PRAWO PRYWATNE > PRAWO CYWILNE > Prawo spadkowe
1) Dziedziczenie ustawowe
2) Dziedziczenie testamentowe
1) Dziedziczenie ustawowe następuje wówczas, gdy spadkodawca nie pozostawił testamentu,
albo gdy pozostawiony testament okazał się nieważny.
W pierwszym kręgu spadek dziedziczony jest przez małżonka spadkodawcy oraz jego dzieci
(zarówno biologiczne jak i przysposobione). Małżonek i dzieci dziedziczą spadek w częściach
równych, lecz część spadku przypadająca na małżonka spadkodawcy nie może być mniejsza niż
1/4 spadku.
Jeżeli którekolwiek z dzieci spadkodawcy zmarło przed spadkodawcą pozostawiając własne
dzieci, wówczas część spadku przypadającą na zmarłe dziecko spadkodawcy dzielona jest
w częściach równych pomiędzy dzieci tego zmarłego dziecka.
Jeżeli spadkodawca nie pozostawił małżonka, lecz pozostawił potomków, wówczas spadek
dziedziczą potomkowie.
Jeśli spadkodawca nie pozostawił potomków, wówczas przechodzimy do kręgu drugiego.
W drugim kręgu spadek dziedziczy małżonek oraz rodzice spadkodawcy. Małżonek otrzymuje 1/2
spadku, zaś każde z rodziców po 1/4 spadku.
Jeśli ojciec lub matka spadkodawcy umarli przed spadkodawcą, wówczas część, która
przypadałaby na zmarłego rodzica dzieli się w częściach równych pomiędzy rodzeństwo
spadkodawcy.
Jeżeli brat lub siostra spadkodawcy zmarli przed spadkodawcą, wówczas część spadku, która
przypadałaby na zmarłego brata lub siostrę przechodzi na jego lub jej dzieci w częściach równych.
Jeżeli spadkodawca zmarł nie mając małżonka, wówczas udziały pozostałych osób ulegają
podwojeniu.
W braku wszystkich wymienionych osób przechodzimy do kręgu trzeciego.
W trzecim kręgu spadek dziedziczą dziadkowie spadkodawcy. Dzielą się oni spadkiem po 1/4.
Jeżeli dziadek lub babcia spadkodawcy zmarli przed spadkodawcą, wówczas część przypadająca
na zmarłego dziadka lub babcię przechodzi na jego lub jej dzieci w częściach równych.
To samo dotyczy sytuacji, gdy dzieci dziadka lub babci zmarły przed spadkodawcą.
W braku wymienionych osób przechodzimy do kręgu czwartego.
W czwartym kręgu spadek dziedziczony jest przez pasierbów spadkodawców, tzn. dzieci
małżonka spadkodawcy, nie będące dziećmi spadkodawcy. Pasierbowie dziedziczą pod
warunkiem, że w chwili śmierci spadkodawcy nie żyli już ich biologiczni rodzice. W przypadku
większej ilości pasierbów, dzielą się spadkiem w częściach równych.
W braku wymienionych osób przechodzimy do kręgu piątego.
W piątym kręgu spadek dziedziczony jest przez gminę, na której terenie spadkodawca mieszkał
w chwili śmierci, a jeżeli nie można tego ustalić, albo gdy mieszkał za granicą – przez skarb
państwa.
Zmarł spadkodawca, pozostawiając żonę, 3 synów i 2 córki. Miał jeszcze trzecią i czwartą córkę, ale zmarły one przed spadkodawcą. Trzecia córka zmarła bezpotomnie, a czwarta mając 3 swoich synów. Kto i w jakiej części dziedziczy?
Żona otrzymuje 1/4 spadku.
Dzieci spadkodawcy (3 synów i 2 córki) otrzymują po 1/8 spadku [3/4 * 1/6 = 1/8].
3 synowie zmarłej córki spadkodawcy otrzymują po 1/24 spadku [1/8 * 1/3 = 1/24].
Zadanie 2.
Zmarł spadkodawca i pozostawił żonę, matkę oraz 3 braci i 2 siostry. Ojciec zmarł przed spadkodawcą, podobnie jego trzecia siostra pozostawiając 2 synów i czwarta siostra pozostawiając 3 córki. Kto i w jakiej części dziedziczy?
Żona spadkodawcy - 1/2 spadku.
Matka spadkodawcy - 1/4 spadku.
Rodzeństwo spadkodawcy – po 1/28 spadku [część przypadająca na zmarłego ojca spadkodawcy dzielona jest na
rodzeństwo spadkodawcy: 1/4 * 1/7 = 1/28].
Synowie trzeciej zmarłej siostry spadkodawcy – po 1/56 spadku [1/28 * 1/2 = 1/56].
Córki czwartej zmarłej siostry spadkodawcy – po 1/84 spadku [ 1/28 * 1/3 = 1/84].
Zadanie 3.
Zmarł spadkodawca, nie pozostawiając potomków, małżonka, rodziców, rodzeństwa, ani potomków rodzeństwa. Żyje
natomiast babcia spadkodawcy od strony ojca. Dziadek od strony ojca nie żyje, nie żyją również dziadkowie od strony matki. Dziadek od strony ojca miał 3 synów i 2 córki. Dziadkowie od strony matki mieli 3 wspólnych synów, którzy żyli w chwili śmierci spadkodawcy. Poza tym dziadek od strony matki miał jeszcze 2 żyjące córki, które nie są córkami babci spadkodawcy od strony matki. Kto i w jakiej części dziedziczy?
Babcia spadkodawcy od strony ojca – 1/4 spadku.
Dzieci dziadka spadkodawcy od strony ojca – po 1/20 spadku [1/4 * 1/5 = 1/20].
Wspólni synowie dziadków od strony matki – po 2/15 spadku [część babci dzielona jest na 3 synów: 1/4 * 1/3 = 1/12; część dziadka dzielona jest na 3 wspólnych synów i 2 córki: 1/4 * 1/5 = 1/20; 1/12 + 1/20 = 5/60 + 3/60 = 8/60 = 2/15].
Spadek = korzyści + długi
Prawo przewiduje 3 możliwości dot. przyjęcia spadku:
1. p
rzyjęcie spadku – przyjmujemy pasywa i aktywa, korzyści i długi w takiej części, w jakiej
jesteśmy spadkobiercami;
2. o
drzucenie spadku – nie dostajemy ani majątku ani długów, spadek przechodzi na inne
osoby;
3. p
rzyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza – następuje spis majątku, za długi
odpowiadamy do wartości majątku.
Jeżeli w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedzieliśmy się o spadku, nie złożymy
oświadczenia czy przyjmujemy spadek, czy też nie, i w jakiej formie – przyjmujemy spadek tak jak
w punkcie 1., ze wszystkimi korzyściami i długami.
Osoby niepełnoletnie, gmina i skarb przyjmują spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
Testament ma zawsze wyłącznie swoją skuteczność po śmierci spadkodawcy. Ilość testamentów
jest nieograniczona, ale ważny jest testament ostatni, chyba, że ostatni nie jest sprzeczny
z wcześniejszymi (np. w pierwszym testamencie mowa o połowie majątku, w drugim o drugiej
połowie – nie są sprzeczne, oba są ważne).
Testament może być sporządzony wyłącznie osobiście – nie może być sporządzony przez
pełnomocnika. Osoby niepełnoletnie, ubezwłasnowolnione albo mające zaburzenia psychiczne nie
mogą sporządzić testamentu.
Sporządzenie testamentu może nastąpić wyłącznie w formach określonych przez prawo
(kodeks cywilny):
1. t estament własnoręczny
– polega na tym, że spadkodawca napisze swoją ostatnią wolę w całości ręcznie, podpisze się
i opatrzy testament datą
- testament napisany na komputerze czy maszynie nie jest ważny, nawet jeśli jest własnoręcznie
podpisany
- testament podyktowany również nie jest ważny
- podpis – tzn. pod pismem, wszystkie dodatkowe dopiski typu: „P.S.” nie będą ważne, jeśli pod
nimi także nie będzie podpisu
- brak daty powoduje nieważność testamentu tylko wtedy, kiedy jej brak powoduje jakiś kłopot,
np. nie można stwierdzić kiedy testament był spisany – czy jest ostatni czy później był jeszcze inny
itp.
- jeżeli testament zostanie skradziony, zniszczony czy spalony i zostanie to udowodnione osobie,
która dokonała tego czynu – zostaje ona wydziedziczona, nie przypada jej żadna część spadku,
nawet jeżeli należałaby się jej ustawowo;
2. t estament notarialny
- w formie aktu notarialnego spisanego przez notariusza
- notariusz spisuje ustną ostatnią wolę spadkodawcy
- notariusz może także złożyć podpis za spadkodawcę
- korzyść testamentu notarialnego w porównaniu do pisanego własnoręcznie jest taka, że
testament notarialny jest przechowywany w ogniotrwałej pancernej szafie w kancelarii notarialnej,
notariusz wydaje tylko odpisy testamentu, taki testament nie może spłonąć;
3. t estament zastępczy do notarialnego
- spisywany przy urzędniku samorządowym i dwóch świadkach;
4. t estament w formie szczególnej
- możliwy, kiedy istnieje zagrożenie życia i spadkodawca może wypowiedzieć ostatnią wolę
w obecności trzech osób / świadków
- świadkowie nie mogą niczego dostać w spadku, ani członkowie ich rodzin
- świadkowie muszą być pełnoletnie i nie mogą być ubezwłasnowolnione ani karane za składanie
fałszywych zeznań
- świadkowie nie mogą być niewidomi, głusi ani niemi i muszą rozumieć język spadkodawcy.