Wykłady
1. Co to jest filozofia? Przyczyny ekonomiczne, społeczne i polityczne powstania filozofii w
staro\
ytnej Grecji.
a) Filozofia (Filo- kochać, sofija- mqdrość)- miłość mądrości - pojęcie wprowadził Pitagoras dla
zaznaczenia,
\
e mądrość jest rzeczą boską, a jedynie umiłowanie jej dostępne jest dla ludzi.
- Jest to nauka o mądrości, dla pierwszych filozofów (Tales pyt. o arche - początek) oznaczała
poznanie prawdy, dla Platona najdoskonalsza z nauk (fil. podzielił na wiedzę o zjawiskach i wiedzę
o bycie).
- W Grecji wyraz ten oznaczał ogólnie: wiedzę, mądrość, wykształcenie.
b) Przyczyny:
- Rozkwit filozofii w Grecji nie był dziełem przypadku: ułatwiły go szczególne warunki tego kraju
(uboga ziemia, poło\
enie nad morzem - oddzielona od innych krajów, co sprzyjało nie przyciąganiu
cudzoziemców).
- Oddzielenie Grecji od innych krajów (morze), chroniło ją od klęski wojen.
- Poło\
enie to wywoływało natomiast kolonizacje i czyniło, \
e Grecy obcowali z kulturÄ… innych
krajów. Ustrój państwowy Grecji -du\
a ilość małych państw - sprzyjał wytwarzaniu się
ró\
norodnych postaci kultury, a przy tym wzmagał ambicje. Szczep grecki, bogato przez naturę
obdarzony, wydawał w dziedzinie nauki talenty nie mniej ni\
w poezji, plastyce czy sztuce
wojskowej.
2.Główne działy filozofii i ich krótka charakterystyka (ontologia, teoria poznania, etyka,
estetyka, filozofia społeczna, historiozofia).
a) Ontologia - (Parmenides z Elei - teoria bytu)- nauka o "pierwszych zasadach i ostatecznych
przyczynach" bytu. W takim ujęciu nauka o bycie (dociekanie natury wszystkiego, cokolwiek
istnieje), zarówno w sferze realnej - przedmioty, zdarzenia, fakty - jak te\
wyabstrahowanej -
pojęcia, kategorie, terminy.
b) Etyka - nauka o moralności, zajmująca się wyjaśnieniem i ustalaniem takich kategorii, jak dobro
i zło, odpowiedzialność, sumienie, powinności oraz wytyczaniem zasad i norm moralnego
postępowania
c) Estetyka  nauka, która zajmuje się zagadnieniami piękna i brzydoty, harmonii i dysharmonii
(zaczątki  Sofiści - zajmowali się teorią poezji).
d) Teoria poznania  (gnoseologia, epistemologia), teoria usiłująca sformułować odpowiedz
na
pytania: czym jest poznanie, jaka jest jego geneza, jakie sÄ… jego warunki, czym jest podmiot,
przedmiot i akt poznania, czy istniejÄ… granice poznania  (nauka o poznaniu wiedzy przez jednostkÄ™
i granicach tego poznania).
e) Historiozofia  (filozofia historii), skupia siÄ™ na refleksji nad dziejami, nad ich sensem, biegiem
i celem, i próbuje ustalić ogólne prawidłowości nimi rządzące. Przedmiotem badań historiozofii jest
te\
postrzeganie procesu dziejowego przez ludzi, ró\
ne sposoby jego przedstawiania i rozumienia.
f) Filozofia społeczna  nauka o procesach społecznych, o odrębności bytu społecznego (bycie
społecznym i jego wartościach).
3.Problemy ontologii.
3.1. Charakterystyka materializmu \
ywiołowego (Tales, Anaksymander, Anaksymenes).
1
..:: Reedson&Czychu.pl® copyright by Czychu or Reeds. All righst reserved. Kopiowanie zabronione 2003r ::..
- Materia świata jest o\
ywiona, tzw. poglÄ…d hilozoistyczny (od greckiego hyle - "materia" i zoon -
"\
ycie")
- istotne było pytanie o "arche", czyli początek, podstawę, osnowę i strukturę świata
a) Tales z Miletu - twierdził, \
e arche to \
ywioł wody, wszystko z niej pochodzi i do niej powraca
(wszystko o\
ywia),
b) Anaksymenes z Miletu - uwa\
ał, \
e arche stanowi powietrze. Z niego poprzez rozrzedzanie
i zagęszczanie powstaje ró\
norodność rzeczy i zjawisk w świecie - rzadkie powietrze jest ogniem,
w miarę gęstnienia przekształca się kolejno w wiatr, chmury, wodę, ziemię, kamienie itd.
Wszystkie te zmiany dokonują się dzięki wiecznemu ruchowi.
c) Anaksymander z Miletu - uznał tzw. apeiron, czynnik nieskończony i nieokreślony, zawierający
w sobie wszelkie przeciwieństwa, które wyłaniając się zeń, rozdzielając i ścierając, utworzyć miały
świat przyrody; przyczyną tego procesu był odwieczny wirowy ruch prazasady (to, co jest
poczÄ…tkiem rzeczy jest ich zgubÄ…)
3.2. Charakterystyka materializmu mechanistycznego (Demokryt, Kartezjusz).
- stanowisko, \
e materialny Wszechświat, przyroda istnieje sama z siebie i nale\
y ją rozpatrywać
niezale\
nie od jakichkolwiek innych, domniemanych bytów
- zarówno rzeczywistość tzw. materialna, jak duchowa (psychiczna) tworzona jest przez elementy
proste: atomy (atomistyczna budowa świata)
a) Deomokryt z Abdery - Zakładał, \
e istniejÄ…ce odwiecznie, niezmienne i niepodzielne atomy
poruszają się w przestrzeni (w sposób nieuporządkowany), łącząc się w coraz to nowe przejściowe
asocjacje postrzegane jako rzeczy i zjawiska; odrzucał hipotezę rozumnej siły kierującej światem,
zaprzeczał potrzebie dzielenia go na materialny i duchowy.
3.3.Charakterystyka idealizmu obiektywnego (Platon, Aureliusz, Augustyn, Tomasz z
Akwinu, Hegel).
- zakłada pierwotność ducha (idei, Boga, świadomości itp.) i wtórność materii, (jednostka nie ma
wpływu na rzeczywistość),
- stanowisko związane ze stosunkiem bytu do naszej świadomości (istnieje obiektywna
rzeczywistość),
a) Platon  (idea) - głosił, \
e nie rzeczy są przedmiotem pojęć, gdy\
cechuje je zmienność, uznał,
\
e istnieje byt doskonały, niezale\
ny od rzeczy, pierwowzór rzeczy, poznawalny rozumowo, ale
istniejący poza umysłem. Ten odkryty przez siebie byt nazwał ideą.
b) Tomasz z Akwinu  (Bóg) - Sądził, \
e niektóre prawdy przekraczają to, co mo\
na poznać
rozumem, ale się rozumowi nie przeciwstawiają. Twierdził, \
e bytem sÄ… jedynie rzeczy
jednostkowe. Byty postrzegał jako zło\
one z istoty i istnienia. IstotÄ… ka\
dej rzeczy jest to, co
wspólne dla jej gatunku i zawarte w definicji. Jedynie z istoty Boga wynika to, \
e musi On istnieć,
nie znamy jednak Boskiej istoty i dlatego nale\
y dowieść rozumem Jego istnienia.
3.4.Charakterystyka idealizmu subiektywnego (G.Berkely).
- stanowisko związane ze stosunkiem bytu do naszej świadomości (istnieje subiektywna
rzeczywistość), zakłada, \
e wszystko, co widzimy jest wytworem naszej wyobraz
ni (umysłu) i nie
2
..:: Reedson&Czychu.pl® copyright by Czychu or Reeds. All righst reserved. Kopiowanie zabronione 2003r ::..
istnieje coś, co jest obiektywne (rzeczywistość).
- Człowiek ma dostęp jedynie do subiektywnie odczuwanych zjawisk istnieje tylko on jako
konkretny podmiot, dla którego wszystko, poza jego świadomością, jest jedynie układem zjawisk.
a) Berkeley  zaprzeczał istnieniu jakichkolwiek abstrakcji w umyśle i poza nim, terminy ogólne
uwa\
ał wyłącznie za słowa. Zaprzeczał istnieniu materii, która nie stanowiąc bezpośredniej treści
doświadczenia gwarantowałaby postrzeganym przedmiotom bytową niezale\
ność. Rzeczy były dla
niego tylko ideami (spostrze\
eniami).
3.5.Spór o substancję: charakterystyka stanowiska monistycznego.
- skrajna postać idealizmu  zakładająca, \
e istnieje jeden byt o naturze materialnej albo naturze
duchowej.
a) Berkeley  istnieją niematerialne, nieśmiertelne dusze i Bóg
b) Hegel  stanowisko wg. którego przyroda i duch są dwiema postaciami, w jakie przyobleka się
byt. Pierwszą postacią bytu jest pojęcie i ono stanowi punkt wyjścia rozwoju. Jego antytezą jest
przyroda. Syntezą pojęcia (idei) i przyrody (materii) jest duch.
3.6. Spór o substancję: charakterystyka stanowiska dualistycznego.
- istnienie obok siebie dwóch odrębnych zjawisk, tendencji, zasad. Dwoistość
- pogląd w myśl, którego określony obiekt tworzą dwa niesprowadzalne do siebie składniki. Mogą
to być np. sfery duchowa i materialna albo idealna i realna w przypadku dualizmu metafizycznego
(system Platona)
a) Pitagoras  uznał za zasadę porządkującą nasz świat teorię antynomii np. ciepło  zimno
b) Platon  sfera duchowa i materialna (najdoskonalszÄ… formÄ… bytu jest jednak idea).
3.7.Spór o substancję: charakterystyka stanowiska pluralistycznego.
- pogląd, wg. którego rzeczywistość składa się z ró\
nego rodzaju bytów (typów) - cechuje się
odrębnością i samodzielnością, stanowi świat sam dla siebie.
a) Empedokles - uwa\
ał, \
e istnieją cztery ró\
ne składniki świata, czyli cztery rodzaje materii:
woda, powietrze, ogień i ziemia.
b) Leibniz - Uznawał, \
e istnieje wiele substancji, które nazwał monadami. Stwarzając świat, Bóg
wybierał tak monady, by stworzyć świat z mo\
liwych najlepszy (samoistny byt)
3.8.Spór o przyczynową strukturę świata: determinizm i indeterminizm.
a) Determinizm - pogląd głoszący, \
e fakt, moment i miejsce zajścia ka\
dego zdarzenia oraz jego
przebieg określone są jednoznacznie przez zdarzenia, które je poprzedziły w czasie i które z nimi
współwystępują.
(Demokryt z Abdery)
b) Indeterminizm  ( pojęcie wolności, nieuporządkowania) - U Epikura pojęcie odnosiło się do
odchyleń atomów jako czynnika wolności w mechanistycznej koncepcji świata.
3
..:: Reedson&Czychu.pl® copyright by Czychu or Reeds. All righst reserved. Kopiowanie zabronione 2003r ::..
c) Spór indeterministów z deterministami dotyczy wolności woli, odpowiedzialności moralnej
człowieka, celowości i przyczynowości natury, konieczności i przypadku, w końcu zasad w teorii
poznania.
4.Poznanie.
4.1.Ogólna charakterystyka poznania (co to jest poznanie, jakie są dwie strony poznania).
a) Poznanie - proces intelektualny i doświadczalny, właściwy człowiekowi, mający na celu dotarcie
do wiedzy w sposób poza rozumowy.
- proces zdobywania przez człowieka wiedzy o rzeczywistości i o sobie samym, drogami do niej
wiodÄ…cymi, jak te\
całokształtem tej wiedzy, jej sprawdzalnością, prawdziwością i u\
ytecznością
b) Dwa aspekty poznania: metodologiczny (racjonalizm, empiryzm) i psychologiczny (racjonalizm i
empiryzm genetyczny).
- racjonalizm metodologiczny dzieli siÄ™ na: racjonalizm skrajny i aprioryzm umiarkowany
- na empiryzm genetyczny składa się sensualizm
4.2.y
ródła poznania: charakterystyka racjonalizmu genetycznego (natywizm)(Platon,
Kartezjusz).
- Natywizm  pogląd zakładającego istnienie w umyśle ludzkim idei wrodzonych lub te\

wrodzonych zdolności do rozpoznawania idei i bytów znajdujących się poza przyrodą i poza
doświadczeniem.
a) Platon - Uwa\
ał on, \
e wiedza wrodzona wyprzedza wiedzÄ™ opartÄ… na postrzeganiu. Pierwsza
jest dana od narodzin, druga narasta w miarę doświadczenia, formuje się stopniowo. Wynika to
z faktu, \
e umysł nasz oglądał idee w poprzednim \
yciu i zachował o nich pamięć, stąd te\

wystarczy, \
e je sobie przypomni postrzegajÄ…c. Dlatego wiedzÄ™ wrodzonÄ… nazywa anamnezis -
przypomnienie.
b) św. Augustyn  pojęcie natywizmu zostało zmodernizowane przez św. Augustyna poprzez
wprowadzenie pojęć: prawdy wieczne i iluminizm. By prawdy te poznać, człowiek powinien
skoncentrować się na swoim wnętrzu. Prawdy wieczne istniejące poza człowiekiem miały charakter
ponadczasowy i istniały obiektywnie, a poznanie ich wymagało oświecenia pojętego jako fakt
nadprzyrodzony, wynikający z dzieła łaski, która przypada dobrym, posiadającym czyste serce.
4.3.y
ródła poznania: charakterystyka empiryzmu genetycznego (J.Locke).
- pogląd wg. którego jedynym lub głównym z
ródłem bądz
środkiem poznania jest doświadczenie
zmysłowe (zewnętrzne lub wewnętrzne).
a) Lock  głosił, \
e umysł ludzki jest pierwotnie nie ukształtowany (tabula rasa). Napełnia go
wiedzą dopiero doświadczenie.
b) Arystoteles - Przeczył istnieniu jakiejkolwiek wiedzy wrodzonej - z
ródeł poznania upatrywał
w spostrze\
eniach, na podstawie których drogą abstrakcji umysł buduje pojęcia, tzn. wydobywa to,
co w rzeczach ogólne.
4.4.y
ródła poznania: charakterystyka racjonalizmu metodologicznego (aprioryzm skrajny -
Pannenides, Zenon z Elei: aprioryzm umiarkowany - Kartezjusz, Kant).
4
..:: Reedson&Czychu.pl® copyright by Czychu or Reeds. All righst reserved. Kopiowanie zabronione 2003r ::..
- pogląd głosi, i\
cała wiedza nie pochodzi od zmysłów, lecz jej jedynym z
ródłem jest rozum.
Zmysły nie informują nas o prawdziwej naturze rzeczywistości, skierowane są na jej stronę
zjawiskowÄ…, na to, co przypadkowe i jednostkowe.
- aprioryzm - pogląd wg którego poznanie mo\
liwe jest przed doświadczeniem, tj. a priori.
a) Aprioryzm skrajny  (Parmenides z Elei), traktujący poznanie a priori jako jedyne w pełni
wartościowe (byt jest jedyny, całkowity, niewzruszony  nie był kiedyś i nie będzie)
b) Aprioryzm umiarkowany  (Kant), zakładający istnienie poznawczo wartościowej wiedza
apriorycznej, którą, obok sądów analitycznych, budują sądy syntetyczne a priori (wiedza pochodzi
od świata nomenów).
4.5.y
ródła poznania: charakterystyka empiryzmu metodologicznego (skrajny - G.Berkeley,
F.Bacon;
umiarkowany - Arystoteles).
- pogląd, wg. którego uzasadnienie poznania ludzkiego musi być oparte bezpośrednio lub pośrednio
na doświadczeniu - aposterioryzm.
a) skrajny  wszelkie uzasadnione twierdzenia muszą opierać się bezpośrednio na doświadczeniu
b) umiarkowany -
5.Prawda.
5. 1.Klasyczna definicja prawdy.
- Definicja prawdy - Arystoteles zdefiniował ją jako zgodność, adekwatność treści sądu
z rzeczywistym stanem rzeczy   prawda jest to zgodność myśli z rzeczywistością
5.2.Nieklasyczne definicje prawdy: teoria oczywistości.
- Twierdzenie jest wtedy prawdziwe, gdy jest oczywiste,
- Kartezjusz  Twierdzenie jest oczywiste, gdy jest proste, jasne, konkretne, ogólne, niepodwa\
alne,
nieskomplikowane, itd.  & bo czy czuwam czy śpię 2 plus 3 zawsze będzie 5, kwadrat będzie miał 4
boki, a trójkąt 3& 
5.3.Nieklasyczne definicje prawdy: teoria zgody powszechnej.
- teoria zgodnie, z którą prawdziwość wydanego sądu na dany temat zale\
y od powszechnej zgody
ludzkości (im więcej osób opowie się za daną np. definicją zjawiska to taka właśnie interpretacja
zostanie powszechnie uznana)
5.4.Nieklasyczne definicje prawdy: teoria konsensualna.
- Twierdzenie jest wtedy prawdziwe, gdy rozmówcy (znajomość tematu, poziom intelektualny)
rozwa\
ając dane pojęcie za pomocą argumentacji, jeden z nich przystaje na słuszność twierdzenia
przedmówcy.
5.5.Nieklasyczne definicje prawdy: teoria koherencyjna.
5
..:: Reedson&Czychu.pl® copyright by Czychu or Reeds. All righst reserved. Kopiowanie zabronione 2003r ::..
- K. Poper - teoria zgodnie, z którą o prawdziwości danego sądu decydują względy formalne, tzn.
jego wewnętrzna, logiczna niesprzeczność oraz zgodność z całym systemem uznanych wcześniej za
prawdziwe zało\
eń i twierdzeń, w jaki ów sąd zostaje włączony ( cogito ergo sum  myślę więc
jestem - Kartezjusz)
5.6.Nieklasyczne definicje prawdy: teoria utylitarystyczna.
- W. James - stwierdził, i\
prawda stanowi wynik akceptacji danego sÄ…du przez podmiot poznajÄ…cy
na podstawie kryterium u\
yteczności, (prawda musi być na u\
ytek czegoÅ› albo to coÅ› na u\
ytek
prawdy).
5.7.Pojęcie prawdy względnej i
absolutnej.
- Pojęcie prawdy zakłada czy istnieją takie twierdzenia bezwzględnie prawdziwe dla społeczeństwa
i wszystkich czasów, czy te\
takich twierdzeń nie ma.
- pojęcie prawdy względnej i absolutnej jest definiowane dla określonych ludzi i czasu, dlatego te\

trudno jest ustalić podmiot orzekający o słuszności stwierdzenia, (prawda będzie inaczej
definiowana) ze względu na jej relatywizm.
5.8. Marksistowska definicja prawdy.
- prawdziwy jest dany sąd (myśl), który jest zgodny z rzeczywistością, ale jego autentyczność mo\
e
rozstrzygnąć jedynie praktyka (działalność indywidualna i społeczna).
- Marksizm akceptuje klasyczną definicję prawdy, czyli zgodność myśli, a rzeczywistości
uzupełniając ją o kryterium praktyki. Taka myśl jest zgodna z rzeczywistością, do której się odnosi
- rozstrzygnąć mo\
e jedynie praktyka.
6.Granice poznania.
6.1.Charakterystyka epistemologicznego idealizmu immanentnego (G.Berkeley).
- idealizm immanentny  stanowisko, w myśl którego wszelkie poznanie dokonuje się w obrębie
świadomości i jest zale\
ne od czynników podmiotowych - neguje transcendentalny charakter
przedmiotów i poznawczą przydatność zmysłów, w skrajnej postaci uto\
samia rzeczywistość ze
świadomością
- G. Berkeley   znamy tylko to, co jest w naszym umyśle, nie jest mo\
liwe wyjście poza sferę
immanentnÄ…
W dziele  Traktat epistemologicznego zasadach poznania ludzkiego Berkeley zakłada istnienie
nieskończonej rozmaitości idei (czyli przedmiotów poznania) oraz poznającego je podmiotu (
wolno określić go mianem ducha, duszy lub po prostu  ja ). Zdaniem filozofa w świecie idei  być
to  być postrzeganym.
6.2.Charakterystyka epistemologicznego idealizmu transcendentalnego (I.Kant)
- transcendentalny - oznacza, \
e w umyśle (podmiocie) istnieją wyobra\
enia, które przekraczają
jego granice i stosują się do przedmiotów, czyli \
e część naszej wiedzy odnosi się do obiektywnie
istniejącego poza nami świata.
6
..:: Reedson&Czychu.pl® copyright by Czychu or Reeds. All righst reserved. Kopiowanie zabronione 2003r ::..
- Kant  przeprowadził dwojaki podział sądów. Po pierwsze rozró\
nił sądy uzyskane na podstawie
doświadczenia (empiryczne, aposteriori) i sądy od niego niezale\
ne (apriori). SÄ…dy apriori jako
niezale\
ne od empirii mogą mieć z
ródło tylko w umyśle (cechy: konieczność i powszechność). Jeśli
jakiś sąd jest pomyślany jako ściśle powszechny stan, jeśli nie dopuszcza wyjątku, to nie jest
wyprowadzony realistycznego empirii, lecz jest wa\
ny apriori.
6.3.Charakterystyka realistycznego modelu poznania: koncepcja fenomenologiczna.
- Koncepcja ta polega na bezpośrednim (intuicyjnym) doświadczeniu tego, co jest dane w percepcji,
a więc i innych wartości, istoty przedmiotu itd. Fenomenologiczna teoria poznania dą\
y do
formułowania twierdzeń, które mają być prawdziwe dla wszelkiego prawa niezale\
nie od miejsca
i czasu.
- typ poznania proponowany przez fenomenologiÄ™ pozwala na uchwycenie istoty danej rzeczy,
a więc mo\
liwe jest bezpośrednie intuicyjne poznanie istoty wartości, świętości, boskości
a) E.Husserl - twierdził, \
e świat czasowo-przestrzenny, który mamy za rzeczywisty, jest w swej
istocie "bytem dla kogoś", a nie "w sobie", jest odpowiednikiem stanów umysłu. Uwa\
ał, \
e tylko
doświadczenie upowa\
nia do uznawania pewnych przedmiotów za rzeczywiste, gdy\
przedmioty
niezale\
ne od doświadczenia nie pojawiają się w świadomości. Wszystkie przedmioty są jedynie
intencjonalnymi odpowiednikami świadomości - ona jedna jest bytem, który istnieje na pewno.
7.Filozofia społeczna. Historiozofia.
7.1. Zagadnienie sensu w historii.
- przeprowadzone w haśle  historia filozofii odró\
nienie spekulatywnego i krytycznego podejścia
do filozofii historii mo\
na zilustrować, pokazując, jak odmienne grupy problemów powstają w
zwiÄ…zku z ka\
dym z tych stanowisk. Myśliciele spekulatywni starali się znajdować odpowiedzi na
pytania dotyczące samych dziejów: jaki jest sens, czy mo\
e cel, do którego zmierzają, albo jakie
czynniki wyznaczajÄ… kierunek przemian dziejowych. Z kolei uwagÄ™ krytycznie nastawionych
filozofów historii zaprzątają takie zagadnienia jak: natura poznania historycznego, mo\
liwość
zachowania obiektywności w pisaniu prac historycznych, sens, w jakim mo\
na mówić o
porównaniu z innymi gałęziami współczesnej filozofii, gdzie ujawniają się problemy pochodne
względem tych, które dotyczą historii jako oddzielnej dyscypliny poznawczej.
- koncepcje spekulatywne  bardzo stare jest przeświadczenie, \
e dzieje ludzkie nie sprowadzajÄ… siÄ™
do bezsensownego, przypadkowego ciągu wydarzeń i \
e dlatego mo\
na wykryć w nich pewien
ogólny wzór uporządkowania, który owym wydarzeniom nadałby sens albo umo\
liwił ich moralną
akceptacjÄ™.
7.1.1.Historiozofia w staro\
ytnej Grecji.
- Historiozofia  ( filozofia historii)  poszukiwanie najogólniejszych praw rozwoju dziejów.
- Filozofia staro\
ytna Europy opierała się przede wszystkim na filozofii greckiej. W tym czasie
\
aden inny naród nie zajmował się filozofią, a nawet nie współdziałał z Grekami z wyjątkiem
Rzymian, którzy pod koniec staro\
ytnej epoki przejęli i pielęgnowali filozofię stworzoną przez
greków.
7
..:: Reedson&Czychu.pl® copyright by Czychu or Reeds. All righst reserved. Kopiowanie zabronione 2003r ::..
- okresy filozofii greckiej: klasyczny (IV w. p.n.e)  filozofia przyrody i zagadnienia humanistyczne.
Po tym okresie, z początkiem III w. p.n.e tworzyły się pierwsze szkoły filozoficzne  teorie etyczne
(czasy hellenistyczne  wymiana dorobku kultury). W I w. p.n.e znaczny wpływ obcych kultur na
filozofię doprowadził do zmiany poglądu na świat (wraz z innymi teoriami), jednolita filozofia stała
siÄ™  synkretycznÄ… ,
zajmowała się głównie zagadnieniami religijnymi.
- filozofiÄ™ staro\
ytnÄ… mo\
na podzielić na okresy:
* powstania (VI  Vw. p.n.e) - charakter kosmologiczny
** oświecenia staro\
ytnego (Vw. p.n.e)  charakter humanistyczny
*** systemów staro\
ytnych (IVw. p.n.e)  najbardziej szczytowy okres filozofii  klasyczny
**** szkół staro\
ytnych (II  Iw. p.n.e)  zagadnienia etyczne
***** synkretyczny (Iw. p.n.e  Vw. n.e)  doktryny religijne
7.1.2.Chrześcijańska wizja dziejów. Zagadnienie historii świętej i świeckiej.
7.1.3.Historiozofia nowo\
ytna jako realizacja świeckich wartości.
7.1.3.1.PoglÄ…dy historiozoficzne Hegla (dÄ…\
enie do osiągnięcia pełnej rozumnej wolności).
- Dzieje powszechne nie są areną szczęścia. Ka\
dy człowiek jako istota świadoma stawia przed
sobą określone cele i dą\
y do ich realizacji. Niezale\
nie od tego czy cele te uda mu się osiągnąć czy
te\
nie, to w wyniku jego działania tworzy się historia powszechna. W ka\
dym czynie ludzkim
zawierają się treści wewnętrzne ukryte przed człowiekiem czyniącym. Ka\
de działanie ma
określony sens obiektywny, a człowiek działający staje się bezwiednie narzędziem w ręku
historycznej konieczności. Na tym polega tu  chytrość rozumu dziejowego.
- wykorzystuje on dÄ…\
enia i namiętności, zmuszając ludzi do pracy na swój u\
ytek. Ludzie tworzÄ…
historię w sposób bezwiedny, nie mają świadomości ogólno historycznej. Filozofia dziejów tropi
ukryty sens wydarzeń, pragnąc obna\
yć wewnętrzny rytm historii, logikę jej rozwoju i cel, do
którego zmierza.
- punktem centralnym była idea absolutna  rozum, który jest substancją i nieskończoną mocą,
poniewa\
dla swojego istnienia nie wymaga \
adnej zewnętrznej przyczyny oraz, \
e w nim jest
zawarte nieskończone bogactwo i z
ródło aktywności. Ta idea absolutna u początku historii istnieje
w sobie i usiłuje przejść od istnienia w sobie do istnienia dla siebie; usiłuje zrealizować swoją
istotę, osiągnąć samowiedzę i w ten sposób zdobyć wolność. Albowiem realizacja wolności
wymaga świadomości własnej natury i rządzących nią praw.
- wyjaśnienie na heglowskim przykładzie:
jest embrion, w którym znajdują się cechy i właściwości ludzkie. Istnieją one w postaci
potencjalnej, sÄ… mo\
liwością a nie rzeczywistością. Embrion (człowiek w potencji) przekształca się
dopiero w rzeczywistego człowieka, wtedy urzeczywistniają się w nim zawarte właściwości. Gdy
ukształtuje się w nim rozum, uświadomi sobie swa ludzką istotę i gdy zacznie \
yć zgodnie ze
świadomością własnego człowieczeństwa. Droga od  bycia w sobie do  bycia dla siebie jest
drogÄ… od mo\
liwości do rzeczywistości, od konieczności do wolności.
- treścią dziejów nowszych jest rozwój świadomości, wolności jako osobiste cele człowieka są
zgodne z biegiem historii, mo\
e on dokonać swego dzieła, ale nie będzie szczęśliwy. Na tym polega
tragizm jego losów.
- rozwój historyczny jest rozwojem świadomości wolności. Wolność będąca realizacją zasad
rozumu, dokonuje się w sferze obiektywnej  w historycznych instytucjach. To dopiero państwo
jest obiektywizacją rozumu. śyjące w państwie jednostki odnoszą swą egzystencję do wartości
powszechnych, tylko w państwie osiągają wolność. Wolność polega na posłuszeństwie prawu.
8
..:: Reedson&Czychu.pl® copyright by Czychu or Reeds. All righst reserved. Kopiowanie zabronione 2003r ::..
UczestniczÄ…c w \
yciu zbiorowości, podporządkowując się prawu, jednostka staje się pełnym
człowiekiem: obywatelem, istotą rozumną i moralną, a więc wolną.
- chrześcijaństwo jak mówił Hegel, przyniosło świadomość wolności wszystkim ludziom. W tym
sensie oznaczało koniec epoki niewolniczej. Ale chrześcijańska świadomość wyobcowała się
następnie w instytucję kościoła katolickiego i przedmiot kultu. Chrześcijańska wolność
przekształciła się niebawem w niewolę sumienia i absolutne poddanie kościołowi, \
ywa zaÅ› wiara
w adorację martwych przedmiotów.
7.1.3.2.Marksowska idea społeczeństwa dobrobytu materialnego.
- zastosowanie materializmu dialektycznego do budowania społeczeństwa i jego historii
doprowadziło Marksa i Engelsa do stworzenia teorii ogólnych praw rozwoju społeczeństwo,
nazwane przez nich materializmem historycznym. Podstawowym zało\
eniem materializmu
historycznego jest zasada, \
e pierwotny jest stan przyrody, a więc rzeczywistość materialna, zaś
\
ycie duchowe, świadomość i myślenie to pochodne, czyli \
e  nie świadomość ludzi określa ich
byt, lecz na odwrót ich byt społeczny określa ich świadomość . Podobnie, więc jak \
ycie duchowe
człowieka jako jednostki i osoby odzwierciedla jego \
ycie materialne, tak równie\
i świadomość
społeczna oraz \
ycie duchowe klas i warstw społecznych jest odbiciem \
ycia materialnego. Przez
świadomość społeczna Marks rozumie całokształt teorii politycznych i prawnych, poglądy religijne,
filozoficzne, etyczne, nauki społeczne, całą dziedzinę sztuki i psychologii społecznej, przez byt zaś
całokształt \
ycia społecznego.
7.1.3.3.Idea końca historii według F.Fukuyamy.
- U schyłku XXw. historia potoczyła się niezgodnie z oczekiwaniami marksistów  komunizm
załamał się, a tym samym dobiegła końca rywalizacja dwóch globalnych systemów. Praktycznie
rzecz biorÄ…c, nie ma dziÅ› powa\
nej alternatywy dla panujÄ…cej na zachodzie liberalnej demokracji i
gospodarki wolnorynkowej. Nie oznacza to jednak zwycięstwa kapitalizmu  drogą ewolucji
wkraczamy, bowiem w epokę  postindustrialną . Jest to  jak głosi znany dziś filozof Francis
Fukuyama  równoznaczne z  końcem historii , ekspansją postmodernistycznej kultury
zakwestionowaniem dotychczasowych hierarchii wartości. Wygasają, bowiem wielkie namiętności
polityczne, marnieją zrelatywizowanie ideologie, a wszelka władza niepostrze\
enie obumiera
( koniec historii jest tak\
e  końcem władzy w tradycyjnym znaczeniu).
7.2 Zagadnienie idealnego ustroju.
7.2.1.Koncepcja państwa według Platona.
- konkretne zadania człowieka objawiają się w pełni według Platona  nie w \
yciu jednostkowym,
lecz w społecznym. Szczegóły swej etyki rozwa\
ał na tle teorii państwa skonstruowaną wedle idei
dobra i sprawiedliwości.
a) państwo najlepsze powinno dą\
yć do zalet najwy\
szych i właściwych ideom: za takie Platon
uwa\
ał powszechność i stałość. Program Platona nie uwzględniał ró\
norodnych warunków, w
jakich państwa \
yją i ró\
norodnych temperamentów, jakie mają ludy; był jeden dla wszystkich, nie
podlegał ani przystosowaniom, ani rozwojowi. Od obywateli wymagał stałości w sposobie myślenia
i odczuwania.
b) państwo doskonałe ma jeden cel obowiązujący wszystkich, nie jest dopuszczalne, aby ka\
dy
obywatel dÄ…\
ył na swoją rękę do swego dobra. Państwo ma być zbudowane jak organizm, a w nim
ka\
dy ma robić swoje, tzn. to, czego odeń wymaga wspólny cel wszystkich. Części państwa muszą
zale\
eć od całości.
9
..:: Reedson&Czychu.pl® copyright by Czychu or Reeds. All righst reserved. Kopiowanie zabronione 2003r ::..
c) państwo musi być oparte na wiedzy: bo, aby dobro czynić, trzeba dobro znać. Państwo będzie
doskonałe dopiero, gdy u władzy znajdują się przedstawiciele największej wiedzy, filozofowie.
d) do państwa mogą nale\
eć tylko ci, którzy są dlań potrzebni; potrzebni są oprócz władców 
filozofów , stra\
nicy państwa, to jest wojsko oraz wykonawcy niezbędnych przedmiotów
materialnych. Ka\
da z tych grup ma określone zadania i musi, przeto \
yć w innych warunkach.
Państwo idealne powinno być stanowe, dlatego te\
wyró\
nia trzy stany. OdpowiadajÄ… one trzem
częścią duszy, bowiem istnieje trwała analogia między państwem a jednostką. Części państwa
powinny mieć te same cnoty o dusza:
* cnota władców  mądrość
** cnota stra\
ników  męstwo
*** rzemieślnicy  panowanie nad sobą
Gdy ka\
dy stan czyni swoje, powstaje ustrój harmonijnego państwa: ustrój sprawiedliwości.
e) idealne państwo jest ascetyczne  gdy\
idealny cel nie zapewnia obywatelom bezpośrednich
korzyści, rozkoszy ani dóbr doczesnych. Dla dwóch wy\
szych stanów obowiązuje ustrój
komunistyczny, gdzie wspólnie jest nie posiadanie, lecz wyrzeczenie się.
Ta utopia platońska była oparta na pięknej zasadzie: na podporządkowaniu jednostek, a państwa
celom moralnym, idealnym, powszechnym i stałym.
7.2.4.Zagadnienie umowy społecznej według T.Hobbes'a.
- zwolennik państwa jako umowy kontraktowej wg, której państwo jest czymś naturalnym w
wyniku umowy społecznej.
- kontrakt wg Hobbes`a  wspólnota polityczna mo\
e zostać zbudowana w wyniku umowy
społecznej, czyli instytucjonalnego sformułowania państwa. Wychowanie społeczeństwa nie
odgrywało u niego zasadniczej roli, ludzie \
yją w obawie o własne zdrowie i byt. Człowiek kieruje
się instynktami w stanie natury. Swoboda wolności według własnej woli.
- najbli\
szy ustrój  monarchia absolutna, zwolennik silnej władzy.
7.2.5.Zagadnienie umowy społecznej według J.Locke'a.
- stan natury - stan zupełnej wolności w działaniu, wolność rozporządzania swoim majątkiem i
osobÄ… w granicach praw natury:
* prawo do \
ycia i samodzielności, poszanowanie drugiego człowieka,
** prawo do własności prywatnej i jej swobodne pomna\
anie
*** władza ustawodawcza  najwy\
sza władza umowy politycznej
- nie ma znaczenia, jaki jest ustrój wa\
ne jest, aby władza ustawodawcza nie nad interpretowała
prawa, prawa natury sÄ… niezmywalne
- suwerenność utajona  dopóki rząd rządzi nie naruszając wolności jednostek to te jednostki nie
majÄ… nic przeciwko rzÄ…dowi. Je\
eli mają coś przeciwko to wtedy jednostki mają prawo wystąpić
przeciwko rzÄ…dowi
7.2.6.Zagadnienie umowy społecznej według J.RawIsa (sprawiedliwość społeczna jako
bezstronność).
7.2.7.Idea państwa minimalnego w poglądach R.Nozicka.
- dowodzi, \
e państwo nie mo\
e mieć wielkiego udziału w \
yciu gospodarczym i społecznym, jeśli
mają funkcjonować libertariańskie prawa jednostki (zwolennik radykalnego libertarianizmu).
Występuje przeciw teorią koncentrującym się na pewnej wizji stanu optymalnego (utylitarnym czy
10
..:: Reedson&Czychu.pl® copyright by Czychu or Reeds. All righst reserved. Kopiowanie zabronione 2003r ::..
formułowana, przez Rawlsa koncepcja sprawiedliwości), odpowiada za teoriami procesualnymi,
które swym przedmiotem czynią słuszność działań cząstkowych, niezale\
nie od tego, jakie wnoszÄ…
wkład w stan optymalny.
- teoria wolności głosząca, \
e niezale\
nie od przeszłych wydarzeń, gdy brać pod uwagę obecny stan
rzeczy i nas takich, jacy jesteśmy mo\
emy postąpić inaczej, ni\
to właśnie robimy  nadać, zatem
przyszłości odmienny bieg.
11
..:: Reedson&Czychu.pl® copyright by Czychu or Reeds. All righst reserved. Kopiowanie zabronione 2003r ::..