Filozofia (W 1)
01.10.2008r.
dia  lego przekładać komuś coś, uprawianie dialogu
filozofia  umiłowanie mądrości, pierwsza z nauk, nauka bezinteresowna
fileo  kocham, miłuje
filia  miłość
theoria  theorein ogląd całości rzeczywistości z dystansu
cel filozofii  opisać byt z dystansu
Sokrates Platon Arystoteles
Dostatek + Bieda = Eros
Miłość to pragnienie posiadania piękna
Pragnienie osadzone jest na poczuciu braku
Filozofia rodzi się ze zdziwienia
Ojcem filozofii europejskiej jest Tales z Miletu (Turcja)
Dyscypliny filozoficzne:
" metafizyka (ontologia)  teoria bytu
" epistemologia (gnozeologia)  teoria poznania
" aksjologia  teoria wartości (etyka, estetyka, kultura, religia)
" antropologia  filozofia człowieka (miejsce człowieka w całości bytu)
" społeczna
" nauki
1
Filozofia (W 2 i 3)
08 i 15.10.2008r.
VII w. p.n.e. zaczęła się filozofia
arche  początek bytu
Tales na arche wskazał wodę (jeden z \
ywiołów), od tego momentu zaczyna się nauka.
Odpowiedzi na pytania szuka się w Świecie.
Jego uczeń wskazał na bezkres.
Uczeń ucznia wskazał na powietrze.
ziemie.
Heraklit z Efezu wskazał na ogień
Byt wg Heraklita jest ciągiem zmian.
Pantareli wszystko płynie
Istnieć  to tyle co zmieniać
Nie mo\
na dwa razy wstąpić do tej samej rzeki Heraklit.
W mieście Elea  pojawiła się grupa myślicieli zaufanie do rozumu racjonalizm
(wiedza wywodzi się z rozumu). Parlmenidez:
- byt jest, a niebytu nie ma
- gdyby byt by był zmienny musiałby się mienić w swoje przeciwieństwo, czyli w niebyt
- gdyby byt by był podzielny musiałby się dzielić na niebyty, poniewa\
niebytu nie ma, byt
nie ma na co się podzielić, tak więc byt jest niepodzielny.
Zenon z Elei.
W wieku V p.n.e. pojawiają się najwięksi filozofowie Greccy:
* Demokryt  uwa\
ał \
e rzeczywistość jest zło\
ona z maleńkich drobinek, atom  coś
niepodzielnego. Cała rzeczywistość składa się z atomów. Atomy te są niezmienne i proste.
Atomy nie mają właściwości zmysłowych. Atomy znajdują się wobec siebie w ruchu. Atomy
funkcjonują w pró\
ni (niebyt). Demokryt otworzył pewną epokę.
* Platon  istnieją dwa światy  idei i rzeczy (nasz świat). Idee to odpowiedniki pojęć
ogólnych. Na szczycie idei stoją: prawda, dobro i piękno. Nasz świat jest światem który
odwzorowuje świat idei (jest kiepskim odbiciem idei).Stworzył pojęcie  Bóg budowniczy.
Świat idei jest wieczny, doskonały, niezmienny. Świat rzeczy jest zmienny, niedoskonały.
2
Idealizm obiektywny  bytem pierwotnym jest światem idei, a nasz świat jest kopią (jest
stworzony przez świat idei). Teoria Państwa Platona  na czele Państwa powinni stanąć ludzie
wykształceni, ich atutem ma być mądrość, potem w społeczeństwie jest druga warstwa 
stra\
nicy (muszą być dzielni), trzecia warstwa  to ludzie pracowici. Odrzucili edukację
rodzinną, to musi czynić Państwo. Nie przyjął zasady dziedziczenia. Zasługi mają być
indywidualne. Kobiety mają być wspólne, mę\
czyz
ni stają się te\
wspólni. Platon zało\
ył
uczelnie (akademia pochodzą od Platona).
* Arystoteles  uczeń Platona. Bardzo wszechstronny. Sprzeciwił się Platonowi.
 Przyjacielem jest mi Platon, ale prawda przyjaciółką jeszcze większą . Odrzucił teorię idei.
Istnieje tylko świat rzeczy jednostkowych  konkretnych (substancja), nie ma poza
substancjami niczego. Ka\
da substancja zawiera dwa czynniki: forma substancji
(człowieczeństwo), materia substancji (odpowiada za indywidualność).
Forma jest niezmienna, prosta, aktywna. Materia jest zmienna, zło\
ona, niedoskonała i jest
efektem działania formy. Był zwolennikiem teorii złotego środka. To co dobre jest po środku,
nale\
y unikać skrajności. Kompromis.
IV w p.n.e.: 3 szkoły filozoficzne, szkoły hellenistyczne:
" szkoła stoików  nazwa od budynku. Zało\
yciel Zenon z Kitio. W teorii bytu
powiedzieli, \
e świat jest jednością, Bóg i przyroda to jedno i to samo (panteizm).
Rozwinęli logikę Arystotelesa. Wypracowali teorię szczęścia  człowiek dą\
ąc do
szczęścia (harmonii) natyka na przeszkody (świat mu nie sprzyja). Nale\
y
uniezale\
nić siebie od świata nale\
y przyjąć postawę apatii  odizolować się od
świata, nie przejmować się światem, beznamiętność.
" szkoła epikurejska  zało\
yciel Epikur. Koncepcja szczęścia. Epikur sprawa
szczęścia, nie tylko jak osiągnąć szczęście, ale równie\
jak człowieka uchronić przed
nieszczęściem. Lęk przed Bogami, lęk przed śmiercią. Epikur  Bogów nie nale\
y
się obawiać, poniewa\
ich nie ma, a nawet gdyby byli nie zajmowali by się
głupstwami (tzn. pojedynczymi ludz
mi). Śmierci nie nale\
y się bać, poniewa\
nigdy
nie spotkamy się ze śmiercią. Dopóki jestem ja to nie ma śmierci. Je\
eli jest śmierć to
mnie nie ma . Epikur szczęście uto\
samił z przyjemnością (hedone). Przyjemności:
- wy\
sze (duchowe, np. czytanie ksią\
ek, słuchanie muzyki), - ni\
sze (bardziej ulotne,
ło\
a i stołu). Epikur był zwolennikiem zasady  \
yj w ukryciu  nie walcz o poklask
tłumów.
3
" szkoła sceptyków  zało\
yciel Pirron. Cel: zbadanie wiedzy zostawionej przez
Greków. Zauwa\
yli \
e wiedza jest na słabych podstawach. Słabe były argumenty.
Doszli do wniosku, \
e ka\
demu zdaniu odpowiada zdanie przeciwne, i obydwa
wydają się logicznie równie silne (izostenia  zasada). Niczego nie twierdz
po to co
twierdzisz będzie równie słabe jak pogląd twojego przeciwnika. Sceptycyzm  nie
brać niczego na wiarę, wra\
enie.
Filozofia rzymska:
W staro\
ytności pojawili się filozofowie którzy zapowiadają przyszłą epokę
(średniowiecze). Chrześcijaństwo  chciało skonsumować filozofię grecką dla swojej wiary.
Powstała filozofia chrześcijańska. Powstała jedna wizja  nauka św. Augustyna  pierwsza
wykładnia chrześcijaństwa (IV na V wiek). Augustyn kształcił się w szkole neoplatońskiej.
Został księdzem, biskupem. Wzór znakomitej literatury. Idee przekształcił w myśli Bo\
e. Idee
są w Bogu, jako myśli Bo\
e. Rzeczy stworzone z idei są niedoskonałe. Augustyn uwa\
ał, \
e
świat powstał z  nic /niczego (był tylko Bóg i nic, więc jakby świat byłby stworzony z Boga
to byłby idealny a Augustyn nie chciał do tego dopuścić). Nic gorszego ni\
 nic nie ma
(koncepcja oparta na Platonie).
Augustyn zadał pytanie:  co warto poznać? . Odpowiedz
 pragnę poznać Boga i
własną duszę, co więcej, nic więcej zgoła .
Boga warto poznać dlatego \
e Bóg jest doskonałym oryginałem, wszystko inne jest nędzną
kopią.
Duszę warto poznać, poniewa\
Bóg jest samo obecny w Duszy ludzkiej. Nie mo\
na zobaczyć
ani dotknąć, objawia się na drodze inumilacji.
Ten pogląd zawa\
ył na najbli\
szych dziesięciu wiekach.
Przed Augustynem zadawano pytanie, skąd się bierze zło? Jedni mówili, \
e za zło
odpowiada Bóg, poniewa\
Bóg odpowiada za wszystko (czyli Bóg jest wszechmocny, czyli
wyszło na to \
e nie jest dobry). Druga koncepcja (manicheizm)  za zło nie odpowiada Bóg,
ale za zło odpowiada Szatan (Bóg okazuje się dobry, ale nie jest wszechmocny, czyli jest Bóg
dobry i Bóg zły (Szatan)). Uwa\
ano, \
e stary testament jest poświęcony Bogu złemu.
Na to  wchodzi św. Augustyn uwa\
ał, \
e spór jest bezprzedmiotowy, poniewa\

zła w ogóle nie ma, to co nazywamy złem to jest tylko brak dobra. śeby dobro było widoczne
musi być tło (które dobrem nie jest).
4
 Predestynacja niebo i piekło. śeby osiągnąć stan bezgrzeszności konieczna jest
Boska pomoc łaska. A
askę coś co wynika z woli Boga. Bóg dla Augustyna jest wolą,
tzn. \
e co Bóg zechce to to się staje. Czego Bóg nie chce stać się nie mo\
e.
Na wschodzie pojawiła się nowa religia arabska (islam) (od VIII do XI  XII w.) 
uwa\
ano \
e arabowie przekazali nam Arystotelesa.
5
Filozofia (W 4)
22.10.2008r.
Arystoteles stał się podstawą nowej filozofii.
W XIII w. zaczęły powstawać Uniwersytety.
Tomasz z Akwinu
Tomasz z Akwinu był ostatnim ogniwem który wprowadzał Arystotelesa. Uznał, \
e
na Arystotelesie mo\
na zbudować filozofię chrześcijańską. Tomasz rozró\
nił wiarę i wiedzę.
Wiedza wymaga nie tylko twierdzeń ale te\
dowodów na te twierdzenia. Natomiast wiary się
nie dowodzi, przyjmuje się na podstawie aktów wiary.
Filozofia jest domeną wiedzy. Prawdami wiary zajmuje się Teologia. Filozofia słu\
ebnicą
Teologii (tak uwa\
ał Tomasz). Tomasz z Akwinu posiadał dwie dusze: filozoficzną i
teologiczną.
Filozofia Tomasza z Akwinu uznał, \
e istnieją substancje. Ka\
da substancja ma istotę
(esencja), składa się z formy i materii. Wprowadził obok esencji (istoty) egzystencję (istnienie
substancji). Substancje albo mają istnienie albo nie mają istnienia. Jest jeden byt który
zawierał egzystencję Bóg. Bóg zawiera w swej istocie istnienie. Bóg to jest ktoś kto
istnieje. Tylko Bóg musi istnieć, inne substancję mogą istnieć, nadaje istnienie Bóg jedyny
byt istniejący. O \
adnym innym bycie poza Bogiem nie mo\
emy mówić, \
e musi istnieć.
Imiona Boga: byt, jedność, dobro, prawda.
Bóg jest bytem najwy\
szym, potem są aniołowie (byty bezcielesne), a następnie człowiek
(byt psychofizyczny, ma duszę i ciało, dokonał przełomu mówiąc \
e ciało nale\
y do istoty
człowieka  przemiany w kulturze nastąpiły), następnie zwierzęta (które mają duszę
zwierzęcą zmysłową), rośliny (mają duszę wegetatywną  czuciową), minerały (które
duszy nie mają).
Tomasz z Akwinu próbował przeprowadzić próby na dowody istnienia Boga. Uwa\
ał, \
e
tylko pewne jest istnienie Świata. Dowody na istnienie świata lub Boga: dowód z ruchu,
dowód z przyczyny, dowód z celowości, dowód niesamowitości rzeczy, dowód doskonałości.
Dowód z przyczynowości: ka\
dy skutek ma przyczynę.
Tomasz z Akwinu kończył filozofię średniowieczną. Mo\
na zawa\
ył na dziejach
chrześcijaństwa. Jest przedstawicielem filozofii katolickiej.
6
 Okres nowo\
ytności XVI w., w Europie XVII w. Empiryści (doświadczenie)
głównie brytyjscy, Racjonalizm (rozum).
Francis Bacon (22.01.1561  09.04.1626)
Anglik F. Bacon  filozofia: część destruktywna podjął krytykę dotychczasowej wiedzy i
metody jej zdobywania. Zarzucił, \
e umysł ludzki ulega złudzeniom, czyli umysł ludzki
błądzi. Krytykował metody stosowane przez Arystotelesa  dedukcji (od zdań ogólnych do
zdań szczegółowych ), uwa\
ał \
e ta metoda jest jałowa nie poszerza wiedzy i nauka nie
mo\
e się rozwijać. Część konstruktywna w miejsce dedukcji wprowadził indukcję (od
szczegółu do ogółu). Konieczne jest doświadczenie (obserwacja) oraz eksperyment
(doświadczenie zorganizowane przez człowieka). Uwa\
ał, \
e trzeba stąpać twardo po ziemi.
Bacon krytycznie zapatrywał się na umysł ludzki, który uwa\
ał za podległy z konieczności
ró\
norodnym złudzeniom. Wyró\
nił on cztery rodzaje takich złudzeń (jest to tzw. teoria
idoli):
" złudzenia plemienne  wynikające z natury ludzkiej i wspólne wszystkim ludziom;
nale\
y do nich antropomorfizm i doszukiwanie się celowości w świecie;
" złudzenia jaskini  przesądy jednostek, spowodowane przez wpływ wychowania i
środowiska
" złudzenia rynku  powodowane przez niedokładność, nieadekwatność i
wieloznaczność pojęć, niedoskonałość języka
" złudzenia teatru  powodowane przez błędne spekulacje filozoficzne, których
wyniki są przyjmowane na mocy autorytetu.
John Locke (29.08.1632  28.10.1704r.)
XVII w. J. Locke najwybitniejszy teoretyk empiryzmu brytyjskiego. Przyjął, \
e umysł
człowieka jest białą nie zapisaną kartą (tabula rasa). Uwa\
ał, \
e doświadczenie zmysłowe
zaczyna pisać w umyśle pierwsze znaki. Z doświadczenia rodzi się wiedza. Wiedza jest przez
doświadczenie budowana. Locke nie zajmował się tylko umysłem  zajmował się równie\

liberalizmem (jest jego twórcą), uwa\
ając \
e państwo jest efektem umowy społecznej
polegającej na tym, \
e pewne dą\
enie człowieka do wolności i własności mogą być
zabezpieczone dzięki kontraktowi społecznemu, opartemu na prawie. Postawił granice
władcy. Prawo jest nad władcą zasada oświeceniowa.
7
Lock jako pierwszy wprowadził pojęcie tolerancji (głównie religijną). Nie mo\
na być
tolerancyjnym wobec katolików (poniewa\
słu\
ą dwóm Panom: papie\
owi i władcy).
Przed Lockiem koncepcje kontraktu społecznego przedstawił Thomas Hobbes (XVI
w.) wg niego człowiek jest agresywny, egoistyczny, jest zły. Stan pierwotny gatunku
ludzkiego  trwa ostra walka egoistów (ka\
dy walczy o swoje). To le\
y w naturze człowieka:
 człowiek człowiekowi wilkiem . Państwo miało trzymać w cuglach naszych wrogów.
Władza była mniejszym złem (Państwo).
Ró\
nica między Lockiem i Hobbes inne spojrzenie na naturę ludzką.
Rousseau bli\
szy jest Lockowi.
8
Filozofia (W 5 i 6)
29.10.2008 i 05.11.2008r.
George Berkeley (12.03.1685  14.01.1753r.)
G. Berkeley  biskup irlandzki, przeprowadził analizę doświadczenia. Doświadczenia
wzrokowe to zespół wra\
eń barwnych z dominacją czerwieni oraz układa się w kształt (nie
kula tylko coś okrągłego). Zespół wra\
eń barwnych i zespół wra\
eń kształtu. Wra\
enia wg
Berkeleya to idea. Kolejne pytania zadane to gdzie są wra\
enia? Odpowiedz
: wra\
enia
znajdują się we mnie. Doświadczenie z jabłkiem: wra\
enie występuje subiektywne
(podmiotowe) we mnie w umyśle i ma charakter immanentny (środkowy).
W poznaniu poznajemy własne prze\
ycia idealizm subiektywny immanentny co oznacza \
e
jabłko istnieje teoria bytu, problem ontologiczny. Wg Berkeley istnieć to być
postrzeganym. Istnieć = postrzegać, być postrzeganym (esse=percipi). Jest autorem traktatu:
 Traktat o zasadach poznania ludzkiego w którym zarzucono mu pewne nieścisłości.
Przedmiot istnieje kiedy na niego patrzę, jeśli się odwrócę na chwilę i póz
niej znów patrzę na
ten sam przedmiot, występują pytania: czy jest to ten sam przedmiot? a jeśli nie to czemu jest
tak podobny do poprzedniego?
Uciekł ze swojej teorii analizy doświadczenia (umysłu) i zajął się analizą istnienia Boga. Bóg
ma umysł który postrzega wszystko (Bóg się nie odwraca i nie zamyka oczu). Berkeley nie
dostrzegł \
e jego teoria jest słuszna, gdy pójdzie przed siebie. Zakłada \
e przedmiotem jestem
tylko ja, reszta to jest zespół wra\
eń, kształtów i barw. Wra\
eniem mojego umysłu jest moja
ręka, jest ona w obrębie mojego umysłu. Mój umysł postrzega konkretna prze\
ycia (ból, czyli
doznanie). Moje stany psychiczne istnieją kiedy są postrzegane. Jest to skrajny idealizm
subiektywny immanentny istnieje tylko ja, jestem tym który utrzymuje sobą w siebie,
punktem metafizycznym. Jestem więcej ni\
Bogiem, bo wszystko istnieje w moim umyśle.
Gdyby mnie nie było to nie ma świata. Jestem ja sam (solus ipsae) pogląd nazywany (solus
Imze). Jeden przedmiot postrzega cały świat wszystko jest mną, jestem absolutem.
Absolutna samotność.
9
Immanuel Kant (22.04.1724  12.02.1804r.)
Powstał drugi idealizm subiektywny (XVIII w.) transcendentalny  I. Kant.
Stanowi filozoficzny przewrót Kopernikowski, jest ciągle inspirujący w koncepcji. Kant
Uniwersytet w Królewcu. Był punktualny, nie podró\
ował, świetnie znał geografię z lektury.
Wa\
ne teksty pisał ok. 60 roku \
ycia:  Krytyka czystego rozumu ,  Krytyka praktycznego
rozumu ,  Krytyka władzy sądzenia .
Teoria Ptomeleusza  punktem centralnym jest ziemia, słońce kręci się wokół ziemi.
Przewrót Kopernika wg Kanta wyrzucenie z astronomii siły Boskiej. Wcześniej
uwa\
ano, \
e słońce kręci się wokół ziemi dzięki sile Boskiej. Kopernik zmienił światopogląd
europejski.
Centrum przedmiot  podmiot zale\
ny od przedmiotu pogląd przed Kantem.
Kant odwraca ten pogląd, to podmiot jest w centrum, przedmioty otrzymują
właściwości nadane przez podmiot. Podmiot konstruuje świat przedmiotowy według
własnych poglądów.
Kant uwa\
ał, \
e ka\
dy człowiek wyposa\
ony jest w trzy siły:
" formy zmysłowości  decyduje o tym jaki świat jest w doświadczeniu zmysłowości
(przestrzeni i czasie). Czas i przestrzeń są narzucone przez rozum ludzki
" kategorii intelektu  odpowiadają programowi logicznemu umysłu.
" idee rozumu
Słowo intelekt tłumaczono na rozsądek.
Kant posłu\
ył się tablicą sądów:  to nie jest tak, \
e nasze schematy rozumowania są
wyprowadzone z rzeczywistości....tylko na odwrót
Implikacje je\
eli p to q p q (np. je\
eli pada deszcz to jest mokro).
Kant: uwa\
a \
e łączenie faktów odbywa się w umyśle, nie w rzeczywistości. Nie obserwuje
się skutku przyczynowo  skutkowego. Fakty są te same. Nie mo\
na skonstruować schematu
je\
eli p to q. Musimy się posłu\
yć koniunkcją p i q schemat współwystępowania (iloczyn
logiczny). Światu my nadajemy porządek. Nasz umysł jest prototypem programu. Jakie
kategorie intelektu taki obraz świata.
" są idee rozumu ( krytyka czystego rozumu ksią\
ka Kanta) są podstawą sposobu
porządkowania materiału poznawczego.
" idea podmiotu (nigdzie nie ma danego  Ja )  spina w jedną klamrę łącząc wszystkie
moje prze\
ycia traktując ją jako jedną całość. Zakładamy \
e istnieje Ja.
" idea jedności przedmiotu  wyłącza się pewne przedmioty
10
" idea jedności świata  nauka jest mo\
liwa wtedy gdy przyjmiemy \
e świat jest jeden.
Świat jest jednością, świata się nie da doświadczyć (jest za du\
y, za bardzo
skomplikowany, świat jest rozciągnięty w czasie). Świat jest taki, poniewa\
my go
takim tworzymy. Wg Kanta świat jest światem zjawisk. My \
yjemy w świecie
zjawisk. To jest świat rzeczy dla nas (tym co sobie wytwarzamy). Tylko w tym
świecie mo\
emy się poruszać.
Jaki jest świat naprawdę? (świat rzeczy samych w sobie) nie wiemy i wiedzieć nie
będziemy (poniewa\
nie mo\
emy). śyjemy w ludzkim świecie. Jest to świat bytów, myśli
(mo\
emy tylko o nim pomyśleć).
Dlaczego Kant wprowadził ten świat? ten świat dostarcza nam materiału poznawczego
który my następnie przetwarzamy, gdyby Kant zrezygnował z tego świata popadłby w
idealizm immanentny.
Problem etyki Kanta:
uwa\
ał \
e w człowieku jest pewna siła. Imperatyw kategoryczny (jako byt ludzki ma
pewne zobowiązania etyczne).
postępuj tak aby zasada twego postępowania mogła być uznana za prawo powszechne
niczym prawo przyrody. Etyka Kanta ma charakter formalny.  Je\
eli czynisz coś to tak
samo jakbyś ogłosił.... Postępowanie jednakowe dla wszystkich. Relatywizm moralny 
kto kogo w jakiej sytuacji. Moralność Kalego.
11
Georg Wilhelm Friedrich Hegel (27.08.1770  14.11.1831r.)
Filozof oświecenia niemieckiego. Idealizm obiektywny (dialektyczny) metoda dialektyka
(od staro\
ytności była sztuka dochodzenia do prawdy na drodze ścierających się prawd,
uwa\
ali \
e umysł ludzki ma właściwości dialektyczne przełamywanie ró\
nych punktów
widzenia). Nie tylko umysł ma charakter dialektyczny ale byt te\
ma takie właściwości.
Umysł jest tak jak byt. Hegel wprowadza zasadę triada Heglowska składa się z tezy,
antytezy i syntezy. Ka\
da struktura ma taką postać. Synteza zmienia się w nową tezę,
przekształca się w antytezę i znów w tezę przełamywanie sprzeczności.
TEZA---------ANTYTEZA----------SYNTEZA
Absolut Natura Dzieje
Logos Materia Duch
Słowo Nieokreśloność Duch subiektywny (ujawnia się w jednostce ludzkiej)
Rozum Duch obiektywny (przejawia się na poziomie ponad
jednostkowym, najwy\
ej jest Państwo, kultura)
Duch absolutny (najwy\
szy poziom przejawia się w
sztuce, religiach, filozofii)
w niej Absolut zrozumiał siebie
Hegel  wprowadza filozofię do struktury bytu. Wszystko co się dzieje jest konieczne
wyzwolenie Ducha. Hegel pisał w sposób trudny ale koncepcja stała się podstawą.
Hegel Duch obiektywny w Państwie, nie ka\
de jednak Państwo realizuje te zasady. Jest
faza orientu, klasyczna i najwy\
sza faza rozwoju Ducha obiektywnego  faza germańska
(chrześcijaństwo). Pojawiło się jego zdaniem najlepsze Państwo, Państwo Pruskie
Berliński Uniwersytet katedra filozofii którą prowadził Hegel.
Hegel Polakom się nie spodobał. Polska filozofia faza słowiańska i polska faza. Polacy
są w jednym najlepsi na świecie  w cierpieniu nie zasłu\
onym. Wymyślili to Polacy dla
polaków.
12
Filozofia (W 7)
12.11.2008r.
XIX w. pod znakiem Hegla.
Po śmierci Hegla były dwa nurty:
" prawica Heglowska  która szła za Heglem
" lewica Heglowska  wyrośli z Hegla, ale w pewnych punktach Heglowi się
przeciwstawiali. Znaczącą rolę odegrał K. Marks, który odrzucił idealizm Heglowski.
Karol Marks (05.05.1818  14.03.1883r.)
Karol Marks był uczniem Hegla. Materializm dialektyczny.  odwrócenie Hegla z głowy na
nogi .
A  Absolut
H  Filozofia Hegla
M  Rozwój przyrody
Hegel uwa\
ał
A H
od absolutu do Hegla
Marks uwa\
ał (materializm dialektyczny)
(M ) H A
Hegel stworzył absolut w swoich dziełach
Marks uwa\
a, \
e przed Heglem był stary Hegel i stara Heglowa a następnie powstał Hegel.
Marks przyjął prawa dialektyki. Trzy prawa dialektyki:
I prawo jedności i walki przeciwieństw
II prawo przechodzenia ilości w jakość
III prawo podwójnej negacji
Rysunek:
13
Cała rzeczywistość pochodzi z materii i dochodzi do psychiki, kultury, ducha......, duch
wyłania się z materii wg Marksa.
Marks interesował się problematyką społeczną, zbudował teorię rozwoju społecznego
 Kapitał Marksa dzieło klasyczne w ekonomii.
Marks  teoria wartości dodatkowej. Filozofia pracy. Wszystko wywodzi się z pracy,
jak ludzie produkują to taki mamy poziom \
ycia i ustrój.
Teoria klas społecznych:
Wspólnota pierwotna (małe plemiona \
yją na pograniczu równowagi gospodarczej,
społeczeństwo bez nadwy\
ek ekonomicznych, łowiecko  zbierackie).
niewolnictwo (formacja antyczna, tocząc wojny z sąsiadami ludzie zauwa\
yli \
e niewolnik
któremu darują \
ycie mo\
e być z
ródłem dóbr, niewolnicy wytwarzali nadwy\
ki
ekonomiczne)
formacja feudalna (feudałowie i poddani  chłopi)
kapitalizm (kapitalista, robotnik  był siłą najemną, sprzedawał siłę roboczą, zysk
odprowadzał na rzecz kapitalisty).
Marks uwa\
ał, \
e po kapitalizmie będzie komunizm (np. Chiny).
Auguste Comte (17.02.1798  05.09.1857r.)
W tym samym czasie, kiedy Marks pisał swoje pisma, rozpoczął druk swoich dzieł
Francus Auguste Comte (czy. Kąt)  kurs filozofii pozytywnej (1854r.). od tego dzieła
zaczyna swój początek ruch intelektualny  filozoficzny POZYTYWIZM. Koncepcja
wartość wiedzy. Wiedza ma przynieść ludziom wyzwolenie z nieszczęść, ma przynieść
dobrobyt i dostatek. Jądrem wiedzy jest wiedza nauka  która ma być oparta na faktach 
empiryczna i ścisła, poddana kontroli rozumu a nie emocji. Ma być wiedzą po\
yteczną i
pozytywną  czyli wiedza która tworzy twierdzenia. Nauka to zespół twierdzeń i uzasadnień
tych twierdzeń. Nie interesuje nas niby wiedza znajdująca się w pytaniach. Nie mo\
na
kończyć na krytyce. Twierdzenie + Dowód = NAUKA.
Comte uwa\
a, \
e ludzkość przeszła przez 3 epoki:
1 epoka religijna (opiera się na wierzeniach, reprezentant Kapłan)
2 epoka faza metafizyczna (mędrzec, filozof) Sokratejskie przejście z religii
3 epoka faza pozytywna (uczony, naukowiec, badacz)
Szkoła miejsce zapoznania się z nauką.
14
Pozytywizm wprowadził NAUK
i presti\
dla Nauki.
John Stuart Mill wybitny myśliciel, logik, utylitarysta. Wg niego etyka powinna być
u\
yteczna.
Herbert Spencer (27.04.1820  08.12.1903r.)
Twórca EWOLUCJONIZMU (czyli wszystko w bycie podlega prawom ewolucji).
Spencera ewolucja oddziałała na Darwina ewolucja gatunku.
Teoria Karola Darwina stała się kamieniem dla myślenia konwersjonalizmu.
W empiriokrytycyzmie (drugi pozytywizm) nauka ma się opierać tylko na faktach.
Największą rolę odegrał trzeci pozytywizm, który ukształtował się po I Wojnie Światowej,
tzw. Koła Wiedeńskiego naukowcy ró\
nych nauk (R. Carnap, L. Wittgenstein, K. Popper).
Neopozytywiści głosili: prymat faktów, empiryzm (opieranie się na doświadczeniu), ścisłość,
matematyczność, fizykalizm, wg nich najlepszą nauką jest fizyka...naukowiec to fizyk.
Intersubiektywna komunikowalność (między podmiotami porozumienie  nauka ma być
zrozumiała), intersubiektywna weryfikowalność (ka\
dy mo\
e pójść tą samą drogą, czy
doświadczenia i wnioski są prawidłowe).
15
FILOZOFIA (W 8)
19.11.2008r.
Nurt antypozytywistyczny wziął się stąd, poniewa\
zauwa\
ono \
e model nauki jest bardzo
dobry ale w zakresie nauk przyrodniczych  nie sprawdza się w obrębie nauk
humanistycznych.
Świat wokół człowieka świat wartości, niby ten sam świat ale nie oceniasz składu
pierwiastkowego człowieka, ale oceniasz przez pryzmat wartości np. czy jest dobrym
człowiekiem.
Ten nurt zaczęli neokantyści. Z tego nurtu wyrósł F. Nietzsche ( II połowa XIX w. ).
Fryderyk Nietzsche (15.10.1844  25.08.1900r.)
F. Nietzsche filozofia człowieka. Dla człowieka najwa\
niejsze jest istnienie
zapoczątkowuje Filozofie śycia. Ka\
de \
ycie jest indywidualne  jesteśmy niepowtarzalnymi
jednostkami. Byt indywidualny ró\
ni się od innych bytów indywidualnych. Ka\
dy człowiek
ze względu na swoje potrzeby ma inny układ wartości.
Nasza kultura narzuca wartości Nietzsche mówi, \
e trzeba przewartościować wszystkie
wartości wedle upodobań indywiduum.
Ludzie są ró\
ni, ukazuje w typologii człowieka odwołując się do Bogów Greckich.
Jest typ Apoliński (wartości jasne, łagodne, harmoniczne) lub Dioniziński (emocje
gwałtowne, twarde wartości, bezwzględne, kreacyjne, z silnym akcentem na skrajny
indywidualizm).
Ten podział zostaje w pracach Nietzsche zastąpiony innym podziałem niewolnik i
pan. Typ niewolniczy równość, miłosierdzie, litość, pomoc wzajemna. Typ pana
duma, godność, twórczość, bezwzględność, twardość, męstwo. Cała ludzka cywilizacja
zawdzięcza wszystko energii panów to oni tworzyli idee, szli na przodzie, brali na siebie
niebezpieczeństwo, tworzyli sztukę, naukę. Niewolnicy się rozmna\
ali i było ich więcej od
panów. Niewolnicy mieli zdominować kulturę. Niewolnicy umieli robić tylko dzieci
zwycię\
yli siłą liczebną. Narzucili własną moralność, ogólnoludzką, obowiązującą.
Symbolem tej cywilizacji (niewolnictwa kulturowego) jest Bóg na krzy\
u. Apollo zostaje
zastąpiony Chrystusem. Nietzsche uwa\
ał, \
e panowie muszą ponownie odebrać cywilizację
od niewolników powstanie nadczłowieka (wola mocy).
16
Nietzsche spodobał się ludziom którzy uwa\
ali się za nadczłowieka. y
le został
przyjęty przez ludzi którzy czuli się niewolnikami. W chrześcijaństwie wtedy nie znalazł
zwolenników. On stwierdził \
e Bóg umarł.
Henri Bergson (18.10.1859  04.01.1941r.)
Pisarz i filozof francuski. Pierwszy filozof który dostał Nobla w dziedzinie literatury.
Uwa\
ał byt jest procesem, jest dzianiem się, ciągłym przepływem jednych stanów w
drugie stany. Ma charakter ewolucyjny. Ewolucja twórcza. Identyczne wartości ma rozum
ludzki strumień świadomości (ciągły przepływ myśli). Procesualistą jest Bergson. Umysł
ludzki wytworzył jednak pewien sposób ujmowania rzeczywistości, dyskursywny, który
niestety odbiega od rzeczywistości, poniewa\
ją atomizuje, ustatycznia. Skonstruował
porównanie umysłu do aparatu kinematycznego. Ruch jest ciągły.
Bergson przyjrzał się istocie techniki filmowej kino produkuje iluzje ruchu.
Podobną rolę pojęcia odgrywają w umyśle pojęcia są to nieruchome kadry. Z tego
próbujemy zło\
yć świat to jest fałszowanie rzeczywistości. Rzeczywistość nie składa się z
pojęć.
Rzeczywistość mo\
na poznać w sposób bezpośredni intuicjonizm poznanie
wprost, strumień świadomości, trzeba zmian jaką jest rzeczywistość. Aby np. zobaczyć Pary\

trzeba wejść w \
ycie Pary\
a. Wchodzimy w rzeczywistość bezpośrednio.
Bergson przestrzega przed u\
ywaniem prostego języka. U\
ywając języka literackiego
mo\
emy doprowadzić aby druga osoba weszła w nasze prze\
ycia. Najbardziej precyzyjny jest
język literacki, najmniej precyzyjny to język naukowy.
17
Zygmunt Freud (06.05.1856  23.09.1939r.)
Zygmunt Freud  freudionizm  na początku kariery psychiatrycznej dostrzegł \
e istnieją
choroby psychiczne których nie da się zinterpretować. Dogmat kartezjański  psychika =
świadomość. Freud odrzucił to uznając \
e psychika jest czymś więcej ni\
świadomością, jest
coś co jest nieświadomością. Freud wprowadza pojęcie nieświadomości. W kolejnych
fazach nieświadomość rozbija się na dwie strefy. Jest trójwarstwowa  w środku jest
świadomość (ego), poni\
ej ego podświadomość (id (ono)), i nadświadomość (superego
(nadjaz
ń)). Ka\
da z tych sfer nad i podświadomości (psychika nieuświadomiona), przejawia
się w marzeniach sennych i w swobodnych skojarzeniach.
W polu podświadomości jest miejsce na popędy. Ma z
ródło biologiczne. Wszystkie
popędy dadzą się sprowadzić do jednego popędu, patronem jest dwóch Bogów zarazem
Bóg miłości Eros i Bóg śmierci Tanatos. Ten popęd to libido. Jest to popęd seksualny
słu\
y do tworzenia i niszczenia. Libido mają wszyscy ludzie. Do istoty człowieka nale\
y
libido. Libido przejawia się we wszystkich fazach \
ycia, w ró\
ny sposób. Freud odkrył \
e
wszystkie fazy rozwoju to fazy libidarne.
Zaczyna się od fazy oralnej (libido przejawia się w czynnościach w których główną rolę
odkrywają usta pierś matki, w tej fazie pojawia się ju\
zagro\
enie dla dziecka ojciec,
kompleks Edypa  wrogość do ojca).
Druga faza analna, potem faza falliczna (odkrywa się strefy erogenne własnego ciała,
kompleks kastracji u dziewczynek), następnie faza utajenia, potem faza dojrzewania,
następnie faza dojrzałości (libido będzie zaspokajane przez kontakt z innym osobnikiem innej
płci, taki jest program w podświadomości musisz szukać partnera, je\
eli ktoś to zaburzy to
masz chorobę psychiczną).
Libido ma zdolność sublimacji (uwznioślenie) mo\
e się przejawiać w innych
aktywnościach człowieka. Libido jest siłą \
yciową, np. twórczość artystyczna jest to
przekształcone libido.
Freud uwa\
ał, \
e wa\
ne w snach są rekwizyty (symbolika).
Nadświadomość zaprzeczenie świadomości.
Nadświadomość jest to uwewnętrzniony system społecznych nakazów i zakazów. Jest to
wytwór struktury społecznej i zostaje wprowadzone do umysłu człowieka i zakodowane
dzięki treningowi człowieka jest jako wewnętrzna cenzura, która działa TAK/NIE,
TAK/NIE (nie daje uzasadnienia). To tkwi w człowieku, ukryte głęboko. Te zasady wyłaniają
kulturę ( kultura jako z
ródło cierpień ). Skąd się bierze kultura? : świat zwierzęcy (panuje
18
tam zasada silniejszego, ten kto wygrywa staje się wodzem, dostęp do samic ma tylko jedna
osoba  zwycięzca walki z innymi samcami).
Freud zaleca aby się wyzwolić z restrykcji kulturowych i zapanować nad libido tym
miejscem jest świadomość. To ja mam decydować jakie zasady mam przyjąć dla siebie.
19
FILOZOFIA (W 9)
26.11.2008r.
Pragmatyzm (praktycyzm)  zrodził się w pismach Charles Peirce, potem korzystał z nich
William. James a potem Douey. Teoria ta jest pierwszą koncepcją oryginalną pochodzenia
amerykańskiego. Szczególną rolę odegrał w sformułowaniu nowej koncepcji prawdy.
Koncepcja prawdy zaczęła się od Arystotelesa który skonstruował pierwszą
koncepcję prawdy (klasyczna koncepcja prawdy). Mówił, \
e prawda to jest cecha sądu
(jakiegoś sądu, twierdzenia...), sąd prawdziwy to taki który jest zgodny z taką rzeczywistością
 Prawda to zgodność sądu z rzeczywistością ,  Prawda to zgodność teorii z
rzeczywistością ,  Prawda to zgodność twierdzenia z rzeczywistością .
Po Arystotelesie zwrócono uwagę, \
e jego koncepcja ma słabe punkty. Punktem słabym jest
niejasność zgodności, oraz  co to jest ta rzeczywistość? . Były równie\
uwagi do kryterium
prawdy...po czym poznać \
e jest zgodność?.
Zaczęły funkcjonować nieklasyczne koncepcje prawdy.
Hasło dał Kartezjusz koncepcja oczywistości (ewidencji) podaje kryterium: sąd jest
prawdziwy jeśli jest oczywisty. Odwołał się tutaj jako matematyk do doświadczeń
matematycznych. Czy to kryterium jest niezawodne? Kryterium oczywistości jest zawodne,
poniewa\
bywają twierdzenia prawdziwe które nie są oczywiste, są te\
twierdzenia oczywiste
które nie są prawdziwe.
Geometria Euklidesowa (oczywista)
a a przechodzi jedna równoległa
Geometria nieeuklidesowa (nie oczywista)
a a przechodzi wiele prostych i wszystkie są równoległe
20
 Koncepcja powszechnej zgody (opiera się na kryterium) twierdzenie jest
prawdziwe jeśli uzyskuje powszechną zgodę (aprobatę), je\
eli jest fałszywe to nie ma
powszechnej aprobaty. Zało\
enie: głos ludu, głos Boga. Ogół ludzi się nie mo\
e mylić. Jest to
kryterium wysoce zawodne, niebezpiecznie zawodne ze względu na zasięg stosowania.
Prawdy nie dowodzi się przez głosowanie. Ka\
da teoria prawdziwa, na początku, spotykała
się z sprzeciwem ogółu (ogół wolał stare koncepcje, bał się zmian  nowych koncepcji).
Kryterium autorytetu twierdzenie jest prawdziwe je\
eli za takie zostaje uznane
przez znawców, autorytety. Kategoria społeczna, względna. Są twierdzenia prawdziwe które
nie są uznawane przez autorytety.
21
FILOZOFIA (W 10)
03.12.2008r.
Kryterium koherencji (współzgodność, spójność logiczna) pierwszy który ją
zasygnalizował był Spinoza. Polega ona na tym, \
e twierdzenie jest prawdziwe je\
eli jest
spójne z innymi twierdzeniami w obrębie systemu. Twierdzenie jest fałszywe je\
eli jest
niezgodne z innymi twierdzeniami. Stosowane jest w naukach dedukcyjnych (matematyka,
logika). To kryterium jest zawodne, poniewa\
bywają twierdzenia prawdziwe które nie
zgadzają się z systemem.
Rozwój wiedzy naukowej wprowadzamy nowe fakty i w wyniku przebudowujemy teorię.
Zostaje zakwestionowane kryterium koherencji. Są te\
twierdzenia fałszywe, chodz
zgodne z
innymi twierdzeniami.
Pragmatyczna koncepcja prawdy twierdzenie jest prawdziwe, je\
eli przynosi oczekiwane
po\
ytki w działaniu, jeśli da się osiągnąć przy jego działaniu cel praktyczny (np. czy dany lek
jest dobry, trzeba go sprawdzić na pacjencie). Prawdę się sprawdza w działaniu.
Kryterium pragmatyczne jest niestety zawodne, bywają twierdzenia prawdziwe które są
trudne do przeło\
enia na język u\
ytku praktycznego.
Bywają twierdzenia u\
yteczne acz nieprawdziwe.
Konsekwencja wszystkich teorii o niektórych twierdzeniach mo\
emy mówić z pewnym
wahaniem \
e są bezwzględnie prawdziwe (proste twierdzenia o faktach).
W nauce nie ma ostatecznych rozwiązań. Stopniowo zbli\
amy się do prawdy, dzięki temu \
e
wiemy coraz więcej. Prawda jest efektem procesu, jest względna.
Tęsknimy do tego aby klasyczna teoria się ziściła, ale wiemy jak wielką rolę odgrywa rola
języka i umysłu. Je\
eli świat będzie nadal trwać, prawda będzie się zmieniać.
WIEK XX
Fenomenologia  twórcą jest Edmund Husserl (niemiecki filozof ) ka\
de prze\
ycie ma
swój przedmiot (intencjonalność). Nie mo\
na myśleć je\
eli nie myśli się o czymś. Husserl
miał wielu uczniów, np. Edyta Sztajn, najwybitniejszym uczniem był Roman Ingarden 
największy polski filozof ( O dziele literackim ). Uczniowie Ingardena: Tischner, Lipiec.
Główne dzieło Ingardena  Spór o istnienie świata .
22
FILOZOFIA (W 11)
10.12.2008r.
Fenomenologia miała określić podstawy wszystkich nauk.
Husserl uwa\
ał, \
e nauka powinna uwolnić się od zało\
eń.
Wiedza ludzka oparta jest na zało\
eniach których się nie wyjaśnia Husserl uwa\
ał, \
e
nauka jest w stanie kryzysu. Fenomenologia miała za\
egnać kryzys. Nale\
y powrócić do
zjawisk. W zjawiskach mo\
na odkryć istotę rzeczy (wbrew Comtowi). Mo\
na dotrzeć do tego
co istotne. W zjawiskach mo\
na dotrzeć do świata idei. W zjawiskach musimy redukować to
co jest nieistotne, i zostawić to co jest istotne. Husserl jest coś co jest istotą np. ka\
dego
klucza, to jest poszukiwanie, \
aby dotrzeć do istoty trzeba przeprowadzić badania.
Fenomenologia chciała być nauką ścisłą jakościową. Wiedza zawartość idei w
zjawiskach.
To co jest istotne powinno zmieścić się w jednym zjawisku.
Husserl z jednej strony zszedł w stronę Platonizmu (istnienie idei rzeczy), zauwa\
ył istotną
rolę podmiotu ludzkiego.
Akt konstytucji mój umysł tworzy rzeczywistość (subiektywizm), nigdy np. człowiek nie
widzę w całości, widzę np. przód a pleców nie widzę. Domniemam jaki człowiek jest w
całości.
M. Scheller odwołał się do wartości podstawą świata są idee czystych wartości oraz
idee matematyczne.
Husserl powiedział, \
e w świecie istnieją wartości urzeczywistnione, wcześniej istnieją
wartości idealne (istnieć poza czasem i przestrzenią).
Scheller idealnie istnieją wartości, istnieje układ wartości np. sprawiedliwość jest wy\
ej od
niesprawiedliwości (i nie da się tego zmienić). Wartości z góry narzucają nam swoje własne
miejsce i rangę.
Ingarden dokonał wielkiej polemiki z Husserlem. Zdecydowanie się nie zgodził z
idealizmem Husserla, bronił koncepcji realistycznej. Odrzucił \
e świat jest budowany przez
umysł, wg niego świat oparty jest niezale\
nie od umysłu na własnych podstawach ( Spór o
istnienie świata ). Wcześniej napisał wa\
ne dzieło  O dziele literackim zrobił analizę
pewnej sytuacji w której pojawia się trzeci sposób istnienia, czysto intencjonalny  który
polega na tym, \
e istnieje świat wytworów wyobraz
ni ludzkiej (np. bohater w ksią\
ce, który
naprawdę nie istnieje). Świat kultury istnieje w inny sposób przez nasze prze\
ycia.
Ingarden twórca nowoczesnej filozofii sztuki i estetyki.
23
Ingarden analizy aksjologiczne i antropologiczne ( Ksią\
eczka o człowieku ). Wolność
jest podstawą do odpowiedzialności.
Uczniami Husserla byli między innymi egzystencjaliści.
Egzystencjalizm zajmuje specjalne miejsce w dziejach filozofii. W XX wieku
poszedł w stronę pewnych rozwiązań, które przyniosły mu rozgłos. Doskonale współbrzmiał
z problemami XX wieku. Szczególną rolę odegrał po II Wojnie Światowej. Egzystencjalizm
chciał odpowiedzieć na pytania postawione przez wielkie tragedie. Sama nauka bierze się
stąd, \
e egzystencjalizm zakwestionował to co nazywa się esencją (postąpili wbrew tradycji).
W bycie człowieka nie ma niczego trwałego, co by do determinowało na pewne punkty w
jego istnieniu. Egzystencjaliści uwa\
ają, \
e jest tylko egzystencja. To jest byt ludzki który nie
ma w sobie nic określonego. Jest same istnienie, ewentualnie mo\
e wyłonić się jakaś esencja
ale nie wyprzedza istnienia. Człowieka charakteryzuje bycie. Uprzytomnienie sobie \
e się
jest. Istnienie człowieka rozciąga się pomiędzy dwoma nicościami. Wcześniej jest brak
istnienia. Przed moim istnieniem jest nicość. Nasze istnienie zmierza do nicości.
To co określa istnienie człowieka lęk przed śmiercią, trwoga. Mamy poczucie zmierzania
do końca. Jesteśmy bytem ku śmierci. Na tym polega absurdalność losu ludzkiego. Istnienie
jest czymś co jest nam dane. Samo istnienie jest obcią\
one poczuciem troski.
Sart uwa\
a, \
e egzystencjalizm jest optymistyczny, poniewa\
zapewnia człowiekowi
wolność, przede wszystkim mo\
e pokazać się jako człowiek zbuntowany termin A.
Camusa. Człowiek mo\
e się zbuntować przeciwko takiemu stanowi, chocia\
często jest to los
Syzyfa. Podlegam uprzedmiotowieniu przez innego człowieka.
Sart uwa\
a \
e piekło to inni.
Człowiek jest ostatecznie samotny Karl Jaspers wyró\
nił sytuację graniczne w których
człowiek się znajduje: cierpienie, walka, śmierć człowiek jest sam i nikt mu nie mo\
e
pomóc.
A. Cami problem samobójstwa.
Egzystencjalizm XX wieku był zasadniczo ateistyczny.
(Teoria feminizmu  Simone de Beauvoir  Druga płeć ).
Obywał się bez hipotezy Boga, aczkolwiek była te\
odmiana chrześcijańska  G. Marsell ją
reprezentował.
Egzystencjalizm miał prekursora w XIX wieku (gdzie los człowieka zale\
ał od Boga) był
Duńczykiem Kierkegaard jest autorem bardzo modnym,  Bojaz
ń i dr\
enie ,  Dziennik
uwodziciela . On wyraził myśl, \
e los człowieka jest tragiczny, ale tragizm jest wzmocniony
przez fakt, \
e Bóg mo\
e z człowiekiem zrobić co zechce, i człowiek nie ma na to wpływu. To
24
jest Bóg biblijny (np. Bóg który gnębi Hioba itp.). Boga się trzeba bać. Bóg ma przygotowane
piekło dla ludzi którzy się nie będą jego bać.
W XVII wieku prekursor B. Pascal  Myśli Pascala , przyrównał człowieka do trzciny
myślącej. Nasze \
ycie jest niepewne jak los trzciny. Gorsze jest to, \
e jesteśmy trzciną
myślącą poniewa\
wiemy jaki jest nasz los. My wiemy jaki jest los człowieka.
25
FILOZOFIA (W 12)
17.12.2008r.
Personalizm (osoba)  kierunek w XX wieku. Filozofia która stała się odnogą neotomizmu.
Jest to filozofia chrześcijańska. Początek swój ma we Francji. Neotomizm pod koniec XIX
wieku  papie\
wydał encyklikę  był zaniepokojony stanem edukacji. Papie\
uwa\
ał, \
e
nale\
y odnowić filozofię chrześcijańską nale\
y pójść ku Tomaszowi (który jest mocnym
ogniwem). W Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (KUL) miała być oaza tomizmu.
Etienne Gilson  wa\
na postać w neotomizmie.
W Polsce w neotomizmie  ojciec Woroniecki, Krąpiec, Kłusak, siostra Zofia Zdybicka.
We Francji najwybitniejszy w neotomizmie J. Maritain wraz z E. Mounier zapoczątkowali
nurt w neotomizmie  koncepcja człowieka (z
ródło w Tomaszu z Akwinu) człowiek
zawiera w sobie dwa składniki (tzn. są dwa ujęcia człowieka):
- jako jednostkę ludzką  która podlega prawom przyrody i społeczeństwa i jest
zdeterminowana tymi prawami.
- persona  osoba (jest wolna), jest podmiotem, mo\
e dokonywać wyborów i mo\
e być
odpowiedzialna za swoje czyny. Jest to wy\
sza strona człowieka. Jest to charakterystyczne
dla człowieka \
e mo\
e być osobą. Osobą jest tak\
e Bóg (nawiązanie do teologii katolickiej).
Je\
eli jest spotkanie osób ludzkich, to tak\
e mo\
e dojść do spotkania człowiek  Bóg.
Personalizm otworzył mo\
liwość innego prze\
ywania religii. Spowodowało to opory w
Kościele, który dzier\
ył monopol aby być pośrednikiem między człowiekiem a Bogiem.
Z personalizmu wynika, \
e spotkanie przez pośrednika (Kościół  który jest instytucją)
zakłóca to spotkanie.
Religia jest sprawą intymną  prywatną.
Personaliści uwa\
ają, \
e to oni spowodowali powstanie myśli soborowej.
W Polsce ślady po personalizmie za młodu za personalistę uwa\
any był Karol Wojtyła,
Tischner.
Personalizm wskazał tak\
e na zagro\
enie wobec osoby ludzkiej które wypływa z systemów
politycznych. Personalizm był traktowany jako ruch lewicowy (upominał się o człowieka ).
Personalizm wskazywał na to, \
e człowiek sam sobie tworzy pewne potęgi. Człowiek sam
wytwarza sobie nieszczęścia.
Krytyka społeczna wobec personalistów była bardzo mocna.
Koniec personalizmu.
26
P. Teilhard de Chardin  wa\
na postać wieku XX (nazywany Tomasz z Akwinu XX wieku).
Był wybitnym antropologiem. Związki z ewolucjonizmem. W póz
niejszym czasie stał się
wybitnym filozofem. Przyjął perspektywę ewolucjonizmu. Zaczyna się od punktu alfa
(początek bycia, energia twórcza, lub to samo co Bóg, początek ewolucji), materia która w
ewolucji cały czas uczestniczy i podlega ona pewnym zmianom, które charakteryzują się na
zasadzie kompleksacji i komplikacji. Kolejne fazy rozwojowe są pod tym względem wy\
sze
od poprzednich  potrafią spełniać więcej i bardziej skomplikowane funkcje. W pewnym
punkcie rozwojowym następuje przełom to punkt witalizacji (powstaje \
ycie, które jest
efektem ewolucji). Zaczyna się \
ycia, które podlega własne ewolucji i wytwarzając ró\
ne
formy \
ycia (testując je), powoduje przekroczenie punktu psychizacji (pojawia się
psychika) odczuwanie, czuwanie, myślenie, myślenie świadome. Jednostka ludzka stanowi
efekt końcowy psychizacji. Chardin dostrzega nową fazę fazę socjalizacji. Jednostka
ludzka wyposa\
ona w indywidualny mózg nie mo\
e ju\
ewoluować. Ewolucja się w tym
miejscu zatrzymuje, natomiast pojawiają się nowe struktury  socjosfera. Chardin snuje
analogie, \
e pojawiają się nowe mo\
liwości, je\
eli mózgi będą współpracować między sobą.
Współpracujące mózgi to kolejny etap ewolucji nazwał ją nowosfera (dojście do pełnej
mo\
liwości umysłu, logiki, jest to\
same z punktem omega który jest finałem ewolucji, mo\
e
być uto\
samiany z Bogiem. Nowosfera jednoczy się z Bogiem. To człowiek ma się
zjednoczyć z Bogiem w procesie ewolucji). Chardin próbował usprawiedliwić mity biblijne.
Zasadą socjosfery jest zasada miłości. Miłość to tyle co kooperacja człowieka między
człowiekiem. Stosunek do ewolucji jest stosunkiem dobra i zła. Ludzie którzy mają zdolność
do miłości (dzielenia się swoją energią) to, to są dobrzy ludzie. Ten kto przeszkadza drugiemu
i widzi w nim wroga jest to człowiek zły, poniewa\
opóz
nia ewolucję.
Finał = połączenie człowieka z Bogiem.
Chardin nie znalazł uznania w Kościele. Jezuici uchronili jego pisma.
Chardin nauka czy Biblia? Mówił \
e Nauka (a był chrześcijańskim filozofem). Biblię
nale\
y traktować jako metaforę. Mówił o innej koncepcji zbawienia.
27
Szkoła Frankfurcka narodziła się w latach dwudziestych. Zało\
yciel Max Horkheimer.
Póz
niej przenieśli się do Stanów Zjednoczonych. Była to szkoła która łączyła w sobie
neomarksistowską wizję krytyki społecznej z freudyzmem. Krytyka społeczeństwa, krytyka
kultury masowej.
Krytyka kultury masowej zaczęła się w dwóch punktach. Ukazano, \
e człowiek jest
produktem uprzedmiotowienia i podlega zasadą które powodują \
e \
ycie tworzą jako pewny
towar.
Jose Ortega Gasset krytykował kulturą masową. Kultura rozwijała się w taki sposób, \
e
w raz z nią rośli ludzie którzy mogli się do niej dostosować. Istnieją ludzie kultury, którzy są
wykształcenia i znają się na tym co robią  znają się na kulturze. Potem wychodzą na
powierzchnię masy (nie uczony człowiek). Bunt mas polega na tym, \
e oni (ludzie
niewykształceni, nie znający się na kulturze) narzucają jaka ma być kultura, poniewa\
są
nabywcami  kupują to co jest na ich poziomie. Następuje upadek kultury. Zaczęło się to od
początku XX wieku. Mówili o procesie zbydlęcenia. Następuje kryzys i kultura masowa
upada. Artysta jest towarem na sprzeda\
.
Erich Fromm (te\
ze szkoły frankfurckiej)  był wybitnym przedstawicielem tej\
e szkoły,
ale po przeniesieniu do Stanów Zjednoczonych przejaw freudyzmu. Napisał m.in.
 Ucieczka do wolności  miała ogromne znaczenie. Tłumaczyła jak to jest mo\
liwe \
e
pojawił się hitleryzm przeprowadził analizę, \
e z
ródłem jest syndrom
samomachonistycznego. Ludzie którym się nie wiedzie szukają jakieś kompensacji swoich
niepowodzeń, i z jednej strony szukają ofiary (kozła ofiarnego). Pierwsi winni to śydzi  ta
mo\
liwość znalezienia winnego swego niepowodzenia w kimś słabszym, powoduje to
wyzwolenie się kompleksu sadystycznego. Z drugiej strony ten człowiek ujawnia swój
masochizm (podporządkowuje się przywódcy, wodzowi). Przeciętny Niemiec który głosował
na Hitlera ucieka od wolności (nie chciał być wolny). Druga ksią\
ka  Sztuka miłości
Fromm analizował ró\
ne postaci miłości. Miłość według niego nale\
y do sztuki, to nie jest
spontaniczna działalność. Aby kochać  to trzeba umieć kochać zbudować jak dzieło
sztuki. W miłości są partacze, specjaliści od kiczu  amatorzy. Oraz są ludzie sztuki, którzy
wiedzą \
e miłość wymaga pielęgnacji, trudu, dbałości, to musi być budowa miłości.
Herbert Marcuje po wojnie odegrał ogromną rolę w Stanach Zjednoczonych. Zajmował
się heglizmem. Zasłynął ksią\
ką  Eros i cywilizacja . Ksią\
ka o roli czynnika erotycznego w
cywilizacji. Zdobyła taką popularność w Stanach Zjednoczonych, \
e rewolucja młodzie\
owa
28
w latach 60` w Stanach Zjednoczonych zwróciła się do niego jako guru. On był nawet na
sztandarach. Zawa\
yło na tym jego hasło:  Rób miłość a nie wojnę . Kto nie umie zrobić
miłości ten robi wojnę. Lepsza miłość ni\
wojna.
29