Antybiotykoterapia zakażeń przewodu pokarmowego
Antibiotic therapy of gastrointestinal infections
Piotr Albrecht, Maria Kotowska
S t r e s z c z e n i e
S
t
r
e
s
z
c
z
e
n
i
e
W niniejszej pracy przedstawiono zasady racjonalnej antybiotykoterapii takich zakażeń przewodu
pokarmowego, jak infekcja wywołana przez Helicobacter pylori, ostre biegunki bakteryjne, biegunka
podróżnych, rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego, zespół przerostu flory bakteryjnej jelita
cienkiego, zespół jelita drażliwego, choroba LeS
niowskiego-Crohna i ropnie okołoodbytowe.
Słowa kluczowe: antybiotykoterapia, zakażenia przewodu pokarmowego, ostra biegunka.
S
Å‚
o
w
a
k
l
u
c
z
o
w
e
:
A b s t r a c t
A
b
s
t
r
a
c
t
In these paper the principles of rational antibiotic therapy for H. pylori, acute gastroenterocolitis,
traveller s diarrhoea, pseudomembranous colitis, bacterial overgrowth of the intestine, IBS, Crohn s
disease and perianal abscess are presented.
Key words: antibiotics, gastrointestinal infections, acute diarrhoea.
K
e
y
w
o
r
d
s
:
Zakażenia przewodu pokarmowego to codzien- liwej, ustępującej jedynie po skutecznej eradykacji
ny problem każdego pediatry i lekarza rodzinnego. H. pylori [3 5] oraz udowodnionym związku mię-
Racjonalna antybiotykoterapia odgrywa niezwykle dzy zakażeniem H. pylori a niskorosłoS
ciÄ… i niedobo-
ważną rolę, gdyż niepotrzebne stosowanie antybioty- rami masy ciała u dzieci powyżej 2. roku życia [6, 7].
ków wiąże się z wieloma niekorzystnymi następstwa-
Leczenie
mi zarówno dorax
nymi (nudnoS
ci, wymioty, bóle
brzucha, fotosensybilizacja, biegunka poantybioty-
Lekarz zobowiązany jest udzielić choremu dokład-
kowa, rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego),
nej informacji o zasadach terapii i o tym, że leczenie
jak i odległymi w czasie (narastanie antybiotyko-
nie daje gwarancji ustÄ…pienia dolegliwoS
ci, a także iż
opornoS
ci bakterii). Zbędna antybiotykoterapia to
może być x
ródłem licznych działań ubocznych, selek-
także niepotrzebne koszty.
cjonować szczepy oporne i w znacznym stopniu zwięk-
szyć koszt opieki medycznej. Powinien także zwrócić
Zakażenie Helicobacter pylori
choremu uwagę, że podstawowym czynnikiem warun-
Zakażenie Helicobacter pylori  jedna z najczęst- kującym skutecznoS
ć leczenia jest przestrzeganie za-
leceń lekarza dotyczących zasad terapii wielolekowej.
szych infekcji  dotyczy ponad połowy populacji
S
wiata [1]. W Polsce częstoS
ć zakażenia u osób po- Wyniki leczenia eradykacyjnego przy terapii po-
trójnej, przez 7 14 dni, nie przekraczają zwy-
niżej 20. roku życia wynosi ok. 70%, a w populacji
powyżej 30. roku życia ok. 85%. U osób urodzo- kle 90% [8 13], są jednak zdecydowanie lepsze niż
nych przed 1960 r. zakażenie H. pylori stwierdza się po terapii podwójnej [14].
w
p
i
e
r
w
s
z
o
r
z
u
t
o
w
y
m
l
e
c
z
e
n
i
u
e
r
a
d
y
k
a
-
u 90% osób [2]. Obecnie w pierwszorzutowym leczeniu eradyka-
cyjnym H. pylori zaleca się terapię potrójną, składa-
c
y
j
n
y
m
U większoS
ci zakażonych dochodzi do rozwoju
o
m
e
p
r
a
z
o
l
u
przewlekłego zapalenia błony S
luzowej żołądka. jącą się z omeprazolu (lub innego inhibitora pompy
H. pylori odgrywa także istotną rolę w patogenezie protonowej [IPP] u dorosłych) w skojarzeniu
a
m
o
k
s
y
c
y
l
i
n
Ä…
k
l
a
r
y
t
r
o
m
y
c
y
n
Ä…
choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, raka żo- z amoksycyliną oraz klarytromycyną. Za klarytro-
m
e
t
r
o
n
i
d
a
z
o
l
łądka oraz chłoniaków żołądka o mniejszej złoS
liwo- mycynę można zastosować zamiennie metronidazol.
S
ci powstających z komórek systemu MALT (ang. Amoksycylina, jeS
li nie ma ku temu przeciwwska-
Mucosa Associated Lymphoid Tissue). Pamiętać także zań, powinna być obowiązkowym elementem zesta-
należy o pozajelitowej manifestacji zakażenia w po- wu terapeutycznego, gdyż jak dotąd w Europie,
staci opornej na leczenie niedokrwistoS
ci niedobarw- w tym Polsce, hoduje siÄ™ tylko pojedyncze szczepy
przewodnik lekarza 133
p
r
z
e
w
o
d
n
i
k
Tab. 1. Dawkowanie leków stosowanych w pierwszorzutowej terapii zakażenia H. pylori
T
a
b
.
1
.
Lek Dawkowanie
omeprazol 0,5 1 mg/kg/dobÄ™ w 2 dawkach; maks. 40 mg/dobÄ™
amoksycylina 40 50 mg/kg/dobÄ™ w 2 dawkach; maks. 2 g/dobÄ™
klarytromycyna 15 20 mg/kg/dobÄ™ w 2 3 dawkach; maks. 1,5 g/dobÄ™
lub metronidazol 20 mg/kg/dobÄ™ w 2 dawkach; maks. 1 g/dobÄ™
H. pylori oporne na ten antybiotyk [15]. W Europie dy, produktów spożywczych, a także bezpoS
rednio
opornoS
ć na klarytromycynę u dzieci sięga 17,3%, z człowieka na człowieka.
u nastolatków 13,6%, w porównaniu z 8,2% we
Leczenie
wszystkich innych grupach wiekowych. W Polsce
pierwotna opornoS
ć na metronidazol wynosi
W ostrych biegunkach wskazania do antybioty-
W
o
s
t
r
y
c
h
b
i
e
g
u
n
k
a
c
h
w
s
k
a
z
a
n
i
a
d
o
a
n
t
y
b
i
o
t
y
-
ok. 37%, a na klarytromycynÄ™ ok. 19% [16]. Opor-
koterapii sÄ… zdecydowanie ograniczone.
k
o
t
e
r
a
p
i
i
s
Ä…
z
d
e
c
y
d
o
w
a
n
i
e
o
g
r
a
n
i
c
z
o
n
e
.
noS
ć na oba te terapeutyki jednoczeS
nie nie przekra-
Nieracjonalne stosowanie antybiotyków zwiększa
cza jednak 7% [16]. Obu tych leków nie należy łą-
ryzyko nosicielstwa pałeczek Salmonella, prowadzi
czyć w jednym cyklu terapeutycznym właS
nie ze
do selekcji szczepów opornych, zwiększa ryzyko wy-
względu na stymulację opornoS
ci wielolekowej. Za-
stąpienia biegunki poantybiotykowej, włącznie z jej
lecany czas podawania leków to 7 10 dni, a dawko-
najcięższą postacią  rzekomobłoniastym zapale-
wanie poszczególnych leków zestawiono w tab. 1.
niem jelita grubego.
Choć wiedza ta powinna być powszechna, to ano-
W terapii drugiego rzutu zaleca siÄ™ podawanie
W
t
e
r
a
p
i
i
d
r
u
g
i
e
g
o
r
z
u
t
u
nimowe badania ankietowe przeprowadzone w Pol-
cytrynianu bizmutawego w 2 4 dawkach/dobÄ™
c
y
t
r
y
n
i
a
n
u
b
i
z
m
u
t
a
w
e
g
o
ż
e
w
p
r
z
y
-
sce na przełomie lat 1998/1999 wykazały, że w przy-
(8 mg/kg/dobÄ™, maks. 480 mg/dobÄ™) z omeprazo-
padku ostrej biegunki tylko 30% polskich lekarzy
p
a
d
k
u
o
s
t
r
e
j
b
i
e
g
u
n
k
i
t
y
l
k
o
3
0
%
p
o
l
s
k
i
c
h
l
e
k
a
r
z
y
lem (lub innym IPP), amoksycylinÄ… i dodatkowo
nie zastosowałoby antybiotyku, podczas gdy w kra-
n
i
e
z
a
s
t
o
s
o
w
a
Å‚
o
b
y
a
n
t
y
b
i
o
t
y
k
u
,
p
o
d
c
z
a
s
g
d
y
w
k
r
a
-
metronidazolem albo klarytromycyną, lub też
jach zachodnich aż 72% lekarzy [19].
j
a
c
h
z
a
c
h
o
d
n
i
c
h
a
ż
7
2
%
l
e
k
a
r
z
y
 w przypadku dzieci powyżej 12. roku życia i doro-
Antybiotykoterapia empiryczna jest, wg WHO
A
n
t
y
b
i
o
t
y
k
o
t
e
r
a
p
i
a
e
m
p
i
r
y
c
z
n
a
j
e
s
t
,
w
g
W
H
O
t
e
t
r
a
c
y
k
l
i
n
Ä…
słych, z tetracykliną w 2 dawkach (50 mg/kg/dobę;
u
z
a
s
a
d
n
i
o
n
a
j
e
d
y
n
i
e
w
p
r
z
y
p
a
d
k
u
:
[20], uzasadniona jedynie w przypadku: podejrze-
maks. 2 g/dobę) (tzw. terapia poczwórna).
nia biegunki bakteryjnej u niemowlÄ…t do 3. mies.
Zullo i wsp. opisali u dorosłych 95% skutecz-
życia, biegunki u chorego z wrodzonymi lub na-
noS
ć 10-dniowej terapii eradykacyjnej opartej
bytymi niedoborami odpornoS
ci, podejrzenia po-
na amoksycylinie i IPP stosowanych przez 5 dni
socznicy lub czerwonki bakteryjnej (krwista bie-
oraz klarytromycynie, tinidazolu i tym samym IPP
gunka z gorÄ…czkÄ…), cholery, giardiazy i czerwonki
podawanych przez kolejnych 5 dni [17].
pełzakowej.
Ostatnio ukazały się wyniki badania wykazujące-
Biegunka krwista przebiegajÄ…ca bez gorÄ…czki
B
i
e
g
u
n
k
a
k
r
w
i
s
t
a
p
r
z
e
b
i
e
g
a
j
Ä…
c
a
b
e
z
g
o
r
Ä…
c
z
k
i
go, że 10-dniowe leczenie sekwencyjne zwiększa
o
(temp. <38oC) nie stanowi wskazania do antybio-
(
t
e
m
p
.
<
3
8
C
)
n
i
e
s
t
a
n
o
w
i
w
s
k
a
z
a
n
i
a
d
o
a
n
t
y
b
i
o
-
u dzieci odsetek eradykacji H. pylori do 97% [18].
tykoterapii empirycznej, tak może bowiem przebie-
t
y
k
o
t
e
r
a
p
i
i
e
m
p
i
r
y
c
z
n
e
j
,
Badanie to było jednak przeprowadzone na małej
gać zakażenie enterokrwotocznymi szczepami E. co-
grupie dzieci bez zastosowania metody podwójnie
li (np. typ O157:H7), którego powikłaniem jest ze-
S
lepej próby.
spół hemolityczno-mocznicowy. Zastosowanie
antybiotyku zwiększa w tym przypadku ryzyko wy-
Ostra biegunka
stąpienia tego zespołu [21].
Najczęstszymi patogenami wywołującymi ostre
Tab. 2. zawiera wskazania oraz zasady empirycz-
biegunki bakteryjne sÄ… Salmonella, Shigella, Campy-
nego oraz celowanego leczenia przeciwdrobnoustro-
lobacter jejuni, Escherichia coli, Yersinia enterocolitica,
jowego u chorych z ostrÄ… biegunkÄ… bakteryjnÄ… [21].
Aeromonas hydrophila, Clostridium difficile i Staphylo-
coccus aureus. Do pasożytów powodujących ostre
Biegunka podróżnych
i przewlekłe biegunki należą Giardia lamblia, Enta-
meba histolytica, Schistosoma sp., Cryptosporidium, Iso- Najczęstszą (ponad 80% przypadków) przyczyną
spora belli, Cyclospora cayetanensis. ostrych, samoograniczających się epizodów biegunki
Do zakażenia dochodzi zwykle drogą pokarmo- u osób podróżujących do tzw. krajów rozwijających
wą, po spożyciu zanieczyszczonej patogenami wo- się są enterotoksyczne szczepy E. coli. W zależnoS
ci
p
r
z
e
w
o
d
n
i
k
134 przewodnik lekarza
Tab. 2. Wskazania i zasady empirycznego oraz celowanego leczenia ostrych biegunek bakteryjnych
T
a
b
.
2
.
Wskazanie Leczenie Uwagi
gorączka (>380C) kotrimoksazol (5 10 mg/kg/dobę ze względu na duże ryzyko posocznicy salmonellowej
oraz choćby w 2 dawkach w przeliczeniu na u niemowląt d"3. mies. życia: ceftriakson i.v. 50 100 mg/
jeden z następujących trimetoprim) przez 3 5 dni, kg/dobę w 1 2 dawkach lub cefotaksym i.v. 75 100 mg/
objawów: młodzież >14. roku życia i dorośli: kg/dobę w 3 dawkach; choć obecnie wiadomo, że u czło-
krwista biegunka, fluorochinolon II generacji przez wieka nie występuje artrotoksyczność chinolonów, to
duża liczba leukocytów 3 5 dni, norfloksacyna 2 razy stosować je należy ostrożnie, głównie ze względu na łatwe
w stolcu, 400 mg/dobę, ofloksacyna 2 razy i szybkie stymulowanie oporności bakterii, dawkowanie
obecność laktoferyny 300 mg/dobę, cyprofloksacyna cyprofloksacyny u dzieci od 1 12 lat, np. w czerwonce
w stolcu 500 1000 mg/dobÄ™ bakteryjnej: 15 mg/kg co 12 godz. przez 3 5 dni [22]
Shigella sp. jw. przez 5 dni, w przypadku
oporności  ceftriakson lub
cefotaksym lub chinolon II generacji
Salmonella sp. jw. przez 5 7 dni leczyć, gdy choroba ma ciężki przebieg, towarzyszy jej
gorączka i objawy ogólne lub bez względu na przebieg,
gdy chory należy do grupy ryzyka
Campylobacter erytromycyna 20 50 mg/kg/ skraca czas choroby, jeśli leczenie rozpoczęto do 2 dni
jejuni/coli dobę w 2 4 dawkach przez 5 7 dni od początku objawów, skraca okres wydalania bakterii
w kale
EPEC enteropatogenna leczyć jak krwistą biegunkę wiele szczepów jest opornych na leki, leczyć tylko
E. coli z gorączką postacie przewlekłe
ETEC enterotoksyczna leczyć jak krwistą biegunkę choć choroba ustępuje samoistnie, to leczenie
E. coli z gorÄ…czkÄ… przeciwbakteryjne przyspiesza ten proces
EIEC enteroinwazyjna leczyć jak czerwonkę bakteryjną
E. coli
EHEC enterokrwotoczna nie leczyć leczenie sprzyja wystąpieniu zespołu hemolityczno-
E. coli -mocznicowego
V. cholerae >8. roku życia doksycyklina p.o.
jednorazowo
<8. roku życia leczyć jak krwistą
biegunkÄ™ z gorÄ…czkÄ… przez 3 dni
Yersinia sp. leczyć jak krwistą biegunkę zawsze należy leczyć chorego z grupy podwyższonego
z gorączką, w ciężkich ryzyka uogólnionego zakażenia pałeczkami Yersinia, tj.
przypadkach ceftriakson i.v. wiek <3. mies. życia, niedobory odpornościowe, zespół
przeładowania żelazem
Aeromonas sp. cyprofloksacyna, aminoglikozydy, przebieg samoograniczajÄ…cy siÄ™
cefalosporyny III generacji, aztreonam,
imipenem, chloramfenikol
Giardia lamblia <14. roku życia metronidazol p.o. wg Cochrane Review (2002) najbardziej skuteczna
15 mg/kg/dobÄ™ przez5 7 dni, jest jednorazowa dawka tinidazolu
furazolidon p.o. 6 mg/kg/dobÄ™ przez
7 10 dni, tinidazol p.o. 50 mg/kg jedno-
razowo,>14. roku życia metronidazol p.o.
4 razy 250 mg/dobÄ™ przez 7 dni, a tinidazol
p.o. 2 g jednorazowo
Entamoeba histolytica metronidazol 750 800 mg 3 razy w przypadku ciężarnych kobiet paromomycyna 8 12
dziennie przez 7 10 dni mg/kg p.o. 3 razy dziennie przez 7 dni
Schistosoma sp. praziquantel
Cryptosporidium tylko przy biegunce utrzymujÄ…cej
siÄ™ >2 tyg. paromomycyna
Isospora belli kotrimoksazol, pirymetamina
Cyclospora cayetanensis kotrimoksazol
przewodnik lekarza 135
p
r
z
e
w
o
d
n
i
k
od regionu schorzenie to może dotyczyć do 40% po- na z kwasem klawulanowym i dożylna postać cefu-
dróżnych. Okres inkubacji wynosi od 1 do 5 dni. Ob- roksymu [28 30]. Nieco rzadziej schorzenie to
jawy ustępują zwykle po 48 96 godz.
wywołują cefalosporyny (zwłaszcza 3 generacji),
klindamycyna, penicylina i erytromycyna [30, 31].
Leczenie
Bardzo rzadko za rozwój tej choroby odpowiadają
Antybiotykoterapia empiryczna wskazana jest tyl- tetracykliny, kotrimoksazol, aminoglikozydy i me-
ko w cięższych przypadkach. Stosuje się kotrimoksa- tronidazol [30, 31].
zol lub cyprofloksacynÄ™ w dawkach zamieszczonych
Leczenie
w tab. 2 przez 1 5 dni. Zaleca się także azytromy-
cynÄ™ oraz furazolidon [23].
Podstawowe postępowanie terapeutyczne, skutecz-
Profilaktyka farmakologiczna budzi kontrower-
ne w 25 50% przypadków, polega na natychmiasto-
sje (działania niepożądane, fotosensybilizacja, bie-
wym odstawieniu antybiotyku [31]. Idealnym, choć
gunka poantybiotykowa, selekcja szczepów opor-
drogim, sposobem leczenia jest doustna podaż wan-
nych, koszty), zaleca siÄ™ jÄ… jednak osobom z niedo-
komycyny (nie wchłania się z przewodu pokarmo-
borami odpornoS
ci, po operacjach żołądka,
wego) [32]. Jej skutecznoS
ć ocenia się na ok. 95%
leczonym inhibitorami pompy protonowej i chorym
i prowadzi do wyleczenia w ciÄ…gu 10 14 dni.
z nieswoistym zapaleniem jelit. W przypadku podjÄ™-
Doskonałą alternatywą jest metronidazol, który
cia decyzji o przeprowadzeniu profilaktyki antybio-
choć wchłania się prawie całkowicie w górnym od-
tykowej, zastosować należy te same leki, co w celach
cinku przewodu pokarmowego, wykazuje identycz-
terapeutycznych, w dawce dobowej, podawanej jed-
nÄ… skutecznoS
ć jak wankomycyna, będąc znacznie
norazowo, rano, przez cały czas trwania podróży.
tańszym [33, 34].
Nowym, choć jeszcze niedostępnym w Polsce le-
W przypadku niemożnoS
ci podania obu z wymie-
kiem dla dorosłych z biegunką podróżnych jest nie-
nionych leków doustnie można je podać za pomocą
wchłaniający się z przewodu pokarmowego antybio-
sondy dojelitowej, doodbytniczo lub w ostateczno-
tyk rifaksymina (pochodna rifamycyny) w dawce
S
ci parenteralnie.
3 razy 200 mg [24].
Dawkowanie leków stosowanych w rzekomobło-
niastym zapaleniu jelita grubego zestawiono
Rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego
w tab. 3.
Bakterią odpowiedzialną za rozwój zarówno ła-
godnych biegunek poantybiotykowych, jak i ciężkie-
Nawroty rzekomobłoniastego zapalenia jelita gru-
go rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego jest
bego dotyczÄ… 10 20% chorych i pojawiajÄ… siÄ™ 1 4
Clostridium difficile.
tyg. od zakończenia leczenia. W przypadkach opor-
CzęstoS
ć rzekomobłoniastego zapalenia jelita gru-
nych na kolejne cykle leczenia korzystne efekty uzy-
bego w warunkach ambulatoryjnych szacuje siÄ™
skano, podajÄ…c Saccharomyces boulardii (Enterol-250)
na 1 3 przypadki/100 tys. cykli leczenia i 1 10
[35].
przypadków/1000 cykli leczenia w warunkach szpi-
Nowym, choć jeszcze nie w pełni przebadanym
talnych [25 27].
rozwiązaniem w leczeniu zakażeń wywołanych
Antybiotykami najczęS
ciej prowadzÄ…cymi
do rozwoju rzekomobłoniastego zapalenia jelita przez C. difficile wydaje się zastosowanie zamiast ri-
grubego sÄ… ampicylina i amoksycylina, amoksycyli- fampicyny  rifaksyminy.
Tab. 3. Dawkowanie leków w rzekomobłoniastym zapaleniu jelita grubego
T
a
b
.
3
.
Lek Dawkowanie Czas trwania terapii
wankomycyna 10 mg/kg/dawkę 4 razy/dobę; 125 250 mg co 6 godz. dla dorosłych 10 14 dni
metronidazol 5 7 mg/kg/dawkę 4 razy/dobę; 250 mg co 6 godz. dla dorosłych 10 14 dni
bacytracyna 20000 IU co 6 godz. dla dorosłych 10 14 dni
rifampicyna 600 mg co 6 godz. 10 14 dni
teikoplanina 100 mg 2 razy/dobÄ™ 10 14 dni
cholestyramina 80 mg/kg/dawkę 3 razy/dobę; 4 g co 8 godz. dla dorosłych 2 4 tyg.
p
r
z
e
w
o
d
n
i
k
136 przewodnik lekarza
Piśmiennictwo
Zespół przerostu flory bakteryjnej jelita cienkiego
1. Pounder RE, Ng D. The prevalence of Helicobacter pylori
Nadmierny rozplem bakterii, najczęS
ciej beztle-
infection in different countries. Aliment Pharmacol
nowych, w jelicie czczym prowadzi do zaburzeń
Ther 1995; 9 (suppl. 2): 33-9.
w trawieniu i wchłanianiu okreS
lanych mianem ze-
2. Matysiak-Budnik T, GoS
ciniak G, Bouchard S. The
społu przerostu flory bakteryjnej jelita cienkiego
prevalence of Helicobacter pylori infection in the Polish
population. Ir J Med Sci 1992; 161 (suppl. 10): 65.
[36]. Czynnikami ryzyka rozwoju tego zespołu są
3. Dufour C, Brisigotti M, Fabretti G, et al. Helicobacter
m.in. achlorhydria, przetoki jelitowe, usunięcie za-
pylori gastric infection and sideropenic refractory anaemia.
stawki krętniczo-kątniczej, uchyłki, zdwojenia jelita,
J Pediatr Gastroenterol Nutr 1993; 17: 225-7.
S
lepa pętla, zaburzenia motoryki w przebiegu cu-
4. Marignani M, Angeletti S, Bordi C, et al. Reversal of
krzycy, sklerodermii i innych zapalnych schorzeń
long-standing iron deficiency anaemia after eradication of
Helicobacter pylori infection. Scand J Gastroenterol
tkanki łącznej, niedożywienie oraz wczeS
niactwo.
1997; 32: 617-22.
Do podstawowych objawów należą przewlekła bie-
5. Carnicer J, Badia R, Argemi J, et al. Helicobacter pylori
gunka o charakterze sekrecyjnym i/lub osmotycz-
gastritis and sideropenic refractory anaemia. J Pediatr
nym oraz postępujący ubytek lub brak przyrostu
Gastroenterol Nutr 1997; 25: 441.
masy ciaÅ‚a. 6. Richter T, List S, Müller DM, et al. Five- to 7-year-old
children with Helicobacter pylori infection are smaller than
Helicobacter-negative children: a cross-sectional
Leczenie
population-based study of 3,315 children. J Pediatr
Leczenie polega na stosowaniu antybiotyków ak- Gastroenterol Nutr 2001, 33: 472-5.
tywnych przeciwko bakteriom beztlenowym, np. me- 7. Passaro DJ, et al. Growth slowing after acute Helicobacter
pylori infection is age-depending. J Pediatr Gastroenterol
tronidazolu, a u dzieci >10. roku życia doksycykli-
Nutr 2002, 35: 522-6.
ny. Cykl leczenia trwa zwykle 2 4 tyg. WspomagajÄ…-
8. Tiren U, Sandstedt B, Finkel Y. Helicobacter pylori
co stosuje siÄ™ cholestyraminÄ™ i probiotyki [37].
gastritis in children: efficacy of 2 weeks of treatment with
Nowym rozwiÄ…zaniem wydaje siÄ™ zastosowanie clarithromycin, amoxicillin and omeprazole. Acta Paediatr
1999; 88 (2): 166-8.
niewchłaniającego się z przewodu pokarmowego an-
9. Behrens R, Lang T, Keller KM, et al. Dual versus triple
tybiotyku  rifaksyminy [38].
therapy of Helicobacter pylori infection: results of
a multicentre trial. Arch Dis Child 1999; 81 (1): 68-70.
Choroba Leśniowskiego-Crohna
10. Casswall TH, Alfven G, Drapinski M, et al. One-week
treatment with omeprazole, clarithromycin, and
Antybiotykoterapię, choć nie rutynowo, wykorzy-
metronidazole in children with Helicobacter pylori infection.
stuje się także w chorobie LeS
niowskiego-Crohna
J Pediatr Gastroenterol Nutr 1998; 27 (4): 415-8.
(w S
rednich i ciężkich zaostrzeniach, w zmianach
11. Moshkowitz M, Reif S, Brill S, et al. One-week triple
okołoodbytowych  metronidazol i cyprofloksacy- therapy with omeprazole, clarithromycin, and
nitroimidazole for Helicobacter pylori infection in children
nę), a także w ropniach okołoodbytowych (metro-
and adolescents. Pediatrics 1998; 102 (1): e14.
nidazol i cyprofloksacynę), choć w tym ostatnim
12. Walsh D, Goggin N, Rowland M, et al. One week
przypadku podstawÄ… leczenia jest zwykle interwen-
treatment for Helicobacter pylori infection. Arch Dis
cja chirurgiczna, a antybiotykoterapia ma znaczenie
Child 1997; 76 (4): 352-5.
13. Kato S, Takeyama J, Ebina K, Naganuma H.
wspomagajÄ…ce i utrwalajÄ…ce uzyskane wyniki tera-
Omeprazole-based dual and triple regimens for
peutyczne [39 41].
Helicobacter pylori eradication in children. Pediatrics
We wrzodziejÄ…cym zapaleniu jelita grubego
1997; 100 (1): E3.
i chorobie LeS
niowskiego-Crohna podjęto już pró-
14. Penston JG, McColl KE. Eradication of Helicobacter
by zastosowania rifaksyminy. pylori: an objective assessment of current therapies. Br J
Clin Pharmacol 1997; 43 (3): 223-43.
15. Boyanova L, Mentis A, Gubina M, et al. The status of
Zespół jelita drażliwego (IBS)
antimicrobial resistance of Helicobacter pylori in eastern
Uważa się, że w patogenezie IBS istotną rolę mo- Europe. Clin Microbiol Infect. 2002; 8 (7): 388-96.
16. Rożynek E, Dzierżanowska-Fangrat K, Celińska-Cedro D
gą odgrywać zaburzenia flory jelitowej, a zwłaszcza
i wsp. Primary resistance of Helicobacter pylori to
jej pierwotny przerost. W związku z tym podjęto pró-
antimicrobial agents in Polish children. Acta Microbiol
bÄ™ modyfikacji flory jelitowej jako elementu terapii
Pol 2002; 51: 255-63.
tego zespołu. Pierwsze próby z rifaksyminą wydają
17. Zullo A, Vaira D, Vakil N, et al. High eradication rates of
siÄ™ obiecujÄ…ce. Zastosowanie tego antybiotyku u doro- Helicobacter pylori with a new sequential treatment.
Aliment Pharmacol Ther 2003; 17 (5): 719-26.
słych w dawce 3 razy 400 mg przez 10 dni (badanie
18. Francavilla R, Lionetti E, Castellaneta SP, et al. Improved
z randomizacją, z podwójnie S
lepą próbą, kontrolo-
efficacy of 10-Day sequential treatment for Helicobacter
wane placebo) przyniosło znamienną statystycznie róż-
pylori eradication in children: a randomized trial.
nicę w ogólnej ocenie nasilenia objawów IBS [42]. Gastroenterology 2005; 129 (5): 1414-9.
przewodnik lekarza 137
p
r
z
e
w
o
d
n
i
k
19. Szajewska H, Albrecht P, Hoekstra H i wsp. Praktyka 38. Pakyz AL. Rifaximin: a new treatment for travelers
lecznicza w ostrej biegunce u dzieci w Polsce a zalecenia diarrhea. Ann Pharmacother 2005; 39: 284-9.
Europejskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii 39. Isaacs KL, Sartor RB. Treatment of inflammatory bowel
i Żywienia Dzieci. Ped Pol 2000; 6: 1-9. disease with antibiotics. Gastroenterol Clin North Am
20. World Health Organization. A manual for the treatment of 2004; 33: 335-45.
diarrhea. Ver. 2. WHO/CDD/SER/80.2, Washington 1990. 40. Greenberg GR. Antibiotics should be used as first-line
21. Szajewska H, Mrukowicz J, Albrecht P. Ostra biegunka therapy for Crohn s disease. Inflamm Bowel Dis
 diagnostyka i leczenie. Standardy Medyczne 2002; 2004; 10: 318-20.
4: 28-36. 41. Wild GE. The role of antibiotics in the management of
22. The Zimbabwe, Bangladesh, South Africa (Zimbasa) Crohn s disease. Inflamm Bowel Dis 2004; 10: 321-3.
Dysentery Study Group. Multicenter, randomized, double 42. Pimentel M, Park S, Mirocha J, et al. The effect of
blind clinical trial of short course versus standard oral a nonabsorbed oral antibiotic (rifaximin) on the symptoms
Ciprofloxacin for Shigella dysenteriae type 1 dysentery in of the irritable bowel syndrome: a randomized trial. Ann
children. Pediatr Infect Dis J 2002; 21: 1136-41. Intern Med 2006; 145: 557-63.
23. Spira AM. Preparing the traveler. Travel medicine 1.
dr med. Piotr Albrecht
Lancet 2003; 361: 1368-81.
dr med. Maria Kotowska
24. Huang DB, DuPont HL. Rifaximin: a novel antimicrobial
Klinika Gastroenterologii i Żywienia Dzieci
for enteric infections. J Infect 2005; 50: 97-106.
Akademii Medycznej w Warszawie
25. Bartlett JG. Management of Clostridium difficile infection
kierownik Kliniki prof. dr hab. med. Andrzej Radzikowski
and other antibiotic-associated diarrhoeas. Eur J
Gastroenterol Hepatol 1996; 8: 1054-61.
26. Jacobs NF. Biegunki i rzekomobłoniaste zapalenie okrężnicy
wywołane przez antybiotyki. Medycyna po Dyplomie
1995; 3: 125-30.
27. Socha J, Socha P, Dzierżanowska D. Antybiotykoterapia
w chorobach przewodu pokarmowego u dzieci. Nowa
Pediatria 1997; 1: 3-5.
28. Kotowska M, Albrecht P, Józefczuk J i wsp. CzęstoS
ć
występowania biegunki poantybiotykowej u dzieci. Pediatria
Współczesna. Gastrologia, Hepatologia i Żywienie
Dziecka 2005; 4: 269-73.
29. Kotowska M, Albrecht P, Szajewska H. Saccharomyces
boulardii in the prevention of antibiotic-associated diarrhea
in children: a randomized double-blind placebo-controlled
trial. Aliment Pharmacol Ther 2005; 21: 583-90.
30. Mitty RD, LaMont JT. Pseudomembranous colitis. In:
Pediatric Gastrointestinal Disease. Walker WA, Durie PR,
Hamilton JR, Walker-Smith JA, Watkins JB (eds). Mosby,
St Louis 1996; 726-39.
31. Fekety R, Shah AB. Diagnosis and treatment of Clostridium
difficile colitis. JAMA 1993; 269: 71-5.
32. Keighley MR, Burdon DW, Arabi Y, et al. A randomized
controlled trial of vancomycin for pseudomembranous colitis
and postoperative diarrhea. Br Med J 1978; 2: 1667-9.
33. Teasley DG, Gerding DN, Olson MM, et al. Prospective
randomised trial of metronidazole versus vancomycin for
Clostridium-difficile-associated diarrhoea and colitis.
Lancet 1983; 2: 1043-6.
34. Cherry RD, Portnoy D, Jabbari M, et al. Metronidazole:
an alternate therapy for antibiotic-associated colitis.
Gastroenterology 1982; 82: 849-51.
35. McFarland LV, Surawicz CM, Greenberg RN, et al.
A randomized placebo-controlled trial of Saccharomyces
boulardii in combination with standard antibiotics for
Clostridium difficile disease. JAMA 1994; 271: 1913-8.
36. Mrukowicz JZ. Zespół przerostu flory bakteryjnej jelita
cienkiego. W: Gastroenterologia i hepatologia kliniczna.
Konturek SJ (red.). Wydawnictwo Lekarskie PZWL
2006; 270-1.
37. Sherman PM, Litchman SN. Bacterial overgrowth. In:
Pediatric Gastrointestinal Disease. Walker WA, Durie PR,
Hamilton JR, Walker-Smith JA, Watkins JB (eds). Mosby,
St Louis 1996; 816-21.
p
r
z
e
w
o
d
n
i
k
138 przewodnik lekarza