Kreacjonizm a sprawa polska Karol Sabath
minionym pó"wieczu polscy naukowcy przyzwyczaili si´ dzie, a sÄ… one przeróbkÄ… starego argumentu teologii naturalnej:
Wtraktowaç kreacjonizm jako egzotycznÄ… ciekawostk´ do- skoro zegarek jest efektem pracy inteligentnego zegarmistrza, to
tyczącą g"ównie Po"udnia Stanów Zjednoczonych, gdzie trady- niezwykle skomplikowane dzie"o stworzenia tym bardziej wy-
cyjnie silne są wp"ywy fundamentalistycznych od"amów chrze- maga"o rozumnego Stwórcy.
Ęcijał
stwa. W Europie kreacjonizm,  geologia potopowa W Polsce takiej argumentacji kreacjonistów, pozbawionej
i podobne nurty znajdowa"y oddÄ™wi´k nie wi´kszy niÅ» koncep- jawnych odniesieÅ‚
religijnych, uleg", jak si´ wydaje, prof. Kazi-
cje p"askiej Ziemi. G"ówne kierunki pseudonaukowe, z którymi mierz Jodkowski, filozof z WSP w Zielonej Górze. W Metodolo-
zmagali si´ popularyzatorzy nauki, wiÄ…za"y si´ z astrologiÄ…, gicznych aspektach kontrowersji kreacjonizm-ewolucjonizm
ufologiÄ…,  paleoastronautykÄ… (daenikenizmem), zjawiskami dostrzeg" nieprzystawalnoĘç kreacjonizmu do nauk przyrodni-
paranormalnymi czy parapsychicznymi. czych, wziÄ…" jednak za dobrÄ… monet´ standardowy pakiet argu-
Przez wiele lat w Polsce z poglądami kreacjonistycznymi moŻ- mentów antyewolucyjnych, "ącznie z dającymi do myĘlenia na-
na by"o si´ zetknÄ…ç przede wszystkim w t"umaczonej z angielskie- wet komuĘ nie majÄ…cemu wiedzy biologicznej zestawieniami
go literaturze misyjnej Âwiadków Jehowy oraz niezbyt u nas li- cytatów, z których wynika, Å»e prawie wszyscy wybitni ewolu-
czebnych m"odych koĘcio"ów protestanckich (np. adwentystów). cjoniĘci zdecydowanie krytykują wspó"tworzoną przez siebie
KoĘció" katolicki natomiast stopniowo akceptowa" autonomi´ teori´. KsiÄ…Å»ka, entuzjastycznie powitana przez kreacjonistów ja-
nauk przyrodniczych, z ewolucjonizmem w"Ä…cznie. W 1996 ro- ko uprawomocnienie ich tez na gruncie metodologii nauki,
ku Jan Pawe" II w pos"aniu do Papieskiej Akademii Nauk uzna" otrzyma"a nagrod´ Ministra Edukacji Narodowej, którym by"
ewolucj´ za  wi´cej niÅ» teori´ (obecnie KoĘció" zastrzega si´ wówczas prof. Miros"aw Handke.
jedynie, Å»e nie mog"a powstaç w drodze ewolucji dusza nie- Âwiadczy to, jak dalece wÄ…tki pseudo- i paranaukowe przeni-
Ęmiertelna, ale oczywiĘcie nie jest to przedmiot dociekał
nauk kają do oficjalnego obiegu (ówczesny premier prof. Jerzy Buzek
przyrodniczych). na oczach telewidzów wzią" udzia" w prezentacji piramidki
Od kilkunastu lat roĘnie jednak aktywnoĘç rodzimych kre- energetyzujÄ…cej, profesor fizyki namaĘci" swym autorytetem wa-
acjonistów, przyznajÄ…cych si´ cz´sto do katolicko-narodowych welski czakram energetyczny, a budynki sejmowe zosta"y  od-
poglÄ…dów. DuŻą rol´ odegra" tu zw"aszcza prof. Maciej Gier- czynione przez radiestetów i energoterapeutów). W po"Ä…czeniu
tych, genetyk drzew iglastych, obecnie pose" LPR, publikujÄ…c z zanikiem rzetelnej popularyzacji nauki prowadzi to do zalewu
najpierw na "amach Rycerza Niepokalanej, a nast´pnie w wy- spo"eczeÅ‚
stwa poglÄ…dami antynaukowymi i szarlataneriÄ…. Jak
dawnictwie Michalineum przek"ad ksiąŻki Na bezdroŻach teo- wynika z niedawnego sondaŻu odsetek osób o poglądach kre-
rii ewolucji, autorstwa amerykał
skiego prawnika Philipa E. acjonistycznych jest u nas podobny jak w Ameryce  blisko po-
Johnsona, wymienianego w artykule Johna Renniego. "owa respondentów uwaŻa"a, Że cz"owiek zosta" niedawno stwo-
Choç kreacjoniĘci naleŻący do poszczególnych grup sÄ… niezbyt rzony w obecnej postaci  i znacznie wyÅ»szy niÅ» w krajach
ch´tni do nawiÄ…zywania dialogu, dosz"o mi´dzy nimi do wy- Europy Zachodniej czy Japonii. ZaĘ mniej wi´cej dwie trzecie
jÄ…tkowo ekumenicznej wspó"pracy. Na stronie internetowej Pol- Polaków wierzy w astrologi´, a oko"o jedna trzecia w ingerencje
skiego Towarzystwa Kreacjonistycznego moÅ»na dzi´ki temu zna- kosmitów na Ziemi.
leÄ™ç entuzjastyczne recenzje nie tylko róŻnych publikacji Demaskowanie argumentów kreacjonistycznych b´dzie wi´c
inspirowanych fundamentalizmem biblijnym, lecz nawet lite- waŻnym zadaniem popularyzatorów nauk przyrodniczych tak-
ratury tworzonej przez Bhaktivedanta Institute (Hare Kryszna), Å»e w Polsce. OczywiĘcie bezzasadne wydaje si´ przekonywanie
jak Zakazana archeologia (poczytny zbiór  anomalii majÄ…- fundamentalistów, którzy chcÄ… tylko podeprzeç apologetyczny-
cych dyskredytowaç paleontologi´ i archeologi´, dowodzÄ…c mi argumentami w"asne niez"omne przekonania religijne. Na
prawdziwoĘci wedyjskiej, hinduistycznej wizji prastarych ko- szcz´Ä˜cie, wiele osób widzi w kwestiach pochodzenia Å»ycia, cz"o-
rzeni ludzkoĘci). wieka, budowy WszechĘwiata i dziejów Ziemi fascynujące ob-
W dobie rozchwiania autorytetów, umacniania si´ postaw szary dociekaÅ‚
. I wtedy dla nich  paradoksalnie zetkni´cie
antynaukowych i antyracjonalistycznych (z pozycji New Age, ale si´ z argumentami kreacjonistów moÅ»e byç poczÄ…tkiem
takŻe np. zwolenników powrotu do przedsoborowego katolicy- zainteresowania prawdziwą nauką. Wielu entuzjastów kreacjo-
zmu, uwaŻających skutki OĘwiecenia za zgubne moralnie i cy- nizmu to osoby autentycznie ciekawe Ęwiata, zbuntowane prze-
wilizacyjnie) roĘnie zagroÅ»enie wszelkimi formami irracjonali- ciw autorytetom i chcÄ…ce samodzielnie myĘleç (dlatego negujÄ…-
zmu. Niektóre majÄ… zresztÄ… sk"onnoĘç przywdziewania si´ ce poglÄ…dy  narzucane przez szko"´ i establishment naukowy ),
w szaty nauki. Obok spirytyzmu, który przybra" postaç badaÅ‚
tylko nie majÄ…ce informacji, które pozwoli"yby im dog"´bnie
nad PSI, czy innych pseudonauk, takÄ… ewolucj´ przeszed" rów- przeanalizowaç poszczególne problemy.
nieÅ» kreacjonizm. Warto wi´c potraktowaç tych ludzi powaÅ»nie i u"atwiç im
Oprócz tradycyjnego kreacjonizmu biblijnego (który wobec dotarcie do rzetelnych ęróde" wiedzy, pokazując, Że  oficjalna na-
przestrzeganego w Ameryce konstytucyjnego rozdzia"u koĘcio- uka ma merytoryczne powody, by jednomyĘlnie popieraç para-
"a i pał
stwa nie mia" szans przeniknÄ…ç na lekcje w szko"ach, cze- dygmat ewolucyjny. Celowi temu s"uÅ»y w"aĘnie artyku" Johna
go domagali si´ jego zwolennicy) pojawi" si´  kreacjonizm na- Renniego.
ukowy , oficjalnie wypierajÄ…cy si´ inspiracji religijnej, ale
g"oszÄ…cy te same postulaty i tezy oraz pos"ugujÄ…cy si´ podobny- Linki do stron poĘwi´conych problematyce ewolucyjnej, w tym
mi argumentami. Kiedy podzia" kreacjonizmu na te dwa nurty polemice z argumentami kreacjonistów, moÅ»na znaleÄ™ç m.in.
okaza" si´ fikcjÄ…, pojawi"y si´ koncepcje  inteligentnego projek- w witrynach Muzeum Ewolucji PAN: www.darwin.pan.pl;
tu i  nieredukowalnej z"oŻonoĘci . Propagują je ci sami lu- www.paleo.pan.pl/museum/museumpl.htm.
WRZESIEÄ„ 2002 ÂWIAT NAUKI 73