Sprawa polska podczas I wojny światowej
" prorosyjskość i antyniemieckość Romana Dmowskiego; był zwolennikiem oparcia się o
Rosję w dążeniu do uzyskania autonomii dla Królestwa, powiększonego o ziemie polskie
odebrane państwom centralnym; w początkowej fazie I wojny światowej Dmowski nie brał
pod uwagę postulatu niepodległości
" kierunek niepodległościowy Józefa Piłsudskiego oraz jego taktyczne oparcie na państwach
centralnych; z inicjatywy Piłsudskiego została utworzona (jeszcze przed wybuchem wojny,
w r. 1912) Komisja Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych, do której
przystąpili przedstawiciele PPS, PPSD, PSL Lewicy oraz narodowców zbuntowanych
przeciw Dmowskiemu
Akcja Piłsudskiego
" hasło wystąpienia przeciw Rosji z polskim wojskiem, w celu wzniecenia w Królestwie
Polskim powstania narodowego
" strzelcy Piłsudskiego 5/6 sierpnia 1914 r. wkraczają do Królestwa, 12 sierpnia kompania
kadrowa wchodzi do Kielc; brak odzewu społeczeństwa na wezwanie do powstania; wobec
przewagi Rosjan (nie wycofali się za Wisłę, jak liczono)  Pierwsza Kadrowa wycofuje się
po kilku dniach do Galicji
Po stronie państw centralnych
" w Krakowie powstaje Naczelny Komitet Narodowy z Juliuszem Leo na czele
(konserwatyści, narodowcy, ludowcy, socjaliści)  koncepcja monarchii trialistycznej:
Austro-Węgro-Polska (po przyłączeniu Królestwa); z ideą tą sympatyzował cesarz
Franciszek Józef, ale przeciwni jej byli Niemcy
" 27 sierpnia 1914 r.  decyzja o utworzeniu Legionów Polskich u boku armii austriackiej; w
ich skład weszli strzelcy Piłsudskiego; Austriacy narzucają swoich dowódców wojskowych;
najpierw zorganizowano pułk, następnie trzy brygady
Po stronie ententy
" rosyjski wódz naczelny wielki książę Mikołaj Mikołajewicz wydał odezwę (14 sierpnia
1914) mówiącą o zjednoczeniu pod berłem rosyjskim wszystkich ziem polskich
 swobodnych w wierze, języku i samorządzie  żadnej wzmianki o przyszłej
niepodległości, a jedynie enigmatyczna obietnica autonomii
" w Warszawie powstaje Komitet Narodowy Polski (endecja, konserwatyści, wileńscy
ziemianie); prezesem zostaje Zygmunt Wielopolski, a szefem władz wykonawczych Roman
Dmowski; listy Komitetu do cara, wzywające go do zagwarantowania Królestwu Polskiemu
szerokiej autonomii, pozostają bez odpowiedzi
Rok 1915
" lato 1915 r.  ewakuacja z Królestwa większości fabryk i około 1 mln osób, w tym także
prorosyjskich działaczy politycznych
" po wycofaniu się Rosjan z Warszawy powstaje Centralny Komitet Obywatelski z księciem
Zdzisławem Lubomirskim
" władzę obejmuje niemiecki generał-gubernator Hans von Beseler
" Roman Dmowski przyjeżdża do Francji; działalność Agencji Polskiej w Lozannie; Ignacy
Paderewski w USA
" Anglia i Francja traktują kwestię polską jako wewnętrzną sprawę Rosji i nie akceptują
tworzenia oddziałów polskich (wyjątkiem Legion Bajoński, który poniósł ciężkie straty pod
Arras w maju 1915 r.)
" rozwój Legionów Polskich u boku Austriaków:
" w r. 1915 trzy brygady liczące 20 tys. żołnierzy
" I Brygada brygadiera Józefa Piłsudskiego, II Brygada płk. Józefa
Hallera, III Brygada płk Stanisława Szeptyckiego; rozwój Polskiej
Organizacji Wojskowej (13 tys.)
" legioniści walczyli od jesieni 1915 na Wołyniu, pokonując wojska rosyjskie między innymi
w bitwie pod Kostiuchnówką (lipiec 1916)
Akt 5 listopada 1916 r.
" podpisany przez cesarzy Franciszka Józefa I i Wilhelma II
" wzywano Polaków, by wstępowali do armii niemieckiej i austriackiej
" zapowiedz
utworzenia państwa polskiego jako państwa samodzielnego z dziedziczną
monarchią i konstytucyjnym ustrojem  z ziem zabranych Rosjanom
" sojusz państwa polskiego z mocarstwami centralnymi  czyli odrodzona Polska miała być
elementem składowym niemieckiej Mitteleuropy (łańcucha państw zależnych od Niemiec)
" Akt 5 listopada rozpoczął licytację mocarstw o względy Polaków
" negatywna reakcja na Akt ze strony Józefa Piłsudskiego i Romana Dmowskiego; obaj uznali
ofertę niemiecką za niewystarczającą
" 14 stycznia 1917 r.  powstaje w Warszawie Tymczasowa Rada Stanu z Wacławem
Niemojowskim (wnukiem Bonawentury); politycy wchodzący w jej skład widzą w Akcie 5
listopada szansę dla sprawy polskiej; Legiony Polskie podporządkowano generał-
gubernatorowi Beselerowi jako dowódcy wojsk polskich; Rada uzyskała kompetencje
wyłącznie konsultacyjne
Reakcje ententy
" 22 stycznia 1917 r.  prezydent Wilson mówi w orędziu do Senatu o potrzebie powstania
zjednoczonej, niepodległej i samoistnej Polski (w kwietniu USA przystępują do wojny)
" grudzień 1916 r.  car Mikołaj II: celem Rosji będzie utworzenie wolnej Polski, złożonej ze
wszystkich trzech zaborów, w unii personalnej z Rosją
" rosyjski Rząd Tymczasowy (w deklaracji ogłoszonej 30 marca 1917 r.): niepodległa Polska
powinna zostać utworzona z ziem, na których Polacy stanowią większość  granice miały
być zatwierdzone przez przyszłą rosyjską Konstytuantę; dobrowolny sojusz wojskowy z
Rosją
" tworzenie polskich oddziałów wojskowych w Rosji  Naczelny Polski Komitet Wojskowy
(Naczpol) z Władysławem Raczkiewiczem; lipiec 1917 r.  początek organizowania I
Korpusu Polskiego na Białorusi; dowódca  gen. Józef Dowbór-Muśnicki; na jesieni
powstały dwa kolejne korpusy
" Komitet Narodowy Polski w Paryżu  memoriał Romana Dmowskiego z marca 1917 r. 
odrodzona Polska powinna objąć ziemie zaboru rosyjskiego, w tym Kowieńszczyznę,
Wileńszczyznę, Wołyń, część guberni mińskiej; ziemie zaboru austriackiego  Galicję i
Śląsk Cieszyński; oraz ziemie zaboru pruskiego, w tym Śląsk Opolski i część Mazur;
uznanie przez państwa ententy Komitetu jako oficjalnego przedstawicielstwa Polski;
tworzenie polskich oddziałów wojskowych we Francji
" 8 stycznia 1918 r.  14 punktów prezydenta Wilsona, określających politykę zagraniczną
USA; w punkcie 13. mowa była o potrzebie utworzenia niepodległego państwa polskiego z
dostępem do morza
" 3 czerwca 1918 r. państwa ententy ogłosiły deklarację wersalską, w której zgodnie uznały
prawo Polski do niepodległości
Kryzys przysięgowy
" Piłsudski odmawia złożenia przysięgi na wierność dwóm cesarzom (lipiec 1917)  tak
postąpiła większość I i III brygady Legionów; Piłsudski osadzony w twierdzy w
Magdeburgu; internowanie kilku tysięcy legionistów pochodzących z zaboru rosyjskiego,
legionistów z Galicji wcielono do armii austriackiej
" sierpień 1917 r.  rozwiązuje się Tymczasowa Rada Stanu; wrzesień  powołanie Rady
Regencyjnej: arcybiskup warszawski Aleksander Kakowski, książę Zdzisław
Lubomirski, hrabia Józef Ostrowski; w grudniu 1917 r. Rada powołała rząd na czele z
premierem Janem Kucharzewskim, historykiem i publicystą; w kwietniu 1918 r. odbyły
się wybory do Rady Stanu jako organu władzy ustawodawczej (członkowie Rady Stanu
wybierani byli przez samorządy lokalne, częściowo pochodzili z mianowania)
" w lutym 1918 r. rząd Kucharzewskiego podaje się do dymisji na znak protestu przeciwko
włączeniu przez Niemców obszaru Chełmszczyzny do tworzonego pod ich protektoratem
państwa ukraińskiego (układ niemiecko-ukraiński został podpisany 9 lutego)
" w połowie lutego Polski Korpus Posiłkowy przy armii austriackiej pod dowództwem płk
Józefa Hallera (dawna II Brygada Legionów) przedarł się przez front na Ukrainę; stamtąd
Haller z częścią żołnierzy ewakuował się do Francji, gdzie 4 paz
dziernika 1918 r. został
mianowany dowódcą tworzonej tam Armii Polskiej (tzw. błękitnej armii)
" Rada Regencyjna była bojkotowana przez stronnictwa niepodległościowe jako
proniemiecka