Problemy spo艂eczne, emocjonalne i
behawioralne
Zaburzenia zinternalizowane problemy
PSYCHOLOGICZNA skierowane na prze偶ycia wewn臋trzne, np. l臋k,
wycofanie, depresja.
DIAGNOZA KLINICZNA
Zaburzenia eksternalizowane skierowane na
diagnoza dzieci i m艂odzie偶y
otoczenie, np. zachowania opozycyjne,
nadpobudliwe, agresywne, antyspo艂eczne, zaliczane
w diagnozie psychiatrycznej do zaburze艅 z deficytem
dr Monika Tarnowska
uwagi i zachowaniami destrukcyjnymi.
monika.tarnowska@swps.edu.pl
Ekwifinalno艣膰 (equifinality) proces, w
Diagnoza dzieci i m艂odzie偶y ramach kt贸rego do danego zaburzenia
prowadz膮 r贸偶ne drogi rozwojowe
Multifinalno艣膰 (multifinality) te same
Badania WHO (2001) rozpowszechnienie
zaburze艅 w艣r贸d dzieci i m艂odzie偶y (od 4 do 18
wydarzenia rozwojowe mog膮 prowadzi膰 do
r.偶.): od 17% do 22% dzieci cierpi na powa偶ne
odmiennych wynik贸w przystosowania
zaburzenia rozwojowe, emocjonalne lub
(niekt贸rych adaptacyjnych, innych
behawioralne.
nieadaptacyjnych)
Wsp贸艂wyst臋powanie chor贸b wysokie: w艣r贸d
Ci膮g艂o艣膰 heterotypowa (heterotypic
m艂odzie偶y spe艂niaj膮cej kryteria jednego
continuity) dany proces patologiczny b臋dzie
zaburzenia, ok. 50% spe艂nia r贸wnie偶 kryteria
si臋 r贸偶nie objawia艂 w ci膮gu ca艂ego rozwoju
innego (Cohen, 1993). W grupach skierowanych
na leczenie kliniczne wskazniki
wsp贸艂wyst臋powania s膮 o wiele wy偶sze.
1
Stadia i kamienie milowe rozwoju w Stadia i kamienie milowe rozwoju w
okresie dzieci艅stwa, dorastania i wczesnej okresie dzieci艅stwa, dorastania i wczesnej
doros艂o艣ci doros艂o艣ci
Niemowl臋ctwo 0-2 lata
Niemowl臋 odkrywa 艣wiat przez bezpo艣redni kontakt Niemowl臋ctwo 0-2 lata na co zwracamy
sensoryczno-motoryczny
szczeg贸ln膮 uwag臋?
Pojawienie si臋 emocji
Znaczenie temperamentu dziecka dla
Rozw贸j sta艂o艣ci przedmiotu oraz l臋ku przed separacj膮
kszta艂towania si臋 stylu wychowawczego
Krytyczny okres przywi膮zania: bezpieczna wi臋z rodzic-
dziecko przyczynia si臋 do zaufania oraz zdrowego rozwoju rodzic贸w
niemowl臋cia; wi臋z bez poczucia bezpiecze艅stwa
powoduje brak zaufania oraz dyskomfort psychiczny u
dziecka
Pocz膮tek u偶ycia dzwi臋k贸w i s艂贸w do komunikacji
Stadia i kamienie milowe rozwoju w
Niemowl臋ctwo 0-2 lata na co zwracamy
okresie dzieci艅stwa, dorastania i wczesnej
szczeg贸ln膮 uwag臋?
doros艂o艣ci
Czynniki ryzyka przemocy (Kwestionariusz wype艂niany w UK
przez piel臋gniarki 艣rodowiskowe po urodzeniu si臋 dziecka, Browne,
Wiek przedszkolny 2-6 lat
Herbert, 1999):
historia przemocy w rodzinie U偶ycie wielu s艂贸w i symboli do komunikacji
choroby psychiczne i uzale偶nienia w rodzinie
Trening czysto艣ci
wiek matki w chwili urodzenia dziecka (poni偶ej 21 lat)
G艂贸wn膮 perspektyw膮 jest egocentryzm, ale dzieci w tym
czas jaki up艂yn膮艂 od ostatnich narodzin (mniej ni偶 18
wieku zdaj膮 sobie spraw臋 z r贸偶nic w sposobie patrzenia
miesi臋cy)
innych
od艂膮czenie noworodka od matki zaraz po urodzeniu na
U偶ywanie wyobrazni, udzia艂 w zabawach opartych na
wi臋cej ni偶 24 godziny
udawaniu
oboj臋tno艣膰, brak tolerancji lub nadmierne obawy o dziecko
wcze艣niactwo, niska waga urodzeniowa
Wzrastaj膮ce poczucie autonomii i kontroli nad otoczeniem
upo艣ledzenie umys艂owe lub kalectwo
Rozw贸j umiej臋tno艣ci zwi膮zanych z gotowo艣ci膮 szkoln膮
2
Wiek przedszkolny 2-6 lat na co
Wiek przedszkolny 2-6 lat na co zwracamy
szczeg贸ln膮 uwag臋?
zwracamy szczeg贸ln膮 uwag臋?
Wzajemno艣膰 w kontaktach spo艂ecznych
Nauka przestrzegania zasad (impulsywno艣膰?
Motywacja do dzielenia si臋 z otoczeniem swoimi
nadruchliwo艣膰?)
zainteresowaniami, rado艣ciami/smutkami
Rozw贸j poznawczy (k艂opoty z koncentracj膮
inicjowanie konwersacji
uwagi?)
Brak zabawy tematycznej wskaznik zaburze艅
komunikacji Konsekwencje wykonania/niewykonania
Potrzeba ustalonego rytmu dnia (TAK) vs. sztywne polecenia
przywi膮zanie do rytua艂u (WSKAyNIK ZABURZEC)
Moczenie nocne (pediatra! do 5 r.偶. dziecko
L臋k przed rozdzieleniem rola rozwoju poznawczego
mo偶e si臋 moczy膰)
Objawy somatyczne a l臋k
Depresja jest mo偶liwa ju偶 u 2-latka, a my艣li
samob贸jcze u dzieci w wieku 3-5 lat
Samob贸jstwa w艣r贸d najm艂odszych Samob贸jstwa w艣r贸d najm艂odszych
mity i nieporozumienia mity i nieporozumienia
B艂臋dy w klasyfikacji
Dzieci nie pope艂niaj膮 samob贸jstw
Centrum Prewencji Samob贸jstw w Los Angeles szacuje, 偶e ok. po艂owa
W 1988 r. 237 przypadk贸w 艣mierci dzieci w
dzieci臋cych samob贸jstw jest b艂臋dnie klasyfikowana jako wypadki
(Toolan, 1984).
wieku 5-14 lat zosta艂o oficjalnie
Dzieci nie rozumiej膮 poj臋cia 艣mierci
zakwalifikowanych jako samob贸jstwa (USA,
Powszechny mit m贸wi o tym, 偶e samob贸jstwa w艣r贸d dzieci si臋 nie
National Center for Education in Maternal
zdarzaj膮, poniewa偶 dzieci nie rozumiej膮 nieodwracalno艣ci 艣mierci
and Child Health, 1991).
(Greene, 1994)
Proporcja podstawowa samob贸jstw dzieci
Mi臋dzy 5 a 12 rokiem 偶ycia dzieci zaczynaj膮 rozumie膰, 偶e 艣mier膰 jest
nieodwracalna (Speece & Brent, 1992).
poni偶ej 14-go roku 偶ycia wynosi ok. 0.8 na
Dzieci m艂odsze, ni偶 5 lat, postrzegaj膮 艣mier膰 jako co艣 czasowego jak
100 000
sen (powr贸t do 偶ycia jest mo偶liwy). W tym wieku 艣mier膰 mo偶e by膰
Samob贸jstwo zosta艂o zakwalifikowane jako postrzegana jako dobry spos贸b na wymazanie przesz艂o艣ci i popraw臋
perspektyw na przysz艂o艣膰. Dzieci m艂odsze, ni偶 5 lat, mog膮 stopniowa膰
sz贸sta z kolei przyczyna 艣mierci dzieci w
艣mier膰 i wierzy膰, 偶e co艣 mo偶e by膰 tylko cz臋艣ciowo martwe (McGuire &
wieku 5-14 lat (USA, National Center for
Ely, 1984).
Health Statistics, 1991).
W wieku 5-9 lat dzieci mog膮 personifikowa膰 艣mier膰, np. jako straszyd艂o,
kt贸re chce je zabi膰. Po 9-10 roku 偶ycia wi臋kszo艣膰 dzieci rozumie, 偶e
艣mier膰 jest nieodwracalna i nieunikniona i 偶e te zasady odnosz膮 si臋
tak偶e do nich samych (McGuire & Ely, 1984; Speece & Brent, 1992).
3
Samob贸jstwa w艣r贸d najm艂odszych Samob贸jstwa w艣r贸d najm艂odszych
mity i nieporozumienia mity i nieporozumienia
Dzieci nie s膮 zdolne do zaplanowania
Dzieci nie s膮 zdolne do pope艂nienia
samob贸jstwa
samob贸jstwa
Dokonane post mortem rekonstrukcje profili
Wierzy si臋, 偶e dzieciom brak si艂y,
psychologicznych dzieci, kt贸re pope艂ni艂y
koordynacji i mo偶liwo艣ci zdobycia narz臋dzi
samob贸jstwo, wskazuj膮, 偶e samob贸jstwo z
potrzebnych do pope艂nienia samob贸jstwa.
regu艂y jest czynem poprzedzonym przez
Tymczasem udokumentowane przypadki
werbalizacj臋 偶ycze艅 w艂asnej 艣mierci, kt贸ra
samob贸jstw dzieci w wieku 6-12 lat
istotnie przewy偶sza poziom koncentracji na
tematyce 艣mierci obserwowany w zbli偶onej zawieraj膮 przypadki 艣mierci przez skok z
wiekowo niesamob贸jczej grupie klinicznej:
wysoko艣ci, intencjonalne utopienie si臋,
85% vs. 18% (Shafii, Carrigan, Whittinghill i
zadzganie si臋, powieszenie, czy wbiegni臋cie
Derrick, 1985; Shafii, Steltz-Lenarsky,
pod p臋dz膮cy pojazd (Paulson i in., 1978;
Derrick, Beckner i Whitinghill, 1988; Shafii i
Shafii i in., 1984; Sokol i Pfeffer, 1992).
in., 1984).
Depresja i samob贸jstwa w艣r贸d
Depresja w艣r贸d najm艂odszych
najm艂odszych
Barrio, C. A. (2007). Assessing Suicide Risk in Children: Guidelines
Depresja wsr贸d najm艂odszych (0-2 lata) jest zjawiskiem
for Developmentally Appropriate Interviewing. Journal of Mental
rzadkim, jednak, kiedy wyst膮pi, ma powa偶ne
Health Counseling, 29(1), 50-66.
konsekwencje.
Greene, D. B. (1994). Childhood suicide and the myths surrounding
it. Social Work, 39, 230-232.
Wycofanie si臋, brak ch臋ci przetrwania i powa偶ne
Phillips, S. (1981). Disabling Emotion in Young Children with
zaburzenia rozwoju opisywane jako elementy depresji
Particular Reference to Depression and Suicide: An Overview of
anaklitycznej dotykaj膮cej dzieci w wieku 0-2 lata
Current Research. Unit for Child Studies Selected Papers Number
12.
pozbawione opieki najbli偶szej osoby. Termin ten zosta艂
Wise, A. J.; Spengler, P. M. (1997). Suicide in Children Younger
wprowadzony przez Spitza w 1945 r. (Phillips, 1981)
than Age Fourteen: Clinical Judgment and Assessment Issues.
Wi臋z z najbli偶szym opiekunem jest podstawowym Journal of Mental Health Counseling, 19(4), 318-35.
warunkiem prawid艂owego rozwoju dziecka. Workman, C. G.; Prior, M. (1997). Depression and suicide in young
children. Issues in Comprehensive Pediatric Nursing, 20(2), 125-
132.
4
Stadia i kamienie milowe rozwoju w
okresie dzieci艅stwa, dorastania i wczesnej
艢rednie dzieci艅stwo 6-10 lat na co
doros艂o艣ci
zwracamy szczeg贸ln膮 uwag臋?
艢rednie dzieci艅stwo 6-10 lat
Wycofanie z relacji z r贸wie艣nikami
Rozw贸j zdolno艣ci spo艂ecznych, fizycznych i
Dra偶liwo艣膰, smutek
uczenia si臋
Zaburzenia snu/apetytu
Rozw贸j my艣lenia logicznego i rozumowania
Samoocena (uwaga na wag臋)
Nasilenie interakcji z r贸wie艣nikami
Funkcjonowanie w szkole (zachowanie,
Wzrost samokontroli i panowania nad
oceny)
emocjami
Stadia i kamienie milowe rozwoju w okresie
艢rednie dzieci艅stwo 6-10 lat na co
dzieci艅stwa, dorastania i wczesnej doros艂o艣ci
zwracamy szczeg贸ln膮 uwag臋?
Okres dorastania10-18 lat
Rozw贸j p艂ciowy
Wysoki poziom potrzeby poznawczego
Rozw贸j metapoznania (tzn. wykorzystanie strategii
domkni臋cia (skrajno艣膰 ocen, trudno艣膰 w
wy偶szego rz臋du w uczeniu si臋; my艣lenie o w艂asnym
generowaniu alternatywnych rozwi膮za艅)
my艣leniu)
mo偶e po艣redniczy膰 mi臋dzy stresem a
Rozw贸j wy偶szych zdolno艣ci poznawczych, takich jak
sk艂onno艣ciami autodestrukcyjnymi
abstrakcja, my艣lenie o konsekwencjach, rozumowanie
hipotetyczne, przyjmowanie perspektywy
Uwaga na nag艂e zmiany zachowania (np.
Przemiany relacji rodzic-dziecko; nasilenie konflikt贸w
rozdawanie swoich rzeczy)
rodzinnych
Bardzo wa偶ny czynnik ochronny poczucie,
Relacje z r贸wie艣nikami coraz wa偶niejsze i bardziej za偶y艂e
偶e jest si臋 warto艣ciowym cz艂onkiem swojej
Przej艣cie z dzieci艅stwa do doros艂o艣ci
grupy szkolnej/r贸wie艣niczej
Rozw贸j poczucia to偶samo艣ci i autonomicznego
funkcjonowania
5
Wyzwania wi膮偶膮ce si臋 z kontaktem
Rozw贸j fizyczny gwa艂towne
z nastolatkiem
zmiany w wygl膮dzie zewn臋trznym
Wybuchy z艂o艣ci
Przyspieszenie wzrostu pokwitaniowy
Wycofanie spo艂eczne
skok wysoko艣ci cia艂a
Wahania nastroju
Zmienia si臋 sylwetka u ch艂opc贸w
bardziej kwadratowa, u dziewcz膮t
Co mie艣ci si臋 w granicach normy, a co
zaokr膮gla si臋
艣wiadczy o patologii i wymaga
Rozw贸j wt贸rnych cech p艂ciowych
profesjonalnej pomocy?
(pocz膮tek pokwitania:
dziewczynki 9-10 r.偶., ch艂opcy 11 r.偶.)
R贸偶nice w przebiegu procesu
Zmiany rozwojowe
pokwitania
Proces pokwitania przebiega w r贸偶nym tempie
Wcze艣nie dojrzewaj膮cy ch艂opcy
r贸偶ny wzrost i budowa cia艂a w艣r贸d dzieci z jednej klasy
轲popularno艣ci i samooceny
Towarzystwo starszych koleg贸w bardziej dost臋pne
(ryzyko: udzia艂 w dzia艂aniach przest臋pczych,
wagarowanie, alkohol, narkotyki)
P贸zno dojrzewaj膮cy ch艂opcy
Zagro偶enie dla popularno艣ci i samooceny 艁
zwracanie na siebie uwagi otoczenia, np. przez
zachowania buntownicze
6
R贸偶nice w przebiegu procesu Konsekwencje zmian obrazu
pokwitania w艂asnego cia艂a
Wcze艣nie dojrzewaj膮ce dziewcz臋ta Koncentracja na w艂asnym wygl膮dzie
Brak akceptacji dla zmieniaj膮cego si臋 wygl膮du
Zwi膮zek mi臋dzy wyobra偶eniem w艂asnego cia艂a a
w艂asnego cia艂a (ryzyko: zaburzenia od偶ywiania)
samoocen膮
Brak akceptacji ze strony r贸wie艣nik贸w (ryzyko:
Tr膮dzik u ok. 80% dziewcz膮t i 90% ch艂opc贸w.
dystymia, depresja)
Zak艂opotanie, niepok贸j, niskie poczucie w艂asnej
Ryzykowne zachowania (substancje psychoaktywne,
warto艣ci
aktywno艣膰 seksualna)
Przybieranie na wadze i zmiana proporcji cia艂a.
P贸zno dojrzewaj膮ce dziewcz臋ta
Wstyd, niska samoocena
Cz臋艣ciej pozytywny stosunek do w艂asnego cia艂a
Aktywno艣膰 seksualna Aktywno艣膰 seksualna
Praktyki autoerotyczne u cz臋艣ci
Waga wiedzy na temat 偶ycia p艂ciowego i
nastolatk贸w poczucie winy (zw艂aszcza w
stosowania antykoncepcji
Zachowania impulsywne
sytuacji nieakceptowania tych praktyk
Prze艣wiadczenie o w艂asnej niezniszczalno艣ci - wiara
przez doros艂ych)
w to, 偶e problemy mog膮ce wynikn膮膰 z braku
zabezpieczenia mnie nie dotkn膮
Znaczna cz臋艣膰 m艂odzie偶y rozpoczyna
Zak艂opotanie zwi膮zane z kupowaniem 艣rodk贸w
antykoncepcyjnych
wsp贸艂偶ycie przed 18 r.偶.:
Negatywne przekonania dotycz膮ce antykoncepcji (np.
15-latki: 25% ch艂opc贸w i 10% dziewcz膮t
Antykoncepcja odziera seks z romantyczno艣ci )
Mity (np. Przy pierwszym stosunku nie mo偶na zaj艣膰
17-latki: 47% ch艂opc贸w i 29% dziewcz膮t
w ci膮偶臋 )
(dane z bada艅 prowadzonych w Polsce, 1997 r.)
7
Przyk艂ady najcz臋艣ciej zadawanych pyta艅
zr贸d艂o: strona Grupy Edukator贸w Seksualnych PONTON
Rozw贸j poznawczy
Czy stosunek przerywany jest dobr膮 metod膮
antykoncepcji?
Rozw贸j my艣lenia w kategoriach abstrakcji i
S艂ysza艂am, 偶e kiedy nie zastosuje si臋 w czasie stosunku
prawdopodobie艅stwa:
偶adnego zabezpieczenia, wystarczy dok艂adnie umy膰 si臋
tam myd艂em, kt贸re zabije wszystkie plemniki. Czy to
Zdolno艣膰 do logicznego rozumowania i
prawda?
weryfikacji abstrakcyjnych hipotez
M贸j ch艂opak nie chce stosowa膰 prezerwatyw, a mi nie
pozwala bra膰 pigu艂ek, co mam robi膰? Zdolno艣膰 do rozumowania naukowo-
Czy s膮 jakie艣 domowe sposoby na unikni臋cie ci膮偶y?
indukcyjnego wyprowadzania og贸lnych
Czy dziewica mo偶e zaj艣膰 w ci膮偶臋?
s膮d贸w ze szczeg贸艂owych fakt贸w
Czy mo偶na zaj艣膰 w ci膮偶臋, k膮pi膮c si臋 w basenie albo w
(rozumowanie konieczne do tworzenia
wannie?
uog贸lnie艅 i praw naukowych)
Czy plemniki przechodz膮 przez ubranie? Czy mo偶na
zaj艣膰 w ci膮偶臋, uprawiaj膮c seks w ubraniu?
Rozw贸j poznawczy Rozw贸j poznawczy
Rozw贸j proces贸w poznawczych 艁
Egocentryzm koncentracja na sobie i
krytycyzm dotycz膮cy siebie, rodziny, 艂adu
ci膮g艂e poczucie bycia ocenianym
spo艂ecznego.
Silna potrzeba prywatno艣ci
Podwa偶anie dotychczasowych autorytet贸w
Wiara w wyj膮tkowo艣膰 w艂asnych prze偶y膰 ( Ty
Negacja warto艣ci
nic nie rozumiesz ) 艁餹ie przyjmowanie do
艢wiat doros艂ych postrzegany jako
wiadomo艣ci ryzyka zwi膮zanego z w艂asnymi
niebezpieczny, niewiarygodny i
zachowaniami ( To si臋 przytrafia innym, nie
nieodpowiedzialny
mnie )
8
Rozw贸j emocjonalno-spo艂eczny Rozw贸j emocjonalno-spo艂eczny
Silna identyfikacja z grup膮 r贸wie艣nicz膮
Niepok贸j (poczucie ci膮g艂ego podlegania
13-14 r.偶. konformizm wobec r贸wie艣nik贸w,
ocenie, martwienie si臋 w艂asnym
p贸zniej stopniowo budowana jest niezale偶no艣膰
wizerunkiem w oczach r贸wie艣nik贸w)
Cele:
Zyskanie akceptacji i szacunku r贸wie艣nik贸w,
norma
uniezale偶nienie si臋 od rodzic贸w
Poczucie w艂asnej warto艣ci na pocz膮tku
Radzenie sobie ze strachem przez pora偶k膮 i
potwierdzanie w艂asnej dojrza艂o艣ci
okresu dorastania ni偶sze, p贸zniej
(u nastolatk贸w z deficytami umiej臋tno艣ci spo艂ecznych
ryzyko si臋gania po u偶ywki oraz wczesnego
stopniowo wzrasta
rozpoczynania wsp贸艂偶ycia)
Rozw贸j to偶samo艣ci Rozw贸j to偶samo艣ci
Jakie mam mo偶liwo艣ci dzia艂ania?
Kim jestem?
Jakie ryzyko chc臋 podj膮膰?
Poj臋cie Ja trwa艂e cechy, pogl膮dy,
Wed艂ug jakich warto艣ci chc臋 偶y膰?
prywatna filozofia i standardy moralne
Rozw贸j rozumowania moralnego (L. Kohlberg)
Integracja r贸偶nych to偶samo艣ci spo艂ecznych
moralno艣膰 konwencjonalna
Osobowo艣膰 mo偶na wyr贸偶ni膰 5 g艂贸wnych
(wa偶ne oczekiwania rodziny/grupy, obowi膮zuj膮ce normy)
czynnik贸w (Neurotyczno艣膰,
Ekstrawertyczno艣膰, Otwarto艣膰 na
do艣wiadczenie, Ugodowo艣膰, Sumienno艣膰)
moralno艣膰 postkonwencjonalna
(w艂asne zasady etyczne zintegrowany system warto艣ci)
9
Rozw贸j to偶samo艣ci Norma - podsumowanie
Wahania nastroju
Rozw贸j to偶samo艣ci seksualnej
Przekonanie o w艂asnej skuteczno艣ci,
Poj臋cie p艂ci bardziej elastyczne
nierealistyczny optymizm
Opisywanie siebie w kategoriach androgynicznych
Impulsywno艣膰
powi膮zane z wy偶szym poczuciem w艂asnej warto艣ci
Krytycyzm, negowanie autorytet贸w i warto艣ci
Oddalenie od rodziny i tworzenie intymnych
Egocentryzm
zwi膮zk贸w z r贸wie艣nikami
Zaabsorbowanie w艂asnym wygl膮dem
Paczki
Ukierunkowanie raczej na r贸wie艣nik贸w, ni偶 na
Grupy
rodzin臋
Przyjaznie
Odkrywanie seksualno艣ci
Okres dorastania10-18 lat na co zwracamy Okres dorastania10-18 lat na co zwracamy
szczeg贸ln膮 uwag臋? szczeg贸ln膮 uwag臋?
Relacje z rodzicami realizowanie potrzeby Gwa艂towne zmiany wagi, obraz w艂asnego
autonomii, poczucie bycia rozumianym, wi臋z cia艂a
Relacje z r贸wie艣nikami i zachowania Nierealistyczny optymizm, przekonanie o
ryzykowne w艂asnej skuteczno艣ci norma
Nag艂e zmiany wygl膮du L臋k w艣r贸d dzieci w wieku 10-14 lat
stosunkowo cz臋sto wyst臋puj膮 nasilone
Impulsywno艣膰, gniew (ocena ryzyka
przejawy l臋ku 2/3 zaburze艅 emocjonalnych
impulsywnego samob贸jstwa)
wykrywanych w tym okresie rozwoju wi膮偶e si臋
Wsp贸lne poszukiwanie innych rozwi膮za艅
z l臋kiem (Rutter, Tizard, Whithmore, 1970)
10
Stadia i kamienie milowe rozwoju w
Okres dorastania10-18 lat jak rozmawia膰?
okresie dzieci艅stwa, dorastania i wczesnej
Cz臋sto silny op贸r
doros艂o艣ci
Podej艣cie niedyrektywne
Wczesna doros艂o艣膰 18-25 lat
Bardzo wa偶na zasada poufno艣ci!
Tworzenie znacz膮cych i trwa艂ych relacji
Sposoby zbierania informacji wobec Ja nie
interpersonalnych
mam 偶adnego problemu
Odkrywanie w艂asnej to偶samo艣ci w sferze
Rola klienta w formu艂owaniu strategii radzenia
sobie z problemem mi艂o艣ci, pracy i 艣wiatopogl膮du
Zadanie: Jak to zrobi膰, 偶eby nie musie膰
Szczyt pewnych zachowa艅 ryzykownych
wi臋cej spotyka膰 si臋 z psychologiem?
Uzyskanie wykszta艂cenia i wyszkolenia
potrzebnego do d艂ugotrwa艂ej pracy
zawodowej w doros艂ym 偶yciu
Wczesna doros艂o艣膰 18-25 lat na co
zwracamy szczeg贸ln膮 uwag臋?
Wczesna doros艂o艣膰 18-25 lat na co
B艂臋dne rozwi膮zywanie trudno艣ci
zwracamy szczeg贸ln膮 uwag臋?
Zaprzeczanie (i problemy wt贸rne)
Protodiagnoza
Utopijne d膮偶enia
Wsparcie spo艂eczne
Paradoks
Pr贸ba wymuszenia funkcjonowania, kt贸re mo偶e pojawi膰
Poziom niezale偶no艣ci (uwaga na wsp贸艂prac臋
si臋 wy艂膮cznie spontanicznie
z rodzicami)
Pr贸ba opanowania zachowania zwi膮zanego z sytuacj膮,
kt贸ra budzi l臋k, przez jej odraczanie
Strategie realizacji cel贸w (trudno艣ci vs.
Pr贸ba doprowadzenia do wsp贸艂dzia艂ania przez opozycj臋
problemy, definicja do艣wiadczania problemu)
Pr贸ba doprowadzenia do spontanicznego spe艂niania nie
wyra偶onych oczekiwa艅
Podtrzymywanie podejrze艅 oskar偶aj膮cego przez
bronienie si臋 oskar偶anego. Zwracanie na siebie uwagi
przez pr贸by wycofania si臋 (pozostania niezauwa偶onym)
11
Diagnoza dzieci i m艂odzie偶y Diagnoza dzieci i m艂odzie偶y
Jakich problem贸w i w jaki spos贸b Wywiad z rodzicem
do艣wiadcza klient?
Jaki jest deklarowany problem?
Spotkanie z rodzicem
Od kiedy wyst臋puje?
Spotkanie z dzieckiem
Sytuacje
Sposoby radzenia sobie
Okoliczno艣ci zg艂oszenia si臋
Diagnoza dzieci i m艂odzie偶y
Diagnoza dzieci i m艂odzie偶y
Wywiad z rodzicem c.d.
Ci膮偶a i por贸d
Wczesny rozw贸j
Spotkanie z dzieckiem
Niemowl臋ctwo (temperament i opieka)
Czy klient chce zmiany?
Zdrowie (+ wypadki, hospitalizacje)
Je艣li tak, to jakiej?
呕艂obek, przedszkole, szko艂a
(funkcjonowanie poznawcze + zachowanie)
Perspektywa klienta vs. perspektywa
Kontakty z r贸wie艣nikami
rodzic贸w
Rodzina (struktura, relacje, sytuacje stresowe,
zdrowie psychiczne, na艂ogi, zachowanie dziecka w
domu, system nagradzania/karania)
Zainteresowania i mocne strony dziecka
Oczekiwania
12
Diagnoza dzieci i m艂odzie偶y Diagnoza dzieci i m艂odzie偶y
Spotkanie z dzieckiem Spotkanie z dzieckiem trudne tematy
Mocne strony Rozw贸d rodzic贸w
Zainteresowania Pytania o dom
Relacje z r贸wie艣nikami Przemoc
Relacje z rodze艅stwem Uczucia (strategie rozmawiania o uczuciach z
dzie膰mi, kt贸re nie potrafi膮 nazywa膰 uczu膰)
Relacje z rodzicami
Szko艂a
Sen, apetyt
SKALA JAWNEGO NIEPOKOJU JAKI
SKALA JAWNEGO NIEPOKOJU JAKI
JESTE艢?
JESTE艢?
Autorzy testu: El偶bieta Skrzypek i Pomiar uwzgl臋dnia zar贸wno poznawczy, jak i
emocjonalno-fizjologiczny sk艂adnik l臋ku.
Mieczys艂aw Choynowski
Zmartwienia i negatywne przekonania na sw贸j temat
Kwestionariusz s艂u偶膮cy do badania
Negatywne emocje i towarzysz膮ce im objawy ze
poziomu niepokoju u dzieci i m艂odzie偶y
strony autonomicznego uk艂adu nerwowego
(l臋k - cecha) Kwestionariusz mierzy l臋k jako zjawisko w spos贸b sta艂y
zak艂贸caj膮ce funkcjonowanie dziecka w r贸偶nych
Wiek: dzieci z IV - VI klasy szko艂y
sytuacjach 偶yciowych
podstawowej i I - III klasy gimnazjum
13
SKALA JAWNEGO NIEPOKOJU JAKI SKALA JAWNEGO NIEPOKOJU JAKI
JESTE艢? JESTE艢?
Kwestionariusz zawiera 2 skale: Neurotyczno艣ci i
Trafno艣膰 diagnostyczn膮 badano poprzez por贸wnanie
K艂amstwa
wynik贸w dzieci neurotycznych i dzieci zdrowych.
50 zda艅, dziecko ocenia ka偶de zdanie: zaznacza Tak ,
Wy偶szy poziom niepokoju koreluje z trudno艣ciami w
gdy zdanie dobrze je okre艣la lub Nie , je艣li zdanie go
nauce i ni偶szymi ocenami ze sprawowania
nie opisuje.
Wysoka neurotyczno艣膰 wi膮偶e si臋 z przekonaniem, 偶e
Przyk艂ady pozycji:
jest si臋 ma艂o lubianym w klasie
Czasem martwi臋 si臋 tym, co inni o mnie my艣l膮
Wysoki poziom l臋ku koreluje z nieprzystosowaniem
Poc膮 mi si臋 r臋ce
spo艂ecznym
Lubi臋 wszystkich moich znajomych
INWENTARZ STANU I CECHY
SKALA JAWNEGO NIEPOKOJU JAKI
LKU DLA DZIECI STAIC
JESTE艢?
Wysoki poziom l臋ku
Autorzy: C. D. Spielberger, C. D. Edwards,
u dziewcz膮t wi膮偶e si臋 z obni偶on膮 motywacj膮 do nauki
R. E. Lushene, J. Montuori, D. Platzek
i niskim poziomem uspo艂ecznienia
Polska adaptacja: C. D. Spielberger, T.
u ch艂opc贸w z agresywnym zachowaniem
Sosnowski, D. Iwaniszczuk
Rzetelno艣膰: 膮 Cronbacha > .80
Czas badania nieograniczony, ok. 15 minut w艣r贸d
Podr臋cznik: Aleksandra Jaworowska
dzieci starszych i ok. 25 min. w艣r贸d m艂odszych
(2005)
14
INWENTARZ STANU I CECHY INWENTARZ STANU I CECHY
LKU DLA DZIECI STAIC LKU DLA DZIECI STAIC
STAIC jest narz臋dziem przeznaczonym do 2 podskale:
badania l臋ku rozumianego jako
C-1 do pomiaru l臋ku-stanu,
przej艣ciowy i uwarunkowany sytuacyjnie
C-2 do pomiaru l臋ku-cechy
stan jednostki oraz l臋ku rozumianego jako
Pytania sk艂adaj膮ce si臋 na podskale
wzgl臋dnie sta艂a cecha osobowo艣ci
umieszczone s膮 po obu stronach jednego
Wiek: dzieci i m艂odzie偶
arkusza testowego.
INWENTARZ STANU I CECHY INWENTARZ STANU I CECHY
LKU DLA DZIECI STAIC LKU DLA DZIECI STAIC
Normy dla uczni贸w:
Ka偶da podskala sk艂ada si臋 z 20 pozycji,
III i IV klasy SP
na kt贸re badany odpowiada wybieraj膮c
V i VI klasy SP
jedn膮 z trzech odpowiedzi
I i II klasy gimnazjum
C-1: Tak/Raczej tak/Nie
oddzielne dla ch艂opc贸w i dziewcz膮t.
np. Jestem wystraszony
L臋k cecha
Sk艂onno艣膰 do postrzegania r贸偶nych obiektywnie
C-2: Cz臋sto/Czasami/Rzadko
niegroznych sytuacji jako zagra偶aj膮cych i reagowania na
np. Martwi臋 si臋 czym艣, co mo偶e si臋 zdarzy膰
nie l臋kiem.
15
INWENTARZ STANU I CECHY INWENTARZ STANU I CECHY
LKU DLA DZIECI STAIC LKU DLA DZIECI STAIC
Osoby z wysokim poziomem l臋ku jako cechy za Rzetelno艣膰: 0,91 > 膮 Cronbacha > 0,87
szczeg贸lnie zagra偶aj膮ce uwa偶aj膮 te sytuacje, w kt贸rych:
Ujemna zale偶no艣膰 mi臋dzy l臋kiem a motywacj膮 do nauki
podlegaj膮 ocenie
Wyniki w te艣cie inteligencji ujemnie koreluj膮 ze stanem
do艣wiadczaj膮 pora偶ki l臋ku
L臋k-cecha ma w du偶ym stopniu wyuczony charakter, Uwaga na sk艂onno艣膰 do dysymulacji osoby o silnej
kszta艂tuje si臋 w okresie dzieci艅stwa, zw艂aszcza pod potrzebie aprobaty spo艂ecznej maj膮 sk艂onno艣膰 do
wp艂ywem karania przez osoby znacz膮ce. ukrywania swojego l臋ku (a STAIC nie zawiera skali
k艂amstwa)
INWENTARZ STANU I CECHY KWESTIONARIUSZ DO BADANIA
LKU DLA DZIECI STAIC POCZUCIA KONTROLI (KBPK)
Czas badania nie jest ograniczony, przeci臋tnie badanie
Autorki testu: Gra偶yna Krasowicz i
trwa ok. 15 minut
Anna Kurzyp-Wojnarska (1990)
Najpierw badamy l臋k-stan (C-1), a p贸zniej l臋k-cech臋
(C-2) Kwestionariusz s艂u偶y do pomiaru zmiennej
STAIC mo偶na stosowa膰 jako narz臋dzie przesiewowe do
osobowo艣ciowej, jak膮 jest poczucie
wy艂aniania dzieci mog膮cych mie膰 trudno艣ci z
kontroli nast臋pstw zachowania, opisane
funkcjonowaniem szkolnym
w teorii spo艂ecznego uczenia si臋 J. B.
Pomiar l臋ku-stanu mo偶na stosowa膰 w praktyce klinicznej
Rottera.
do oceny poziomu l臋ku do艣wiadczanego przez dziecko
na r贸偶nych etapach terapii
16
KWESTIONARIUSZ DO BADANIA KWESTIONARIUSZ DO BADANIA
POCZUCIA KONTROLI (KBPK) POCZUCIA KONTROLI (KBPK)
KBPK s艂u偶y do badania os贸b w wieku 13-17 lat
Na kszta艂towanie si臋 poczucia kontroli dziecka wp艂ywaj膮
Osoby o wewn臋trznym poczuciu kontroli, w por贸wnaniu
postawy rodzicielskie
z osobami z zewn臋trznym poczuciem kontroli:
Z wewn臋trznym poczuciem kontroli pozytywnie koreluj膮
s膮 lepiej przystosowane emocjonalnie i spo艂ecznie
ciep艂e, ochraniaj膮ce, nagradzaj膮ce i akceptuj膮ce zachowania
maj膮 wy偶sz膮 samoocen臋
rodzic贸w
charakteryzuj膮 si臋 wy偶szym poziomem zgodno艣ci
Zbytnia dominacja, odrzucanie i krytyka ze strony rodzic贸w
mi臋dzy Ja realnym a Ja idealnym (wy偶szy poziom wi膮偶膮 si臋 z zewn臋trznym poczuciem kontroli
samoakceptacji)
Wa偶nym czynnikiem kszta艂tuj膮cym poczucie kontroli jest
trening samodzielno艣ci
s膮 bardziej aktywne w sytuacjach problemowych i
trudnych
trudniej poddaj膮 si臋 perswazji
KWESTIONARIUSZ DO BADANIA KWESTIONARIUSZ DO BADANIA
POCZUCIA KONTROLI (KBPK) POCZUCIA KONTROLI (KBPK)
KBPK sk艂ada si臋 z 46 pyta艅, w tym 36 to pytania
diagnostyczne
Kwestionariusz ma dwie wersje - dla
pytania dotycz膮ce zdarze艅 pozytywnych - skala
Sukces贸w
dziewcz膮t i ch艂opc贸w - r贸偶ni膮ce si臋
pytania dotycz膮ce zdarze艅 negatywnych - skala Pora偶ek
wy艂膮cznie form膮 gramatyczn膮 pyta艅.
W ka偶dym pytaniu uczestnik decyduje si臋 na jedn膮 z dw贸ch Czas badania jest nieograniczony, 艣rednio
odpowiedzi, z kt贸rych jedna reprezentuje wewn臋trzne, a
trwa ono ok. 20 min.
druga zewn臋trzne poczucie kontroli, np.:
Gdy masz k艂opoty ze zrozumieniem jakiego艣 problemu w
szkole, to g艂贸wnie dlatego, 偶e:
a) nauczyciel nie t艂umaczy艂 tego jasno
b) nie uwa偶a艂a艣 wystarczaj膮co na lekcji
17
SKALA POCZUCIA KONTROLI U
KWESTIONARIUSZ DO BADANIA
DZIECI PRZEDSZKOLNYCH (SPK-DP)
POCZUCIA KONTROLI (KBPK)
Autor testu: Barbara Szmigielska (1996)
Kwestionariusz mierzy poczucie kontroli nast臋pstw
Wskazniki rzetelno艣ci umiarkowane
zachowania (wg. teorii spo艂ecznego uczenia si臋 J. B.
ograniczona przydatno艣膰 narz臋dzia w Rottera)
SPK-DP sk艂ada si臋 z 18 pyta艅 opisuj膮cych r贸偶ne
diagnozie indywidualnej
sytuacje z 偶ycia dziecka.
Przy indywidualnej interpretacji
Osoba prowadz膮ca badanie czyta poszczeg贸lne pytania
dziecku i zaznacza odpowiedzi
jako艣ciowej mo偶na analizowa膰 tre艣膰
Na ka偶de pytanie dziecko ma do wyboru dwie
poszczeg贸lnych pyta艅, traktuj膮c ocen臋
odpowiedzi (jedna 艣wiadczy o wewn臋trznym, a druga o
poczucia kontroli jako uzupe艂nienie innych zewn臋trznym poczuciu kontroli) .
metod diagnozy
SKALA POCZUCIA KONTROLI U SKALA POCZUCIA KONTROLI U
DZIECI PRZEDSZKOLNYCH (SPK-DP) DZIECI PRZEDSZKOLNYCH (SPK-DP)
Dzieci z wysokim wewn臋trznym poczuciem
kontroli, w por贸wnaniu z dzie膰mi z zewn臋trznym
Po艂owa pyta艅 tworzy skal臋 Sukces贸w, a po艂owa - skal臋
Pora偶ek.
poczuciem kontroli, wykazuj膮:
Normy dla dzieci w wieku: 4;6 - 7;11 lat, dla obu p艂ci
wi臋ksz膮 inicjatyw臋 w dzia艂aniu
艂膮cznie
wi臋ksz膮 wytrwa艂o艣膰 w podejmowanych dzia艂aniach
Wskazniki rzetelno艣ci umiarkowane ograniczona
wy偶sz膮 ch臋膰 wsp贸艂pracy z innymi
przydatno艣膰 narz臋dzia w diagnozie indywidualnej
ni偶szy poziom l臋ku w r贸偶nych sytuacjach
wyniki uzyskano por贸wnuj膮c wyniki w ramach SPK-
DP z wynikami w Arkuszu Obserwacyjnym Dziecka
Przedszkolnego (Przetacznikowa, 1972) wype艂nianym
przez wychowawc臋
18
SKALA POCZUCIA KONTROLI U
KWESTIONARIUSZ JA I MOJA
DZIECI PRZEDSZKOLNYCH (SPK-DP)
SZKOAA
Autorzy testu: El偶bieta Zwierzy艅ska, Andrzej
Podobnie, jak w przypadku KBPK, przy
Matuszewski (2002)
indywidualnej interpretacji jako艣ciowej
Kwestionariusz przeznaczony jest do badania
mo偶na analizowa膰 tre艣膰 poszczeg贸lnych
dzieci w wieku 10-15 lat (IV, V i VI kl. SP; I i II kl.
pyta艅, traktuj膮c ocen臋 poczucia kontroli
gimnazjum)
jako uzupe艂nienie innych metod diagnozy
Mierzy motywacj臋 do nauki oraz l臋k szkolny
Sk艂ada si臋 z 73 twierdze艅 (np. Denerwuj臋 si臋,
gdy wiem, 偶e b臋d臋 pytany )
Dziecko zakre艣la odpowiedz TAK, NIE lub ? .
KWESTIONARIUSZ JA I MOJA SZKOAA
KWESTIONARIUSZ JA I MOJA
SZKOAA
Skala Motywacji do nauki
Og贸lny stosunek do instytucji szko艂y (np. Lubi臋
chodzi膰 do szko艂y )
Og贸lny stosunek do nauki szkolnej (np. Czasem trac臋
3 skale:
ochot臋 do nauki i wtedy po prostu nie ucz臋 si臋 )
Motywacji do nauki
Stosunek do norm zachowania si臋 w szkole ( Nieraz
zdarza mi si臋 chodzi膰 na wagary )
L臋ku szkolnego
Zainteresowanie lekcj膮 (np. Ka偶da nowa lekcja
zach臋ca mnie do pracy )
K艂amstwa
Zainteresowanie uczeniem si臋 jako czynno艣ci膮
polegaj膮c膮 na poznawaniu (np. Rozwi膮zywanie
trudnego zadania sprawia mi przyjemno艣膰 )
Stosunek do stopni i sprawdzania wiedzy (np.
Chcia艂bym by膰 jednym z najlepszych uczni贸w )
Stosunek do odrabiania prac domowych (np. Cz臋sto
odpisuj臋 lekcje od innych )
19
KWESTIONARIUSZ JA I MOJA SZKOAA
KWESTIONARIUSZ JA I MOJA
SZKOAA
Skala L臋ku szkolnego
Wra偶liwo艣膰 emocjonalna (np. Z niecierpliwo艣ci膮
czekam na dzwonek w czasie lekcji, na kt贸rej
Skala K艂amstwa
nauczyciel robi powt贸rk臋 )
Cielesne oznaki l臋ku (np. Gdy nauczyciel wywo艂uje Zapo偶yczona ze Skali Jawnego Niepokoju
mnie do odpowiedzi, mam cz臋sto przyspieszone bicie
Jaki jeste艣? E. Skrzypek i M.
serca )
Choynowskiego
Obni偶enie warto艣ci Ja (np. Martwi臋 si臋, gdy nie
wiem, jak rozwi膮za膰 zadanie, kt贸re nauczyciel napisa艂
na tablicy )
Uczucie zagro偶enia zorientowane na przysz艂o艣膰 (np.
W czasie przerwy cz臋sto denerwuj臋 si臋
nadchodz膮c膮 lekcj膮 )
KWESTIONARIUSZ JA I MOJA KWESTIONARIUSZ JA I MOJA
SZKOAA SZKOAA
Trafno艣膰 kwestionariusza Trafno艣膰 kwestionariusza
Motywacja do nauki i l臋k s膮 ujemnie W przypadku dziewcz膮t motywacja do nauki
skorelowane pozytywnie wi膮偶e si臋 z popularno艣ci膮 w klasie
Motywacja do nauki pozytywnie wi膮偶e si臋 z L臋k negatywnie koreluje ze wskaznikami
osi膮gni臋ciami szkolnymi i ocen膮 z popularno艣ci w klasie
zachowania
Dzieci dobrze przystosowane do szko艂y maj膮
L臋k negatywnie wi膮偶e si臋 z osi膮gni臋ciami wy偶sz膮 motywacj臋 do nauki i ni偶szy poziom
szkolnymi i ocen膮 z zachowania l臋ku, ni偶 dzieci nieprzystosowane
20
KWESTIONARIUSZ JA I MOJA SZKOAA
KWESTIONARIUSZ JA I MOJA
SZKOAA Interpretacja jako艣ciowa mo偶liwe hipotezy w
zale偶no艣ci od uzyskanych wynik贸w:
Rzetelno艣膰 kwestionariusza
Wysoka motywacja do nauki i l臋k szkolny d膮偶enie
Skala Motywacja do nauki: 膮 Cronbacha > .86
do osi膮gni臋膰 uwarunkowane l臋kowo, motywacja
zewn臋trzna
Skala L臋k szkolny: 膮 Cronbacha > .90
Wysoka motywacja do nauki i niski l臋k szkolny
Nieco ni偶sza, cho膰 tak偶e zadowalaj膮ca,
motywacja wewn臋trzna o charakterze poznawczym
stabilno艣膰 bezwzgl臋dna (test-retest)
Niska motywacja do nauki i l臋k szkolny niskie
warto艣ciowanie nauki i osi膮gni臋膰 szkolnych przez
dziecko
Badanie indywidualne, bez ograniczenia
Niska motywacja do nauki i wysoki l臋k szkolny
obronne deprecjonowanie warto艣ci nauki
czasu, trwa ok. 20 minut
Kwestionariusz Stosunk贸w Mi臋dzy Kwestionariusz Stosunk贸w Mi臋dzy
Rodzicami a Dzie膰mi (PCR) Rodzicami a Dzie膰mi (PCR)
Autorzy: A. Roe i M. Siegelman
Kwestionariusz identyfikuje wyst臋powanie
Opracowanie wersji polskiej: W. Kowalski
u rodzic贸w postaw:
Zachowania rodzic贸w s膮 poznawane przez retrospekcj臋
uczestnika ma on za zadanie okre艣li膰, w jakim stopniu kochaj膮cej,
prezentowane twierdzenia m贸wi膮 o post臋powaniu
wymagaj膮cej,
ojca/matki w stosunku do uczestnika, zanim uko艅czy艂 on
12 lat
ochraniaj膮cej,
Dolna granica wieku badanego to 14-15 lat
odrzucaj膮cej,
liberalnej
21
Kwestionariusz Stosunk贸w Mi臋dzy Kwestionariusz Stosunk贸w Mi臋dzy
Rodzicami a Dzie膰mi (PCR) Rodzicami a Dzie膰mi (PCR)
W艣r贸d rodzic贸w uczni贸w
nieprzystosowanych dominowa艂a postawa
odrzucaj膮ca
W艣r贸d rodzic贸w uczni贸w przystosowanych
CHA脫D CIEPAO
dominowa艂y postawy kochaj膮ca i
ochraniaj膮ca
Mi臋dzy uczniami przystosowanymi i
UCZUCIOWA KONCENTRACJA NA
DZIECKU
nieprzystosowanymi nie odnotowano
Model postaw
istotnych r贸偶nic w zakresie rodzicielskich
rodzicielskich
WYMAGAJCA OCHRANIAJCA
wg. Anne Roe
postaw wymagaj膮cej i liberalnej
Skala Postaw Rodzicielskich, Skala Postaw Rodzicielskich, SPR
Ka偶dy z arkuszy (dla matki i ojca) zawiera po 50
SPR
stwierdze艅 diagnostycznych grupuj膮cych si臋 w
Autor: Mieczys艂aw Plopa
pi臋膰 wymiar贸w odpowiadaj膮cych pi臋ciu
postawom rodzicielskim:
Czas badania - nieograniczony;
akceptacji-odrzucenia,
przeci臋tnie ok. 40 minut
nadmiernie wymagaj膮cej,
niekonsekwentnej,
Kwestionariusz sk艂ada si臋 z dw贸ch wersji:
autonomii,
ocena postaw rodzicielskich matki
nadmiernie ochraniaj膮cej
ocena postaw rodzicielskich ojca
Osoba badana ustosunkowuje si臋 do ka偶dego ze
stwierdze艅 na pi臋ciostopniowej skali (od a
zdecydowanie taka jestem i tak si臋 zachowuj臋, do e
zdecydowanie taka nie jestem i tak si臋 nie
zachowuj臋).
22
Skala Postaw Rodzicielskich, SPR
Skala Postaw Rodzicielskich, SPR
Charakterystyka postaw rodzicielskich:
Charakterystyka postaw rodzicielskich:
Postawa akceptacji-odrzucenia
Postawa nadmiernie wymagaj膮ca
Akceptacja
Rodzic nie bierze pod uwag臋 potrzeby autonomii
Dziecko jest akceptowane takim, jakie jest. Postawa ta
dziecka. Uwa偶a si臋 za autorytet we wszystkich
sprzyja budowaniu w dziecku ufno艣ci do siebie, ludzi i
sprawach dziecka (kieruje si臋 w艂asnym rozumieniem
艣wiata. Buduje ona w dziecku umiej臋tno艣膰
rozpoznawania, nazywania i realizowania potrzeb. dobra dziecka). Bezwzgl臋dnie narzuca mu szereg
Rodzic stanowi oparcie w trudnych sytuacjach,
wymaga艅, zgodnych z w艂asnym modelem
emocjonalnie identyfikuje si臋 z dzieckiem. Szanuje
wychowania, nie toleruje sprzeciwu. W ocenie
dziecko, traktuje je z godno艣ci膮.
realizacji zada艅 przez dziecko, nie bierze pod uwag臋
Odrzucenie
jego mo偶liwo艣ci, tylko perfekcjonistyczny standard
Rodzic nie odczuwa przyjemno艣ci w obcowaniu z
wykonania. Akceptuje w dziecku tylko to, co jest
dzieckiem. Relacje ch艂odne, rodzic nie bierze pod
uwag臋 potrzeb dziecka (zw艂aszcza potrzeb
zgodne z wymaganiami. Win膮 za rozbie偶no艣ci mi臋dzy
emocjonalnych ogranicza si臋 raczej do zaspokajania
w艂asnymi oczekiwaniami a zachowaniem i
potrzeb materialnych). Rodzic nie dostrzega
osi膮gni臋ciami dziecka obarcza dziecko.
podmiotowo艣ci dziecka.
Skala Postaw Rodzicielskich, SPR Skala Postaw Rodzicielskich, SPR
Charakterystyka postaw rodzicielskich: Charakterystyka postaw rodzicielskich:
Postawa niekonsekwentna Postawa autonomii
Stosunek rodzica do dziecka jest zmienny, Rodzic elastycznie dostosowuje si臋 do
zale偶ny od samopoczucia rodzica. Postawa potrzeb rozwojowych dziecka, rozumie jego
akceptuj膮ca przeplata si臋 z nadmiern膮 ch臋膰 coraz wi臋kszego udzia艂u w dotycz膮cych
nerwowo艣ci膮, krzykliwo艣ci膮, ustalaniem go decyzjach. Rodzic daje dziecku prawo do
r贸偶nych ogranicze艅. W odpowiedzi dziecko prywatno艣ci. Pokazuje dziecku r贸偶ne
emocjonalnie dystansuje si臋 od rodzica (jako alternatywy i zach臋ca do dokonywania
spos贸b obrony przed jego niestabilno艣ci膮). samodzielnych wybor贸w. S艂u偶y pomoc膮 w
Dziecko poszukuje sta艂o艣ci emocjonalnej w miar臋 oczekiwa艅 dziecka. Potrafi spojrze膰 na
pozarodzicielskich relacjach spo艂ecznych. problem z perspektywy dziecka.
23
Skala Postaw Rodzicielskich, SPR
Skala Postaw Rodzicielskich, SPR
Rzetelno艣膰: wysokie wskazniki zgodno艣ci
Charakterystyka postaw rodzicielskich:
wewn臋trznej obu wersji:
Postawa nadmiernie ochraniaj膮ca
.89 > 膮 Cronbacha > .74 - dla matek
Rodzic traktuje dziecko jako osob臋
.88 > 膮 Cronbacha > .73 dla ojc贸w
wymagaj膮c膮 ci膮g艂ej opieki, nadmiernie si臋 o
nie troszczy. Na przejawy autonomii w
Trafno艣膰: potwierdzona trafno艣膰
zachowaniu dziecka rodzic reaguje l臋kiem.
teoretyczna
Nie wierzy, 偶e mog艂oby ono w przysz艂o艣ci
Na drodze analizy czynnikowej - 2
prawid艂owo funkcjonowa膰 bez jego pomocy.
metawymiary kontroli i ciep艂a/ch艂odu
emocjonalnego. W ramach nich, autonomia
dodatnio koreluje z akceptacj膮, a ujemnie z
nadmiernymi wymaganiami.
Skala Postaw Rodzicielskich, SPR
Skala Postaw Rodzicielskich, SPR
Normy: opracowane na podstawie wynik贸w
Postawa akceptacji u ojc贸w i poszanowania
reprezentatywnej pr贸by; stenowe; osobno dla
autonomii u matek okaza艂y si臋 pozytywnie
kobiet i m臋偶czyzn r贸偶ni膮cych si臋
zwi膮zane z motywacj膮 do nauki u dzieci.
wykszta艂ceniem:
podstawowe lub zasadnicze
Postawa autonomii u matek jest negatywnie
艣rednie lub wy偶sze
powi膮zana z zachowaniami antyspo艂ecznymi
oraz liczb膮 dzieci w rodzinie
dzieci, a postawa nadmiernie wymagaj膮ca
jedno
podwy偶sza t臋 tendencj臋.
dwoje
Postawa nadmiernie ochraniaj膮ca i
troje i wi臋cej
niekonsekwentna u ojc贸w okaza艂a si臋
i wiekiem dzieci
do 6 lat pozytywnie zwi膮zana z zachowaniami
7-14 lat
antyspo艂ecznymi dzieci.
15-20 lat.
24
Skala Postaw Rodzicielskich, SPR
Skala Postaw Rodzicielskich, SPR
Mi臋dzypokoleniowa transmisja styl贸w wychowawczych:
Postawa niekonsekwentna matek jest
wykryto silne zwi膮zki mi臋dzy postawami rodzicielskimi
negatywnie powi膮zana z uspo艂ecznieniem
wobec w艂asnych dzieci a retrospektywn膮 ocen膮 postaw
dzieci. Pozytywnie jest z nim zwi膮zana postawa
swoich rodzic贸w.
poszanowania autonomii u ojc贸w.
Postawa nadmiernie ochraniaj膮ca u rodzic贸w
Por贸wnanie zachowania dzieci w wieku przedszkolnym z
sprzyja zachowaniom niepewnym, l臋kowym u
postawami ich rodzic贸w:
dzieci (postawa poszanowania autonomii u
postawa akceptacji rodzic贸w silnie korelowa艂a z ocen膮
przystosowania si臋 dzieci.
ojc贸w jest z tymi zachowaniami dzieci
negatywnie powi膮zana).
Osoby z wykszta艂ceniem 艣rednim i wy偶szym prezentuj膮
bardziej po偶膮dane postawy wychowawcze w por贸wnaniu
Dane na podst. Bada艅 I. Hajduk, 2008 (badania prowadzone
z osobami legitymuj膮cymi si臋 wykszta艂ceniem
w warszawskich szko艂ach podstawowych w艣r贸d dzieci w
zawodowym i podstawowym.
wieku 12-13 lat oraz ich rodzic贸w), Za: Plopa, 2008
Test Komunikacji Zadaniowej Test Komunikacji Zadaniowej
Rodzic-Dziecko TKZ R-D Rodzic-Dziecko TKZ R-D
Bezpo艣rednio po zako艅czeniu badania, diagnosta
Autorka: A. Frydrychowicz (2003)
ocenia wyst膮pienie ka偶dego z 15 zachowa艅 dziecka i 19
Technika diagnostyczna oparta na metodach
zachowa艅 rodzica na 5-cio stopniowej skali, od
eksperymentu i obserwacji: ustrukturalizowana
zdecydowanie nie do zdecydowanie tak
obserwacja komunikacji rodzica z dzieckiem podczas
Skale mierz膮 nasilenie komunikacyjnych zachowa艅
rozwi膮zywania zadania testowego.
zadaniowych (poziom komunikacji zadaniowej)
Zadanie polega na poprowadzeniu dziecka po mapie do
Dodatkowo pod uwag臋 brany jest poziom wykonania
wyznaczonego miejsca
zadania
Czas badania z regu艂y wynosi ok. 20 minut
Normy dla dw贸ch przedzia艂贸w wiekowych, 7 i 9 lat
25
Test Komunikacji Zadaniowej Test Komunikacji Zadaniowej
Rodzic-Dziecko TKZ R-D Rodzic-Dziecko TKZ R-D
Przyk艂ady ocenianych zachowa艅 dziecka:
Sytuacja testowa jest zbli偶ona do sytuacji
S艂ucha uwa偶nie instrukcji
pomagania dziecku w nauce
Wyk艂贸ca si臋
Na podstawie testu mo偶na wnioskowa膰 o
Stara si臋 przestrzega膰 regu艂 gry
komunikacji rodzic-dziecko (zadaniowa,
Przyk艂ady ocenianych zachowa艅 rodzica:
partnerska vs. niezadaniowa,
Ocenia dziecko (np. Jeste艣 niem膮dra )
Bagatelizuje zg艂aszan膮 przez dziecko komplikacj臋 niepartnerska np. zachowania
Pyta dziecko, czy zrozumia艂o, co powiedzia艂
dominuj膮ce, rezygnacyjne, emocjonalne)
Test Komunikacji Zadaniowej Test Komunikacji Zadaniowej
Rodzic-Dziecko TKZ R-D Rodzic-Dziecko TKZ R-D
Wysoki wynik w skali R rodzic spokojnie
Wysoki wynik w skali D dziecko jest
przekazuje informacje, s艂ucha, stosuje r贸偶ne
zainteresowane, spokojne i uwa偶nie
wyja艣nienia i upewnia si臋, czy dziecko go
s艂ucha. Przestrzega regu艂 i d膮偶y do
rozumie. D膮偶y do wykonania zadania i zach臋ca
dziecko.
wykonania zadania.
Niski wynik w skali R rodzic ma sk艂onno艣膰 do
Niski wynik w skali D dziecko jest
irytacji i oskar偶ania dziecka przy trudno艣ciach z
pobudzone emocjonalnie, nie koncentruje
wykonaniem zadania. Bezradno艣膰 rodzica,
si臋 na zadaniu, w sytuacji pojawienia si臋
rezygnacja z wykonania zadania.
trudno艣ci - rezygnuje.
26
Diagnoza Inteligencji Skala
Test Komunikacji Zadaniowej
inteligencji Wechslera dla dzieci
Rodzic-Dziecko TKZ R-D
(WISC-R)
Skale obserwacyjne TKZ R-D mog膮 by膰
D. Wechsler inteligencja to og贸lna
wykorzystywane tak偶e w obserwacji zachowa艅
zdolno艣膰 jednostki do rozumienia
zadaniowych rodzica i dziecka w innych kontekstach
otaczaj膮cego 艣wiata i radzenia sobie z
sytuacyjnych (w贸wczas jednak normy mog膮 stanowi膰
jedynie orientacyjny punkt odniesienia)
nim (adaptacyjne funkcje inteligencji)
Badanie TKZ R-D mo偶e by膰 punktem wyj艣cia dla
Wielo艣膰 i r贸偶norodno艣膰 form przejawiania
treningu zachowa艅 zadaniowych rodzic-dziecko
si臋 inteligencji (2 podstawowe sposoby:
Znacz膮ca rzetelno艣膰 skal TKZ R-D wskazuje na du偶膮
przydatno艣膰 narz臋dzia w diagnozie indywidualnej
zachowania werbalne i niewerbalne)
przy jej pomiarze nale偶y stosowa膰 szeroki
repertuar zada艅
Diagnoza Inteligencji - Diagnoza Inteligencji -
WISC WISC
Skala WISC-R jest przeznaczona do badania dzieci w
Badanie ma przebiega膰 艣ci艣le zgodnie z
wieku 6-16 lat.
zawartymi w podr臋czniku instrukcjami, w
Testy s艂owne i bezs艂owne u艂o偶one s膮 w kolejno艣ci
nastroju naturalnego spotkania i interesuj膮cego
naprzemiennej
zaj臋cia. Osoba prowadz膮ca badanie ma za
Pozycje w testach s膮 uporz膮dkowane od naj艂atwiejszej
do najtrudniejszej, przerywamy po kilku kolejnych zadanie wzmacnia膰 wysi艂ki dziecka.
niepowodzeniach.
Wysoka rzetelno艣膰 oraz bardzo wysoka trafno艣膰
Przeprowadzenie 10 pod-test贸w trwa od 50 do
diagnostyczna (korelacje wynik贸w WISC-R m.in. z
WAIS)
75 minut. Je艣li nie uda si臋 na jednej sesji
ko艅czymy badanie najszybciej, jak to mo偶liwe
(nie p贸zniej, ni偶 w ci膮gu tygodnia).
27
Diagnoza Inteligencji - Diagnoza Inteligencji -
WISC WISC
Trafno艣膰 czynnikowa: Kaufman (1975) wyr贸偶ni艂 trzy
Wynik dziecka jest powi膮zany z poziomem
czynniki, kt贸re le偶膮 u pod艂o偶a WISC-R:
wykszta艂cenia rodzic贸w, zw艂aszcza dla pod-
1. Rozumienie s艂owne
test贸w tworz膮cych czynnik Rozumienie
(Wiadomo艣ci, Podobie艅stwa, S艂ownik, Rozumienie)
s艂owne : S艂ownik, Wiadomo艣ci, Podobie艅stwa i
2. Organizacja percepcyjna (Uzupe艂nianie obrazk贸w,
Rozumienie.
Porz膮dkowanie obrazk贸w, Wzory z klock贸w,
R贸偶nice w wynikach test贸w inteligencji bior膮 si臋
Uk艂adanki, Labirynty)
zar贸wno z dziedziczno艣ci, jak i z oddzia艂ywania
3. Odporno艣膰 na dystraktory
czynnik贸w 艣rodowiskowych.
(Arytmetyka, Powtarzanie cyfr, Kodowanie)
Obni偶one wyniki w testach skali s艂ownej mog膮
wskazywa膰 na zaniedbania 艣rodowiskowe.
Diagnoza Inteligencji - Diagnoza Inteligencji -
WISC WISC
艢rodowisko sprzyjaj膮ce rozwojowi intelektualnemu
Je艣li nie ma znacz膮cej r贸偶nicy mi臋dzy skal膮
dziecka (za: H. Bee, 1998):
s艂own膮 i bezs艂own膮, to mo偶emy za艂o偶y膰, 偶e
Interesuj膮ce i z艂o偶one otoczenie fizyczne
wynik pe艂nej skali stanowi dobry wskaznik
Bliski kontakt emocjonalny opiekun贸w z dzieckiem
mo偶liwo艣ci intelektualnych dziecka w
Cz臋ste interakcje opiekun贸w z dzieckiem
standardowych, testowych warunkach
charakteryzuj膮ce si臋 dzia艂aniem w ramach strefy
najbli偶szego rozwoju (Wygotski)
Pe艂na skala nie jest kompletn膮 miar膮 mo偶liwo艣ci
Bez przesadnych restrykcji, dziecko mo偶e prowadzi膰
intelektualnych i zawsze musi by膰 uzupe艂niona
w艂asne poszukiwania i pope艂nia膰 b艂臋dy
dodatkowymi miarami.
Podkre艣lanie znaczenia osi膮gni臋膰 szkolnych
28
Diagnoza Inteligencji - WISC
Diagnoza Inteligencji -
WISC
Rozbie偶no艣膰 mi臋dzy skalami S艂own膮 i Bezs艂own膮
mo偶e by膰 te偶 interpretowana w kategoriach
Je艣li r贸偶nica mi臋dzy s艂ownym a bezs艂ownym
rozbie偶no艣ci mi臋dzy inteligencj膮 p艂ynn膮 i
ilorazem inteligencji jest istotna na poziomie
skrystalizowan膮
p<0.05, nie ma sensu interpretowanie IQ w
Inteligencja p艂ynna, stosunkowo niezale偶na od
wp艂ywu czynnik贸w kulturowych, to umiej臋tno艣膰
Skali Pe艂nej
rozwi膮zywania takich problem贸w, w ramach kt贸rych
Znaczna rozbie偶no艣膰 mi臋dzy skalami S艂own膮 i najwa偶niejsza jest zdolno艣膰 przystosowania i
plastyczno艣膰 w obliczu konieczno艣ci poradzenia sobie
Bezs艂own膮 uwa偶ana jest za podstaw臋 do
z now膮 sytuacj膮, nowym bodzcem (np. Wzory z
podejrzewania organicznych uszkodze艅 m贸zgu Klock贸w). Miar膮 inteligencji p艂ynnej jest TMS Ravena.
Inteligencja skrystalizowana to umiej臋tno艣膰 radzenia
sobie z zadaniami znanymi w oparciu o uprzedni
trening, uczenie, zdobyt膮 wiedz臋 (np. S艂ownik)
Klasyfikacja poziom贸w inteligencji - IQ
69 i poni偶ej upo艣ledzenie umys艂owe
70 79 granica mi臋dzy norm膮 a
呕eby postawi膰 diagnoz臋 upo艣ledzenia
upo艣ledzeniem
umys艂owego, musz膮 wyst膮pi膰:
80 89 inteligencja poni偶ej przeci臋tnej
niski iloraz inteligencji ORAZ
90 110 inteligencja przeci臋tna
deficyt w zakresie funkcji adaptacyjnych
111 119 inteligencja powy偶ej
przeci臋tnej
120 129 inteligencja wysoka
130 i powy偶ej inteligencja bardzo
wysoka
29
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Wyklad 7 Inwestycje materialne cz 1WYKLAD IV 09Wyk艂ad IV Style kierowaniaControlling Wyklad IV 10wyklad IV miany w nerkachFizjologia i anatomia wyklad IVMC W Wyklad Tlenkowe Materialy KonstrukcyjneWyk艂ad IV (7 XI, 21XI 2010r )Wyk艂ad IV 3Wyklad IV 2008Choroby cywilizacyjne wyklad IV Lwyk艂ad IVwi臋cej podobnych podstron