Giełdowe instrumenty pochodne
www.gpw.pl
Fakt, że inwestor, który nabywa opcję (kupna lub sprzedaży)
Opcje na indeks WIG20
Giełdowe
ma prawo jej wykonania oznacza, że skorzysta z tej możliwość
tylko, gdy będzie wiązała się ona dla niego z osiągnięciem
Szczegółowe informacje oraz materiały edukacyjne
Pierwsze opcje na indeks WIG20 zostały wprowadzone do
zysku (kwota rozliczenia będzie dodatnia). Za ten komfort musi
na temat instrumentów pochodnych notowanych
obrotu na GPW we wrześniu 2003 r. Instrumenty te, podobnie
zapłacić wystawcy opcji kwotę, która nazywana jest premią
na GPW można znalez
ć na stronach:
jak kontrakty terminowe na WIG20, notowane są w seriach,
instrumenty
opcji. Jest to jedyna płatność, jakiej dokonuje osoba otwiera-
www.gpw.pl
które wygasają w trzeci piątek marca, czerwca, września
jąca długą pozycję na rynku opcji. Jest to też maksymalna
futures.gpw.pl
i grudnia. W obrocie zawsze znajdują się serie z czterema
kwota, jaką kupujący może stracić. Premię opcji na WIG20
opcje.gpw.pl
terminami wygaśnięcia. W każdym terminie wygaśnięcia
ustala się mnożąc jej giełdowy kurs przez 10 zł.
dostępne są zarówno opcje kupna, jak i sprzedaży, z licznymi
pochodne
Większe ryzyko inwestycyjne ponosi wystawca opcji. Jeżeli
Zainteresowani mogą również kierować pytania
kursami wykonania.
w dniu wygaśnięcia kwota rozliczenia będzie dodatnia, to
na adres: [e-mail]
Opcja kupna daje nabywcy prawo do kupna indeksu WIG20
posiadacz długiej pozycji z pewnością ją wykona. Dla wystaw-
w dniu jej wygaśnięcia po cenie wykonania. Jej sprzedawca
cy będzie to oznaczać konieczność przelania tejże kwoty na
(wystawca) ma natomiast obowiązek dostarczenia indeksu,
rachunek drugiej strony transakcji. Dla posiadacza krótkiej
jeżeli nabywca opcji zdecyduje się skorzystać ze swojego
pozycji straty mogą być bardzo duże. Wystawianie opcji,
prawa.
podobnie jak w przypadku kontraktów terminowych, wiąże się
Opcja sprzedaży daje nabywcy prawo do sprzedania indeksu
z koniecznością wpłaty depozytu zabezpieczającego.
WIG20 w dniu jej wygaśnięcia po cenie wykonania. Jej
Opcji nie trzeba utrzymywać do dnia wykonania. Zarówno
sprzedawca (wystawca) ma natomiast obowiązek odkupienia
nabywca, jak i wystawca, przez zawarcie w dowolnym
indeksu, jeżeli nabywca opcji zdecyduje się skorzystać ze
momencie odwrotnych transakcji do pierwotnych mogą
swojego prawa.
zamknąć pozycję.
Przykład opcji kupna
Kurs indeksu WIG20 wynosi 3.000 pkt. Inwestor oczekuje,
OPCJA
że będzie on zwyżkował i kupuje opcję kupna z kursem wyko-
nania 3.300 pkt. Jej giełdowy kurs wynosi 30 pkt, co ozna-
cza, że inwestor płaci za nią 300 zł. Jeżeli WIG20 w dniu
wykonania osiągnie wartość 3.600 pkt. (wzrośnie o 20%),
KUPNA SPRZEDAŻY
to posiadacz długiej pozycji otrzyma od wystawcy 3.000 zł
([3.600 pkt.  3.300 pkt.] x 10 zł). Biorąc pod uwagę wcześ-
Nabywca Sprzedawca Nabywca Sprzedawca
niej zapłaconą premię jego zysk wyniesie 2.700 zł (900%).
(posiadacz (wystawca) (posiadacz (wystawca)
Jeżeli kurs WIG20 w dniu wykonania osiągnie wartość poniżej
długiej posiadacz długiej posiadacz
pozycji) krótkiej pozycji pozycji) krótkiej pozycji 3.300 pkt., wówczas opcja nie zostanie wykonana. Nabywca
straci całą premię, a dla wystawcy będzie ona zyskiem.
prawo obowiązek prawo obowiązek
Przykład opcji sprzedaży
kupna sprzedaży sprzedaży kupna
WIG20 ma 3.000 pkt. Inwestor oczekuje spadku i kupuje
instrumentu instrumentu instrumentu instrumentu
bazowego bazowego bazowego bazowego opcję sprzedaży z kursem wykonania 2.800 pkt. Jej giełdowy
kurs wynosi 45 pkt., co oznacza, że płaci za nią 450 zł. Jeżeli
WIG20 w dniu wykonania osiągnie wartość np. 2.700 pkt.
(spadnie o 10 proc.), to posiadacz długiej pozycji otrzyma
Opcje notowane na GPW są rozliczane w sposób pieniężny
od wystawcy kwotę rozliczenia równą 1.000 zł ([2.800 pkt.
co oznacza, że nabywca opcji jest uprawniony do otrzymania
 2.700 pkt.] x 10 zł). Biorąc pod uwagę zapłaconą premię,
tzw. kwoty rozliczenia z opcji, natomiast wystawca opcji jest
jego zysk wyniesie 550 zł (122%). Jeżeli WIG20 w dniu
zobowiązany do zapłacenia tej kwoty.
wykonania osiągnie wartość powyżej 2.800 pkt., to opcja
nie zostanie wykonana. Nabywca straci całą premię,
Kwota rozliczenia to:
a dla wystawcy będzie ona zyskiem.
w przypadku opcji kupna:
(WIG20 w dniu wykonania*  kurs wykonania) x 10 zł
w przypadku opcji sprzedaży:
* Przy ustalaniu kwoty rozliczenia dla opcji na WIG20 za wartość WIG20 z dnia
(kurs wykonania  WIG20 w dniu wykonania) x 10 zł
wykonania brana jest po uwagę średnia arytmetyczna ze wszystkich wartości tego
indeksu z ostatniej godziny notowań ciągłych oraz wartości tego indeksu ustalonej
na zamknięcie sesji giełdowej.
www.gpw.pl
Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie SA, luty 2008
Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie
Giełdowe instrumenty pochodne
Inwestowanie na Giełdzie Papierów Wartościowych Działanie dz
wigni finansowej Kontrakty terminowe na indeksy
Kontrakty terminowe
w Warszawie to nie tylko lokowanie pieniędzy w akcje. Dz
wignia finansowa występuje tam, gdzie do nabycia instru- Instrumentem bazowym dla najstarszych kontraktów termi-
Paleta produktów GPW jest znacznie szersza i obejmuje mentu finansowego wystarczy posiadać kwotę odpowiada- nowych notowanych na GPW jest indeks WIG20. Jest to
Inwestor, który kupuje kontrakt terminowy (otwiera długą
również instrumenty pochodne nazywane także derywatami. jącą niewielkiej części jego wartości. wskaz
nik warszawskiej giełdy, który pozwala śledzić koniun-
pozycję) zobowiązuje się, że w dniu jego rozliczenia
Instrumenty pochodne dają ogromne możliwości Dz
wignia sprawia, że w ujęciu procentowym wartość zainwe- kturę w segmencie największych i najbardziej płynnych
(wygaśnięcia), nabędzie określoną ilości instrumentu
inwestycyjne, do których należy zaliczyć m.in.: zarabianie stowanych pieniędzy zmienia się dużo szybciej, niż wynika- spółek warszawskiej giełdy.
bazowego, po cenie ustalonej w chwili zawarcia transakcji.
na spadku cen akcji, inwestowanie we wzrosty i spadki łoby to z procentowej zmiany notowań kontraktów. Na wy- Kontrakt na WIG20 notowany jest w punktach, a jego
Inwestor, który sprzedaje (otwiera krótką pozycję)
indeksów giełdowych, inwestowanie z dz
wignią finansową, kresie zilustrowano działanie dz
wigni finansowej wynoszącej wartość wynika z przemnożenia kursu przez 10 zł (mnożnik).
zobowiązuje się do dostarczenia instrumentu bazowego na
wykorzystanie instrumentów pochodnych w zarządzaniu 10:1 (inwestor otworzył pozycję, która warta jest dziesięć Jeżeli kurs kontraktu wynosi np. 3.000 pkt., to jest on warty
takich samych warunkach.
ryzykiem. razy więcej niż wpłacony depozyt zabezpieczający). 30.000 zł. Depozyt zabezpieczający dla tych derywatów
Punkt A jest dla inwestora neutralny  nie zmienia się kurs nie przekracza zazwyczaj 10%, co oznacza, że w omawia-
Rozliczenie pieniężne
Zysk wynagrodzeniem za ryzyko instrumentu bazowego, nie ma zysku, ani straty. Gdyby nym przykładzie wystarczy posiadać około 3.000 zł, aby móc
Powyższa definicja oddaje istotę kontraktów, które rozliczane
Cechą charakterystyczną instrumentów pochodnych jednak po kupnie kontraktu notowania poszły w górę o 1% obstawić kierunek zmian notowań jednego z najważniejszych
są przez dostawę instrumentu bazowego. Kontrakty noto-
jest dz
wignia finansowa. Sprawia ona, że wartość zainwe- (pkt B), to inwestor zarobiłby 10%. Z kolei spadek kursu indeksów GPW.
wane na GPW rozliczane są pieniężnie. Oznacza to, że
stowanych pieniędzy, w zależności od sytuacji rynkowej, o 1% (pkt C) oznacza, że inwestor straciłby 10%. Wielkość Obok kontraktów na WIG20, na takich samych zasadach,
zamiast faktycznej dostawy instrumentu bazowego,
rośnie lub maleje w znacznie większym tempie niż na rynku dz
wigni finansowej zależy od poziomu depozytu zabezpiecza- notowane są również kontrakty na indeks mWIG40, który
następuje transfer pewnej kwoty pieniędzy. To, który
akcji. Możliwe jest więc osiąganie bardzo wysokich stóp jącego. Jeżeli wynosi on np. 5%, to tworzy dz
wignię śledzi koniunkturę w popularnym segmencie średnich spółek.
inwestor ostatecznie zyska, a który straci zależy od kierunku
zwrotu. Ryzykuje się jednak przy tym także utratę znacznej 20:1 (100/5=20). Jeżeli depozyt ustalony został na 10%,
zmiany ceny instrumentu bazowego. Posiadając pozycję
części zainwestowanych pieniędzy, a w skrajnych to dz
wignia wynosi 10:1 (100/10=10). Kontrakty terminowe na akcje
długą zarabiamy na wzroście, natomiast zajmując pozycję
przypadkach nawet większej kwoty, niż pierwotnie Innym przykładem instrumentu bazowego dla kontraktów
krótką zarabiamy na spadku ceny instrumentu bazowego.
ulokowana. terminowych są akcje spółek. Każdy kontrakt na GPW
50%
opiewa na 100 akcji, a jego wartość to iloczyn tej liczby
Terminy wygaśnięcia i serie
W rzeczywistości, poziom ryzyka inwestycyjnego zależy i aktualnego kursu.
Kontrakty terminowe znajdują się w obrocie przez określony 40%
głównie od samego inwestora  od tego, w jakim celu Kontrakty na akcje są szczególnie ciekawym rozwiązaniem
czas. Cechą wspólną kontraktów notowanych na GPW jest
30%
będzie wykorzystywał instrumenty pochodne i jak bardzo w czasach dekoniunktury. Wystarczy jedno zlecenie, by
to, że wygasają w trzeci piątek marca, czerwca, września
będzie bazował na wbudowanej w nie dz
wigni finansowej. czerpać zyski ze spadku cen określonych spółek.
i grudnia.
20%
Instrumenty te mogą zastąpić też zwykłe inwestowanie
W zależności od kontraktu terminowego w obrocie znajdują
zmiana
B
10%
Zyskowne inwestowanie w instrumenty pochodne wymaga: w akcje. Wtedy zamiast kupować np. 1.000 walorów TPSA,
kursu
się zawsze dwie, trzy lub cztery serie kontraktów. Po zawar-
kontraktu
" starannego planowania inwestycji włącznie ze sposobem można nabyć 10 kontraktów. Będzie się to wiązało
A
ciu transakcji kontrakty terminowe nie muszą być utrzy-
0%
-5% -4% -3% -2% -1% 0% 1% 2% 3% 4% 5% z zapłaceniem mniejszej prowizji maklerskiej i z wpłaceniem
jej zamknięcia " ugruntowanej wiedzy " cierpliwości " żelaz-
mywane do dnia wygaśnięcia. Jeżeli inwestor postanowi
-10% depozytu zabezpieczającego w wysokości kilku-kilkunastu
nej dyscypliny. C
zamknąć pozycję wcześniej, dokonuje tego poprzez zawarcie
procent wartości całej transakcji.
transakcji odwrotnej czyli zamyka pozycję długą sprzedając
-20%
Konstrukcję i zasady funkcjonowania derywatów powinien
kontrakt, natomiast pozycję krótką  kupując go.
-30% Kontrakty terminowe na waluty
znać każdy inwestor. Rezygnowanie z tej wiedzy oznacza
Nie wiesz w co zainwestować? Sprawdz
co się dzieje
mniejsze szanse na zwycięstwo w rywalizacji toczonej
Depozyt zabezpieczający
-40%
na rynku walutowym. Giełda umożliwia zarabianie na spadku
w dynamicznym świecie finansów, do której każdego dnia
Otwierając długą lub krótką pozycję na rynku kontraktów
lub wzroście notowań euro i dolara amerykańskiego. Oba
-50%
przystępują tysiące inwestorów.
terminowych inwestor nie płaci tyle, ile faktycznie wart jest
instrumenty opiewają na 10 tys. jednostek danej waluty,
kontrakt terminowy. Wnosi jedynie tzw. depozyt
a depozyty zabezpieczające z reguły nie przekraczają 5%.
Instrumenty pochodne to instrumenty finansowe, których
zabezpieczający, który stanowi niewielką część wartości
Oznacza to, że dz
wignia finansowa jest większa niż 20:1
wartość zależy od wartości innych instrumentów bazowych.
kontraktu (od kilku do kilkunastu procent w zależności od Z punktu widzenia inwestorów indywidualnych najważniejsze
i jest to największa dz
wignia finansowa w przypadku
Najpopularniejszymi instrumentami bazowymi dla giełdowych
kontraktu). Z nim związana jest wspomniana już dz
wignia zalety kontraktów terminowych to:
kontraktów terminowych notowanych na GPW.
instrumentów pochodnych są: akcje, indeksy akcji, kursy
finansowa. Rozliczenie kontraktu następuje po każdej sesji " możliwość zarabiania na wzroście i spadku różnych
Ceny tych instrumentów są podawane w złotych za 100 euro
walut, indeksy stóp procentowych. Natomiast najpopularniej-
giełdowej. Jeżeli danego dnia notowania wzrosły, to część instrumentów finansowych,
lub 100 dolarów. Oznacza to, że gdy kurs dolara wynosi
szymi rodzajami instrumentów pochodnych są kontrakty
depozytu zabezpieczającego inwestora posiadającego krótką " szansa na osiągnięcie dużego zysku przy zaangażowaniu
2,50 zł, to ceny kontraktów będą się kształtować na poziomie
terminowe oraz opcje. Instrumenty te znajdują się w ofercie
pozycję, zostanie przekazana na rachunek posiadacza długiej niewielkiego kapitału,
250 zł. Gdy kurs waluty zmieni się o 1 grosz, to kontrakt
GPW.
pozycji (i odwrotnie). Jeżeli wskutek takich codziennych " niższe koszty transakcyjne niż na rynku akcji,
odpowie ruchem o 1 zł. Dla inwestora zmiana notowań
transferów wartość depozytu zabezpieczającego inwestora, " obecność animatora, który przez stałe składanie zleceń
kontraktu o 1 zł ma wartość 100 zł.
który błędnie przewidział kierunek zmian cen instrumentu kupna i sprzedaży ułatwia innym inwestorom zawierania
bazowego spadnie poniżej określonego poziomu, to dom transakcji.
maklerski wezwie go do uzupełnienia depozytu.
zysk / strata inwestora