Infekcje przewodu
pokarmowego
Prezentacja na seminarium z
mikrobiologii
© Klaudyna Waszczuk Patrycja Dobrzycka A
ukasz Budyńko
Dane epidemiologiczne
Zakażenia przewodu pokarmowego są na całym świecie główną
przyczyną zachorowań i śmiertelności.
W krajach Trzeciego Świata są one odpowiedzialne za wiele zgonów,
szczególnie u dzieci.
W "rozwiniętych" krajach są główną przyczyną strat ekonomicznych.
Wiele przypadków infekcji przewodu pokarmowego spowodowanych
jest przez bakterie. Wirusy i pierwotniaki są najczęstszymi przyczynami
zapaleńżołądka i jelit. Najważniejszymi chorobami ukł. pokarmowego
sÄ…:
wrzody żołądka i dwunastnicy
biegunka infekcyjna zapalenie wÄ…troby
zapalenie wyrostka robaczkowego
zapalenie otrzewnej
Mechanizmy obronne
Flora fizjologiczna
Układ pokarmowy zamieszkuje
olbrzymia liczba bakterii o niskiej
wirulencji (koncentracja 1011/g w
okrężnicy)
UtrzymujÄ… warunki utrudniajÄ…ce
kolonizacje
Kwas żołądkowy
Niskie pH barierÄ… dla Salmonella
sp., G. lamblia i innych
pasożytów
Perystaltyka
Motoryka jelit sprzyja usuwaniu
patogenów poza obręb jelita
cienkiego
Odporność swoista
Determinanty genetyczne
Flora naturalna
Sposób kształtowania się mikroflory
Droga porodu
Dieta, zmienność osobnicza
Jama ustna i gardło
Streptococcus spp., Peptostreptococcus spp., Veilonella spp.,
Fusobacterium spp., Bacteroides spp., Treponema spp.
Oportunistycznie Neisseria, Moraxella
Żołądek
Gatunki, które mogą w nim przeżyć: M. tuberculosis i H. pylori
Jelito cienkie
Okrężnica
Bacteroides spp., Bifidobacterium spp., C. perfringens, E. coli,
Enterococcus spp., drożdżaki
Sposób rozpoznania  wywiad
W zakażeniach przewodu pokarmowego ważne jest
aby choroba była szybko rozpoznana.
Bardzo istotna wówczas jest rozmowa z pacjentem.
Zawsze należy zapytać pacjenta o:
brak Å‚aknienia,
dysfagiÄ™,
nudności i wymioty,
bóle brzucha,
biegunki (rodzaj) i zaparcia.
Warto też dowiedzieć się czy chory nie odwiedzał
krajów egzotycznych i czy nie jadł w restauracjach.
Badania podstawowe
W wykryciu czynnika etiologicznego
pomagajÄ…:
Badania kału, śliny, krwi
Przydatne są również testy wykrywające
H. pylori. Materiał można pobrać za pomocą
endoskopu.
Zbieranie materiałów
Transport Komentarz
Lokalizacja, Przygotowanie Pojemnik, sposób
materiał pacjenta pobrania
Podłoże płynne do Wykonać przed
Dezynfekcja miejsca
poziewu: 5-10ml w W ciÄ…gu 25h w temp. antybiotykoterapiÄ…,
Krew wkłucia: 70% alkohol i
czasie gorączki z dwóch pokojowej zaznaczyć nietypowe
jodyna
wkłuć kierunki badań
Przetrzeć miejsce Pojemnik dla
Ropnie W ciągu 24h w temp. Skrawki przepłukuje się
pobrania 0,9% NaCl i beztlenowców: aspiracja
głębokie pokojowej w soli
70% alkoholem bÄ…dz
pobranie tkanki
Jałowy dla
Może być wymagana
Płyny Dezynfekcja skóry 70% beztlenowców: pobrać Natychmiast, temp.
wstępna obróbka
ustrojowe alkoholem i jodyną igłą do nakłuć bądz
pokojowa
materiału
wykonać biopsję ssącą
Treść Jałowy, zakręcany: za Natychmiast, w temp.
Na czczo (-)
żołądkowa pomocą zgłębnika pokojowej
Wycinek błony Do testu ureazowego;
Jałowy, zakręcany: Natychmiast, w temp.
śluzowej (-) posiew  natychmiast;
podczas gastroskopii 4oC
żołądka ew. prep. bezpośr.
Rutynowo: Salmonella,
Czysty, suchy: bezp. po Shigella,
W ciÄ…gu 24h, w temp.
Kał (-) oddaniu przenieść do Campylobacter, Vibrio,
4oC
pojemnika Aeromonas,
Plesiomonas, EHEC
Próchnica
Patogeny: Streptococcus viridans, S. mutans, S.salivarius,
S.mitis, S.sanguis
Wzrost stężenia związków kwaśnych w obrębie plamek na
szkliwie, powolna demineralizacja i proces próchniczy.
Podatność na próchnicę cechą osobniczą
predyspozycje genetyczne
warunki socjalne
dbałość o higienę
dostarczanie wapnia i fluoru w okresie płodowym jak i
w okresie wzrostu
Leczenie:
wypełnienie zęba
leczenie kanałowe w przypadku zajęcia tkanek miękkich
zgorzel: konieczne usunięcie zęba
leczenie ozonem: cofa niewielkie ubytki
Zapalenie przełyku
Czynnik etiologiczny przy osłabionej
odporności: Candidia, CMV, HSV
Zarzucanie zawartości żołądka lub
dwunastnicy do przełyku i współistniejące
zakażenia bakteryjne
Objawy:
częsty przebieg bezobj.,
uczucie palenia za mostkiem, zgaga,
okresowe nudności, niesmak w ustach
Leczenie: antybiotyki, IPP, odpowiednia dieta,
zakaz palenia i spożywania alkoholu
Wrzody żołądka i dwunastnicy
Patogen: Helicobacter pylori
W Polsce H.pylori zakażonych jest większość dorosłych i ok. 1/3
dzieci.
Bakteria ta odpowiada za 92% wrzodów dwunastnicy i 80%
wrzodów żołądka.
Częstym objawem jest ból w nadbrzuszu; obecne wrzody
trawienne czyli ubytków w błonie śluzowej
Droga zakażenia: pokarmowa, najczęściej w dzieciństwie,
transmisja od zakażonej osoby np. przez ślinę.
Leczenie: eradykacja- całkowite usuniecie z organizmu H.pylori
przez antybiotykoterapiÄ™ (klarytromycyna, metronidazol,
amoksycylina), blokery pompy protonowej, odpowiednia dieta.
Zatrucia pokarmowe
Zatrucie pokarmowe to stan zapalny przewodu pokarmowego
występujący w postaci ostrego nieżytu żołądkowo-jelitowego.
Najczęstsze bakterie:
E. coli, Campylobacter jejuni, Salmonella sp.,
Często: Listeria monocytogenes, Shigella sp., S. aureus, Bacillus cereus,
Vibrio cholerae, Vibrio parahaemolyticus, Vibrio vulnificus, Yersinia
enterocolitica, Yersinia pseudotuberculosis, Streptococcus, Proteus sp.
Zatrucia egzotoksynami:
Clostridium botulinum, Clostridium perfringens, S. aureus, Bacillus cereus.
Objawy zatrucia w czasie od kilku minut do kilku dni:
Nudności, ból żołądka, wymioty, biegunka, gorączka.
y
ródłem pokarmy, w których znajdują się toksyny bakteryjne lub same
bakterie.
Leczenie: nawadnianie, uzupełnianie elektrolitów, antybiotykoterapia,
podawanie probiotyków.
Biegunka infekcyjna (podróżnych)
Stan, w którym pacjent oddaje stolce o nadmiernej luz
nej konsystencji
(płynne/półpłynne) ze zwiększoną częstotliwością (>200g/dobę przez 3 dni)
Patogen udaje się zidentyfikować w 40-60% przypadków; wśród nich 85% to
bakterie. W skali świata przeważają:
Enterotoksyczne szczepy E.Coli [ETEC] (50%)
Enteroagregacyjne szczepy E. Coli
[EAggEC] (15%)
Campylobacter (10%)
Shigella (10%)
Objawy i rozpoznanie:
Okoliczności wystąpienia choroby
Kurczowy ból brzucha, nudności, wymioty
Odwodnienie, zaburzenia świadomości
Postępowanie terapeutyczne:
Większość chorych nadaje się do leczenia ambulatoryjnego
Istnieją skuteczne środki pomagające pacjentowi ograniczyć nieprzyjemne objawy we
własnym zakresie (kontrowersyjne: loperamid, difenoksylat)
W przypadku ostrego przebiegu wskazana antybiotykoterapia: Azytromycyna,
jednokrotnie (szczeg. zespoły durowe); fluorochinolony, w razie potrzeby do 3 dni,
rifaksymina schemat 3x3
Cholera
Patogen: Vibrio cholerae (antygen O1 lub O139)
Epidemiologia: w przeszłości epidemie (1817-1923) na skale
światową, aktualnie w rejonach endemicznych (gł. subkontynent
indyjski).
Droga zakażenia: fekalno-oralna; potrzebne wysokie inokulum
Objawy: obfita wodnista biegunka o gwałtownym początku,
szybko oznaki odwodnienia; hipoglikemia i zab. wodno-
elektrolitowe
Terapia: główny cel  nawodnienie pacjenta (OHS, jeżeli trzeba
również dożylnie); antybiotykoterapia zwykle niepotrzebna
(tetracyklina, doksycyklina, ko-trimoksazol itp.), skraca jednakże
czas trwania objawów
Prewencja: dobre warunki sanitarne; szczepionka (WCBS) 
mało efektywna
Dur brzuszny
Patogen: Salmonella enterica serowar typhi, Salmonella enterica serowar
paratyphi A/B/C
Problem o skali globalnej; wysoka śmiertelność w wielu krajach Trzeciego Świata
Droga zakażenia: fekalno-oralna, głównie przy niskich warunkach sanitarnych,
również w trakcie wyjazdów turystycznych
Objawy i przebieg choroby:
Okres inkubacji 5-21 dni
Objawy brzuszne: biegunka, bóle, zaparcia
Objawy ogólnoustrojowe: drgawki, poty, ból głowy, ogólne osłabienie,
senność, wreszcie gorączka
W badaniu fizykalnym bradykardia, hepatosplenomegalia, limfadenopatia;
póz
ne powikłania ze strony ukł. pokarmowego i krwionośnego
Diagnoza głównie przez izolację patogenu z krwi lub szpiku kostnego, itp.;
badania na nosicielstwo  kał
Leczenie: fluorochinolony, w wypadku oporności: azytromycyna bądz

cefalosporyny III gen. (szpitalnie)
Prewencja: szczepienia przy wyjazdach na zagrożone obszary, badania
sanitarne pracowników przem. spożywczego
Choroba Whipple a
Rzadka, przewlekła infekcja bakterią Gram (+) Tropheryma whipplei
Stwierdzana głównie u mężczyzn w średnim wieku rasy kaukaskiej
Objawy:
Zapalenie stawów, gorączka, biegunka, ból brzucha, utrata wagi.
Nierozpoznana uszkadza serce, ukł. oddechowy i nerwowy  śmierć w
przeciÄ…gu 12mies.
Diagnoza: biopsja objętych chorobą organów; zmiany histpat. o dużej
swoistości; badania PCR
Leczenie: przedłużona antybiotykoterapia: ceftriakson IV (2tyg.) + ko-
trimoksazol (pełny rok); kontrola PCR
Zespoły poantybiotykowe
Patogen: C. difficile powoduje biegunkÄ™ poantybiotykowÄ… i
rzekomobłoniaste zap. jelit; zwiększone ryzyko infekcji Candida,
Salmonella, C. perfringens
Epidemiologia:
Biegunka wystÄ™puje u 15% osób leczonych ²-laktamami i 25% klindamycynÄ….
C. difficile występuje szeroko w środowisku i w dogodnym momencie może
przenieść się do ukł. pokarmowego.
Symptomy: kilka dni po zaprzestaniu terapii, różne nasilenie: biegunka,
ból brzucha, nudności, odwodnienie
Diagnoza:
testy ELISA na toksyny C. difficile A i B,
hodowla patogenu,
endoskopia + pobranie skrawków zmian,
leukocytoza w badaniu krwi
Leczenie: zaprzestanie podawania poprzednich specyfików,
nawadnianie, antybiotyki: metronidazol, ew. wankomycyna; w sytuacjach
krytycznych  interwencja chirurgiczna
Zap. pęcherzyka żółciowego
Ostry stan zapalny, najczęściej na tle procesu przewlekłego;
powiązane ściśle z występowaniem kamieni żółciowych (90%);
zaburzenia perfuzji sprzyjajÄ… martwicy, infekcjom, ropniakom, perforacji
Bakteryjny czynnik etiologiczny: flora przew. pok. (E. coli, Klebsiella,
Enterobacter, Proteus, enterokoki, Bacteroides, Clostridia,
Fusobacterium spp.)
Objawy: ból w nadbrzuszu, nudności, gorączka, żółtaczka. U 25% ostry
brzuch, wymagajÄ…cy interwencji chirurgicznej
Diagnoza: bardzo ważne badanie kliniczne;
badanie krwi  niespecyf. oznaki zapalenia,
hodowla mikrobiol. post factum,
badania radiologiczne (USG, RTG)
Terapia:
leki przeciwbólowe i rozkurczowe,
antybiotykoterapia empiryczna (broad-spectrum,
zarówno tlenowe jak i beztlenowe) oraz
przedoperacyjna (cefalosporyny),
interwencja chirurgiczna (cholecystektomia)
Zapalenie wÄ…troby
Patogen: wirus zapalenia wÄ…troby typu A, B, C, D, E, G
Inne wirusy niehepatotropowe, mogące wywołać wirusowe zapalenie wątroby:
adenowirusy, Coxsackie B, CMV, EBV, Herpes simplex virus, wirus różyczki, ospy
wietrznej, wirus żółtej febry.
Ostre:
szybko rozwijajÄ…ce siÄ™ zmiany martwicze i zapalne w wÄ…trobie, w przebiegu biegunka,
bóle brzucha, żółtaczka, nudności, wymioty, męczliwość, bóle mięśni i stawów
Przewlekłe:
choroba wątroby trwająca dłużej niż 6 mc, charakteryzująca się zmianami martwiczo-
zapalnymi (tylko wirus B i C)
początkowo bezobjawowe, zmęczenie, obniżony nastrój, żółtaczka, marskość wątroby,
nadciśnienie wrotne, powikłania związane z odkładaniem się kompleksów
immunologicznych
Epidemiologia:
WZW A i E- zakażenie drogą pokarmową, przez kontakty seksualne, zanieczyszczone
igły
WZW B, C i D- tylko drogą pozajelitową (skażona krew, droga płciowa i okołoporodowa)
Leczenie:
WZW A i B- brak leczenia przyczynowego dla ostrych zakażeń,
WZW C i B przewlekłe: terapia przeciwwirusowa.
Dodatkowe zalecenia: odpowiednia dieta, leczenie płynami, unikanie leków
metabolizowanych w wÄ…trobie, unikanie alkoholu.
Zap. wyr. robaczkowego
Przyczyna:
bakterie beztlenowe namnażające się w świetle wyrostka
najczęściej zatkanego kamieniem kałowym
Objawy:
ból brzucha, utrata łaknienia, nudności, wymioty,
Leczenie:
operacyjne usunięcie wyrostka w
połączeniu z antybiotykoterapią
wobec bakterii beztlenowych-
np. gentamycyna, metronidazol
Zapalenie otrzewnej
Patogeny:
E.coli, E. faecalis, Enterobacter, Serratia, Klebsiella, Proteus,
Pseudomonas
Patogeneza:
Powikłanie zapalenia wyrostka, perforacji wrzodu
trawiennego, chorób dróg żółciowych, przydatków, trzustki,
perforacji przewodu pokarmowego, marskości wątroby
Objawy:
gorączka, dreszcze, rozlany ból brzucha,
objawy otrzewnowe, osłabienie ruchów perystaltycznych,
póz
niej encefalopatia i wstrzÄ…s septyczny
Leczenie:
niezwłoczna antybiotykoterapia empiryczna,
chirurgiczne leczenie pierwotnej przyczyny (np. perforacji)
Ropnie wewnÄ…trzbrzuszne
Zbiornik ropy w jamie brzusznej, który może być zlokalizowany zarówno w jamie
otrzewnej, jak i w przestrzeni pozaotrzewnowej lub narządach miąższowych.
zejście rozlanego lub ograniczonego zapalenia otrzewnej,
zakażenie narządów jamy brzusznej,
powikłanie zabiegów operacyjnych lub urazów.
Przyczyna: infekcja bakteryjna, rzadziej grzybicza lub mieszana.
Z jamy ropnia hodowane sÄ… zwykle liczne patogeny.
Pojedyncza bakteria występuje znacznie rzadziej  28 40% oznaczeń. Najczęściej:
Streptococcus, Klebsiella pneumoniae, Staphylococcus aureus oraz Pseudomonas
aeruginosa.
W pozostałych przypadkach flora mieszana: tlenowe - Escherichia coli, Klebsiella i
Proteus beztlenowe  Bacteroides fragilis.
W przypadku chorych długo leczonych na oddziałach szpitalnych często dochodzi do
powstania nadkażeń, głównie spowodowanych grzybami (Candida albicans) oraz
bakteriami z przewodu pokarmowego i skóry.
Objawy:
postępujące osłabienie, brak łaknienia i spadek masy ciała, dolegliwości bólowe o stałym
lub nasilajÄ…cym siÄ™ charakterze, hektycznÄ… gorÄ…czkÄ™ powyżej 38°C oraz dreszcze.
W bad. lab. charakterystyczny jest wysoki poziom leukocytów.
Leczenie: drenaż dootrzewnowy, antybiotykoterapia
Uchyłkowica
Wrodzone lub nabyte, ograniczone, o średnicy od kilku
milimetrów do kilkunastu centymetrów, uwypuklenie ściany (i tym
samym poszerzenie światła) danego narządu
Występują one w każdym miejscu przewodu, ale z różną
częstością  najliczniej w jelicie grubym.
Obecność uchyłków sprzyja dłuższemu zaleganiu w nich treści
pokarmowej, jej gniciu, a niekiedy nawet powstawaniu stanów
zapalnych w ich obrębie.
Diagnoza: Uchyłki przewodu pokarmowego wykrywa się
przypadkowo, zazwyczaj w czasie badania radiologicznego lub
endoskopowego (tj. wziernikowania).
Terapia: W razie stwierdzenia stanu zapalnego konieczne jest
leczenie przeciwzapalne.
Podsumowanie leczenia i prewencji
U większości wymienionych powyżej chorób jednym z
czynników ograniczających rozwój jest zapewnienie
dobrego stanu zdrowia.
Szczególną uwagę zwraca się na zachowanie higieny
posiłków i odpowiedniej zdrowej diety, jak również
prowadzenie higienicznego trybu życia.
Pamiętając o myciu rąk przed każdym posiłkiem,
zwracaniu uwagi na sposób podania żywności oraz
miejsce, w którym jemy,
możemy uniknąć
poważnych następstw