PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWI
ZKOWEGO
NA WYDZIALE LEKARSKIM I
ROK AKADEMICKI 2013/2014
PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla II, III, IV, V i VI roku
1. NAZWA PRZEDMIOTU : Diagnostyka Laboratoryjna i Kliniczna
2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek ) realizującej przedmiot:
KATEDRA CHEMII I BIOCHEMII KLINICZNEJ
ZAKA
AD BIOCHEMII KLINICZNEJ I MEDYCYNY LABORATORYJNEJ
ZAKA
AD BIOCHEMII KLINICZNEJ I MEDYCYNY LABORATORYJNEJ
3 . Adres jednostki odpowiedzialnej za dydaktykę:
Adres: Collegium Chemicum
60-780 Poznań, ul. Grunwaldzka 6
Tel. /Fax: Collegium Chemicum tel. [phone]; fax [phone],
Strona WWW: chembiochklin.ump.edu.pl
E-mail sekretariat: [e-mail]
4. Kierownik jednostki:
prof. dr hab. Maria Pioruńska - Stolzmann
5. Osoba odpowiedzialna za dydaktykę na Wydziale Lekarskim I (koordynator
przedmiotu) :
Nazwisko: prof. dr hab. Maria Pioruńska - Stolzmann
Tel. kontaktowy: tel. [phone]
Możliwość kontaktu (dni, godz., miejsce): codziennie poprzez sekretariat
E-mail:, email : [e-mail]
Osoba zastępująca dr med. Ewa Wysocka: [e-mail]
Kontakt: codziennie poprzez sekretariat
6. Miejsce przedmiotu w programie studiów:
 Rok: III
Semestr: VI
7. Liczba godzin ogółem : 60 liczba pkt.ECTS: 4
Semestr zimowy liczba godzin
Jednostki uczestniczące w nauczaniu przedmiotu
W Ć Ćwiczenia S
kategoria
Razem:
Semestr letni liczba godzin
Jednostki uczestniczące w nauczaniu przedmiotu
W Ć Ćwiczenia S
kategoria
ZAKA
AD BIOCHEMII KLINICZNEJ I MEDYCYNY 15 45
LABORATORYJNEJ
Razem: 15 45
8 . Cel nauczania przedmiotu
Zgodnie z treścią zawartą w Rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 12 lipca 2007 roku w
sprawie standardów kształcenia dla poszczególnych kierunków oraz poziomów kształcenia, załącznik 54 ( proszę
wpisać)
Właściwy dobór badań dodatkowych: laboratoryjnych na podstawie stanu klinicznego pacjenta
oraz ich interpretacja celem różnicowania, postawienia wstępnej diagnozy, monitorowania przebiegu choroby i
leczenia.
Efekt kształcenia  umiejętności i kompetencje:
Zgodnie z treścią zawartą w Rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 12 lipca 2007 roku w
sprawie standardów kształcenia dla poszczególnych kierunków oraz poziomów kształcenia, załącznik 54 (proszę
wpisać)
Po ukończeniu kursu  Diagnostyki Laboratoryjno-Klinicznej przyszły lekarz powinien:
rozumieć biochemiczne konsekwencje zaburzeń ustrojowych i znać podstawowe metody analityczne umożliwiające ich
śledzenie
znać zasady przygotowania pacjenta do badań laboratoryjnych, zlecania i pobierania materiału do badań
wykonać i zinterpretować testy szybkiej diagnostyki ( tzw. przyłóżkowe - point-of-care testing)
potrafić identyfikować z
ródła błędów laboratoryjnych i ich unikać
dokonać uzasadnionego doboru badań laboratoryjnych (w tym tzw. profili narządowych) w profilaktyce, rozpoznawaniu
i monitorowaniu chorób
zinterpretować uzyskane wyniki zleconych analiz w rozwiązywaniu konkretnych problemów klinicznych
znać wartości krytycznych parametrów laboratoryjnych wymagające pilnej interwencji terapeutycznej
znać zasady tworzenia programu i przeprowadzania badań przesiewowych w profilaktyce chorób
9. SYLABUS w załączeniu.
10.Tematyka poszczególnych wykładów, ćwiczeń i seminariów
Wykłady - Semestr zimowy
Imię i nazwisko osoby
Tematyka wykładów
prowadzącej zajęcia
Wykład 1.
Wykład 2.
Wykład 3.
Wykład 4.
Wykłady - Semestr letni
Imię i nazwisko osoby
Tematyka wykładów
prowadzącej zajęcia
Prof. dr hab. Lech
Morfologia krwi obwodowej. Torliński
Wykład 1.
Diagnostyka laboratoryjna zaburzeń hemostazy. Dr med. Milosława
Zowczak-Drabarczyk i
Prof. dr hab. Lech
Torliński
Diagnostyka biochemiczna procesu zapalnego oraz chorób
infekcyjnych.
Wykład 2.
Dr med. Milosława
Zowczak-Drabarczyk
Dr med. Waldemar
Myszka
Diagnostyka laboratoryjna klinicznych postaci zaburzeń
równowagi kwasowo-zasadowej i wodno-elektrolitowej.
Wykład 3.
Dr med. Milosława
Zowczak-Drabarczyk
Prof. dr hab. Lech
Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego. XXX.
Torliński
Diagnostyka laboratoryjna chorób układu sercowo-
Wykład 4.
Dr med. Waldemar
naczyniowego (w tym ostrych zespołów wieńcowych).
Myszka
Dr med. Ewa Wysocka
Diagnostyka laboratoryjna cukrzycy i stanów
Dr med. Karolina
przedcukrzycowych.
Wykład 5.
Wyszomirska
Prof. dr hab. Maria
Pioruńska-Stolzmann
Diagnostyka różnicowa zaburzeń lipidowych: wtórne i
pierwotne hiperlipoproteinemie.
Wykład 6.
Prof. dr hab. Lech
Torliński
Dr med. Dorota
Formanowicz
Diagnostyka laboratoryjna schorzeń układu moczowego:
zakażenie układu moczowego, kamica układu moczowego,
Dr med. Ewa Wysocka
Wykład 7.
kłębuszkowe zapalenia nerek, niewydolność nerek.
Prof. dr hab. Lech
Udział medycyny laboratoryjnej we wczesnym
Torliński
rozpoznawaniu i monitorowaniu leczenia choroby
Wykład 8.
Dr med. Milosława
nowotworowej.
Zowczak-Drabarczyk
Ćwiczenia - Semestr zimowy
Tematyka ćwiczeń Osoba odpowiedzialna
Ćwiczenie 1.
Ćwiczenie 2.
Ćwiczenie 3.
Ćwiczenia - Semestr letni
Tematyka ćwiczeń Osoba odpowiedzialna
Dobór i interpretacja wyników badań laboratoryjnych w Dr med. Karolina
endokrynologii. Wyszomirska
Ćwiczenie 1.
Przygotowanie:
1. Budowa, mechanizm działania i znaczenie
biologiczne hormonów.
2. Oś podwzgórze  przysadka  narząd docelowy jako
przykład wzajemnego oddziaływania substancji
hormonalnych. Mechanizmy sprzężeń zwrotnych.
3. Patogeneza cukrzycy: regulacja hormonalna
gospodarki węglowodanowej, insulina  skutki
niedoboru hormonu w organizmie,
patobiochemiczne podłoże objawów chorobowych.
Cel:
Znać zasady doboru i interpretacji wyników badań
laboratoryjnych oceniających czynność narządu
dokrewnego oraz skutki metaboliczne jego nadczynności
lub niedoczynności.
Znać zasady doboru i interpretacji wyników badań lab. w
monitorowaniu terapii schorzeń endokrynologicznych
rozpoznawać czynniki ryzyka rozwoju cukrzycy t.2 oraz
diagnozować stany przedcukrzycowe i cukrzycę,
dokonać uzasadnionego doboru badań laboratoryjnych w
diagnostyce ostrych
i przewlekłych powikłań cukrzycowych; monitorowanie
przebiegu cukrzycy,
nauczyć się oznaczania stężenia glukozy we krwi
włośniczkowej przy użyciu glukometrów.
Zakres omawianych zagadnień (w oparciu o analizę
przypadków klinicznych):
I.1. Klasyfikacja stanów hiperglikemii.
2. Diagnostyka laboratoryjna cukrzycy:
- kryteria rozpoznania,
- wartości prawidłowe glikemii na czczo (u dorosłych i
kobiet ciężarnych),
- test doustnego obciażenia glukozą  wskazania, p-
wskazania i interpretacja wyników,
- badania różnicujące typ 1 i 2 cukrzycy.
3. Biochemiczne monitorowanie przebiegu cukrzycy:
- badanie krwi: glikemia na czczo, profil dobowy glikemii,
stężenie fruktozaminy i Hb A1c,
gospodarka lipidowa, badanie czynności nerek,
gazometria, stężenie elektrolitów
- badanie moczu: badanie ogólne moczu,
mikroalbuminuria, glukozuria i ketonuria.
4. Otyłość a cukrzyca typu 2. Diabetogenne mechanizmy
otyłości.
5. Zespół metaboliczny.
6. Diagnostyka laboratoryjna ostro narastających zaburzeń
metabolicznych  śpiączki
u chorych na cukrzycę.
II. Stany hipoglikemii:
- podział (hipoglikemie głodowe i reaktywne),
- laboratoryjne kryteria rozpoznania (wartość glikemii na
czczo, próba głodowa, test doustnego
obciążenia glukozą, próba glukagonowa, próba z
tolbutamidem).
III Inne zaburzenia endokrynologiczne
1.Wole obojętne, oraz hipo- i hipertyreoza jako najczęstsze
schorzenia tyreologiczne spotykane w codziennej praktyce
lekarskiej.
2.Odchylenia w zakresie podstawowych analiz
laboratoryjnych oraz badań hormonalnych (w tym testów
czynnościowych) w przebiegu zaburzeń funkcjonowania
tarczycy.
3.Interpretacja wyników badań laboratoryjnych w
monitorowaniu terapii nadczynności i niedoczynności
tarczycy oraz towarzyszących zaburzeń metabolicznych.
4.Nietypowe problemy diagnostyczne na przykładzie
interpretacji badań u ciężarnych.
Analiza przypadków klinicznych niedokrwistości.
Przygotowanie:
1. Fizjologia erytronu. Erytropoeza i jej regulacja. Destrukcja
krwinek czerwonych.
2. Patofizjologiczny i morfologiczny podział niedokrwistości.
3. Ogólne i specyficzne objawy kliniczne niedokrwistości.
Cel: Zdobycie umiejętności:
rozpoznania sytuacji klinicznych, w których
ocena morfologii krwi obwodowej jest
szczególnie wskazana
prawidłowej interpretacji wyników morfologii
krwi
efektywnego wykorzystania morfologii krwi w
diagnostyce różnicowej niedokrwistości
doboru dalszych badań laboratoryjnych w
poszukiwaniu przyczyny niedokrwistości
Zakres omawianych zagadnień (w oparciu o analizę
przypadków klinicznych):
1. Niedokrwistości mikrocytarne: Dr med. Miłosława
niedokrwistość z niedoboru żelaza
Zowczak-Drabarczyk
Ćwiczenie 2.
niedokrwistość w chorobach przewlekłych (gł.
zapalnych i nowotworowych)
talasemia
niedokrwistość syderoblastyczna
2. Niedokrwistości makrocytarne:
megaloblastyczne:
- niedobór witaminy B12 lub kwasu foliowego
- chemioterapia
- dysplazja szpiku kostnego
niemegaloblastyczne:
- choroby wątroby
- alkoholizm
- retikulocytoza
- niedoczynność tarczycy
3. Niedokrwistości normocytarne:
z retikulocytozą:
- niedokrwistości hemolityczne
- niedokrwistości pokrwotoczne
z prawidłową liczbą retikulocytów
- niedokrwistości w chorobach ogólnoustrojowych
(tzw. wtórne)
ze zmniejszoną liczbą retikulocytów
- niedokrwistość aplastyczna
Analiza przypadków klinicznych zaburzeń RKZ i wodno-
elektrolitowych.
Przygotowanie:
1.Podział, skład i ciśnienie osmotyczne płynów ustrojowych.
Bilans wodny.
2.Wykładniki laboratoryjne zaburzeń gospodarki wodno-
elektrolitowej: morfologia, wskaz
niki erytrocytarne, jonogram
surowicy, molalność osocza i moczu, proteinemia, ośrodkowe
ciśnienie żylne.
3.Bufory, pojemność buforowa.
4.Pojęcia stosowane w charakterystyce gospodarki kwasowo-
zasadowej: stężenie jonów
wodorowych /pH/, ciśnienie cząstkowe dwutlenku węgla
/pCO2 /, aktualne stężenie
wodorowęglanów /HCO3-/, standardowe stężenie
wodorowęglanów /sHCO3-/, zasady
buforujące osocza /BBp/, nadmiar zasad /BE/. Pojęcie luki
anionowej.
5.Kliniczne postacie zaburzeń RKZ /patogeneza, objawy:
kwasica i zasadowica oddechowa,
kwasica i zasadowica metaboliczna; postacie ostre i
przewlekłe, wyrównane i niewyrównane/.
Cel:
umiejętność oceny wyniku badania gazometrycznego
krwi
charakterystyka stanów klinicznych pod kątem
możliwości występowania zaburzeń równowagi wodno-
elektrolitowej i kwasowo-zasadowej
Dr med. Miłosława
Zakres omawianych zagadnień (w oparciu o analizę
Zowczak-Drabarczyk
Ćwiczenie 3.
przypadków klinicznych):
I.Kliniczne postacie zaburzeń gospodarki wodno-
elektrolitowej.
1.Zaburzenia stosunku bilansu sodowego do bilansu wolnej
wody /przyczyny, objawy,
wykładniki laboratoryjne, patogeneza obrzęków i
hipohydratacji/:
a/ przebiegające z prawidłową natremią /odwodnienie i
przewodnienie izotoniczne/,
b/ przebiegajace z hipernatremią /odwodnienie i
przewodnienie hipertoniczne/,
c/ przebiegajace z hiponatremią /odwodnienie i
przewodnienie hipotoniczne/.
2.Stany kliniczne przebiegajace z hiper- i hipokaliemią
/przyczyny, objawy/.
3.Przyczyny zmniejszonego i zwiększonego stężenia
chlorków w surowicy krwi.
II. Wykładniki laboratoryjne zaburzeń gospodarki kwasowo-
zasadowej: pH ([H+]),pCO2
pO2,[HCO3-], BE, O2-SAT.
III. Zaburzenia równowagi wodno - mineralnej i kwasowo -
zasadowej w wybranych jednostkach
i zespołach chorobowych np.:
- niewyrównana cukrzyca (śpiączki cukrzycowe), inne
endokrynopatie,
- niewydolność nerek,
- niewydolność wątroby,
- niewydolność oddechowa,
- wstrząs,
- zatrucia (np. alkoholami, lekami)
Analizy lekarskie w diagnostyce różnicowej w hepatologii.
Przygotowanie:
1. Funkcje metaboliczne wątroby (synteza białek, udział w
przemianie węglowodanów, lipidów i białek),
magazynowanie, odtruwanie i wydalanie. Krążenie
jelitowo  wątrobowe.
2. Białka osocza krwi  rodzaje białek i ich znaczenie dla
organizmu.
3. Białka ostrej fazy.
4. Enzymologia kliniczna w diagnostyce schorzeń wątroby
(enzymy wydzielnicze, wskaz
nikowe, wydalnicze).
5. Bilirubina  pochodzenie i rodzaje.
Cel: opanować zasady zlecania odpowiednich analiz i
interpretować ich wyniki:
przy podejrzeniu chorób wątroby,
w przypadku innych schorzeń, w przebiegu których
mogą ulec zmianie parametry profilu wątrobowego we
krwi.
Zakres omawianych zagadnień
Dr med. Ewa Wysocka
1. Znaczenie badań białek osocza krwi w diagnostyce
Ćwiczenie 4.
hepatologicznej:
- badania podstawowe OB., białko całkowite,
elektroforeza białek,
- badania rozszerzone: immunoelektroforeza, oznaczanie
stężeń poszczególnych białek (immunodyfuzja radialna,
turbidymetria, nefelometria).
2. Pozawątrobowe przyczyny hipo- i dysproteinemii.
3. Hiperproteinemie. Pojęcie gammapatii mono- i
poliklonalnej.
4. Badania hemostazay a czynność wątroby. Czas
protrombinowy.
5. Diagnostyka enzymatyczna schorzeń wątroby.
6. Bilirubinuria i urobilinogenuria. Hiperbilirubinemie.
7. Badania lipidowe w diagnostyce hepatologicznej
(lipoproteiny, LpX,).
8. Markery nowotworowe w hepatologii.
9. Zarys diagnostyki serologicznej wirusowych zapaleń
wątroby.
10. Znaczenie badań laboratoryjnych w wybranych
schorzeniach wątroby:
- WZW, przewlekłe zapalenie wątroby, marskość,
kamica żółciowa, zapalenie pęcherzyka żółciowego,
zespól Gilberta, hemochromatoza pierwotna,
- różnicowanie żółtaczek.
Analizy laboratoryjne sprawdzające skuteczność terapii
dietą.
Przygotowanie:
1. Zasady zdrowego żywienia   piramida żywienia wg
Instytutu Żywnosci i Żywienia
w Warszawie.
Cel: Umiejętność interpretacji wyników badań
laboratoryjnych służących do monitorowania zmian w stylu
życia, w tym zmian odżywiania.
Dr n.med. Kalina
Zakres omawianych zagadnień:
Maćkowiak
Ćwiczenie 5.
1. Wpływ stylu życia, w tym odżywiania, na wybrane
wyniki badań laboratoryjnych i
antropometrycznych.
2. Zmiany w wynikach badań laboratoryjnych jako
efekt skutecznego leczenia dietą:
a) zaburzeń lipidowych
b) zespołu metabolicznego
c) cukrzycy
d) chorób wątroby
e) chorób nerek
Diagnostyka laboratoryjna płynów ustrojowych i wydalin.
Przygotowanie:
1.Zbieranie i przechowywanie płynów ustrojowych w
Dr med. Dorota
zależności od rodzaju zaplanowanych badań.
Formanowicz
Ćwiczenie 6.
2. Elementy badania ogólnego moczu. Posiew moczu i
antybiogram.
3. Rola biologiczna gonadotropiny kosmówkowej (hCG).
Cel:
znać zasady rozpoznawania patologicznych wyników
badania płynów ustrojowych,
zdobyć umiejętność wykonywania badań moczu przy
użyciu suchych testów szybkiej diagnozy.
Zakres omawianych zagadnień:
1. Diagnostyka różnicowa płynu przesiękowego i
wysiękowego.
2. Badanie kału (ocena mikroskopowa, badanie na krew
utajoną).
3. Badanie ogólne moczu (metodą tradycyjną i w
analizatorze): właściwości fizyczne i chemiczne,
elementy badania osadu moczu (erytrocyturia,
hematuria, wałeczki erytrocytarne; leukocyturia, pyuria,
wałeczki leukocytarne; bakteriuria; wałeczki szkliste i
patologiczne; nabłonki).
4. Ilościowa ocena erytrocytów, leukocytów i wałeczków
szklistych (w polu widzenia, liczba Addisa
i liczba Hamburgera).
5. Suche testy szybkiej diagnozy
6. Laboratoryjne badanie własnego porannego moczu na
analizatorze CLINITEC.
7. hCG - biochemiczny parametr wczesnego rozpoznania
ciąży i oceny stanu płodu:
Diagnostyka laboratoryjna i analiza przypadków
klinicznych dyslipoproteinemii.
Przygotowanie:
1. Fizjologiczne przemiany lipoprotein osocza.
2. Podział i charakterystyka hiperlipoproteinemii pierwotnych.
3. Dyslipoproteinemie wtórne i pierwotne, kryteria
laboratoryjne i kliniczne.
4. Diagnostyka różnicowa dyslipoproteinemii w praktyce
lekarza rodzinnego  podstawowe
i specjalistyczne badania laboratoryjne
5. Aktualna  definicja miażdżycy.
6. Biochemiczne czynniki ryzyka chorób sercowo-
Dr med. Ewa Wysocka
naczyniowych.
Ćwiczenie 7.
Cel:
rozpoznać sytuacje kliniczne, które wymagają oceny
gospodarki lipidowej we krwi
przeprowadzić ocenę czynników ryzyka przedwczesnej
miażdżycy
znać zasady diagnostyki różnicowej dyslipoproteinemii
Przygotowanie:
1. Fizjologiczne przemiany lipoprotein osocza.
2. Metody rozdziału lipoprotein surowicy (metody
elektroforetyczne ("lipidogramy"),
ultrawirowanie, chemiczne metody strąceniowe).
Zakres omawianych zagadnień:
1. Test zimnej flotacji.
2. Metody rozdziału lipoprotein surowicy (metody
elektroforetyczne ("lipidogramy"),
ultrawirowanie, chemiczne metody strąceniowe)-
zastosowanie kliniczne.
3. Diagnostyka dyslipoproteinemii w aspekcie ryzyka
miażdżycy:
stężenie cholesterolu całkowitego (T-C), cholesterolu
frakcji HDL (HDL-C), triacylogliceroli (TAG),
cholesterolu frakcji LDL (LDL-C) oraz stężenie
cholesterolu nie-HDL (non HDL-C).
Istnieje możliwość oznaczenia w/w parametrów we krwi i
przeprowadzenia oceny czynników ryzyka
przedwczesnej miażdżycy (obwód talii, wskaz
nik masy
ciała BMI, ciśnienie tętnicze krwi) oraz
wyliczenia na podstawie ww. danych indywidualnego
ryzyka incydentu wieńcowego wg
skali Framingham.
Zainteresowanych studentów prosimy o przyjście na zajęcia
na czczo!
Analiza przypadków klinicznych schorzeń układu
moczowego.
Przygotowanie:
1. Nerki  funkcja wydalnicza, utrzymywanie równowagi
kwasowo-zasadowej i czynność endokrynna.
2. Badanie ogólne moczu  właściwości fizyczne moczu,
pochodzenie i znaczenie diagnostyczne
składników chemicznych moczu prawidłowego i
patologicznego.
3. Proteinuria. Białkomocz fizjologiczny i patologiczny 
ocena ilościowa i jakościowa.
4. Patofizjologia ostrej niewydolności nerek  przyczyny i
skutki.
5. Patogeneza przewlekłej niewydolności nerek i jej
metaboliczne następstwa.
Cel:
zdobyć umiejętność interpretacji wyników analiz krwi i
moczu dla oceny dobrostanu układu moczowego oraz w
Dr med. Dorota
diagnostyce wybranych chorób układu moczowego,
Formanowicz
Ćwiczenie 8.
interpretować wyniki badania ogólnego moczu w
schorzeniach pozanerkowych.
Zakres omawianych zagadnień:
Zastosowanie badań laboratoryjnych w diagnostyce chorób
nerek:
1. Zakażenia układu moczowego (ZUM) i ostre/przewlekłe
niebakteryjne cewkowo-śródmiąższowe
zapalenie nerek
2. Kłębuszkowe zapalenie nerek.
3. Zespół nerczycowy.
4. Biopsja nerki (wskazania i przeciwwskazania).
5. Kamica moczowa (kamica nerkowa, kamica
moczowodowa, kamica pęcherza moczowego).
6. Niewydolność nerek:
- Ostra niewydolność nerek (przednerkowa, nerkowa,
pozanerkowa),
- Przewlekła niewydolność nerek  zmiany we krwi i w
moczu,
- Wskazania do dializoterapii w ostrej i przewlekłej
niewydolności nerek.
Analiza przypadków klinicznych choroby niedokrwiennej
serca.
Przygotowanie:
1. Biochemiczne i nie-biochemiczne czynniki ryzyka ChNS.
2. Patobiochemia niedotlenowania mięśnia sercowego.
3. Markery uszkodzenia mięśnia sercowego.
Cel:
identyfikacja czynników ryzyka choroby niedokrwiennej
serca
umiejętność wykorzystania badań laboratoryjnych w
Dr med. Waldemar
diagnostyce i monitorowaniu ChNS
Myszka
Ćwiczenie 9.
Zakres omawianych zagadnień (w oparciu o analizę
przypadków klinicznych):
1. Diagnostyka laboratoryjna czynników ryzyka choroby
niedokrwiennej serca.
2. Diagnostyka laboratoryjna różnych postaci choroby
niedokrwiennej serca:
- dusznica bolesna,
- dusznica bolesna niestabilna,
- zawał mięśnia sercowego.
Diagnostyka różnicowa procesu zapalnego i chorób
infekcyjnych.
Przygotowanie:
1. Przyczyny zapaleń i ich skutki dla organizmu.
Patomechanizm reakcji zapalnej.
2. Mechanizmy odpowiedzi wrodzonej i nabytej: czynniki
humoralne i komórkowe.
3. Funkcje cytokin w reakcji ostrej fazy.
4. Funkcje białek ostrej fazy w przebiegu procesu zapalnego.
5. Funkcje komórek biorących udział w procesie zapalnym.
Cel:
opanować zasady zlecania odpowiednich analiz i
interpretowania ich wyników w zależności od
Dr med. Miłosława
podejrzewanej etiologii zapalenia i stanu pacjenta
Zowczak-Drabarczyk
Ćwiczenie 10.
nabyć umiejętność doboru badań laboratoryjnych dla
monitorowania przebiegu choroby
Zakres omawianych zagadnień:
1. Cytokiny i ich potencjalna przydatność do szybkiej
diagnostyki i monitorowania reakcji ostrej fazy.
2. Białka ostrej fazy: mechanizmy zmian ich stężeń oraz
dynamika zmian stężenia poszczególnych białek
specyficznych; przydatność kliniczna oznaczeń: OB,
elektroforezy białek surowicy krwi, CRP i ich
interpretacja.
3. Nowe markery zapalenia: prokalcytonina, neopteryna.
4. Zmiany w leukocytogramie i ilości płytek krwi w
przebiegu zapaleń oraz infekcji bakteryjnych i
wirusowych.
5. Niedokrwistość w chorobach przewlekłych: przyczyny i
różnicowanie.
6. Omówienie przypadków klinicznych.
Dobór i interpretacja badań laboratoryjnych w
zaburzeniach hemostazy.
Przygotowanie:
1. Fizjologia hemostazy i znaczenie diagnostyczne
podstawowych testów laboratoryjnych służących jej
ocenie (czas krwawienia, czas kaolinowo  kefalinowy,
czas protrombinowy).
2. Objawy kliniczne skaz krwotocznych.
3. Etiopatogeneza małopłytkowości.
Cel:
rozpoznać sytuacje kliniczne, które wymagają oceny
układu hemostazy,
przeprowadzić taką ocenę za pomocą podstawowych
testów laboratoryjnych,
sformułować na podstawie obrazu klinicznego oraz
wyników podstawowych badań laboratoryjnych hipotezę
dotyczącą przyczyny obserwowanego zaburzenia
hemostazy,
dokonać uzasadnionego doboru dalszych,
specjalistycznych procedur laboratoryjnych, niezbędnych
Dr med. Karolina
w diagnostyce różnicowej najczęstszych skaz
krwotocznych, Wyszomirska
Ćwiczenie 11.
wykorzystać badania laboratoryjne w monitorowaniu
leczenia przeciwkrzepliwego.
Zakres omawianych zagadnień:
I. Zasady pobierania krwi do badań hematologicznych i
koagulologicznych.
II. Diagnostyka zaburzeń hemostazy.
1. Wartości referencyjne i interpretacja wyników
podstawowych badań koagulologicznych:
- czas krwawienia (BT),
- czas krzepnięcia,
- liczba płytek krwi (PLT),
- czas kaolinowo-kefalinowy (APTT)
- czas protrombinowy (PT), wskaz
nik protrombinowy,
współczynnik protrombinowy, międzynarodowy
współczynnik znormalizowany (INR),
- czas trombinowy (TT).
2. Badania podstawowe w przewlekłej skłonności do
krwawień i zakrzepów.
Rozszerzony zestaw badań hemostazy:
- oznaczanie poszczególnych czynników krzepnięcia,
- poziom krążących antykoagulantów (przeciwciała IgG i
IgM),
- produkty rozkładu fibrynogenu i fibryny (FDP), D-dimer,
- poziom białka C i S, poziom p-ciał
antykardiolipinowych.
3. Zarys diagnostyki laboratoryjnej skaz krwotocznych:
- płytkowych (małopłytkowość),
- osoczowych (wrodzonych: hemofilie; nabytych: zespół
rozlanego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego  DIC),
- naczyniowych.
Odrębności wyników laboratoryjnych wieku podeszłego.
Przygotowanie:
1. Wpływ podeszłego wieku na funkcjonowanie narządów.
Odmienności symptomatologiczne u osób w wieku
podeszłym.
2. Pojęcie skriningu populacyjnego. Badania przesiewowe w
zależności od wieku.
3. Definicje podstawowe: dokładność diagnostyczna testu,
czułość i swoistość diagnostyczna,
dodatnia i ujemna wartość predykcyjna.
Cel:
Znać zasady
Dr med. Ewa Wysocka
Ćwiczenie 12.
doboru badań przesiewowych w zależności od wieku
pacjenta
interpretacji badań w diagnostyce i monitorowaniu stanów
chorobowych u osób w wieku podeszłym
różnicowania zmian biochemicznych związanych z
wiekiem pacjenta a patologią danych układów.
Zakres omawianych zagadnień (w oparciu o analizę
przypadków klinicznych):
1. Odmienności wyników analiz lekarskich w podeszłym
wieku.
2. Zmiany biochemiczne i patofizjologiczne w podeszłym
wieku a wielochorobowość i wielolekowość.
3. Współwystępowanie patologii.
Seminaria - Semestr zimowy
Imię i nazwisko osoby
Tematyka seminariów
prowadzącej zajęcia
Seminarium 1.
Seminarium 2.
Seminarium 3.
Seminaria - Semestr letni
Imię i nazwisko osoby
Tematyka seminariów
prowadzącej zajęcia
Seminarium 1.
Seminarium 2.
Seminarium 3.
11. Organizacja zajęć:
Aktualny podział grupy studenckiej na stronie internetowej jednostki :
www chembiochklin.ump.edu.pl
REGULAMIN ZAJ
Ć:
1. Przedmiot diagnostyka laboratoryjna i kliniczna jest realizowany w semestrze VI (letnim) III roku studiów lekarskich, w
ilości 60 godzin w przeliczeniu na każdego studenta (15 godzin wykładów i 45 godzin ćwiczeń).
2. Ćwiczenia odbywają się w wyznaczonych przez Dziekanat blokach, codziennie w godzinach od 800 do 1100 oraz we
wtorki w godzinach popołudniowych (1600-1900).
3. Każdy student otrzymuje szczegółowy program ćwiczeń, z zalecaną literaturą, adresami laboratoriów i datami odbywania
zajęć w wyznaczonej przez Zakład podgrupie.
4. Warunkiem zaliczenia ćwiczeń jest uzyskanie 55% z 24 możliwych do zdobycia punktów, na które składa się 2 x 2 pkt. z
opracowania przypadków do ćwiczeń nr I i XII oraz maks. 20 pkt. z testu końcowego. Do testu, który odbędzie się
ostatniego dnia zajęć mogą przystąpić tylko studenci po zaliczeniu wszystkich ćwiczeń.
5. W uzasadnionych przypadkach (tzn. przypadki losowe, choroba) student może odrobić dwie nieobecności po uzgodnieniu
z mym pełnomocnikiem ds. dydaktyki dr n. med. Ewą Wysocką (przez sekretariat - p. mgr Barbarą Strzelczyk, Coll.
Chemicum tel.:[phone]).
6. Przed rozpoczęciem każdego ćwiczenia asystent przypomina studentom aktualne przepisy BHP.
7. Egzamin końcowy przewidywany jest w systemie OLAT (pytania testowe)  egzamin będzie zaliczony po uzyskaniu
min. 60 % prawidłowych odpowiedzi.
PROGRAM ZAJ
Ć:
Morfologia krwi obwodowej. Diagnostyka laboratoryjna niedokrwistości. Analiza przypadków klinicznych niedokrwistości.
Diagnostyka laboratoryjna zaburzeń układu hemostazy. Rola badan laboratoryjnych w monitorowaniu leczenia
przeciwkrzepliwego. Dobór i interpretacja wyników badań laboratoryjnych w zaburzeniach hemostazy.
Znaczenie diagnostyczne białek surowicy. Analizy lekarskie w diagnostyce różnicowej w hepatologii.
Reakcja ostrej fazy. Laboratoryjne wykładniki procesu zapalnego oraz chorób infekcyjnych. Diagnostyka różnicowa procesu
zapalnego i chorób infekcyjnych.
Diagnostyka laboratoryjna klinicznych postaci zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej i wodno-elektrolitowej. Analiza
przypadków klinicznych zaburzeń RKZ i wodno-elektrolitowych.
Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego. Diagnostyka laboratoryjna chorób układu sercowo-naczyniowego ( w tym ostrych
zespołów wieńcowych). Analiza przypadków klinicznych choroby niedokrwiennej serca.
Diagnostyka laboratoryjna cukrzycy i stanów przedcukrzycowych. Dobór i interpretacja wyników badań laboratoryjnych w
endokrynologii.
Diagnostyka różnicowa hiperlipoproteinemii. Diagnostyka laboratoryjna i analiza przypadków klinicznych
dyslipoproteinemii. Analizy laboratoryjne sprawdzające skuteczność terapii dietą.
Diagnostyka laboratoryjna schorzeń układu moczowego. Diagnostyka laboratoryjna płynów ustrojowych i wydalin. Analiza
przypadków klinicznych schorzeń układu moczowego.
Markery nowotworowe. Medycyna laboratoryjna we wczesnym rozpoznawaniu i monitorowaniu leczenia choroby
nowotworowej.
Odrębności wyników laboratoryjnych w podeszłym wieku.
PROGRAM NAUCZANIA
Wymagania wstępne: wiedza i umiejętności z zakresu: anatomii, histologii, cytofizjologii i embriologii, biologii
medycznej, chemii i biochemii, fizjologii, patomorfologii, mikrobiologii i immunologii.
Przygotowanie do zajęć: zgodnie z podanymi w programie wymaganiami względem każdego ćwiczenia.
Wymagania końcowe: pytania problemowe i testowe z uzasadnieniem prawidłowej odpowiedzi.
12.Kryteria zaliczenia przedmiotu: zaliczenie, egzamin teoretyczny i praktyczny
Zaliczenie  obecność na zajęciach oraz uzyskanie pozytywnej oceny z treści objętych programem. Celem uzyskania
zaliczenia student przystępuje do testu wielokrotnego wyboru, z pisemnym uzasadnieniem wybranej odpowiedzi
(pozytywna ocena-55% poprawnych odpowiedzi). Zgodnie z Regulaminem Studiów student ma prawo do
jednokrotnego poprawienia niezaliczonego testu.
Egzamin  Egzamin końcowy przewidywany jest w systemie OLAT (pytania testowe)  egzamin będzie zaliczony po
uzyskaniu min. 60 % prawidłowych odpowiedzi,
w terminie uzgodnionym z kierownikiem Zakładu. Zgodnie z Regulaminem Studiów, student ma prawo do
dwukrotnego poprawienia oceny niedostatecznej z egzaminu.
13.Literatura:
Zalecana literatura:
1. Wykłady z biochemii klinicznej.
2. Dembińska-Kieć A., Naskalski J.W.  Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej , Wydanie III,
Urban & Partner, Wrocław 2010.
3. Kokot F. i wsp. Badania laboratoryjne. Zakres norm i interpretacja. Wyd. Lek. PZWL, 2011.
4. Szczeklik A. i wsp.  Choroby wewnętrzne Medycyna Praktyczna 2010, 2011, 2012.
14.Studenckie koło naukowe
Opiekun koła dr med. Waldemar Myszka
Tematyka podstawową aktywność Koła stanowi doskonalenie umiejętności praktycznego zastosowania badań
laboratoryjnych w diagnostyce lekarskiej. Cel ten realizowany jest w formie interaktywnej analizy przypadków
klinicznych (od wywiadu chorobowego, poprzez badania dodatkowe, do ostatecznego rozpoznania).
Członkowie Koła, pod opieką asystentów, mają również możliwość czynnego uczestniczenia w badaniach
naukowych prowadzonych przez Zakład lub realizacji samodzielnie zgłaszanych projektów badawczych w
ramach Studenckiego Towarzystwa Naukowego.
Miejsce spotkań spotkania Koła odbywają się 1- 2 razy w miesiącu w salach wykładowych Collegium A.
Wrzoska ul. Dąbrowskiego. Istnieje również możliwość uczestniczenia w dyżurach lekarskich pełnionych
przez Opiekuna Koła (na Oddziale Chorób Wewnętrznych oraz w Szpitalnym Oddziale Ratunkowym).
Informacje dotyczące dat i miejsca spotkań umieszczane są na stronie internetowej Koła Naukowego:
/www.diagnawpoznaniu.republika.pl/
15. Podpis osoby odpowiedzialnej za nauczanie przedmiotu lub koordynatora
16. Podpisy osób współodpowiedzialnych za nauczanie przedmiotu ( w przypadku przedmiotów
koordynowanych)
UWAGA ; wszystkie tabele i ramki można powiększyć w zależności od potrzeb
SYLABUS
Nazwa
Diagnostyka laboratoryjna i kliniczna
przedmiotu/modułu
Wydział Lekarski I
Nazwa kierunku studiów lekarski
Poziom kształcenia studia magisterskie
Forma studiów studia stacjonarne
Język przedmiotu polski
Rodzaj przedmiotu obowiązkowyŁ� fakultatywny Ł� �
1 Ł� 2 Ł� 3 Ł� 4 Ł� 5 Ł� 6 Ł� 7 Ł� 8 Ł� 9 Ł�
Rok studiów/semestr I Ł� II Ł� III Ł� IV Ł� V Ł� VI Ł� �
10 Ł� 11 Ł� 12 Ł� �
Liczba godzin zajęć
dydaktycznych z
60, w tym: 15 - wykłady, 0 - seminaria, 45  ćwiczenia,
podziałem na formy
prowadzenia zajęć
Zna zasady doboru badań laboratoryjnych i potrafi interpretować ich wyniki w różnych
sytuacjach klinicznych.
Zna wartości krytycznych parametrów laboratoryjnych wymagające pilnej interwencji
terapeutycznej.
Założenia i cele
Wykorzystuje wyniki badań dodatkowych w diagnostyce różnicowej chorób.
przedmiotu
Proponuje szczegółowe analizy lekarskie dla ustalenia rozpoznania końcowego.
Proponuje badania laboratoryjne do monitorowania przebiegu choroby i leczenia.
Zna zasady tworzenia programu badań przesiewowych i przeprowadzania badań
przesiewowych w profilaktyce chorób.
Symbol Metody weryfikacji
efektów osiągnięcia
OPIS KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAA
CENIA
kształcenia zamierzonych efektów
zgodnie ze kształcenia:
standardami
Symbole z WIEDZA (ZGODNIE ZE SZCZEGÓA
OWYMI EFEKTAMI
Ustawy KSZTAA
CENIA)
C.W19, E.W37,
Zna i rozumie zasady pobierania materiałów biologicznych do badań Test wiedzy
laboratoryjnych.
E.W37, E.W38
Zna korzyści i ograniczenia stosowania testów przyłóżkowych, tzw. point-of- Test wiedzy.
care testing) i badań wykonywanych przy użyciu analizatorów. Analiza przypadku
klinicznego - Ocena
formująca.
E.W38
Zna badania laboratoryjne służące ocenie prawidłowego funkcjonowania Test wiedzy
poszczególnych układów ludzkiego organizmu. Analiza przypadku
klinicznego - Ocena
formująca.
E.W39,
Zna wartości krytycznych parametrów laboratoryjnych wymagające pilnej Test wiedzy
Analiza przypadku
interwencji terapeutycznej
klinicznego - Ocena
formująca.
E.W38,
Zna zasady interpretacji wyników badań laboratoryjnych w zależności od Test wiedzy
rodzaju i zakresu wartości referencyjnych.
B.W19, B.W.20,
Zna i rozumie wpływ stylu życia, czynników fizycznych i ksenobiotyków na Analiza przypadku
wyniki badań laboratoryjnych. klinicznego - Ocena
formująca.
B.W1
Zna przyczyny i potrafi zinterpretować odchylenia w panelach badań Test wiedzy
laboratoryjnych wykonywanych w diagnostyce patologii poszczególnych Analiza przypadku
narządów i układów ludzkiego organizmu (tzw. profile narządowe) klinicznego
E.W24, G.W2
Zna zasady prowadzenia badań przesiewowych w profilaktyce i wczesnym Analiza przypadku
wykrywaniu chorób. klinicznego
D.W3, E.W8,
Zna i potrafi zinterpretować odrębności w wynikach badań laboratoryjnych w Analiza przypadku
E.W9
zależności od wieku (w wieku podeszłym) klinicznego
UMIEJ
TNOŚCI (ZGODNIE ZE SZCZEGÓA
OWYMI EFEKTAMI
KSZTAA
CENIA)
E.U28, F.U3
Posiada umiejętność pobierania materiału biologicznego celem wykonania Ocena procesu
badań laboratoryjnych. (wykonanie zadania) 
ocena diagnostyczna
E.U24, E.U28,
Potrafi wykonać i zinterpretować testy szybkiej diagnostyki (tzw. testy Ocena procesu
E.U29, F.U3
przyłóżkowe   point-of-care testing ). (wykonanie zadania) 
ocena diagnostyczna
E.U24
Potrafi zaplanować i przeprowadzić ocenę czynników ryzyka rozwoju cukrzycy Ocena procesu
i choroby niedokrwiennej serca (np. u studentów-ochotników). Po uzyskaniu (wykonanie zadania) 
wyniku badania przesiewowego - podejmuje decyzję o dalszym postępowaniu. ocena formująca
E.U24
Potrafi zaproponować szczegółowe analizy lekarskie dla ustalenia ostatecznego Analiza przypadku
rozpoznania. klinicznego  ocena
formująca
E.U24
Potrafi przeprowadzić diagnostykę różnicową najczęstszych chorób w oparciu o Analiza przypadku
wyniki badań dodatkowych. klinicznego  ocena
formująca
C.U11, E.U24
Potrafi interpretować wyniki badań laboratoryjnych, korelować je ze stanem Analiza przypadku
klinicznym i innymi badaniami dodatkowymi w najczęstszych patologiach klinicznego  ocena
poszczególnych narządów. formująca
E.U16
Proponuje badania laboratoryjne do monitorowania przebiegu choroby i Analiza przypadku
leczenia. klinicznego  ocena
formująca
D.U17,
Potrafi korzystać z literatury fachowej i wyszukać standardy/zalecenia Ocena pracy własnej
ekspertów dotyczące wykorzystania badań laboratoryjnych w praktyce studenta -
klinicznej samokształcenia
KOMPETENCJE SPOA
ECZNE (ZGODNIE Z OGÓLNYMI EFEKTAMI
KSZTAA
CENIA)
G.W4, G.W5
Potrafi komunikować się z lekarzem, pielęgniarką i pracownikiem laboratorium Symulacja sytuacji
w zakresie zlecanych badań laboratoryjnych. typowych, odgrywanie
ról
G.U2
Rozumie zasady współpracy lekarza, pielęgniarki, specjalisty promocji zdrowia, Symulacja sytuacji
i specjalisty d.s. zarządzania w ochronie zdrowia, w programie badań typowych, odgrywanie
przesiewowych. ról
D.U16
Rozwija potrzebę samokształcenia i zdolność pracy zespołowej. Ocena pracy własnej
studenta
PUNKTY ECTS 4
TREŚCI MERYTORYCZNE PRZEDMIOTU:
Tematyka Forma
(wykłady,seminarium,
ćwiczenia,
zaj.fakultatywne, itp& )
Morfologia krwi obwodowej. Diagnostyka laboratoryjna niedokrwistości i chorób układu wykład,
białokrwinkowego. ćwiczenia
Diagnostyka laboratoryjna zaburzeń hemostazy. Rola badań laboratoryjnych w monitorowaniu wykład,
leczenia przeciwkrzepliwego. ćwiczenia
Diagnostyka laboratoryjna klinicznych postaci zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej i wodno- wykład,
elektrolitowej. ćwiczenia
Białka surowicy, białka ostrej fazy, reakcje ostrej fazy. Diagnostyka biochemiczna procesu wykład,
zapalnego oraz chorób infekcyjnych. ćwiczenia
Patobiochemia wątroby. Analizy lekarskie w diagnostyce różnicowej w hepatologii. ćwiczenia
Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego. XXX. Diagnostyka laboratoryjna chorób układu wykład,
sercowo-naczyniowego (w tym ostrych zespołów wieńcowych). ćwiczenia
Diagnostyka laboratoryjna cukrzycy i stanów przedcukrzycowych. wykład,
ćwiczenia
Diagnostyka różnicowa zaburzeń lipidowych: wtórne i pierwotne hiperlipoproteinemie. wykład,
ćwiczenia
Diagnostyka laboratoryjna schorzeń układu moczowego: zakażenie układu moczowego, kamica wykład,
układu moczowego, kłębuszkowe zapalenia nerek, ostra niewydolność i przewlekła choroba nerek. ćwiczenia
Diagnostyka laboratoryjna płynów ustrojowych. ćwicz
Patobiochemia nowotworów. Markery nowotworowe. Udział medycyny laboratoryjnej we wykład,
wczesnym rozpoznawaniu i monitorowaniu leczenia choroby nowotworowej. ćwiczenia
Dobór i interpretacja wyników badań laboratoryjnych w endokrynologii. ćwiczenia
Odrębności diagnostyczne wieku podeszłego. ćwiczenia
LITERATURA PODSTAWOWA:
1. Wykłady z diagnostyki laboratoryjnej i klinicznej  aktualizowane co roku.
2. Dembińska-Kieć A., Naskalski J.W.  Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej , Wydanie
III, Urban & Partner, Wrocław 2010.
3. Kokot F. i wsp.  Badania laboratoryjne. Zakres norm i interpretacja. Wyd. Lek. PZWL, 2011.
4. Szczeklik A. i wsp.  Choroby wewnętrzne stan wiedzy na 2011 rok. Medycyna Praktyczna 2011-2012.
LITERATURA I UZUPEA
NIAJ
CA:
Rene Caquet.  250 badań laboratoryjnych. Kiedy zlecać. Jak interpretować. Wydanie II, PZWL 2012.
Jacques Wallach.  Interpretacja badan laboratoryjnych . Wydanie I, MediPage, Warszawa 2011.
Jeremiasz J. Tomaszewski.  Diagnostyka laboratoryjna. Wydanie III, PZWL 2001.
WARUNKI UZYSKANIA ZALICZENIA PRZEDMIOTU:
Spełnienie założeń i celów przedmiotu.
Zaliczenie ćwiczeń:
Test umiejętności. Ocena podsumowująca. Ocena pozytywna przy uzyskaniu nie mniej niż 55% poprawnych odpowiedzi.
Egzamin z przedmiotu:
Test umiejętności. Ocena podsumowująca. Ocena pozytywna przy uzyskaniu nie mniej niż 60% poprawnych odpowiedzi.