Wykład 1
Literatura:
1.  Zarys Filozofii - Adam Węgrzecki
2.  Historia Filozofii  Tatarkiewicz
3.  Filozofowie o godnym życiu  Bukowski
Konsultacje  240 Biblioteka,
Egzamin ustny  3 pytania:
3-4 wykłady  najwięksi filozofowie i kierunki, pytania filozofii  1 pytanie
2 wykłady  dedukcja, indukcja  1 pytanie
3-5 wykładów  filozofia współczesna  1 pytanie
A priori  coś, co niezależne od doświadczenia, taki charakter mają myśli
A postori  zależne od doświadczenia
Filozofia  (sofija  mądrość; filein  kochać, miłować, lubić) - czyli jest to miłość mądrości (rozmiłowanie w
mądrości).
Filozofia powstała na przełomie VI, V w.p.n.e. w basenie Morza Śródziemnego z 2 z
ródeł (korzeni):
I. Wierzenia religijne, które człowiek miał od zawsze. Wierzył po to, aby ich istnieniem, działaniem mógł sobie
wytłumaczyć sprawy, zjawiska, których nie mógł sobie wytłumaczyć, szczególnie przyrodnicze. Więc szukano
rozwiązanie w istnieniu bogów.
II. Wiedza, ale wiedza doświadczalna (empiryczna)  oparta na doświadczeniu, zmysłach. Wyrasta z wiedzy jaką
mamy na podstawie obserwacji materii. (hyle  materia)
Przedmiot filozofii i jej metody:
Filozofia zajmuje się tymi przedmiotami (=bytami), którymi zajmuje się szereg innych nauk, tylko inne nauki
określają te przedmioty w inny sposób.
Wartość:
Dla filozofii nie ma jasnej definicji wartości. Filozofia zajmuje się tymi samymi pojęciami co inne nauki, ale zajmuje
się tymi stronami tych pojęć, których się nie da zdefiniować. Zajmuje się pytaniem o istotę bytu człowieka, czy
człowiek to ciało czy dusza.
Na początku nie było innych nauk, była tylko filozofia i z niej zaczęły się wyłaniać nauki szczegółowe. Wcześniej
była tylko medycyna. Dość szybko wyłoniła się z filozofii matematyka, a konkretnie geometria (napis przed szkołą:
 Niech nie wchodzi nikt kto nie zna geometrii. , potem algebra, fizyka, historia, biologia. Każda z tych nauk
zabierała sobie pojęcia i w ten sposób ogołocono filozofię. Pozostały jej zagadnienia niepotrzebne innym
dziedzinom, są to nieprecyzyjne, niezdefiniowane strony pojęć. W filozofii ważne jest więc używanie w miarę
precyzyjnego języka. W filozofii każdy inaczej rozumie dane pojęcia, nie ma tu odwołań tak jak w przypadku
innych nauk (tak jak np. definicja kwadratu w matematyce).
Podział filozofii:
A. Podział chronologiczny
B. Podział merytoryczny
A. Podział chronologiczny (mniej ważny). Są 3 ery filozoficzne:
1. starożytność (era starożytna)  VI, V w.p.n.e.  V w.n.e.- do upadku cesarstwa rzymskiego
2. średniowiecze (era średniowieczna)  V - XV w. ~ do odkrycia Ameryki
3. nowożytność (era nowożytna)  XV w. - do dziś. W niej można wyróżnić epokę filozofii współczesnej
(najnowszej)  najczęściej mówi się, iż jest to filozofia ostatniego stulecia lub iż jest to filozofia 3 ostatnich
pokoleń.
B. Podział merytoryczny (podział na działy)
1
Działów jest 7 (w najszerszym podziale). Najważniejsze są 2 pierwsze.
I. Ontologia (logos  nauka, on  to, co istnieje)  nauka o bycie, o tym, co istnieje (= metafizyka; filozofia
pierwsza; protefilozofija). Dlaczego nazwa metafizyka? Pochodzenie nazwy jest przypadkowe  Andronikos 
uczeń Arystotelesa, kiedy porządkował dzieła Arystotelesa, porządkował je wg tematów, np. fizyka, medycyna.
Kiedy wszystkie pisma poprzydzielał, to zostało mu kilkanaście ksiąg o bycie, traktujące o tym co najważniejsze.
Zajmuje się ona bytem jako bytem, interesuje ją nie to, czym jest byt, ale czym jest bytowość. Andronikos nazwał ją
 tameta ta fizika  bo umieścił je po księgach o fizyce i stąd ta nazwa, w skrócie metafizyka (meta  za).
Metafizyka zajmuje się:
1. Bytem (istnieniem, egzystencją)
2. Substancją (definicja substancji Arystotelesa)
Substancja  jest to coś o czym wszystko inne może być orzekane, a co samo nie może być orzeczone o niczym.
Można orzec substancję poprzez cechy, ale nie odwrotnie. (= substancja to przedmiot, byt, któremu przysługują
cechy). Np. można powiedzieć, że stół jest drewniany, ale nie można powiedzieć że drewniowatość jest stołem.
Są 2 rodzaje cech:
" przypadłościowe  przysługujące danej substancji, ale także gdyby jej nie przysługiwały nie zmieniłyby istoty
rzeczy, bez nich rzeczy mogą być substancją. (np. gdy zmieniamy kolor włosów).
" istotnościowe (konstytutywne)  te dzięki którym substancja jest sobą, jest tożsama z sobą. Po ich stracie
substancja przestaje być sobą (np. gdy granat położymy na stole, to gdy on wybuchnie to stół nie jest już stołem, bo
stracił swoje funkcje).
przyczyna i skutek
czas i przestrzeń
 Czym jest czas, kiedy mnie pytasz nie wiem, gdy nie pytasz wiem  Św. Augustyn.
konieczność  możliwość  pojęcia modalne
często mówimy, iż Bóg istnieje przypadkowość
z konieczności, przeciwstawia się
wolności, przypadkowi
Wolność  wiąże się z tym, jak działa człowiek, czy jest wolny, czy działa tak jak chce, czy wszystko jest z góry
ustalone czy nie.
Byt rzeczywisty (realny)  jest elementem składowym
Byt pomyślany  np. sfinks (człowiek/lew)
II. Epistemologia (episteme  poznanie)  nauka o poznaniu (=teoria poznania; filozofia poznania).
Epistemologia ma za swój przedmiot:
1. z
ródła poznania  ogniskują się wokół pytania jakie są z
ródła ludzkiego poznania,
" czy ze zmysłów, z doświadczenia  empiryści
" czy z rozumu  racjonaliści, są też idealiści
" czy też z poza zmysłów, rozumu  irracjonaliści
2. zagadnienie możliwości (granic) poznania  pytanie: jak daleko sięga nasze poznanie, czy można poznać
wszystko czy nic nie da się poznać (w sposób pewny).
Trzeba stawiać umiejętne pytania.
3. zagadnienie prawdy  koncepcje prawdy (klasyczne koncepcje prawdy  od Arystotelesa i 4 inne).
Teoria bytu zajmuje się bytem, strukturą, warstwami poznania.
1. Teoria poznania. Dzieli się na dwa działy:
2
a. gnoseologia
b. epistemologia
Używane zamiennie albo przy stosowaniu pojęcia  gnoseologia do czynności i aktów
poznania. Teoria poznania zajmuje się:
1. z
ródła,
2. rodzaje
3. ogólne metody poznania,
4. kryteria prawdy
http://notatek.pl/filozofia-wszystkie-wyklady-uek?notatka
2. Aksjologia  refleksja nad wartościami. Zajmuje się:
1. genezy wartości
2. hierarchie wartości
3. relacje między różnymi typami wartości
Dzieli się na działy :
etyka  teoria wartości moralnych. Przedmiotem są: oceny moralne, problem dobra i
zła itd.
III. Aksjologia (aksjos  wartość)  nauka o wartościach, ale nie o konkretnych, nauka o wartości jako
wartości:
Onkologia wartości  czym jest wartość, gdzie tkwi, co mamy na myśli, że coś posiada jakąś wartość, czym jest
wartość, czy piękno obrazu tkwi w obrazie czy w odbiorcy, czy pomiędzy
Epistemologia wartości  poznawanie wartości, czym poznajemy wartość, czy poznajemy ją zmysłowo,
emocjonalnie, czy rozumowo, czy też przez uczucia (tzw. emotywna teoria wartości)
Hierarchia wartości  jaki jest porządek wartości, które wartości są ważniejsze od których, które stoją wyżej, a
które niżej.
Rozstrzygnięcia podejmowane w 5 pozostałych działach są pochodną rozstrzygnięć w ontologii (zależą od
ontologii). Np. jeżeli ktoś w ontologii jest spirytualistą to w aksjologii postawi na 1 miejscu wartości spirytualne,
duchowe.
IV. Etyka (eticos  obyczaj)  nauka o moralności, o wartościach
Moralność  każdy czuje moralność, ale zdefiniować jest ją ciężko, jest to sumienie, dokonywanie wyborów. Jest
to postępowanie wg pewnych wartości i zasad, względem innych ludzi. Moralność jest cechą istotnościową bytu
ludzkiego. W moralności bardzo ważne jest wychowanie.
1. Etyka kodeksów - kodeksy w etyce wypływają z wartości (nie zabijaj - z wartości życia)
2. Człowiek jest zawsze moralny. Niemoralne jest krzesło, ale człowiek jest zawsze moralny (człowiek jest
niemoralny tylko wtedy, kiedy nie ma świadomości  np. kiedy śpi lub jest nieprzytomny, a także np. roczne
dziecko).
Moralność istnieje między ludz
mi w oparciu o wartość i wynikające z nich normy, nakazy, zakazy.
V. Estetyka  nauka o pięknie. Krytyk historii sztuki mówi o pięknie artystycznym, obiektywnie zawartym w
dziele sztuki, a estetyk bada wartości estetyczne w kategoriach przeżycia wobec dzieła sztuki.
 Przeżycie, dzieło, wartość  Ingarden.
Piękno nie tylko tkwi w dziele sztuki lecz np. w krajobrazie itp. Estetyka zajmuje się właśnie takim pięknem w
szerokim znaczeniu.
VI. Antropologia filozoficzna (antropos  człowiek)  wyciąg z filozofii uczyniony z uwagi na człowieka.
3