1789

Wielka

Rewolucja
Francuska

naturalna różnica
między biednymi i
bogatymi

cykliczna zmiana
porządku politycznego,
walki demokracji z
oligarchią

życiu nie musi towarzyszyć
nędza

proces głębokich,
fundamentalnych zmian,

zniszczenie / zniesienie
starego porządku

Definicje rewolucji



Rewolucja ≈ reforma

nagła radykalna zmiana w politycznej, społecznej i ekonomicznej
strukturze społeczeństwa,



Rewolucja ≈ ewolucja

Fundamentalna zmiana społeczno-polityczna dokonywana przy
użyciu przemocy,



Rewolucja ≈ reforma + ewolucja

Szybka, fundamentalna i gwałtowna wewnętrzna zmiana,
obejmująca dominujące wartości i mity społeczne, instytucje
polityczne, strukturę społeczną, formy przywództwa, działania
rządowe i politykę.

(Huntington)

Cechy rewolucji



fundamentalna zmiana (polityczna, społeczna,

kulturowa, ekonomiczna,
osobowościowa),



nowość / początek,



szybkość,



wywołana oddolnie,



masowość,



świadomość-emocjonalność,



często związana z rozlewem krwi,



dążenie do wolności.

(Rewolucja jest sama w sobie działaniem wywołującym poczucie wolności)

Rewolucja wg.

Huntingtona

Szybka, fundamentalna i gwałtowna zmiana
dominujących wartości i mitów
społeczeństwa, instytucji politycznych,
struktury społecznej, przywództwa, a także
działalności polityki rządu. Rewolucje należy
zatem odróżnić od insurekcji, rebelii, rewolt,
zamachów i wojen o niepodległość.

Rewolucja to nie:



Zamach stanu

– nielegalna zmiana władzy, gwałtowna,

bez zmian w systemie politycznym, itd.



Bunt / powstanie

– epizodyczne, masowe zrywy,

prowadzące do ustępstw lub reform,



Bunt

– odmowa posłuszeństwa, bez wizji zmian,



Pucz

– siłowe przejęcie władzy przez wojsko



Wojna domowa

– konflikt między częściami tego samego

społeczeństwa (motyw: wrogość religijna lub etniczna)



Wojna o niepodległość

– walka skolonizowanych,

podbitych społeczeństw przeciw siłom zewnętrznym,



Zamieszki / niepokoje społeczne

– spontaniczne wyrazy

niezadowolenia, brak jednego celu, nie dążą do zmiany.



Rebelia

– zbrojny bunt przeciwko władzy,



Rewolta

– bunt przeciwko władzy lub normom, bez celu.

Teorie behawioralne



Pitirim Sorokin – 1925



Zachowania jednostek podczas rewolucji,



Wypaczenia: język, religia, praca własność,

moralność



Stłumione odruchy wrodzone, instynkty



Reakcje elit (władzy),



Oddolna presja – odgórna słabość,

Teorie psychologiczne



Ted Gurr (1970), James Davies (1975)



motywacje i postawy,



Świadomość niesprawiedliwości – niedola,



Teoria relatywnej deprywacji – różnica pomiędzy

oczekiwanym, a subiektywnie odczuwanym przez
jednostkę położeniem,



bolesne doświadczenie ubóstwa,



deprywacja aspiracyjna, deprywacja kryzysowa,

deprywacja progresywna,

Teorie strukturalne



Theda Skocpol,



rewolucja wynikiem napięcia w strukturze

społecznej,



wpływ relacji klasowych i grupowych,



etapy rewolucji,



czynniki polityczne i międzynarodowe,



pomijanie aspektów indywidualnych,

Teorie polityczne



Charles Tilly (1978),



zjawisko polityczne,



naturalna kontynuacja dziejów,



grupy dążą do realizacji swoich celów,



Mobilizacja opozycji nieformalnej,



Wielowładza,

Rewolucja polityczna



rewolucja ≠ zamach

stanu

(masy) (nieliczna grupa
ludzi)



rewolucja ≠ rebelia,

rewolta

(fundamentalna (zastąpienie
jednej elity
zmiana systemu - inną,
zmiana kursu
politycznego,
politycznego)
usunięcie starej
elity)

Rewolucja społeczna



Zmiana systemu wartości lub systemu

gospodarczego,



Zmiana w sposobie produkcji (Marks),

zastąpienie feudalizmu przez kapitalizm i
kapitalizmu przez komunizm

Rewolucja kulturalna



wykorzenienie wartości, doktryn i

przekonań wspierających stary porządek,



ustanowienie nowych wartości,



wszystkie rewolucje są zakorzenione w

jakiejś kulturze,



świadomy proces reedukacji,

Analiza procesu rewolucji

społecznej



Przyczyny



Sytuacja rewolucyjna



Podmioty



Przebieg



Ostateczne wyniki

Przyczyny rewolucji

1) Obiektywne (skumulowane sprzeczności i konflikty społeczne,

związane z funkcjonowaniem systemu społecznego, ze sposobami
sprawowania władzy politycznej



Subiketywne – świadomość grup upośledzonych, dotycząca
niesprawiedliwego podzialu dóbr.

2) Marksiści:

– efekt sprzeczności istniejących w ramach społeczeństwa klasowego

3) Systemowcy:

– brak równowagi systemów politycznych związany ze zmianami

gospodarczymi, społecznymi, kulturowymi

i międzynarodowymi, na które system sam nie może zareagować
(output niedopasowany do input)

Wyjaśnienie zaistnienia

rewolucji



rosnących oczekiwań

- Okres rozwoju gospodarczego gwałtownie
zatrzymany i odwrócony różnica między
oczekiwaniami społeczeństwa, a możliwościami
rządu.



społeczno – strukturalne

- Słabość i niekompetencja wewnętrzna oraz
w stosunkach międzynarodowych utrata

zdolności lub woli politycznej rządzących do
utrzymania kontroli

Sytuacja rewolucyjna



Wielowladza,



Utracenie monopolu przy podejmowaiu

decyzji przez jeden podmiot



Pojawienie się konkurentów



Poparcie żądań konkurentów przez znaczną

część ludności



Niezdolność rządu do zlikwidowania

alternatywnej koalicji

Podmioty



Zbiorowości społeczne: masy, tłumy, ruchy

społeczno-polityczne



Partie polityczbe



Elity rewolucyjne  rządy rewolucyjne

Przebieg rewolucji

1)

Sytuacja rewolucyjna

2)

Przeniesienie lojalności intelektualistów – budzenie

świadomości rewolucyjnej

3)

Cząstkowe reformy w starym systemie

4)

Paraliż państwa, rozpad starego reżimu – przejęcie

władzy przez rewolucjonistów

5)

Upadek starego reżimu – radość po zwycięstwie,

6)

Podziały w obozie zwycięzców (konserwatyści,

radykałowie, umiarkowani reformatorzy)

7)

Działania umiarkowanych reformatorów,

8)

Działania ekstremistów,

9)

Terror, dezorganizacja społeczna,

10)

Koniec rządów rewolucyjnych, potępienie terroru,

postęp

Konsekwencje

rewolucji



uwolnienie czystego demokratycznego

nacisku,



oczyszczenie / wykorzenienie zepsucia,

niesprawiedliwości i opresji,



ustanowienie nowej władzy,

Krytyka rewolucji



utopia,



nigdy w pełni nie sprosta zamierzeniom twórców,



rewolucję wbrew opiniom przeprowadza wąska grupa

ludzi, która nie będzie chciała oddać zdobytej władzy,



ustrój ustanowiony przy użyciu siły musi być dzięki

sile utrzymywany droga do autorytaryzmu,



osłabienie lub zniszczenie struktur państwowych

powoduje pozostawienie przywódców rewolucji
z nieograniczoną władzą.

Czy jest możliwa

rewolucja

w demokracji liberalnej

XXI wieku?