2013-10-31
Stosunki osobiste
Związane z ustrojem
małżeńskim (np.
Małżeństwo art.31-54 k.r.o. (wykład)
wspólność/rozdzielność
Prawa i obowiązki
majątkowa)
Stosunki majątkowe
małżonków Niezwiązane z ustrojem art. 23-30 k.r.o.
małżeńskim (ćwiczenia)
dr Marcin Śliwka dr Marcin Śliwka
Ogólna charakterystyka praw i
obowiązków małżeńskich
Utrudniona lub
niemożliwa egzekucja Ocena zachowania
Prawo podmiotowe (część ogólna
obowiązków małżonka
prawa cywilnego)
osobistych
Krzyżowanie się wartości
prawnych/moralnych/etycznych
Znaczenie przy
Wina małżonka
rozwodzie
Duże znaczenie klauzul
generalnych  zasady współżycia
społecznego
Prawa o charakterze wzajemnym Zakres obowiązku
Orzeczenie o winie
alimentacyjnego
Nie obowiązuje zasada
ekwiwalentności świadczeń!
(488.2 k.c.) dr Marcin Śliwka
Prawa i obowiązki Art. 23 k.r.o.
małżeńskie
Zasada równości Małżonkowie mają
(egalitaryzmu) równe prawa i
małżonków obowiązki w
małżeństwie.
majątkowe niemajątkowe
Nie musi oznaczać
Tradycyjne modele
wykonywania
rodziny jak i związki
identycznych funkcji w
nowoczesne
małżeństwie
Zrównanie pracy domowej z zawodową  art. 27
k.r.o. oraz 43 ż 3 k.r.o.
Np. obowiązek
elementy majątkowe
dbałości o drugiego
splecione z
małżonka (elementy
majątkowymi i vice
majątkowe i starania
versa
osobiste)
dr Marcin Śliwka dr Marcin Śliwka
1
2013-10-31
Art. 24. Małżonkowie rozstrzygają wspólnie o istotnych
Zakres ograniczają przepisy
sprawach rodziny; w braku porozumienia każdy z nich szczególne
Może dotyczyć spraw majątkowych i
39-40  zarząd majątkiem wspólnym
może zwrócić się o rozstrzygnięcie do sądu.
niemajątkowych
97  istotne sprawy dotyczące
dziecka
Rozwinięcie
Przepis dotyczy zarówno spraw
Orzeczenie sądu
zasady
majątkowych jak i niemajątkowych
wydane na
równości
podstawie art. 24
Decyzje dotyczące Wzorzec
Decyzje dotyczące
Małżonek, który nie
jednego członka obiektywny 
wszystkich Nie nadają się do przymusowego podporządkował się rozstrzygnięciu
rodziny, co rzutuje typowej
wykonania sądu traktowany jako niewykonujący
członków rodziny
na pozostałych przeciętnej rodziny swoich obowiązków
dr Marcin Śliwka dr Marcin Śliwka
ż 2. Małżonkowie mogą nosić wspólne nazwisko będące dotychczasowym nazwiskiem jednego z nich. Każdy z
Nazwiska małżonków
małżonków może również zachować swoje dotychczasowe nazwisko albo połączyć z nim dotychczasowe
nazwisko drugiego małżonka. Nazwisko utworzone w wyniku połączenia nie może składać się z więcej niż
dwóch członów.
Art. 25. ż 1 O nazwisku, które każdy z małżonków będzie nosił po zawarciu małżeństwa, decyduje jego oświadczenie złożone
Zrównanie uprawnień kobiety i mężczyzny
przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie może być złożone bezpośrednio po zawarciu małżeństwa albo przed
sporządzeniem przez kierownika urzędu stanu cywilnego zaświadczenia stwierdzającego brak okoliczności wyłączających zawarcie
małżeństwa.
Decyzje każdego z małżonków są niezależne od siebie
1. Dobro osobiste każdego z małżonków
Wykluczona zamiana nazwisk
2. Równe prawa w zakresie wyboru nazwiska
Możliwa zamiana kolejności nazwisk  połączenie a nie dołączenie
ż 3 W razie niezłożenia oświadczenia w sprawie nazwiska, każdy z małżonków zachowuje swoje dotychczasowe
nazwisko.
3. Możliwość wspólnego nazwiska
Współdziałanie
dla dobra rodziny
Prawa i obowiązki osobiste Bardzo lakoniczne ujęcie
Wierność
Wzajemna
pomoc
Art. 23 zd. 2 Są obowiązani do
wspólnego pożycia, do
wzajemnej pomocy i wierności
Zabieg celowy
oraz do współdziałania dla
Wspólne pożycie
dobra rodziny, którą przez swój
związek założyli.
dr Marcin Śliwka dr Marcin Śliwka
2
2013-10-31
Obowiązek
wspólnego pożycia
Starania majątkowe
Obowiązek współdziałania dla  obowiązek
Więz
rodzicielska
Starania osobiste
Więz
duchowa Więz
fizyczna Więz
gospodarcza
(kwestionowana) dobra rodziny alimentacyjny  art.
27 k.r.o.
Fizyczne współżycie
Prowadzenie
 uwaga na wiek,
Więz
psychiczna Lojalność gospodarstwa
chorobę,
domowego
zamieszkanie itp
dr Marcin Śliwka dr Marcin Śliwka
Przyczynianie się do zaspokajania potrzeb rodziny
Art. 27
zaspokajanie
potrzeb rodziny
Art. 27 Podstawa prawna obowiązku alimentacyjnego
Art. 28 między małżonkami lub obowiązku podobnego do
Art. 30
egzekwowanie Art.
Odpowiedzialność alimentacyjnego
obowiązku
solidarna
Prawa i
alimentacyjnego
obowiązki 27
majątkowe
Art. 28 Jeżeli jeden z małżonków pozostających we
niezależne od
ustroju (reżim
wspólnym pożyciu nie spełnia ciążącego na nim
podstawowy)
obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb
rodziny, sąd może nakazać, ażeby wynagrodzenie za
Art. pracę albo inne należności przypadające temu
małżonkowi były w całości lub w części wypłacane do
rąk drugiego małżonka.
28
Art. 281 korzystanie z
Art. 29
mieszkania i
reprezentacja
przedmiotów
dr Marcin Śliwka
art. 28 1 Jeżeli prawo do mieszkania przysługuje jednemu małżonkowi, drugi małżonek jest
uprawniony do korzystania z tego mieszkania w celu zaspokojenia potrzeb rodziny. Przepis ten
stosuje się odpowiednio do przedmiotów urządzenia domowego.
Dodany w 2004 r. Rekomendacja nr R(81) 15 w sprawie praw małżonków do zajmowania mieszkania
spółdzielcze prawo
rodzinnego oraz korzystania z przedmiotów gospodarstwa domowego
własność
do lokalu
Wcześniej ten obowiązek wynikał z art. 23 i 27 (tym samym ograniczał obowiązki alimentacyjne)
inne prawa do
Obecnie małżonek uzyskuje dwa niezależne uprawnienia tj.: 1. do alimentacji 2. do korzystania z
najem nie objęty lokalu przypadające
mieszkania i urządzeń
wspólnością wyłącznie jednemu
małżonkowi
Należy przyjąć, że uprawnienie "drugiego" małżonka do korzystania z mieszkania dotyczy tylko tego
lokalu, w którym faktycznie mieszka on razem z pierwszym, małżonkiem mającym prawo do
mieszkania
dr Marcin Śliwka
3
2013-10-31
Przez wiele lat kwestia ta nie była uregulowana ustawowo, przyjmowano jednak,
Wygaśnięcie uprawnień do mieszkania i przedmiotów
że zawarcie związku małżeńskiego prowadzi do powstania stosunków rodzinno-
prawnych, z których wynika także uprawnienie do zamieszkiwania w lokalu
należącym do współmałżonka. W obecnym stanie prawnym kwestia ta nie budzi
już żadnych wątpliwości; ustawą z dnia 16 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy -
Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 162, poz. Wyjątek to ustanie wskutek śmierci zobowiązanego małżonka
1691) wprowadzony został art. 281 k.r.o. Ze zdania pierwszego tego przepisu
wynika, że jeżeli prawo do mieszkania przysługuje jednemu małżonkowi, drugi
małżonek jest uprawniony do korzystania z tego mieszkania w celu zaspokojenia
Uprawnienia
potrzeb rodziny. Nabycie takiego prawa przez współmałżonka nie zostało przy tym
gasną wraz z
uzależnione od nieprzysługiwania prawa do innego lokalu mieszkalnego. Art. 923. ż 1. Małżonek i Art. 939. ż 1 Małżonek
Ustanie lub orzeczeniem
inne osoby bliskie dziedziczący z ustawy w
unieważnienie separacji ale
spadkodawcy, które zbiegu z innymi
małżeństwa uwaga na art. 58
mieszkały z nim do dnia jego spadkobiercami, wyjąwszy
ż 2 w zw. Z art.
śmierci, są uprawnione do zstępnych spadkodawcy,
Małżonek, którego prawo do korzystania z mieszkania wynika z art. 281 zdanie
614 ż 3k.r.o.
korzystania w ciągu trzech którzy mieszkali z nim razem
pierwsze k.r.o., jest lokatorem w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 21
miesięcy od otwarcia w chwili jego śmierci, może
czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i
spadku z mieszkania i żądać ze spadku ponad swój
zmianami kodeksu cywilnego (jedn. tekst: Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266 ze zm.). urządzenia domowego w udział spadkowy
zakresie dotychczasowym. przedmiotów urządzenia
Rozrządzenie spadkodawcy domowego, z których za
wyłączające lub życia spadkodawcy korzystał
ograniczające to wspólnie z nim lub
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2006 r. V CSK 185/05 OSNC 2006/12/208,
uprawnienie jest nieważne. wyłącznie sam.
Biul.SN 2006/6/8, M.Prawn. 2007/7/370
Najem
Małżonkowie są najemcami lokalu bez względu na istniejące między nimi stosunki majątkowe, jeżeli
Majątkiem wspólnym każde może zarządzać Zakres przedstawicielstwa obejmuje również
nawiązanie stosunku najmu lokalu mającego służyć zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych założonej
Wzajemna reprezentacja małżonków
samodzielnie. czynności faktyczne
przez nich rodziny nastąpiło w czasie trwania małżeństwa.
Art. 29 k.r.o. W razie przemijającej przeszkody,
która dotyczy jednego z małżonków
pozostających we wspólnym pożyciu, drugi
małżonek może za niego działać w sprawach
WSPÓLNOŚC USTAWOWA  prawo najmu składnikiem majątku wspólnego zwykłego zarządu, w szczególności może bez
Dotyczy zarządu majątkiem osobistym
pełnomocnictwa pobierać przypadające
należności, chyba że sprzeciwia się temu
Ustanie wspólności majątkowej w czasie trwania małżeństwa nie powoduje ustania wspólności najmu
małżonek, którego przeszkoda dotyczy.
lokalu mającego służyć zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych rodziny. Sąd, stosując Względem osób trzecich sprzeciw jest
skuteczny, jeżeli był im wiadomy.
odpowiednio przepisy o ustanowieniu w wyroku rozdzielności majątkowej, może z ważnych powodów
na żądanie jednego z małżonków znieść wspólność najmu lokalu.
Każdy ustrój majątkowy Przedstawicielstwo ustawowe
ROZDZIELNOŚĆ MAJ
TKOWA  przymusowa łączność wspólności najmu
Jeżeli między małżonkami istnieje rozdzielność majątkowa albo rozdzielność majątkowa z
wyrównaniem dorobków do wspólności najmu stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności
ustawowej.
dr Marcin Śliwka
Małżonek nie może działać
Art. 30. ż 1. Oboje
Małżonkowie pozostają we
sam ze względu na
wspólnym pożyciu małżonkowie są
przemijającą przeszkodę
odpowiedzialni
solidarnie za
Przesłanki
zobowiązania zaciągnięte
wzajemnej
przez jednego z nich w
reprezentacji
sprawach wynikających z
zaspokajania zwykłych
Sprawy zwykłego zarządu
(zwłaszcza przyjmowanie Umocowanie traci moc w
potrzeb rodziny.
należności oraz razie sprzeciwu małżonka
korespondencji)
dr Marcin Śliwka dr Marcin Śliwka
4
2013-10-31
Przepisy k.r.o. nie regulują sytuacji,
kiedy zobowiązanie zaciągnęli oboje
małżonkowie. Zastosowanie znajdą
Odpowiedzialność solidarna po stronie
dłużników oznacza, że wierzyciel może żądać
Wierzyciel może zaspokoić się ze wszystkich
przepisy k.c. całości lub części świadczenia od wszystkich
majątków małżonków, czyli w ustroju wspólności
dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego
majątkowej z majątku wspólnego, majątku
z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez
osobistego żony oraz majątku osobistego męża.
któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych
(art. 366 ż 1 k.c.)
Oboje małżonkowie mogą zaciągnąć
razem zobowiązanie zastrzegając, iż
odpowiedzialność będzie solidarna
(art. 370 k.c.).
dr Marcin Śliwka dr Marcin Śliwka
OSN 22 września 1966 r., I CR 544/66, LEX nr 4578, SN
art.30 k.r.o.
"Przez zobowiązania zaciągnięte w sprawach
wynikających z zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny
(art. 30 ż 1 k.r.o.) należy rozumieć tylko te
zobowiązania, które odnoszą się do normalnych,
codziennych potrzeb rodziny, wymagających
bezwzględnie zaspokojenia bez potrzeby
podejmowania przez małżonków specjalnych decyzji.
Zwykłe Zobowiązanie
Wszelkie inne zobowiązania - zwłaszcza dotyczące
potrzeby zaciąga jeden
większych zakupów ratalnych, nie dające się
rodziny z małżonków
zakwalifikować pod pojęcie "zwykłych" potrzeb rodziny
- zaciągnięte przez jednego małżonka nie rodzą
odpowiedzialności solidarnej drugiego małżonka".
dr Marcin Śliwka dr Marcin Śliwka
opłacanie należności związanych z korzystaniem z mieszkania,
wyrok SN z dnia 21 września 1977 r., I CR
277/77, LEX nr 7997: "Za należności wydatki na naprawę urządzeń domowych,
czynszowe spółdzielni budownictwa
zakup żywności,
mieszkaniowego, zgodnie z dyspozycją art.
30 ż 1 k.r.o. są solidarnie odpowiedzialni
ubrań,
oboje małżonkowie, nawet - z majątku
środków czystości,
odrębnego każdego z nich, a nie tylko ten
z małżonków, który jest członkiem
prasy,
spółdzielni".
książek,
Należy przyjąć, że art. 30 k.r.o. nie
biletów komunikacji miejskiej,
obejmuje należności z tytułu zakupu
samochodu czy też nieruchomości.
zabawek dla dzieci,
Podobnie odpowiedzialność
solidarna nie dotyczy należności za pomocy szkolnych,
urlop wypoczynkowy.
opłacanie czesnego z tytułu nauki dziecka,
dr Marcin Śliwka wydatki na leczenie członków rodziny
dr Marcin Śliwka
5
2013-10-31
Wyłącznie zobowiązania
Przepisy art. 30 k.r.o. mają
umowne
charakter bezwzględnie
" Brak zastosowania do
obowiązujący (ius cogens), co oznacza,
odpowiedzialności deliktowej
że nie mogą zostać wyłączone w
(wyrok SA w Warszawie z
dnia 20 stycznia 1998 r., I ACa drodze umowy małżonków (por.
1024/97, LEX nr 34843)
uchwała SN z dnia 11 paz
dziernika
" SN zajął w wyroku z dnia 5
1995 r., III CZP 137/95, LEX nr 9255).
sierpnia 2005 r., II CK 9/05,
niepubl.: "Nie można
utożsamiać zaciągania
zobowiązań, których
konieczność wynikała z
prowadzonej działalności
gospodarczej z
zobowiązaniami zaciąganymi
w zwykłych sprawach
rodziny".
dr Marcin Śliwka dr Marcin Śliwka
lekkomyślność, rozrzutność lub nieudolność
małżonka wykazywana przez niego przy
zaciąganiu powyższych zobowiązań, przy czym
Z ważnych powodów sąd może
na żądanie jednego z małżonków decydujące znaczenie mają obiektywne skutki
postanowić, że za powyższe
działania małżonka, a nie to, jaki kierował nim
zobowiązania odpowiedzialny
zamiar, póz
niejsze ubezwłasnowolnienie,
jest tylko ten małżonek, który je
separacja faktyczna
zaciągnął. Postanowienie to
może być uchylone w razie
zmiany okoliczności.
dr Marcin Śliwka dr Marcin Śliwka
Postanowienie sądu o
wyłączeniu solidarnej sąd w postępowaniu nieprocesowym (art. 565 ż 3
k.p.c.)
odpowiedzialności
małżonków wywołuje skutki
Wniosek może złożyć każdy z małżonków
pro futuro i nie narusza
skutków zobowiązań
Sąd właściwy ze względu na miejsce zamieszkania
zaciągniętych wcześniej
wnioskodawcy
dr Marcin Śliwka dr Marcin Śliwka
6
2013-10-31
Względem osób trzecich
wyłączenie
Brak wiedzy osoby
odpowiedzialności
trzeciej, powoduje,
że powyższe
solidarnej jest skuteczne,
postanowienie sądu
jeżeli było im wiadome. nie odnosi skutku
wobec tej osoby
" Scientia nocet
" Nie ma znaczenia
zła/dobra wiara
dr Marcin Śliwka dr Marcin Śliwka
Zgodnie z art. 6 k.c., ciężar
41ż 1
udowodnienia wiedzy
osoby trzeciej spoczywa
Konsekwencje
na osobie, która powołuje
skutecznego
wyłączenia
się na fakt wyłączenia
odpowiedzialności
solidarnej
odpowiedzialności
41ż 2
małżonków
dr Marcin Śliwka dr Marcin Śliwka
ż 1. Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą
drugiego małżonka, wierzyciel może żądać zaspokojenia
także z majątku wspólnego małżonków.
ż 2. Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody
drugiego małżonka albo zobowiązanie jednego z małżonków
Orzecznictwo
nie wynika z czynności prawnej, wierzyciel może żądać
zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z
wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez
dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z
korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33
pkt 9, a jeżeli wierzytelność powstała w związku z
prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów
majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa.
dr Marcin Śliwka dr Marcin Śliwka
7
2013-10-31
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 30 sierpnia 2011
Postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 26 stycznia 2012 r. I
r., II GSK 781/10
ACz 105/12
Przepis art. 29 k.r.o. reguluje działanie przez współmałżonka w sprawach
zwykłego zarządu w razie przemijającej przeszkody, nie stanowi jednak
LEX nr 1068864
podstawy do traktowania strony jako pełnomocnika procesowego jej
współmałżonka w sytuacji, gdy pełnomocnictwo takie nie zostało jej wyraz
nie
udzielone.
W kwestii, czy działanie przez małżonka w ramach umocowania z art. 29 k.r.i.o.
jest jego uprawnieniem, czy też obowiązkiem, należy przychylić się do poglądu, że
to ustawowe umocowanie do działania przez współmałżonka ma charakter
uprawnienia. Wolą ustawodawcy było ustanowienie jedynie możliwości działania LEX nr 1109529
za współmałżonka, a nie obowiązku takiego działania.
dr Marcin Śliwka dr Marcin Śliwka
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2011 r. III CZP 39/11 OSNC 2012/3/33, Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2002 r. V CKN 741/00 LEX nr
www.sn.pl, Biul.SN 2011/7/10 424457
Oceniając postępowanie powoda w aspekcie obowiązków małżeńskich,
wynikających z art. 23 k.r.o., Sąd Apelacyjny podkreślił naruszenie przez
niego zasady wierności, wskazując je jako przyczynę rozkładu pożycia
Z chwilą uprawomocnienia się wyroku orzekającego rozwód obowiązek małżonków
małżeńskiego stron. Skarżący jednakże trafnie zarzucił, że z punktu
przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny (art. 27 k.r.o.) wygasa.
widzenia trwałości małżeństwa równie szkodliwe może okazać się
naruszenie innych obowiązków małżeńskich określonych w przytoczonym
przepisie. Wskazując na obowiązek wspólnego pożycia małżonków,
słusznie zwrócono uwagę w kasacji na potrzebę poddania wnikliwej
Pomiędzy obowiązkiem ustanowionym w art. 27 k.r.o. a obowiązkiem alimentacyjnym ocenie więzi duchowej między małżonkami jako jednego z elementów
(art. 128 i nast. oraz art. 60 k.r.o.) istnieje pewne podobieństwo, jednak o tożsamości tych obowiązku wspólnego pożycia. Przyjmuje się, że wspólnota duchowa
obowiązków nie może być mowy; można mówić co najwyżej o "alimentacyjnym
polega na wzajemnym pozytywnym stosunku uczuciowym małżonków,
charakterze" obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, konstatacja ta
szacunku, zaufaniu, szczerości, lojalności, wyrozumiałości, na
nie upoważnia jednak do formułowania tezy, że między małżonkami - w czasie trwania
respektowaniu osobistych cech małżonka, uwzględnianiu jego osobistych
małżeństwa - istnieje obowiązek alimentacyjny sensu stricto.
potrzeb oraz gotowości do ustępstw oraz kompromisów
dr Marcin Śliwka dr Marcin Śliwka
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w A
odzi z dnia 28 paz
dziernika 2010 r. II SA/A
d
1000/10
Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego w
Warszawie z dnia 12 kwietnia 2010 r. I FZ 50/10
Obowiązek opieki nad członkiem rodziny, jakim jest małżonek, nie może być wywodzony tylko i
wyłącznie z obowiązku alimentacyjnego, przewidzianego w normach k.r.o., a w szczególności z art.
128 k.r.o., który stanowi, że obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także
środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo.
Rzeczony obowiązek wynika także z regulacji art. 23 i 27 k.r.o., które to przepisy stanowią, że
małżonkowie są zobowiązani do współdziałania dla dobra rodziny oraz zaspokajania potrzeb
Wobec obowiązku wzajemnej pomocy małżonków przy
rodziny, którą przez swój związek założyli oraz, co istotne, do wzajemnej pomocy, pod pojęciem
której należy rozumieć także pomoc w przypadku choroby. O ile faktem jest, że ustawodawca nie
podziale ról i obowiązków w rodzinie, w którym skarżący nie
posłużył się dla regulacji wzajemnych obowiązków między małżonkami expressis verbis pojęciem
zarobkuje z uwagi na opiekę nad dziećmi, naturalną rzeczą obowiązku alimentacyjnego, to przepisy dotyczące obowiązku alimentacyjnego należy stosować
bądz
wprost, bądz
w drodze analogii także w przypadku rozważania wzajemnych obowiązków
jest pomoc finansowa współmałżonka, a wprowadzenie
między małżonkami, w tym do obowiązku opieki na chorym, niepełnosprawnym małżonkiem.
rozdzielności majątkowej nie niweczy tego obowiązku.
LEX nr 755666
LEX nr 619705
dr Marcin Śliwka dr Marcin Śliwka
8
2013-10-31
Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego w
Warszawie z dnia 15 marca 2012 r. I OZ 150/12
Małżonkowie mają obowiązek - wynikający z art. 23 k.r.o. -
Ustroje
wzajemnej pomocy w ponoszeniu kosztów sądowych, a
obowiązek ten istnieje niezależnie od łączącego małżonków
ustroju majątkowego, bowiem pozostawanie wnioskodawcy
majątkowe
we wspólnym gospodarstwie domowym ze współmałżonkiem
usprawiedliwia ocenę możliwości płatniczych w odniesieniu
małżeńskie
do sytuacji majątkowej całej rodziny.
LEX nr 1136745
dr Marcin Śliwka dr Marcin Śliwka
Stosunki majątkowe
między małżonkami
Wynikające z:
Rodzaje ustrojów
wzajemnej sytuacji
praw i obowiązków
majątków obojga Ustawowy ustrój
Ustrój umowny Ustrój przymusowy
małżeńskich majątkowy
małżonków
Ubezwłasnowolnienie
Rozszerzenie Ograniczenie Wyłączenie Zniesienie wspólności
małżonka/ogłoszenie Separacja małżonków
wspólności wspólności wspólności przez sąd (art. 52)
upadłości (art. 53)
Problematyka
Art. 27-30 k.r.o. Reżim podstawowy ustrojów
majątkowych
dr Marcin Śliwka dr Marcin Śliwka
Powstanie ustroju
ustawowego
Zasada powszechności Zasada swobody Zasada jednolitości Zasada powszechności
ustroju wyboru ustroju ustroju ustroju podstawowego
Z chwilą zawarcia W czasie
" Nie ma małżeństwa " Wola małżonków " 1 małżeństwo = 1 " Bez względu na
bez ustroju ustrój wybrany ustrój
majątkowego majątkowy
małżeństwa (art. 31) trwania
Uchylenie
ubezwłasnowolnienia/umorzenia, Uchylenie separacji (art. 54 ż 2) 
W razie rozwiązania intercyzy (art.
ukończenia lub uchylenia uwaga na zgodny wniosek
47)
postępowania upadłościowego małżonków
(art. 53)
dr Marcin Śliwka dr Marcin Śliwka
9
2013-10-31
Art. 47. ż 1. Małżonkowie mogą przez
umowę zawartą w formie aktu
Art. 52 ż 3. Ustanowienie
notarialnego wspólność ustawową
rozdzielności majątkowej
rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić
przez sąd na żądanie
jednego z małżonków nie
rozdzielność majątkową lub rozdzielność
ż 1a. Ustanowienia przez wyłącza zawarcia przez
majątkową z wyrównaniem dorobków
sąd rozdzielności małżonków umowy
(umowa majątkowa). Umowa taka może majątkowej może żądać majątkowej małżeńskiej.
także wierzyciel jednego z Jeżeli rozdzielność
poprzedzać zawarcie małżeństwa.
Art. 52. ż 1. Z ważnych małżonków, jeżeli majątkowa została
Umowa małżeńska zawarta powodów każdy z uprawdopodobni, że ustanowiona na żądanie
po orzeczeniu rozdzielności małżonków może żądać zaspokojenie wierzyciela, małżonkowie
przymusowej ustanowienia przez sąd wierzytelności mogą zawrzeć umowę
rozdzielności majątkowej. stwierdzonej tytułem majątkową małżeńską po
ż 2. Umowa majątkowa małżeńska może
wykonawczym wymaga dokonaniu podziału
być zmieniona albo rozwiązana. W razie jej
dokonania podziału majątku wspólnego lub po
majątku wspólnego uzyskaniu przez wierzyciela
rozwiązania w czasie trwania małżeństwa,
małżonków. zabezpieczenia, albo
powstaje między małżonkami wspólność
zaspokojenia
ustawowa, chyba że strony postanowiły
wierzytelności, lub po
upływie trzech lat od
inaczej.
ustanowienia rozdzielności.
dr Marcin Śliwka dr Marcin Śliwka
Ustrój ustawowy nie powstanie
W razie zawarcia intercyzy
Gdy małżeństwo zawiera osoba wobec której ogłoszono upadłość
Gdy małżeństwo zostaje zawarte przez osoby ubezwłasnowolnione
Ubezwłasnowolnienie całkowite przeszkodą
11 k.r.o.
małżeńską
Przesłanką dla rozdzielności jest każde ubezwłasnowolnienie
Ubezwłasnowolnienie Unieważnienie z mocą Art. 21 k.r.o. (jednak
dr Marcin Śliwka dr Marcin Śliwka
całkowite wsteczną rozdzielność)
Wspólność łączna Współwłasność
Wspiera stosunek podstawowy Ma charakter samoistny, bywa
przypadkowa
Trudna do zniesienia Ułatwione zniesienie
Brak udziału Udział wyznaczony ułamkiem
Po zakończeniu stosunku podstawowego
przekształcenie we współwłasność w
częściach ułamkowych
W trakcie trwania niemożliwe
rozporządzanie przyszłymi udziałami
dr Marcin Śliwka dr Marcin Śliwka
10
2013-10-31
dr Marcin Śliwka dr Marcin Śliwka
Nie chodzi o
ż 2. Do majątku wspólnego należą w szczególności:
fizyczne
przedmioty
1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności
Chodzi o prawa
zarobkowej każdego z małżonków;
majątkowe do
tych przedmiotów
Pojęcie
2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego
każdego z małżonków;
przedmiotu
Prawo własności i
inne prawa
3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego
majątkowe
funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
Stany faktyczne
4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa
chronione przez w art. 40a ustawy z dnia 13 paz
dziernika 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, z póz
n. zm.1)).
dr Marcin Śliwka dr Marcin Śliwka
normę prawną
Dla losów nabywanego
Odpłatne nabycie do majątku wspólnego
przedmiotu nie ma
nieruchomości, użytkowania wieczystego
znaczenia brak
prawa rzeczowego którego przedmiotem
wspólnego pożycia
jest budynek lokal, gospodarstwa
rolnego, przedsiębiorstwa
Uwaga na separację
" Wymagana zgoda drugiego małżonka
faktyczną jako
" Ważność umowy dokonanej bez zgody przesłankę ustanowienia
rozdzielności
wymaga potwierdzenia
majątkowej
dr Marcin Śliwka dr Marcin Śliwka
11
2013-10-31
Pozostawanie konkubenta w związku
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27
małżeńskim nie wyklucza możliwości
nabycia przez konkubentów rzeczy na czerwca 1996 r. III CZP 70/96
współwłasność, jednakże przy
zachowaniu wymagań, jakie przepisy
prawa cywilnego o zobowiązaniach i o
przeniesieniu własności (art. 155 kc)
stawiają uczestnikom obrotu prawnego. W sytuacji, gdy podczas trwania wspólności
W szczególności podejmowane przez
ustawowej jedno z małżonków nabędzie
konkubentów czynności prawne nie
powinny naruszać dobra rodziny
przedmioty majątkowe wspólnie z
założonej przez konkubenta.
konkubentem, przedmioty takie mogą
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
stanowić współwłasność konkubenta i
14 września 1995 r. I CRN 143/95 LEX nr
50552
małżonków; tych ostatnich na zasadzie
wspólności ustawowej. OSNC 1996/11/145
dr Marcin Śliwka dr Marcin Śliwka
Do majątku osobistego każdego z
przedmioty majątkowe nabyte przed
małżonków należą: (art. 33 k.r.o.)
powstaniem wspólności ustawowej
dr Marcin Śliwka dr Marcin Śliwka
prawa majątkowe
wynikające ze
przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że
wspólności łącznej
spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił podlegającej
odrębnym przepisom
Przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków
są objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez
dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej
postanowił. wspólność oparta na
stosuje się art. 45
stosunku spółki
k.r.o.
cywilnej
Przyjęcie darowizny do majątku wspólnego nie wymaga zgody drugiego z
małżonków (art. 36 ż 2 k.r.o.)
prawa wchodzą w
skład majątków
osobistych
dr Marcin Śliwka dr Marcin Śliwka
12
2013-10-31
Prawo do
Prawo do mieszkania
alimentów związane z
zatrudnieniem
przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z
małżonków
" Bez względu na majątek z którego zostały nabyte
Prawo do Służebności
wynagrodzenia prawa osobiste
niezbywalne,
które mogą
przysługiwać
tylko jednej
osobie
dr Marcin Śliwka dr Marcin Śliwka
przedmioty uzyskane
nie dotyczy to jednak renty należnej
poszkodowanemu małżonkowi z powodu
z tytułu
całkowitej lub częściowej utraty zdolności do
odszkodowania za
pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia
uszkodzenie ciała lub
się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków
wywołanie rozstroju
powodzenia na przyszłość
zdrowia albo z tytułu
zadośćuczynienia za
doznaną krzywdę
dr Marcin Śliwka dr Marcin Śliwka
przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków
Wierzytelności
(wymagalne i
niewymagalne) z
tytułu
wynagrodzenia za
Twórcze
pracę lub z tytułu
innej działalności
zarobkowej
jednego z
małżonków Sportowe
Literackie
Zawody sportowe
Konkursy wiedzy itp
dr Marcin Śliwka Wykluczone nagrody pracownicze
dr Marcin Śliwka
13
2013-10-31
Wszelkie prawa twórcy Majątkowe
Uchwała Sądu Najwyższego 7 sędziów z dnia 10 kwietnia
1991 r. III CZP 76/90
Prawa autorskie i Prawa własności W czasie trwania ustawowej wspólności majątkowej
pokrewne przemysłowej
dopuszczalne jest rozporządzenie przez małżonka
przedmiotem wchodzącym w skład majątku wspólnego
na rzecz majątku odrębnego drugiego małżonka.
Dochody z korzystania i
rozporządzania
OSNC 1991/10-12/117
prawami twórcy stają
się składnikami majątku
wspólnego
dr Marcin Śliwka dr Marcin Śliwka
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2012 r. I CSK
284/11
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2013 r. IV CSK 521/12
1. Odwołanie darowizny nieruchomości nie stwarza skutków
O zaliczeniu nabywanego przedmiotu do majątku wspólnego lub odrębnego rzeczowych, a więc przejścia własności ex lege na darczyńcę, lecz
powinno decydować porównanie wielkości środków użytych z każdego z tych
kreuje obowiązek obdarowanego do przeniesienia własności
majątków. W konsekwencji, nabyty przedmiot należy zaliczyć do tego z
nieruchomości z powrotem na darczyńcę. Rozpatrując to na tle
majątków, z którego pochodzi podstawowa część środków. Jeżeli środki z
wspólności majątkowej małżeńskiej, nie można zrealizować
drugiego majątku są nieznaczne, stanowią nakład rozliczany zgodnie z art. 45
k.r.o., jeżeli natomiast wskazane kryterium nie może znalez
ć zastosowania ze obowiązku przeniesienia własności nieruchomości przez jednego z
względu na brak daleko idącej różnicy między zaangażowanymi środkami, to -
obdarowanych małżonków, który okazał się rażąco niewdzięczny i
w braku odmiennej woli małżonków - nabyty przedmiot wchodzi do każdego z
tylko wobec niego została odwołana darowizna, ponieważ
majątków w częściach ułamkowych proporcjonalnych do wysokości
nieruchomość jest także własnością drugiego małżonka do
zaangażowanych środków.
niepodzielnej ręki.
LEX nr 1331353
LEX nr 1129356
dr Marcin Śliwka dr Marcin Śliwka
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 2011 r. II CSK 405/10
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 2012 r. I CSK 257/12
1. Przedmioty uzyskane przez małżonka w wyniku działu spadku, dokonanego w czasie trwania wspólności
ustawowej, należą do jego majątku odrębnego, bez względu na obciążenie małżonka dopłatą lub spłatą, chyba że
spadkodawca inaczej postanowił.
1. Nieruchomość nabyta w trakcie trwania wspólności ustawowej staje się składnikiem
majątku wspólnego małżonków także w sytuacji, w której jej posiadaczem samoistnym był
2. Użyte w art. 33 pkt 2 k.r.o. sformułowanie "przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie" interpretować tylko jeden z małżonków i to zarówno wtedy, gdy okres jego posiadania prowadzącego do
należy przy uwzględnieniu reguł wynikających ze spadkobrania.
zasiedzenia mieścił się w czasie trwania wspólności ustawowej, jak wówczas, gdy
przewidziany w art. 172 k.c. bieg terminu wymaganego do zasiedzenia rozpoczął się przed
powstaniem wspólności, ale zakończył w czasie jej trwania.
3. Przepis art. 33 pkt 2 k.r.o. nie zawiera zastrzeżenia, że chodzi jedynie o przedmioty, które wartością odpowiadają
udziałowi, zwłaszcza że odnosi się również do sumy należnej w ramach roszczenia o zachowek, będącej swoistym
ekwiwalentem udziału w spadku. Nie ma podstaw do wniosku, że założeniem tego uregulowania było objęcie
przypadków bezpłatnego przysporzenia, skoro z nabyciem spadku może wiązać się konieczność uregulowania
ciążącego na nim długu, niezależnie od dopłat, czy spłat.
LEX nr 1293672
LEX nr 794576
dr Marcin Śliwka dr Marcin Śliwka
14
2013-10-31
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2009 r. II CSK 446/08
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16
czerwca 2010 r. I CSK 455/09
LEX nr 488960
Przedmiotem majątkowym nabytym w
czasie trwania małżeńskiej wspólności
Akcje nabyte przez małżonka ze środków pochodzących z majątku
wspólnego wchodzą w skład tego majątku, a akcjonariuszem staje
majątkowej (art. 31 ż 1 k.r.o.) może być
się tylko małżonek uczestniczący w tej czynności.
również posiadanie nieruchomości.
OSNC-ZD 2010/1/7
LEX nr 686080
dr Marcin Śliwka dr Marcin Śliwka
15