Literatura
Podstawowa:
•
Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dz.U. Nr 76, poz.
694, ze zm.
•
E. Śnieżek (red.), Wprowadzenie do rachunkowości, Oficyna
Wydawnicza, Kraków 2004,
•
E. Walińska (red.), Rachunkowość. Rachunkowość i sprawozdawczość
finansowa 2007, Meritum, Wolters Kluwer, Warszawa 2007
Uzupełniająca:
•
czasopisma: Rachunkowość, Monitor Rachunkowości i Finansów,
Buchalter.
Definicja rachunkowości
Rachunkowość jest to sztuka pomiaru, opisu
i interpretacji działalności gospodarczej.
Rachunkowość jest systemem retro- i prospektywnej informacji
gospodarczej, który wykorzystuje wycenione w pieniądzu i bilansujące
się ogólne i szczegółowe dane liczbowe dla ustalania, planowania i
analizy wyników finansowych i sytuacji finansowej jednostki
gospodarczej.
Rachunkowość jest systemem odzwierciedlenia w mierniku pieniężnym
sytuacji majątkowej i finansowej jednostek gospodarczych oraz
kompletnego ujmowania zachodzących w nich zjawisk i procesów
gospodarczych w uporządkowany sposób za pomocą specyficznych
form, rozwiązań organizacyjnych i technicznych. Dzięki temu uzyskuje
się sformalizowany, wewnętrznie spójny i zbilansowany obraz
działalności gospodarczej o uniwersalnym charakterze.
1
Definicja rachunkowości
Rachunkowość jest powszechnie uznawana za język biznesu, który
umożliwia porozumiewanie się wszystkich uczestników życia
gospodarczego.
Rachunkowość to system informacyjny, którego zasadniczym celem
jest dostarczenie informacji o działalności jednostki różnym
użytkownikom. Warunkiem koniecznym dla spełnienia powyższego
zadania jest dokonanie pomiaru zdarzeń gospodarczych, który
przebiega według określonych reguł i procedur charakterystycznych dla
systemu rachunkowości, odróżniających go od innych systemów
informacyjnych.
Rachunkowość jako system informacyjny:
identyfikacja, przetwarzanie i przekazywanie informacji
Zadania rachunkowości
Głównym zadaniem rachunkowości jest „przetłumaczenie” działań
podmiotu na zrozumiały język finansowy, w celu przygotowania
sprawozdań i raportów finansowych dla szerokiego grona odbiorców.
Zadaniem rachunkowości jest:
- ocena przeszłości (rejestracja, analiza i prezentacja przeszłych
zdarzeń),
- spojrzenie w przyszłość (pomoc w zarządzaniu, podejmowaniu
decyzji i kontroli).
Współcześnie rachunkowość w przedsiębiorstwie nie jest już tylko
szczegółowym rodzajem ewidencji, lecz szczególnym rodzajem
informacji.
Celem rachunkowości, w związku z dostarczaniem informacji, jest z
jednej strony ocena i rozliczenie zarządzających kapitałem, z drugiej
zaś dostarczenie informacji do podejmowania decyzji ekonomicznych.
2
Funkcje rachunkowości
Rachunkowość spełnia wiele funkcji w działalności gospodarczej,
wśród których za najważniejsze należałoby uznać:
a) funkcję informacyjną – rachunkowość dostarcza informacji do
podejmowania decyzji,
b) funkcje rozliczeniową – rachunkowość pozwala rozliczyć zarząd z
efektywności zarządzania powierzonym kapitałem,
c) funkcję atestacyjną – informacje generowane przez rachunkowość
uzyskują atest wiarygodności udzielany przez niezależnych biegłych
rewidentów po przeprowadzeniu badania sprawozdań finansowych
(poświadczenie wierności odwzorowania rzeczywistego stanu
podmiotu).
Raporty generowane przez system rachunkowości
System rachunkowości
podstawowe
sprawozdanie finansowe
deklaracje podatkowe
raporty dla zarządu
raporty specjalne
raporty
finansowe
podstawowe
• najistotniejsze i
• zawierają dane
• zawierają bardziej
• wynikają ze
cechy raportów
najszerzej
pochodzące z systemu
szczegółowe
specjalnych regulacji
wykorzystywane,
rachunko-wości, ale
informacje, niż te,
wydawanych przez
• podstawowe źródło
często ujęte w sposób
które zawarte są w
organy rządowe,
informacji dla podmiotów
określony przez prawo
sprawozdaniu
• zawierają
zewnętrznych,
podatkowe,
finansowym,
specjalnego rodzaju
• mają zagregowany
• wypełniane w celu
• tworzone w celu
informacje gospodar-
charakter,
ustalenia dochodu do
planowania i kontroli
cze związane m.in. ze
opodatkowania.
bie
statystyk
• prezentuj
żących działań
ą państwową,
ą sytuację
jednostki jak i dla
obliczaniem wielko
finansow
ści
ą na koniec
długoterminowego
makroekonomicznych,
danego okresu,
planowania i decyzji
• bazuj
• sporz
ą na
ądzane zgodnie z
strategicznych.
informacjach
zasadami rachunkowości
generowanych przez
zwanymi „powszechnie
rachunkowo
akceptowanymi
ść
finansow
zasadami
ą, ale
zmodyfikowanych.
rachunkowości”.
podstawowi
• inwestorzy (właściciele i
• władze podatkowe
• zarząd
• organizacje
użytkownicy
kredytodawcy),
państwowe (np. GUS),
raportów
• pracownicy,
• inne organizacje (np.
finansowych
• zarząd,
fundusze inwesty-
cyjne)
• społeczeństwo,
• władze państwowe
3
Użytkownicy informacji generowanych przez rachunkowość
Użytkownicy
Cel pozyskania informacji
zewnętrzni
urzędy statystyczne
sporządzanie opracowań makrogospodarczych
urzędy skarbowe
naliczanie obciążeń fiskalnych
władze lokalne
naliczanie podatków lokalnych, ocena zniszczenia środowiska, stan zatrudnienia i miejsca pracy
banki
ocena zdolności kredytowej
kontrahenci
ocena ogólnej sytuacji gospodarczej, zdolności płatniczej
inwestorzy
ocena sytuacji finansowej
wierzyciele
badanie możliwości spłaty zobowiązań, potwierdzenie istnienia wierzytelności wewnętrzni
zarząd przedsiębiorstwa
ocena rentowności podmiotu, stopnia ryzyka i planowanie działalności
menedżerowie
ocena rentowności, budżetowanie i planowanie inwestycji
pracownicy
ocena wypłacalności i plany działań i rozwoju w kontekście dalszego zatrudnienia
Rachunkowość finansowa a rachunkowość zarządcza
Różnice w potrzebach informacyjnych zgłaszanych pod adresem
rachunkowości ze strony wymienionych dwóch grup użytkowników –
zewnętrznych i wewnętrznych – doprowadziły do wyodrębnienia dwóch
dziedzin rachunkowości: finansowej i zarządczej.
Rachunkowość finansowa – system informacyjny dla użytkowników
zewnętrznych, którego zadaniem jest dokładne odzwierciedlenie
minionej rzeczywistości podmiotu.
Rachunkowość zarządcza – system informacyjny dla użytkowników
wewnętrznych, którego celem jest współprzyczynianie się do
kształtowania przyszłej rzeczywistości podmiotu.
4
Rachunkowość finansowa a rachunkowość zarządcza
Cecha
Rachunkowość finansowa
Rachunkowość zarządcza
Użytkownicy
głównie zewnętrzni: akcjonariusze, urzędy
głównie wewnętrzni: zarząd przedsiębiorstwa,
skarbowe, urzędy statystyczne, banki,
menedżerowie, pracownicy
potencjalni inwestorzy
Regulacje
prawo kodeksowe (w Polsce: ustawa o
nie obowiązują, z wyjątkiem tej części rachunku
rachunkowości, Kodeks Spółek Handlowych, kosztów faktycznych, który łączy się z klasyfikacją i prawo podatkowe, standardy
wyceną zapasów produkcji nie zakończonej,
międzynarodowe i krajowe)
półfabrykatów i zapasów wyrobów oraz zachowa-
niem zasady współmierności przychodów i kosztów
a także zarządzeń wewnętrznych kierownictwa
Orientacja
dokładność, rzetelność, wiarygodność,
szybkość, istotność i koszt informacji
sprawdzalność, ciągłość, materialność
Prezentacja danych
wartościowa
ilościowo-wartościowa
Okres
ścisła periodyzacja (rok obrotowy, kwartał,
elastyczność (w miarę potrzeb: dzienny, tygodniowy,
miesiąc)
miesięczny, półroczny, roczny, kilkuletni)
Płaszczyzna czasowa
czas przeszły
czas przeszły, bieżący i przyszły
Efekt
sprawozdanie finansowe
raporty dla zarządu
Metody wyceny
wynikające z przepisów (prawo bilansowe)
zróżnicowane (cena nabycia, wartość ekonomiczna,
zdyskontowanych przepływów pieniężnych)
Techniki ewidencyjne
zgodnie z planem kont
dowolne
Zarządzanie kosztami
tradycyjny rachunek kosztów (rachunek
nowoczesne odmiany rachunku kosztów
kosztów ewidencyjnych)
Rachunkowość finansowa a rachunkowość podatkowa i księgowość
Rachunkowość podatkowa – rachunkowość uregulowana przepisami prawa
podatkowego. Wiąże się z koniecznością ustalania obciążeń podatkowych.
Odbiorcą informacji jest urząd skarbowy.
Istotą rachunkowości podatkowej jako funkcji gospodarczej jest bieżące,
chronologiczne i systematyczne odzwierciedlenie na podstawie dokumentów
księgowych, za pomocą metody bilansowej we wskaźnikach wartościowych
wszelkich zjawisk i procesów gospodarczych występujących w jednostkach
gospodarczych oraz ustalenie w wyniku tego odzwierciedlenia wielkości
zobowiązań podatkowych wobec fiskusa, a ponadto sporządzenie okresowych
sprawozdań podatkowych.
Księgowość – część rejestracyjna systemu rachunkowości, budująca bazę dla całego systemu informacyjnego. Księgowość to prowadzenie ksiąg
rachunkowych.
5
Rachunkowość finansowa – uregulowania prawne
Zasady rachunkowości oraz formę i treść sprawozdania finansowego
reguluje znowelizowana ustawa o rachunkowości (ustawa o
rachunkowości z 29 września 1994 r., znowelizowana ustawą z dnia 9
listopada 2000 r.) obowiązująca od 1 stycznia 2002 r., zwana dalej UoR.
Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości
publikacja: tekst jednolity Dz. U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 ze zm.
Zmiany:
Dz. U. z 2003 r. nr 60, poz. 535,
Dz. U. z 2003 r. nr 124, poz. 1152,
Dz. U. z 2003 r. nr 139, poz. 1324,
Dz. U. z 2003 r. nr 229, poz. 2276,
Dz. U. z 2004 r. nr 96, poz. 959,
Dz. U. z 2004 r. nr 145, poz. 1535,
Dz. U. z 2004 r. nr 146, poz. 1546,
Dz. U. z 2004 r. nr 213, poz. 2155,
Dz. U. z 2005 r. nr 10, poz. 66,
Dz. U. z 2005 r. nr 184, poz. 1539,
Dz. U. z 2005 r. nr 267, poz. 2252,
Dz. U. z 2006 r. nr 157, poz. 1119.
Dz. U. z 2006 r. nr 208, poz. 1540.
Rachunkowość finansowa – zakres
Zakres rachunkowości jest bardzo szeroki, ale najczęściej wskazuje się
na trzy podstawowe elementy składowe:
- ewidencję księgową,
- rachunek kosztów,
- sprawozdawczość finansową.
6
Zakres rachunkowości wg UoR
Zgodnie z art. 4 ust.3 UoR, rachunkowość jednostki obejmuje:
1) przyjęte zasady (politykę) rachunkowości,
2) prowadzenie – na podstawie dowodów księgowych – ksiąg
rachunkowych ujmujących zapisy zdarzeń gospodarczych w porządku
chronologicznym i systematycznym,
3) okresowe ustalanie lub sprawdzanie, za pomocą inwentaryzacji,
rzeczywistego stanu aktywów i pasywów,
4) wycenę aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego,
5) sporządzanie sprawozdań finansowych,
6) gromadzenie i przechowywanie dowodów księgowych i pozostałej
dokumentacji przewidzianej ustawą,
7) poddawanie badaniu i ogłaszanie sprawozdań finansowych w
przypadkach przewidzianych ustawą.
Przedmiot i podmiot rachunkowości
Przedmiotem rachunkowości są wszystkie zdarzenia gospodarcze
występujące w przedsiębiorstwie, obejmujące: majątek, źródła
finansowania majątku (kapitały własne i obce), przychody i koszty oraz
wynik finansowy.
Podmiotami rachunkowości są wszystkie jednostki gospodarcze
prowadzące rachunkowość niezależnie od tego, jakie procesy
gospodarcze w nich zachodzą.
7
Podmioty zobowiązane do prowadzenia ksiąg rachunkowych
Zgodnie z art. 2 ust. 1 UoR przepisy ustawy o rachunkowości stosuje się z zastrzeżeniem ust. 3, do mających siedzibę lub miejsce sprawowania zarządu na terytorium RP:
1)
spółek handlowych (osobowych i kapitałowych, w tym również w organizacji) oraz spółek cywilnych, z zastrzeżeniem pkt 2, a także innych osób prawnych, z wyjątkiem Skarbu Państwa i Narodowego Banku Polskiego, 2)
osób fizycznych, spółek cywilnych osób fizycznych, spółek jawnych osób fizycznych oraz spółek partnerskich, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 800.000 euro,
3)
jednostek organizacyjnych działających na podstawie Prawa bankowego, przepisów o obrocie papierami wartościowymi, przepisów o funduszach inwestycyjnych, przepisów o działalności ubezpieczeniowej lub przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, bez względu na wielkość przychodów,
4)
gmin, powiatów, województw i ich związków, a także państwowych, gminnych, powiatowych i wojewódzkich:
•
jednostek budżetowych,
•
gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych,
•
zakładów budżetowych,
•
funduszy celowych niemających osobowości prawnej,
5)
jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, z wyjątkiem spółek, o których mowa w pkt 1 i 2, 6)
zagranicznych osób prawnych, zagranicznych jednostek nieposiadających osobowości prawnej oraz zagranicznych osób fizycznych, prowadzących na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej działalność osobiście, przez osobę upoważnioną, przy pomocy pracowników - w odniesieniu do działalności prowadzonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, bez względu na wielkość przychodów,
7)
jednostek niewymienionych w pkt 1-6, jeżeli otrzymują one na realizację zadań zleconych dotacje lub subwencje z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego lub funduszów celowych - od początku roku obrotowego, w którym dotacje lub subwencje zostały im przyznane.
Podmioty zobowiązane do prowadzenia ksiąg rachunkowych
Zgodnie z art. 2 ust. 2 UoR:
Osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych oraz spółki partnerskie mogą stosować zasady rachunkowości określone ustawą również od początku
następnego roku obrotowego, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy są niższe niż
równowartość w walucie polskiej 800.000 euro. W tym przypadku osoby te lub
wspólnicy przed rozpoczęciem roku obrotowego są obowiązani do
zawiadomienia o tym urzędu skarbowego, właściwego w w sprawach
opodatkowania podatkiem dochodowym.
Zgodnie z art. 2 ust. 3 UoR:
Jednostki sporządzające sprawozdania finansowe zgodnie z Międzynarodowymi
Standardami Rachunkowości, Międzynarodowymi Standardami
Sprawozdawczości Finansowej oraz związanymi z nimi interpretacjami
ogłoszonymi w formie rozporządzeń Komisji Europejskiej, zwanymi dalej „MSR”, stosują przepisy ustawy oraz przepisy wykonawcze wydane na jej podstawie, w zakresie nieuregulowanym przez MSR.
8
Podmioty zobowiązane do prowadzenia ksiąg rachunkowych
Przykład: Ustalenie granicznej kwoty 800.000 euro dla 2008 roku:
Obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych w 2008 roku dotyczł osób fizycznych, spółek cywilnych osób fizycznych, spółek jawnych osób fizycznych oraz spółek partnerskich, jeżeli ich przychody za rok 2007 wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 800.000 euro.
Wyrażoną w euro wielkość przelicza się na walutę polską po średnim kursie, ustalonym przez Narodowy Bank Polski, na dzień 30 września 2007 roku, który wyniósł:
3,7775 zł/euro (zgodnie z tabelą kursów NBP z dnia 28 września 2007 r. nr
189/A/NBP/2007).
Zatem graniczna kwota zobowiązująca do prowadzenia ksiąg rachunkowych w 2008
roku wynosiła:
(800.000 euro x 3,7775 zł/euro) = 3.022.000 zł.
podstawa prawna:
1)
art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2002 r. nr 76, poz. 694, ze zm.),
2)
2) art. 24a ust. 4 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176, ze zm.).
Zasady rachunkowości
Ustawa o rachunkowości szczegółowo reguluje zasady prowadzenia ksiąg,
wyceny składników majątku, inwentaryzacji, sporządzania, badania,
ogłaszania i przechowywania sprawozdania finansowego.
Określa także pewne podstawowe zasady, na których trzeba się opierać,
interpretując szczegółowe jej postanowienia oraz rozwiązać problemy
nieuregulowane w przepisach.
Nadrzędną zasadą/koncepcją informacji księgowej jest wierny i rzetelny opis (zasada jasnego i rzetelnego obrazu) – true and fair view.
Koncepcja wiernego i rzetelnego opisu powstała ze względu na
niedoskonałość norm rachunkowości w porównaniu z bogactwem życia
gospodarczego i istnieniem sytuacji nieprzewidywalnych. Zasada ta jest
narzędziem „wolności interpretacyjnej” w rachunkowości.
Zasada ta została wprowadzona przez Międzynarodowe Standardy
Rachunkowości.
9
Zasady rachunkowości
Z zasady wiernego i rzetelnego opisu wynikają następujące zasady
szczegółowe:
•
kontynuacji działania – przy stosowaniu przyjętych zasad przyjmuje się, że jednostka będzie kontynuowała w dającej się przewidzieć przyszłości działalność w niezmniejszonym istotnie zakresie, bez postawienia jej w stan likwidacji lub upadłości, chyba że jest to niezgodne ze stanem faktycznym lub prawnym,
•
ciągłości i porównywalności - wymaga aby przyjęte reguły ewidencji księgowej, wyceny aktywów i pasywów, ustalania wyniku finansowego oraz sporządzania sprawozdań finansowych były jednakowe w poszczególnych latach,
•
memoriału - w księgach rachunkowych i w wyniku finansowym – niezależnie od momentu zapłaty –
należy obowiązkowo uwzględnić wszystkie osiągnięte i przysługujące jednostce w okresie sprawozdawczym przychody ze sprzedaży i inne przychody oraz wszelkie obciążające ją koszty –
przypisanie poszczególnych zdarzeń do danego okresu sprawozdawczego,
•
współmierności przychodów i kosztów - stosowana do prawidłowego ustalenia wyniku finansowego w okresie sprawozdawczym, czyli ujęcia tych kosztów, które przyczyniły się do osiągnięcia przychodów (do aktywów lub pasywów danego okresu sprawozdawczego będą zaliczane koszty lub przychody dotyczące przyszłych okresów, przypadające na dany okres sprawozdawczy, które jeszcze nie zostały poniesione),
Zasady rachunkowości
•
ostrożności (ostrożnej wyceny) - dotyczy wymagań w zakresie ustalania wartości aktywów i pasywów oraz wyniku finansowego. W wyniku finansowym ujmuje się w
szczególności:
a) zmniejszenia wartości użytkowej lub handlowej składników aktywów,
b) wyłącznie niewątpliwe pozostałe przychody operacyjne i zyski nadzwyczajne, c) wszystkie poniesione pozostałe koszty operacyjne i straty nadzwyczajne,
d) rezerwy na ryzyko znane jednostce lub grożące straty,
•
wyższości treści nad formą – zdarzenia, w tym operacje gospodarcze, ujmuje się w księgach i wykazuje w sprawozdaniu finansowym zgodnie z ich treścią ekonomiczną, a nie tylko formą prawną,
•
zakazu kompensat (indywidualnej wyceny) - wartość poszczególnych składników aktywów i pasywów, przychodów i związanych z nimi kosztów, jak również zysków i strat nadzwyczajnych ustala się oddzielnie,
•
istotności - przy wyborze rozwiązań dopuszczonych ustawą i dostosowywaniu ich do potrzeb jednostki musi być zapewnione wyodrębnienie w rachunkowości wszystkich zdarzeń ważnych z punktu widzenia oceny sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego jednostki, z zachowaniem zasady ostrożności (pozwala na stosowanie pewnych uproszczeń, jednak pod warunkiem, że nie będą one wywierać istotnie ujemnego wpływu na prawidłowy i rzetelny obraz sprawozdania finansowego).
10
Polityka rachunkowości
Polityka rachunkowości (art. 10 UoR) – przyjęcie i konsekwentne stosowanie przez jednostki gospodarcze specyficznych zasad i rozwiązań w zakresie wyceny i sporządzania sprawozdań finansowych dobranych tak, aby zapewnić odpowiednią jakość informacji finansowych przeznaczonych dla szerokiego grona odbiorców. Zasady te dotyczą:
•
wyceny aktywów i pasywów,
•
metod amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,
•
rozliczania kosztów wytworzenia produktów lub usług,
•
zasad tworzenia rezerw na przewidywane zobowiązania
Ustawa obliguje jednostki gospodarcze do sporządzania dokumentacji opisującej przyjętą politykę rachunkowości. Powinna ona określać także rok obrotowy, zakładowy plan kont wraz z zasadami ujmowania na nim operacji gospodarczych, dopasowany do przyjętej polityki rachunkowości.
Zasady powinny być stosowane w sposób ciągły, aby zapewnić porównywalność danych finansowych z kolejnych lat.
Przyjęcie określonej polityki rachunkowości wpływa na wynik finansowy przedsiębiorstwa, ponieważ wysokość tego wyniku uzależniona jest od sposobu wyceny składników bilansu. Działając w podobnych warunkach ekonomicznych, ale stosując inne metody wyceny jednostki gospodarcze mogą osiągać różne wyniki finansowe.
Okres sprawozdawczy, rok obrotowy, dzień bilansowy
Okres sprawozdawczy – okres, za który sporządza się sprawozdanie finansowe w trybie przewidzianym ustawą lub inne sprawozdania sporządzone na podstawie ksiąg rachunkowych.
Rok obrotowy – rok kalendarzowy lub inny okres trwający 12 kolejnych pełnych miesięcy kalendarzowych, stosowany również do celów podatkowych. Rok obrotowy lub jego zmiany określa statut lub umowa, na podstawie której utworzono jednostkę.
Wyjątkowo i przejściowo rok obrotowy może liczyć mniej lub więcej miesięcy niż 12:
- jeżeli jednostka rozpoczęła swoją działalność w pierwszej połowie, później niż od pierwszego dnia roku obrotowego, to jako pierwszy rok obrotowy może przyjąć okres od rozpoczęcia działalności do ostatniego dnia przyjętego roku obrotowego,
- jeżeli jednostka rozpoczęła działalność w drugiej połowie przyjętego roku obrotowego, to można księgi rachunkowe i sprawozdanie finansowe za ten okres połączyć z księgami rachunkowymi i sprawozdaniem finansowym za rok następny.
Najkrótszym okresem sprawozdawczym dla danych ujmowanych przez ewidencję księgową jest miesiąc (dopuszczalny jest też kwartał i pół roku), zaś najdłuższym jest rok.
Podział roku obrotowego na okresy sprawozdawcze ustala kierownik jednostki, w przyjętej polityce rachunkowości.
Dzień bilansowy – dzień, na który jednostka sporządza sprawozdanie finansowe – dzień zamknięcia ksiąg, a więc:
- dzień kończący rok obrotowy,
- dzień zakończenia działalności jednostki, sprzedaży, zakończenia likwidacji lub postępowania upadłościowego,
- dzień poprzedzający zmianę formy prawnej,
- dzień poprzedzający dzień podziału lub połączenia jednostek, jeżeli w wyniku tego powstaje nowa jednostka,
- dzień poprzedzający dzień postawienia jednostki w stan likwidacji lub upadłości.
11
Sprawozdanie finansowe
•
najistotniejszy i najszerzej wykorzystywany raport generowany przez
system rachunkowości,
•
podstawowe źródło informacji dla podmiotów zewnętrznych i
wewnętrznych,
•
posiada zagregowany charakter,
•
ukazuje sytuację majątkową i finansową na koniec danego okresu
(miesiąca, kwartału, roku) oraz rezultaty działań, dzięki którym podmiot
znalazł się w danej sytuacji,
•
wspiera decyzje w zakresie oceny rentowności, płynności finansowej
oraz perspektyw rozwoju,
•
sporządzane jest zgodnie z zasadami rachunkowości zwanymi
„ powszechnie akceptowanymi zasadami rachunkowości”.
Sprawozdanie finansowe
W zależności od kraju „powszechnie akceptowane zasady
rachunkowości” ustanowione są przez prawo albo przez organizacje
środowiskowe rachunkowców.
W Polsce:
powszechnie akceptowane zasady rachunkowości zawarte są głównie
w ustawie o rachunkowości, czyli fundamencie polskiego prawa
bilansowego.
Dodatkowym źródłem zasad rachunkowości są regulacje
środowiskowe:
•
polskie standardy rachunkowości,
•
międzynarodowe standardy rachunkowości.
12
Sprawozdanie finansowe
Sprawozdanie finansowe jednostki sporządza się na dzień zamknięcia ksiąg
rachunkowych oraz na inny dzień bilansowy, stosując odpowiednio zasady wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego określone w roz. 4 UoR.
Sprawozdanie finansowe składa się z (art. 45 UoR):
- bilansu,
- rachunku zysków i strat,
- informacji dodatkowej, obejmującej:
a) wprowadzenie do sprawozdania finansowego oraz
b) dodatkowe informacje i objaśnienia.
Sprawozdanie jednostek, które jest poddawane badaniu i ogłaszaniu obejmuje ponadto:
- zestawienie zmian w kapitale własnym,
- rachunek przepływów pieniężnych.
Sprawozdanie finansowe
Zgodnie z art. 49 UoR do rocznego sprawozdania finansowego dołącza się
sprawozdanie z działalności jednostki, jeżeli obowiązek jego
sporządzenia wynika z ustawy lub odrębnych przepisów.
13
Sprawozdanie finansowe
Zgodnie z art. 64 ust. 1 UoR badaniu i ogłaszaniu podlegają roczne sprawozdania finansowe: 1.
jednostek powiązanych, w tym roczne skonsolidowane sprawozdania finansowe grup kapitałowych,
2.
kontynuujących działalność:
a)
banków oraz zakładów ubezpieczeń,
b)
jednostek działających na podstawie przepisów o obrocie papierami wartościowymi oraz przepisów o funduszach inwestycyjnych,
c)
jednostek działających na podstawie przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych,
d)
spółek akcyjnych, z wyjątkiem spółek będących na dzień bilansowy w organizacji, e)
pozostałych jednostek, które w poprzedzającym roku obrotowym, za który sporządzono sprawozdanie finansowe, spełniły co najmniej dwa z następujących warunków:
- średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co najmniej 50 osób,
- suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w walucie polskiej co najmniej: 2.500.000 euro,
- przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej: 5.000.000 euro.
Sprawozdanie finansowe
Ustalenie obowiązku badania i ogłaszania sprawozdań finansowych dla
sprawozdań za 2007 rok, w przypadku pozostałych jednostek (e).
Wyrażone w euro wielkości przelicza się według średniego kursu NBP na
dzień bilansowy, który zgodnie z tabelą nr 252/A/NBP/2006 z dnia 29
grudnia 2006 r. wyniósł: 3,8312 zł/euro.
•
suma aktywów bilansu na koniec 2006 r. stanowiła równowartość w walucie
polskiej co najmniej: 2.500.000 euro, czyli:
(2.500.000 euro x 3,8312 zł/euro) = 9.578.000 zł,
•
przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji
finansowych za 2006 r. stanowiły równowartość w walucie polskiej co
najmniej: 5.000.000 euro, czyli:
(5.000.000 euro x 3,8312 zł/euro) = 19.156.000 zł.
14
Sprawozdanie finansowe
Zgodnie z art. 50 ust. 2 UoR jednostka może sporządzać sprawozdanie
finansowe w formie uproszczonej,
tzn. wykazując informacje w zakresie ustalonym w załączniku nr 1 do UoR
literami i cyframi rzymskimi,
jeśli w roku obrotowym, za który sporządza sprawozdanie finansowe, nie
osiągnęła dwóch z trzech następujących wielkości:
•
średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło nie więcej niż 50 osób,
•
suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego w walucie polskiej nie
przekroczyła równowartości 2.000.000 euro,
•
przychody netto ze sprzedaży produktów i towarów oraz operacji finansowych
w walucie polskiej nie przekroczyły równowartości 4.000.000 euro.
Przepisów tych nie stosuje się jednak do banków i zakładów ubezpieczeń.
Sprawozdanie finansowe
Istota i cel sprawozdań finansowych:
•
sprawozdania finansowe stanowią końcowy produkt systemu rachunkowości –
są efektem pomiaru działalności prowadzonej przez jednostkę;
•
nadrzędnym celem sprawozdań finansowych jest dostarczenie informacji dla
użytkowników do podejmowania decyzji oraz rozliczenie zarządu z
odpowiedzialności za powierzony kapitał;
•
w wąskim znaczeniu sprawozdanie finansowe jako zbiór informacji o sytuacji
finansowej podmiotu gospodarczego to dwa sprawozdania finansowe
rozpoznawane przez rachunkowość finansową: bilans oraz rachunek zysków i strat (podejście preferowane w Polsce przed transformacją, z uwagi na brak aktywnych odbiorców sprawozdań finansowych).
15
Sprawozdanie finansowe - bilans
Bilans jest to zestawienie środków gospodarczych jednostki (aktywa) i źródeł ich finansowania (pasywa) sporządzone na określony dzień. Bilans jest
sporządzany zgodnie z zasadą równowagi bilansowej, tj. równości aktywów i pasywów.
Bilans zawiera następujące elementy:
•
nazwę jednostki gospodarczej, dla której jest sporządzany,
•
moment bilansowy (datę), na który jest sporządzany,
•
wyszczególnione w określonej ustawą kolejności składniki aktywów i
pasywów oraz ich wartości,
•
sumy cząstkowe poszczególnych grup składników majątku i źródeł ich
finansowania,
•
sumę aktywów i pasywów,
•
datę sporządzenia bilansu,
•
podpisy osób odpowiedzialnych za prawidłowość i rzetelność bilansu.
Wzór bilansu umieszczony jest w załączniku do UoR.
Sprawozdanie finansowe - bilans
Przy sporządzaniu bilansu obowiązują następujące zasady:
•
równowagi bilansowej (suma aktywów = suma pasywów),
•
ciągłości bilansowej (bilans zamknięcia jednego roku obrotowego jest
bilansem otwarcia roku następnego),
•
dotrzymania obowiązującego terminu sporządzania (na dzień bilansowy),
•
właściwego układu (opracowania bilansu według obowiązujących wzorów),
•
zachowania wymaganej szczegółowości, czyli stopnia płynności składników majątkowych i stopnia pilności zwrotu kapitału,
•
rzetelnej wyceny (składniki aktywów i pasywów powinny być zgodne ze stanem faktycznym, odpowiednio i rzetelnie wycenione),
•
zasady wyceny netto składników bilansu.
Bilans podlega trwałemu archiwowaniu i ma moc dowodu prawnego.
W odróżnieniu od rachunku zysków i strat bilans przedsiębiorstwa ma charakter statyczny – pokazuje informacje według stanu na dzień sporządzenia.
16
Sprawozdanie finansowe - bilans
Aktywa
Pasywa
A.
Aktywa trwałe
A.
Kapitały (fundusze) własne
I.
Wartości niematerialne i prawne
I.
Kapitał (fundusz) podstawowy
II.
Rzeczowe aktywa trwałe
II.
Należne wpłaty na kapitał podstawowy
III.
Inwestycje długoterminowe
III.
Udziały, akcje własne
IV.
Należności długoterminowe
IV.
Kapitał zapasowy
V.
Długoterminowe rozliczenia
V.
Kapitał z aktualizacji wyceny
międzyokresowe
VI.
Pozostałe kapitały (fundusze)
B.
Aktywa obrotowe
rezerwowe
I.
Zapasy
VII.
Zysk (strata) z lat ubiegłych
II.
Należności krótkoterminowe
VIII.
Zysk (strata) netto
III.
Inwestycje krótkoterminowe
IX.
Odpisy z zysku netto w ciągu roku
IV.
Krótkoterminowe rozliczenia
B.
Zobowiązania i rezerwy na
międzyokresowe
zobowiązania
I.
Rezerwy na zobowiązania
II.
Zobowiązania długoterminowe
III.
Zobowiązania krótkoterminowe
IV.
Rozliczenia międzyokresowe
AKTYWA RAZEM
PASYWA RAZEM
Sprawozdanie finansowe - bilans
Aktywa są to (art. 3 ust.1 pkt 12 UoR):
•
kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o
•
wiarygodnie określonej wartości,
•
powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń,
•
które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści
ekonomicznych.
17
Sprawozdanie finansowe - bilans
Zobowiązanie jest to (art. 3 ust. 1 pkt 20 UoR):
•
wynikający z przeszłych zdarzeń
•
obowiązek wykonania świadczeń,
•
o wiarygodnie określonej wartości,
•
które spowodują wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych
aktywów jednostki.
Sprawozdanie finansowe - bilans
Brak w UoR definicji kapitałów własnych:
kapitał własny
= suma aktywów – suma zobowiązań
= aktywa netto
18
Sprawozdanie finansowe - bilans
Część aktywów ujętych wartościowo występuje w formie rzeczowej:
- środki trwałe, materiały, wyroby gotowe.
Część aktywów można natomiast wyrazić tylko wartościowo:
- gotówka, należności, papiery wartościowe.
Źródła finansowania występują tylko w ujęciu wartościowym.
Aktywa uszeregowane są według zwiększającego się stopnia płynności,
tzn. łatwości z jaką mogą być one zamienione na gotówkę.
Pasywa wykazane są według pilności ich zwrotu.
Sprawozdanie finansowe - bilans
W bilansie wykazuje się stany aktywów i pasywów na dzień
kończący bieżący i poprzedni rok obrotowy.
Wykazana w aktywach bilansu wartość poszczególnych grup
składników aktywów (z wyjątkiem aktywów finansowych i
zobowiązań finansowych) wynika z ich wartości księgowej
skorygowanej o:
- dotychczas dokonane odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe
oraz odpisy aktualizujące, w tym również z tytułu trwałej utraty
wartości składników aktywów trwałych,
- odpisy aktualizujące wartość rzeczowych składników aktywów
obrotowych,
- odpisy aktualizujące wartość należności.
19