corinne may chahal, Stephen hickS, jo cunninGham
National Society for the Prevention of Cruelty to Children (NSPCC)
Zgony dzieci a krzywdzenie dzieci
Projekt badawczy dotyczÄ…cy klasyfikacji przyczyn zgonu
w opiece szpitalnej
Opisany w artykule projekt badawczy miał na celu wyodrębnienie różnic pomiędzy zgonami dzieci
przypisywanymi krzywdzeniu i zgonami, które nie są do tej kategorii zaliczane, a także opisanie spo-
sobów i zakresu uwzględniania krzywdzenia jako potencjalnej przyczyny śmierci w przypadku zgo-
nu dziecka. Podsumowując wnioski z badań autorzy formułują zalecenia, mające na celu ulepszenie
procesu dochodzeniowego w przypadku śmierci dziecka.
Wprowadzenie
Wielkiej Brytanii każdego roku wanym, prawdopodobieństwo śmierci jest
umiera ponad 6 000 dzieci. Naj- większe w przypadku dzieci ubogich, pocho-
Wczęściej rozpoznawane przyczyny dzących z pewnych mniejszościowych grup
śmierci różnią się w poszczególnych grupach etnicznych czy zamieszkujących określone re-
wiekowych. Według danych z 1999 r., w An- jony. Ubóstwo i środowisko życia to zaledwie
glii i Walii najczęściej stwierdzane przyczyny dwa z wielu czynników, które mogą przyczy-
zgonu w populacji dzieci od 1. do 15. roku ży- niać się do śmierci dziecka, choć mechanizm
cia to: urazy i zatrucia (24%), choroby nowo- takiego oddziaływania nie jest do końca jasny,
tworowe (20%), choroby układu nerwowe- skoro większość dzieci żyjących w podobnych
go i narządów zmysłów (13%). W przypadku warunkach nie umiera. Zjawiska i trendy do-
niemowląt poniżej 1. roku życia (wyłączając tyczące śmiertelności dzieci wskazują, że nie-
zgony w okresie neonatalnym) w klasyfikacji którym zgonom można by zapobiec: gdyby na
przyczyn zgonu dominują stany niedokład- przykład wskaz
nik zgonów z powodu wy-
nie określone (23%), wady rozwojowe wro- padków w grupie dzieci z niższych klas spo-
dzone (20%), choroby układu oddechowego łecznych był taki sam jak w populacji dzieci
(11%) oraz choroby zakaz
ne i pasożytnicze. reprezentujących środowiska zamożniejsze.
Niektóre zgony można uznać za przewi- Nasza obecna wiedza dotycząca śmier-
dywane, inne za niespodziewane. W oby- telności wśród dzieci opiera się przede
dwu kategoriach znajdą się przypadki, któ- wszystkim na tzw. migawkowym podejściu
rym można było zapobiec, choć nie ma zgo- do danych epidemiologicznych (tzw. snap-
dy co do tego, w jaki sposób. Dla przykładu: shot). Ten rodzaj analizy zapewnia szeroki
niezależnie od tego, czy mamy do czynienia przegląd różnych przyczyn zgonu, pozwa-
ze zgonem niespodziewanym czy przewidy- la też na ocenę głównych tendencji i tren-
Dziecko krzywdzone " nr 3 (32) 2010 63
corinne May chahal, stePhen hicks, Jo cunninghaM " zgony dzieci a krzywdzenie dzieci
dów. Musimy sobie jednak zdawać spra- śmierci zdaje się nie pozostawiać wątpliwo-
wę, że u podstaw statystyki leżą określone ści, to śmierć w wypadku. Analizując zebra-
praktyki decyzyjne i obowiązujące proce- ne dane natknęliśmy się między innymi na
dury. Ostatecznie podana przyczyna zgo- przypadek dwójki dzieci, które zginęły w po-
nu to wynik procesu, na który składa się żarze powstałym w wyniku pozostawienia
obserwacja i rozpoznanie zewnętrznych w plastikowej wanience palących się świec.
i wewnętrznych oznak fizycznych, analiza Rozważano tu możliwość zaniedbania, osta-
informacji ujawnionych przez zaangażowa- tecznie jednak zgony dzieci zaklasyfikowa-
ne osoby, a następnie przyporządkowanie no jako efekt wypadku. Jednym z zagadnień,
tak uzyskanych danych do jednej z dostęp- które wyłoniły się w toku badania był sposób
nych kategorii. Przyczyna zgonu to nie goto- wyjaśniania wątpliwości dotyczących przy-
wa etykietka, ale wynik uwarunkowanego czyny zgonu, sposób dochodzenia do pew-
społecznie procesu. Zasadnicze pytanie sta- ności w tej kwestii, podejmowania decyzji
nowiÄ…ce przedmiot niniejszego badania do- o uznaniu przyczyn za naturalne bÄ…dz
nie-
tyczy właśnie sposobów wyjaśniania i okre- naturalne oraz określenie akceptowanej spo-
ślania przyczyn śmierci dziecka. łecznie definicji śmierci  wypadkowej .
W niektórych przypadkach stosunkowo Jeśli mamy do czynienia ze zgonem nie-
łatwo określić przyczynę zgonu. Chodzi tu spodziewanym lub niewyjaśnionym, pra-
na przykład o sytuacje, gdy dziecko od daw- wo nakłada obowiązek skierowania danego
na cierpi na chorobę przewlekłą i jego śmierć przypadku do lekarza medycyny sądowej.
jest spodziewanym następstwem takiej cho- Większość zgonów, z którymi zetknęliśmy
roby. Jeśli przyczyna zgonu nie pozostawia się analizując dane z dokumentacji medycz-
wątpliwości, a dziecko znajdowało się pod nej to właśnie przypadki odsyłane do leka-
opieką lekarza, lekarz taki może zaświadczyć rza sądowego, wiele z nich można by okre-
o przyczynie śmierci. Nawet jednak w takich ślić jako zgony nagłe czy niespodziewane.
 zdawałoby się  jednoznacznych oko- Kryteria pozwalające uznać zgon za
licznościach mogą pojawić się niejasności. niewyjaśniony czy niespodziewany także
W głównej części raportu odnosimy się do w pewnym zakresie pozostają niedookreślo-
sytuacji dzieci niepełnosprawnych umierają- ne, a kwalifikacji takiej dokonuje się indywi-
cych w szpitalu: choć śmierć była w ich przy- dualnie w każdym przypadku. Istnieje lista
padku przewidywanym następstwem cho- kryteriów, które stanowią podstawę odesła-
roby, zdarza się, że umierają niespodziewa- nia sprawy do rozpatrzenia przez lekarza są-
nie, a przyczyna zgonu budzi wątpliwości. dowego, ale  tak w przypadku określenia
W przypadku takich pacjentów zgon moż- przyczyny zgonu, jak i ustalenia przynależ-
na przypisać niepełnosprawności czy choro- ności do takiej kategorii  ostateczne rozpo-
bie, mimo braku jasno określonej przyczyny. znanie jest wynikiem pewnego procesu. Nie-
Kolejna sytuacja, gdy określenie przyczyny które wyjaśnienia są akceptowalne, inne nie.
Informacje dotyczące związku pomiędzy zgonem dziecka
a krzywdzeniem
Statystyki śmiertelności zawierają niewie- o przyporządkowaniu danego przypadku do
le informacji o możliwym związku pomiędzy określonej kategorii. Pediatrzy i inni profesjo-
krzywdzeniem a zgonem dziecka; nie poka- naliści badający problem krzywdzenia dzie-
zują też w jaki sposób podejmuje się decyzję ci w wielu krajach świata zgadzają się co do
64 Dziecko krzywdzone " nr 3 (32) 2010
b a d a n i a
corinne May chahal, stePhen hicks, Jo cunninghaM " zgony dzieci a krzywdzenie dzieci
dwóch kwestii. Po pierwsze: statystyki doty- jające podniesieniu świadomości dotyczącej
czące krzywdzenia dziecka jako przyczyny związku pomiędzy krzywdzeniem a śmier-
śmierci są zaniżone, a pewne powiązania po- cią dzieci, utrudniające oficjalne dostrzeżenie
między krzywdzeniem a śmiertelnością nie tego problemu i wprowadzenie właściwej re-
są uwzględniane w oficjalnym raportowaniu. jestracji przypadków. Te dwa obszary wyma-
Po drugie: istnieją liczne czynniki niesprzy- gają dalszych badań.
Cele
W ramach niniejszego badania przyświe- i zgonami, które nie są do tej kategorii za-
cały nam następujące cele: liczane,
" opisanie sposobów i zakresu uwzględnia-
" wyodrębnienie różnic pomiędzy zgona- nia krzywdzenia jako potencjalnej przyczy-
mi dzieci przypisywanymi krzywdzeniu ny śmierci w przypadku zgonu dziecka.
Metody
W badaniu wykorzystano różnorod- pada 2000 r. do lutego 2001 r. zrealizowano
ne metody majÄ…ce na celu zebranie danych program obserwacji nieuczestniczÄ…cej na od-
o charakterze jakościowym i ilościowym, dziale pomocy doraz
nej; z kolei w okresie od
odnoszące się do założonych celów analizy. marca 2001 r. do sierpnia 2001 r. przeprowa-
Przed rozpoczęciem prac w terenie dokona- dzono dogłębne wywiady z 28 pracownika-
no przeglądu literatury i istniejących badań mi oddziałów pediatrii i pomocy doraz
nej
dotyczących problematyki możliwych do dwóch placówek szpitalnych. W rozmowach
uniknięcia zgonów dzieci. W lipcu 2000 r., skupiano się na doświadczeniach perso-
na losowo dobranej próbie lekarzy pedia- nelu dotyczących zgonów dzieci. Zebrane
trów, przeprowadzono ogólnokrajowe bada- dane pochodzą też z analizy dokumentacji
nie kwestionariuszowe dotyczące procesów medycznej dotyczącej śmierci dzieci na od-
informacyjnych w przypadkach niespodzie- dziale pomocy doraz
nej jednego ze szpitali
wanych zgonów dzieci. W okresie od listo- w okresie 1998 2000.
Kwestie etyczne
Projekt został przeanalizowany i zaapro- wia) na północy Anglii z prośbą o zgodę na
bowany przez Komisję Etyczną Wydziału przeprowadzenie obserwacji i wywiadów na
Nauk o Zdrowiu University of Central Lan- oddziałach pomocy doraz
nej. Jeden ze szpi-
cashire. Zwrócono się też do lokalnych Komi- tali wyraził stosowną zgodę, w drugim ze-
sji ds. Etyki Badań Naukowych przy dwóch zwolono jedynie na wywiady z personelem
jednostkach NHS (państwowej służby zdro- oddziału pediatrii1.
1
Wzbogaciło to nasze badania o dodatkową informację: część dzieci trafia do szpitali za pośrednictwem izby przy-
jęć/oddziału pomocy doraz
nej, część z kolei trafia bezpośrednio na pediatrię lub jest tam odsyłana przez personel
izby przyjęć.
Dziecko krzywdzone " nr 3 (32) 2010 65
b a d a n i a
corinne May chahal, stePhen hicks, Jo cunninghaM " zgony dzieci a krzywdzenie dzieci
Wyniki
Dane zebrane w toku badania  uzyska- zostawała ostatecznie nieokreślona. Wyniki
ne w drodze obserwacji, wywiadów, prze- analizy skłaniają do kilku smutnych konklu-
glÄ…du literatury i badania ankietowego  zji, a mianowicie:
wskazują, że brak jest stosownych systemów " ze śmierci dzieci w niewielkim tylko stop-
służących gromadzeniu informacji ułatwia- niu wyciąga się wnioski, zarówno w kon-
jących lepsze uwidocznienie zależności po- tekście służby zdrowia, jak i poza nią,
między krzywdzeniem a zgonami dzieci. " zgony dzieci nie są w sposób systema-
Zgony dzieci z powodu krzywdzenia stajÄ… tyczny analizowane celem wykluczenia
siÄ™ przedmiotem dochodzenia pod warun- (bÄ…dz
potwierdzenia), że ich przyczyną
kiem, że zostaną jako takie zaklasyfikowa- było krzywdzenie,
ne. Badanie wykazało, że uznanie przypad- " dzieci, których życie  w sytuacji zagro-
ku za krzywdzenie ma miejsce tylko wów- żenia  uda się uratować, pod względem
czas, gdy dostępne są niezbite dowody, takie informacyjnym (dokumentacja, dalsze
jak jednoznaczne oznaki urazu i przyznanie dochodzenie) nie odróżniają się od dzie-
do winy rodzica lub opiekuna. Natknęliśmy ci, które nigdy nie znalazły się w okolicz-
się na przypadki, w których podejrzewano nościach zagrażających życiu,
krzywdzenie, ale ze względu na brak do- " w rutynowym postępowaniu wywiad so-
wodów potwierdzających taką tezę  ponad cjalny nie jest traktowany na równi z da-
wszelką wątpliwość przyczyna zgonu po- nymi medycznymi.
Podsumowanie przeglÄ…du publikacji
Przegląd aktualnych publikacji dostar- ją się na zależności pomiędzy krzywdze-
czył znacznej ilości danych dotyczących niem a zgonami dzieci z punktu widzenia:
różnego rodzaju zgonów dzieci. Analiza a) ich związku z poszczególnymi zmienny-
wykazała jednak także, że zasadnicze cele mi, b) błędnej klasyfikacji przyczyny zgo-
niniejszego badania były przedmiotem nu, c) rozróżnienia pomiędzy zabójstwem
bardzo niewielu wcześniejszych projektów a krzywdzeniem oraz d) potrzeby lepszej
badawczych. Najnowsze publikacje skupia- informacji.
Powiązania z poszczególnymi zmiennymi
Wypadkowa śmierć dziecka wiąże się środowiska domowego, przemocy wobec
z obecnością podobnych czynników, któ- współmałżonka, problemów finansowych
re towarzyszą często krzywdzeniu, są to i mieszkaniowych. Zespół śmierci łóżecz-
m.in.: ubóstwo, napięcia w rodzinie, brak kowej (SIDS, Sudden Infant Death Syndrome)
opieki, złe warunki mieszkaniowe. Z ko- koreluje z ubóstwem, stąd też niektóre dzie-
lei w przypadku zabójstw dzieci stwierdza ci zagrożone krzywdzeniem będą też nara-
się obecność: zaburzeń psychicznych u ro- żone na ryzyko zgonu z innych powodów,
dziców, chaotycznego lub przemocowego np. w wyniku wypadku czy SIDS.
66 Dziecko krzywdzone " nr 3 (32) 2010
b a d a n i a
corinne May chahal, stePhen hicks, Jo cunninghaM " zgony dzieci a krzywdzenie dzieci
Błędna klasyfikacja przyczyny zgonu
Niektórzy badacze wskazują, że roz- jako etykietka, która pozwala uniknąć za-
poznanie zespołu śmierci łóżeczkowej dawania niewygodnych pytań dotyczą-
może maskować przypadki zgonów, będą- cych okoliczności śmierci dziecka w sytua-
cych w rzeczywistości wynikiem celowe- cji, gdy podejrzewane jest krzywdzenie
go krzywdzenia dziecka (Creighton 1999; (Meadow 1999; Nam i wsp. 1989). Mniej
Hobby, Wynne 1996; Hobbs i wsp. 1995; wiadomo o niewłaściwej klasyfikacji zgo-
Southall i wsp. 1997). Inni autorzy suge- nów wypadkowych czy innych przyczyn
rują, że SIDS może być wykorzystywany śmierci.
Rozróżnienie pomiędzy zabójstwem a krzywdzeniem
y
ródła nie definiują jednoznacznie cha- nie potrafimy podać rozstrzygających róż-
rakterystycznych cech zgonu w następstwie nic pomiędzy zabójstwem a krzywdzeniem
krzywdzenia. W swym przeglÄ…dzie literatu- (& ) obydwie sytuacje sÄ… skomplikowane i do
ry przedmiotu Hagell (1998) podsumowu- pewnego stopnia przynajmniej nakładają się
je, że  na podstawie obecnego stanu wiedzy na siebie .
Udoskonalenie procesu zbierania informacji o przyczynie zgonu
W wielu opracowaniach pojawiajÄ… siÄ™ su- PodsumowujÄ…c: literatura przedmiotu
gestie wskazujące na konieczność prowa- wskazuje, że zgony dzieci w wyniku krzyw-
dzenia stosownego dochodzenia, oględzin dzenia mogą się po części nakładać z inny-
miejsca zgonu, analizy informacji o okolicz- mi rodzajami zgonów, choć charakter tego
nościach śmierci oraz zebrania wywiadu kli- wzajemnego przenikania nie jest do końca
nicznego i/lub socjalnego (Berry i wsp. 2000; jasny, nie wyróżniono też cech charaktery-
Meadow 1999; Ruder, Duncan 1999; Willin- stycznych zgonu z powodu krzywdzenia.
ger i wsp. 1991). SÄ… to zalecenia akceptowa- y
ródła są też stosunkowo zgodne w kwestii
ne przez najważniejsze organizacje zajmują- konieczności skuteczniejszego gromadzenia
ce siÄ™ problematykÄ… SIDS, w tym SIDS Ne- informacji o zgonach dzieci.
twork w USA czy Foundation for the Study Niniejsze badanie skupiło się więc na
of Infant Deaths (FSID) w Wielkiej Brytanii. zupełnie nowym obszarze, jakim jest ana-
Informacje tego rodzaju nie są obecnie stan- liza procesów decyzyjnych realizowanych
dardowo gromadzone we wszystkich przy- w placówkach służby zdrowia w odniesie-
padkach śmierci dzieci, a jedynie w niektó- niu do zgonów dzieci z powodu krzywdze-
rych przypadkach rozpatrywanych przez nia. Dzięki analizie czynności związanych
lekarza medycyny sądowej i będących przed- z gromadzeniem informacji, badanie wska-
miotem dochodzenia sądowego lub analizo- zuje też możliwe sposoby ulepszenia proce-
wanych w toku procedury SCR (Serious Case dur, co pozwoliłoby lepiej zrozumieć proble-
Review) prowadzonej przez ACPC (rejonowa matykę zgonów wśród dzieci i skuteczniej
komisja ds. ochrony dziecka). im zapobiegać.
Dziecko krzywdzone " nr 3 (32) 2010 67
b a d a n i a
corinne May chahal, stePhen hicks, Jo cunninghaM " zgony dzieci a krzywdzenie dzieci
Podsumowanie wniosków opartych na danych zebranych
w ramach badania
Różnice pomiędzy zgonem dziecka uznanym za związany z krzywdzeniem
a zgonem dziecka zaklasyfikowanym do innej kategorii
Zgonu dziecka nie uznaje się za wynik nikiem krzywdzenia, w szczególności mo-
krzywdzenia ani nie rozważa w kontekście żemy tu mieć do czynienia ze sfabrykowa-
krzywdzenia w sytuacjach niebudzÄ…cych nÄ… lub fikcyjnÄ… chorobÄ…, zaniedbaniem lub
wątpliwości. Są to: dzieciobójstwem. Ojciec może na przykład
" zgony możliwe do przewidzenia, gdy na celowo rozbić samochód, w którym znaj-
przykład dziecko podłączone jest do apa- dują się jego dzieci. Jeśli wszyscy pasażero-
ratury podtrzymującej życie lub cierpi na wie zginą, trudno odróżnić taką sytuację
zagrażającą życiu chorobę; od wypadku komunikacyjnego. Ofiarami
" zgony dzieci cierpiących na choroby krzywdzenia mogą też być dzieci niepeł-
przewlekłe lub długotrwale niepełno- nosprawne  krzywdzenie w tej sytuacji
sprawnych. Śmierć może być w takich trudno wykazać, ponieważ rodzice wy-
przypadkach nieoczekiwana lub niewy- pracowujÄ… dobre relacje z personelem me-
jaśniona, ale w praktyce jest ostatecznie dycznym, a personelu nie dziwi zły stan
wiÄ…zana z historiÄ… choroby dziecka; zdrowia dziecka.
" zgony możliwe do wyjaśnienia w kon- Wiele wypadków przeanalizowanych
tekście publicznym, na przykład wypad- w ramach badania potencjalnie mogło
ki komunikacyjne lub upadki w miejscach mieć związek z zaniedbaniami. Przykła-
publicznych; dem może być śmierć przez zadzierzgnię-
" zgony do których dochodzi w środowi- cie w przypadku trzylatka, który w środku
sku domowym i tłumaczone jako wypa- dnia bawił się na łóżku piętrowym. Obo-
dek, jeśli przedstawione zostanie jedno- je rodzice byli wówczas w domu, mimo
znaczne wyjaśnienie okoliczności pozo- tego śmierć dziecka zauważono dopiero po
stające w zgodzie z urazami i objawami dłuższym czasie. Kolejny przykład to histo-
stwierdzonymi u dziecka. ria dwójki dzieci, które zginęły w pożarze.
y
ródłem ognia były świece zapalone w pla-
Każda z tych kategorii może obejmo- stikowej wanience, po tym jak w domu od-
wać zgony będące w rzeczywistości wy- cięto elektryczność.
W jakim stopniu krzywdzenie brane jest pod uwagÄ™ w przypadku zgonu dziecka
W ramach obserwacji prowadzonych ne pielęgniarki zajmujące się zdrowiem dziec-
w Szpitalu A przeanalizowano w jakim zakre- ka i opiekÄ… na dzieckiem (tzw. Health Visitors) i
sie krzywdzenie rozważane jest jako potencjal- nie wszystkie placówki dysponują protokołem
na przyczyna w przypadkach śmierci dziecka. zbierania informacji w przypadkach zgonu
Niektóre z poczynionych obserwacji mogą się dziecka, jak miało to miejsce w Szpitalu A. We
odnosić do wielu szpitali, inne ograniczają się wszystkich placówkach szpitalnych obowiązu-
do analizowanej placówki. Dla przykładu: nie je jednak określona hierarchia, a personel inter-
wszystkie szpitale na izbach przyjęć/oddziałach pretuje objawy i oznaki, opierając się w swoich
pomocy doraz
nej zatrudniają wyspecjalizowa- działaniach na podobnych mechanizmach.
68 Dziecko krzywdzone " nr 3 (32) 2010
b a d a n i a
corinne May chahal, stePhen hicks, Jo cunninghaM " zgony dzieci a krzywdzenie dzieci
Wyniki obserwacji ograniczone w swym zasięgu do Szpitala A
(izba przyjęć/oddział pomocy doraz
nej):
" W przypadku zgonu dziecka Szpital A ze sposobem zachowania matki lub ojca
korzysta z usług wyspecjalizowanej pie- pozostają w wyraz
nym zwiÄ…zku ze ste-
lęgniarki przeszkolonej w opiece na dzie- reotypami dotyczącymi płci i klasy spo-
ckiem i tematyce zdrowia dziecka (Health Å‚ecznej.
Visitor). Do obowiązków takiej pielęgniar- " Powodem do podejrzeń bywa też nie-
ki należy w szczególności odnotowywa- możność wyjaśnienia zdarzeń.
nie wszystkich przypadków śmierci dzie- " W sytuacjach, gdy pierwotnie nie ma
cka i omawianie ich w czasie rutynowych podejrzeń o krzywdzenie, wątpliwości
spotkań dotyczących ochrony dzieci  mogą się pojawić w następstwie sekcji
w spotkaniach takich w Szpitalu A biorą zwłok. Dla przykładu: sześciomiesięczna
udział pediatrzy i przełożona pielęgnia- dziewczynka zmarła w wyniku zatrzy-
rek (ochrona dziecka). mania oddechu. Choć brak było jedno-
" W ramach izby przyjęć/oddziału pomocy znacznego wyjaśnienia przyczyny zgo-
doraz
nej funkcjonuje protokół informacyj- nu, po sekcji uwzględniono możliwość
ny, realizowany w każdym przypadku zgo- krzywdzenia, ponieważ autopsja ujawni-
nu dziecka. Stworzono go po części po to, ła obecność wybroczyn pod skórą głowy.
aby członkowie personelu, którzy podejrze- " Podejrzenia dotyczące krzywdzenia
wają, że mogą mieć do czynienia z krzyw- były częściej podnoszone pod wpływem
dzeniem dziecka albo są przeświadczeni, i w obecności specjalistów  na przykład
że  coś jest nie tak , mieli możliwość wyra- pediatrów  którzy wyrażali duże zainte-
żenia i zapisania tych podejrzeń. resowanie problemem krzywdzenia i sta-
" Zanim jeszcze kwestia krzywdzenia zo- le poddawali tÄ™ kwestiÄ™ pod rozwagÄ™. Ta-
stanie wzięta pod rozwagę, personel in- kie podejście było często określane przez
terpretuje dostrzeżone oznaki i objawy, co resztę personelu jako  nadgorliwość 
może prowadzić do rozbieżności i sytua- doszukiwanie się krzywdzenia, a nie tyl-
cji spornych. Interpretacja taka nie opie- ko wzięcie pod uwagę takiej możliwości.
ra się wyłącznie na zastanych dowodach " Fakt uwzględnienia krzywdzenia zależał
fizycznych, lecz uwzględnia też kontekst często od tego, czy członkowie personelu
związany z opisem zdarzeń przedstawio- byli zgodni w swojej ocenie sytuacji. Pra-
nym przez rodziców. Odbiegające od nor- cownicy nie zawsze tak samo postrzega-
my elementy takich opisów są podstawą ją przypadki potencjalnego krzywdzenia,
do uznania danego przypadku za bar- przez co wiele spraw, które mogły obej-
dziej niepokojący w ocenie personelu. mować niewłaściwe traktowanie dziec-
" y
ródłem podejrzeń bywa też zachowa- ka nie zostało skierowanych do dalszego
nie rodziców. Oczekiwania związane rozpatrzenia.
Podsumowanie ustaleń dotyczących procedur informacyjnych
Poniższy fragment odnosi się do ogółu istniał system rutynowego i usystematy-
danych zebranych w toku obserwacji, wy- zowanego gromadzenia relewantnych in-
wiadów i ogólnokrajowego badania ankie- formacji odnoszących się do krzywdzenia
towego. W analizowanych szpitalach nie i zbieranych w przypadku zgonu dziecka,
Dziecko krzywdzone " nr 3 (32) 2010 69
b a d a n i a
corinne May chahal, stePhen hicks, Jo cunninghaM " zgony dzieci a krzywdzenie dzieci
niezależnie od okoliczności takiej śmierci. słabe punkty procesu diagnostycznego wy-
Poniższe wnioski dotyczą procedur infor- nikające z braku uporządkowanego proto-
macyjnych realizowanych w następstwie kołu zbierania informacji. Wiele aspektów
śmierci dziecka. Ustalenia te poddano ana- gromadzenia informacji nie sprzyja usyste-
lizie pod kÄ…tem ich roli w rozpoznaniu matyzowanemu rozpatrywaniu problemu
krzywdzenia; wskazano też potencjalne krzywdzenia.
Rycina 1. Poszczególne aspekty zbierania informacji wpływające na rozpoznanie zgonów dzieci związa-
nych z krzywdzeniem.
Rola w procesie rozpoznania zgonu zwiÄ…zanego
Ustalenie
z krzywdzeniem
Zbieranie wywiadu ma kluczową wartość, jeśli cho- Zebranie szerokiego i szczegółowego wywiadu so-
dzi o uzyskanie pełnego wyjaśnienia sytuacji, ale cjalnego jest niezbędnym warunkiem rozpoznania
jakość takiego wywiadu może być niska (po części zgonu związanego z krzywdzeniem.
w zwiÄ…zku z brakiem czasu)
Konieczna jest interpretacja dowodów fizycznych Warunkiem rozpoznania jest rutynowe uwzględ-
oraz materiału dowodowego związanego z sytuacją nianie krzywdzenia jako potencjalnej przyczyny
socjalną i okolicznościami zdarzenia. zgonu, nawet w sytuacjach, gdy jest to mało praw-
dopodobne.
Treść uzyskiwanych relacji i opisów jest wynikiem Wątpliwości dotyczące ewentualnego krzywdzenia
negocjacji i dialogu. W grÄ™ wchodzi tu jednak kwe- bywajÄ… odrzucane na podstawie hierarchicznych ar-
stia pozycji w hierarchii: niektóre relacje mogą bo- gumentów opartych na wiedzy lub doświadczeniu.
wiem przeważać nad innymi, jeśli zostaną tak okre- Zauważono np., że niektórzy konsultanci rzadziej
ślone przez osoby stojące wyżej w hierarchii. niż inni podchodzili poważnie do podejrzeń krzyw-
dzenia.
Członkowie personelu starają się dopasować przed- Rodzice i opiekunowie mogą fabrykować swoje rela-
stawioną im relację do materiału dowodowego, któ- cje, dopasowując je do materiału dowodowego i ma-
rym dysponujÄ…. skujÄ…c tym samym krzywdzenie.
Personel częściej bierze pod uwagę krzywdzenie, je- W przypadku niemowląt informacje o wcześniej-
śli wiadomo o wcześniejszych incydentach tego ro- szych incydentach mogą być niedostępne lub incy-
dzaju. denty takie nie zostały odnotowane. Niektóre przy-
padki krzywdzenia mogą być pierwszymi zdarzenia-
mi tego rodzaju.
Brak dostępu do tłumaczy oznacza, że niektórzy pa- Rozpoznanie przypadków krzywdzenia w znacz-
cjenci nie mają możliwości przedstawienia wyja- nym stopniu opiera się na relacjach werbalnych, stąd
śnień. Rodzic mówiący po angielsku może też narzu- też jest duże prawdopodobieństwo przeoczenia ta-
cić swoją wersję wydarzeń, ignorując relację rodzica kiej sytuacji w rodzinach, dla których angielski nie
nie znającego języka. jest językiem ojczystym.
y
ródłem specjalistycznej wiedzy medycznej doty- Jeśli brak specjalistycznej wiedzy medycznej doty-
czącej zdrowia dzieci są pediatrzy i lekarze patolo- czącej krzywdzenia, część przypadków może zostać
dzy dziecięcy, nie zawsze jednak na oddziale jest do przeoczona.
nich dostęp.
Przypadki zgonów dzieci rozpatrywane są indywi- Nie monitoruje się zgonów związanych z krzywdze-
dualnie, inaczej w każdej sytuacji; często brak jest niem.
ciągłości jeśli chodzi o zaangażowany personel.
Śmierć dziecka jest wydarzeniem trudnym i obciąża- Emocje związane ze śmiercią dziecka mogą budzić
jącym personel, wielu pracowników czuje potrzebę współczucie dla rodziców, personel stara się oszczę-
wsparcia emocjonalnego. dzić im dalszych cierpień, które mogłyby wyniknąć
z rozpoznania krzywdzenia.
70 Dziecko krzywdzone " nr 3 (32) 2010
b a d a n i a
corinne May chahal, stePhen hicks, Jo cunninghaM " zgony dzieci a krzywdzenie dzieci
Rola w procesie rozpoznania zgonu zwiÄ…zanego
Ustalenie
z krzywdzeniem
Pracownicy zgodnie twierdzą, że na wszystkich po- Poprawa kształcenia może się przekładać na skutecz-
ziomach kształcenia medycznego i pielęgniarskiego niejsze rozpoznawanie zgonów z powodu krzywdze-
konieczne są kursy uczące radzenia sobie ze śmier- nia i lepsze radzenie sobie w takich sytuacjach.
cią, w tym śmiercią dziecka. Niektórzy przedstawi-
ciele personelu mówią o presji związanej z koniecz-
nością realizacji założeń organizacyjnych danej pla-
cówki  na przykład skrócenie czasu oczekiwania
na pogotowie ratunkowe  co postrzegane jest jako
ważniejsze niż dbałość o pracownika.
Personel medyczny w coraz większym stopniu pra- Niechęć do rozpoznawania przypadków krzywdze-
cuje w atmosferze obaw związanych z odpowiedzial- nia na podstawie oceny prawdopodobieństwa spra-
nością prawną. Pracownicy niechętnie formułują wia, że konieczne jest dysponowanie niezbitymi do-
więc jednoznaczne oceny wskazujące na krzywdze- wodami, co w sprawach o krzywdzenie rzadko jest
nie  nawet w sytuacji, gdy uznają takie podejrze- możliwe.
nia za prawdopodobne. Wolą przekazać relewantne
informacje innym uczestnikom procesu (np. opieka
społeczna, biuro lekarza sądowego), w nadziei, że zo-
staną wyciągnięte podobne wnioski.
Gromadzenie informacji to proces rozciągnięty w czasie
Proces ten zaczyna siÄ™ w chwili pierwsze- " rodzice/opiekunowie modyfikujÄ… swoje
go kontaktu z ratownikiem medycznym lub wyjaśnienia opisujące okoliczności, które
personelem pielęgniarskim. Dostępne infor- doprowadziły do hospitalizacji;
macje zmieniają się w czasie. Wynika to z na- " koordynacja procesów informacyjnych;
stępujących przyczyn: w szczególności chodzi tu o sytuacje, gdy na
" w poczÄ…tkowym okresie po zdarzeniu poczÄ…tkowym etapie poczynione zostanÄ…
dostępne z
ródła informacji są ograniczo- pewne obserwacje, ale nie zostaną one for-
ne, ma to też związek ze zdenerwowa- malnie zapisane do momentu, gdy podobne
niem rodziców i ich dostępnością; uwagi zgłoszą inni członkowie personelu.
Standardowo zbierane informacje gromadzone są w różnych celach. Są to m.in.:
" identyfikacja dziecka w systemie archi- jednostek/profesjonalistów i uzyska-
wizacji danych (imiÄ™ i nazwisko, data nie informacji zwrotnych o ewentual-
urodzenia i adres), nych powodach do obaw (dane kontak-
" decyzja o wymaganej interwencji tera- towe rodziców, lekarza pierwszego kon-
peutycznej (okoliczności prowadzące do taktu, pielęgniarek wyspecjalizowanych
urazu, choroby lub zgonu, dokumentacja w zdrowiu dziecka, szkoły i pielęgniarki
medyczna, historia choroby dziecka i wy- szkolnej, opieki społecznej),
wiad rodzinny), " zapewnienie opieki/pomocy dziecku i je-
" informacja dla innych zaangażowanych go rodzinie.
Dziecko krzywdzone " nr 3 (32) 2010 71
b a d a n i a
corinne May chahal, stePhen hicks, Jo cunninghaM " zgony dzieci a krzywdzenie dzieci
Sposoby zapisu i archiwizacji informacji różnią się w poszczególnych szpitalach
W ramach izby przyjęć i oddziału po- i czy poinformowano odpowiednie osoby,
mocy doraz
nej Szpitala A dane są najpierw pracownik ma też odnotować wszelkie do-
zapisywane w karcie przyjęcia pacjenta do datkowe spostrzeżenia (w tym podejrzenia
izby przyjęć (tzw. casualty card). W przy- dotyczące przyczyny zgonu lub uwagi na
padku śmierci dziecka, informacje trafia- temat rodziców) i przekazać standardowe
ją następnie do specjalnego systemu okre- informacje rodzicom. W Szpitalu B, w ra-
ślanego mianem  zielonych folderów . Sys- mach tamtejszego oddziału pediatryczne-
tem ten jest rozwiązaniem swoistym dla go, dla każdego przyjętego dziecka wypeł-
Szpitala A, został stworzony przez jedne- niano multidyscyplinarny formularz oce-
go z tamtejszych konsultantów, który miał ny, a karta pacjenta zawierała szczegółowe
wątpliwości co do jakości danych dostęp- obserwacje, opis podjętych interwencji
nych po śmierci dziecka. Wypełnienie fol- i wszelkie inne relewantne detale. Nie ist-
deru wymaga od pracownika sprawdze- niał natomiast odrębny system archiwizacji
nia, czy uzyskano potrzebne informacje informacji po śmierci dziecka.
Zaobserwowano dwa podstawowe rozróżnienia pomiędzy poszczególnymi
typami informacji, które mogą mieć związek z udoskonaleniem procesu
zbierania danych w kontekście zgonu dziecka:
" Informacja medyczna a informacja so- ta od izby przyjęć i były raczej skróto-
cjalna. Dane medyczne dotyczą posta- we. Okoliczności, które doprowadziły do
wionego rozpoznania, podjętych inter- niebezpiecznego zdarzenia mogły tu być
wencji klinicznych i historii choroby. In- jednak bardzo podobne do tych, które
formacje socjalne odnoszą się na ogół do w przypadku innych dzieci zakończyły
kontaktów z opieką społeczną, opisują się śmiercią. W niektórych sytuacjach 
sytuację pomiędzy rodzicami, zawód ro- gdy np. dziecko poddawane jest resuscy-
dzica, miejsce zamieszkania rodziny, mó- tacji  różnica pomiędzy dzieckiem, któ-
wią o rodzeństwie i bliskich krewnych. re przetrwa i tym, które umiera ogranicza
Od czasu do czasu wspomina się też się tylko do wyniku interwencji medycz-
o opiece nad dzieckiem, ale brak systema- nej. Jeśli do zgonu dziecka dochodzi w
tycznego podejścia do informacji o opie- nieoczekiwanych lub niewyjaśnionych
ce nad dzieckiem i relacji pomiędzy dzie- okolicznościach, na ogół wykonywana
ckiem a opiekunem przed zdarzeniem. jest sekcja zwłok. Brak jednak analogicz-
" Informacje gromadzone przed i po nego dochodzenia w sytuacji, gdy dziec-
śmierci dziecka. W Szpitalu A  zielo- ko przeżyje bezpośrednie zagrożenie ży-
ne foldery wypełniano tylko w sytu- cia. Stąd też informacje dotyczące dzieci,
acji zgonu dziecka. W Szpitalu B nie sto- które przetrwały takie zagrożenie mogą
sowano podobnego systemu. W obydwu pozostać niedostrzeżone, w szczególno-
placówkach zapisy dotyczące dzieci, któ- ści odnosi się to do danych określających
re przeżyły zagrażające życiu incydenty kontekst społeczny zdarzenia i okolicz-
(sytuacje nie zakończone zgonem) znaj- ności prowadzących do niebezpiecznego
dowały się w karcie przyjęcia pacjen- incydentu.
72 Dziecko krzywdzone " nr 3 (32) 2010
b a d a n i a
corinne May chahal, stePhen hicks, Jo cunninghaM " zgony dzieci a krzywdzenie dzieci
Proces zbierania informacji jest niejednorodny
Jakość zgromadzonej informacji zależy oddział intensywnej opieki lub oddział neo-
od umiejętności i doświadczenia persone- natologiczny i przeniesienie do innego szpi-
lu. Członkowie personelu w ramach procesu tala, przez ocenę patologiczną, aż po zaan-
zbierania danych przyjmują różne role i zbie- gażowanie lekarza sądowego i policji. Pytani
rają informacje odpowiadające danej roli. pracownicy szpitala w większości sugerowa-
Proces zbierania informacji jest wieloetapo- li, że omawianie zakończonego przypadku
wy: trwa od pierwszego kontaktu z ratowni- byłoby okazją do nauki, wyciągania wnio-
kiem medycznym, przez rejestrację, przyję- sków i zwrócenia uwagi na informacje wcze-
cie na oddział, resuscytację, przeniesienie na śniej niedostrzeżone.
Kluczowe informacje dotyczące tła zdarzeń bywają niedostrzegane
Sposób zapisu i przechowywania in- żenie życia rodzeństwa albo wcześniejszą
formacji nie ułatwia odnajdywania rele- wizytę na urazówce, jeśli miała miejsce
wantnych treści. Dla przykładu: zapewne w innym rejonie albo więcej niż dwa lata
nie zwrócono by uwagi na zgon lub zagro- temu.
Nie wszystkie informacje zostajÄ… odnotowane
Uzyskane dane mogą być przekazywa- ją je za ważne. Tworzy to możliwość utraty
ne innym osobom, odnotowane (ustnie lub danych, ponieważ pracownicy zmieniają
na piśmie) do wykorzystania w przyszłości stanowiska, pracują na różnych zmianach
albo zapisane w dokumentacji. Nie wszyst- i w różnych miejscach. Gromadzenie infor-
kie informacje są przez personel zapisy- macji to proces zespołowy, nie ma więc po-
wane; zdarza się, że pracownicy przekazu- jedynczej osoby, która byłaby za niego odpo-
ją tylko pewne informacje dalej, jeśli uzna- wiedzialna.
Podsumowanie ustaleń z ogólnokrajowego badania
kwestionariuszowego przeprowadzonego wśród lekarzy pediatrów
" Zdaniem 45% respondentów proces gro- niu szerokiej gamy informacji, w tym da-
madzenia informacji dotyczÄ…cych zgo- nych dotyczÄ…cych relacji w rodzinie, sta-
nów dzieci nie wymaga modyfikacji, 31% nu zdrowia rodzeństwa, psychicznego/
uznało istniejący system za niewystar- fizycznego stanu rodziców/opiekunów
czający. Oznacza to, że praktyka postępo- czy jakości opieki i nadzoru nad dziec-
wania jest różna w różnych placówkach, kiem. Opinia taka odnosiła się do sytu-
a zbieranie informacji o zgonach dzieci acji zgonów związanych z krzywdze-
nie jest zestandaryzowane. niem, zgonów w wyniku wypadku lub
" Większość ankietowanych uznała, że samokrzywdzenia. Tylko niewielka gru-
przedstawiciele zawodów medycznych pa respondentów była zdania, że zbiera-
mają do odegrania istotną rolę w zbiera- nie tego typu informacji nie należy do
Dziecko krzywdzone " nr 3 (32) 2010 73
b a d a n i a
corinne May chahal, stePhen hicks, Jo cunninghaM " zgony dzieci a krzywdzenie dzieci
obowiązków pracowników medycznych. za zintensyfikowaniem ścisłego monito-
Kwestionariusz nie pozwalał określić za- rowania dzieci z grup ryzyka. Zdaniem
kresu zbieranych informacji, ich jakości 61% respondentów priorytetem powin-
czy szczegółowości. Możliwe, że wymie- no być lepsze szkolenie przedstawicieli
nione kwestie podlegają analizie, ale  zawodów medycznych. Gromadzenie in-
jak wykazały obserwacje i wywiady  formacji uznawano za mniej istotne, po-
zapewne w ograniczonym zakresie. dobna liczba respondentów (38%) poparła
" Czynniki, które najczęściej wzbudzają pomysł udoskonalenia procesów zbiera-
podejrzenia lekarzy w kontekście zgonu nia danych o zgonach dzieci w ogóle, jak
dziecka to w pierwszej kolejności nielogicz- i ideę ulepszenia gromadzenia informacji
ne wyjaśnienia rodziców/opiekunów (80% o zgonach budzących podejrzenia (35%).
ankietowanych wymienia ten element na " 89% pediatrów stwierdziło, że opieka spo-
pierwszym, drugim lub trzecim miejscu). łeczna powinna odgrywać główną rolę
Kolejne pozycje zajmujÄ… nietypowe zasinie- w pracy z rodzinami z grup ryzyka, kolej-
nia (62% wymienia ten czynnik jako pierw- ne miejsce zajęła służba zdrowia, a następ-
szy, drugi lub trzeci) i śmierć innego dziecka ne  placówki edukacyjne. Mniej niż jed-
w tej samej rodzinie (46%). Świadomość fak- na czwarta badanych uznała, że policja po-
tu, że dane dziecko znajduje się w Rejestrze winna być zaangażowana w monitoring
Ochrony Dzieci (Child Protection Register) grup ryzyka. Wielu lekarzy podkreślało,
i znajomość wcześniejszej historii medycz- że monitorowanie powinno się opierać
nej dziecka zostały ocenione jako ważne na współpracy multidyscyplinarnej, pod
przez około jedną trzecią ankietowanych. przewodnictwem opieki społecznej. Nie-
" Zdecydowana większość respondentów liczni respondenci odpowiedzialność za
(79%) za najważniejszy rodzaj interwen- monitorowanie przypisywali innym jed-
cji pozwalającej zapobiegać zgonom dzie- nostkom, m.in.: lekarzom rodzinnym, nie-
ci uznała wsparcie dla dzieci i opieku- zależnym instytucjom, zaufanym krew-
nów z grup wysokiego ryzyka. Niewie- nym czy wyodrębnionym do tego celu jed-
le mniejsza grupa (75%) opowiedziała się nostkom policji.
Zalecenia
Brak jest zbiorowych wysiłków, mających przyjąć, że określona liczba dzieci ginie w wy-
na celu ulepszenie w przyszłości możliwych padkach i opierając się na tej statystyce skupić
strategii zapobiegania zgonom dzieci. Zakła- się na prewencji wypadków w ogóle.  Wypa-
da się, że cytowane na wstępie statystyki ze- dek mógł być w danej sytuacji, w przypadku
brane przez ONS (brytyjski główny urząd konkretnego dziecka, kategorią  najbardziej
statystyczny) stanowią wystarczające dane pasującą w określonych okolicznościach. Nie
epidemiologiczne. Niniejsza analiza wskazu- oznacza to jednak, że jest to kategoria najdo-
je, że każda kategoria przyczyn zgonu kryje kładniej odzwierciedlająca istotę problemu,
w sobie szeroką gamę możliwych historii o ży- a więc ta, na której należy się skupić w dzia-
ciu i o śmierci. Historie te pokazują, że prowa- łaniach prewencyjnych. Osoby biorące udział
dząc działania profilaktyczne nie wystarczy w klasyfikowaniu przyczyn zgonu uważają,
opierać się na gotowych założeniach doty- że przyporządkowana etykieta najlepiej opi-
czących zawartości danej kategorii. Dla przy- suje stan rzeczy, ale nie możemy mieć co do
kładu  kategoria  wypadki : nie wystarczy tego pewności. Nie istnieje bowiem proces
74 Dziecko krzywdzone " nr 3 (32) 2010
b a d a n i a
corinne May chahal, stePhen hicks, Jo cunninghaM " zgony dzieci a krzywdzenie dzieci
analizowania i monitorowania zgonów dzie- dziecka, taki jak system  zielonych folde-
ci, a co za tym idzie  zakres możliwości do- rów wykorzystywany w Szpitalu A.
chodzeniowych jest ograniczony. Spostrze- " Zapewnić personelowi większe możli-
żenia i uwagi zawarte w niniejszym raporcie wości wymiany informacji i śledzenia
wskazują, że wiele można by się dowiedzieć rozwoju wypadków w sprawie konkret-
bardziej dogłębnie analizując każdy przypa- nego pacjenta; określić potrzeby persone-
dek śmierci dziecka, niezależnie od okolicz- lu związane ze wsparciem i szkoleniami.
ności zgonu. Aby ulepszyć proces dochodze- " Poprawić wymianę informacji i integra-
niowy, sugerujemy następujące działania: cję współpracy multidyscyplinarnej po-
" Przyjąć bardziej wszechstronne podej- między szpitalem a lokalnymi ośrodka-
ście do zbierania informacji, np. takie jak mi opieki zdrowotnej i opieki społecznej.
opisano w dokumencie Framework for the " Rozszerzyć istniejące obecnie procedu-
Assessment of Children in Need and their Fa- ry monitorowania przypadków zgonów
milies (DoH i wsp. 2000). dzieci, aby przyjęte podejście było bar-
" Rozszerzyć zakres zbieranych informacji, dziej wszechstronne; można udoskona-
uwzględniając dane z okresu przed śmier- lić amerykański model monitorowania
cią dziecka, aby dowiedzieć się jak najwię- śmiertelności i dopasować go do potrzeb
cej o życiu dziecka. Gromadzić informacje brytyjskich. W szczególności należy po-
w drodze wywiadów lub wykorzystując łożyć większy nacisk na wywiad socjal-
autopsjÄ™ werbalnÄ…, wykorzystujÄ…c rozsze- ny, relacje z osobami bliskimi dziecka
rzony model pracy z rodzinÄ…, stosowany i stosowane przez nich metody wycho-
przez pracowników społecznych. wawcze. Przykłady takich wymaganych
" Udoskonalić zapis wszystkich informacji informacji zawarto w dokumencie Frame-
uzyskiwanych od chwili przyjęcia dzie- work for the Assessment of Children in Need
cka do szpitala, po zgon, przeżycie lub and their Families (DoH i wsp. 2000).
przeniesienie pacjenta na inny oddział. " Poddawanie przeglądowi i analizie tylko
Rozważyć możliwość wykorzystania do spraw, w których brano pod uwagę krzyw-
tego celu dyktafonów lub kamer wideo. dzenie dziecka  jak proponowano w ra-
" Gromadzić wiÄ™cej informacji o dzieciach, mach Victoria Climbié Inquiry (Laming
które doświadczają (niezakończonych 2003)  może doprowadzić do przeoczenia
zgonem) sytuacji zagrażających życiu. pewnej liczby zgonów związanych z krzyw-
" Zwiększyć dostępność tłumaczy współ- dzeniem. Uwzględnienie danej sprawy
pracujących z personelem szpitalnym w przeglądzie wymagałoby bowiem za-
i rodzinami w sytuacji zagrożenia życia klasyfikowania jej a priori jako przypadku
dziecka lub jego śmierci. krzywdzenia, a taka klasyfikacja może nie
" Poprawić koordynację procesów infor- pojawić się bez dokładniejszego przeglądu.
macyjnych, aby ujednolicić zbieranie da- " Rozważyć zwiększenie roli lekarza me-
nych. W szpitalach należy wyznaczyć dycyny sądowej  zgodnie z zaleceniami
pracownika pełniącego rolę łącznika po- Review of Coroners (Luce 2003)  i zasta-
między personelem szpitala w przypad- nowić się, czy instytucja lekarza sądowe-
ku śmierci dziecka. go nie jest właściwym miejscem dla pro-
" Zapewnić rodzinie stały dostęp do aktu- cesu przeglądu i analizy przypadków.
alnych informacji, łączność z personelem, " Poszerzyć proces przeglądu i analizy przy-
szczerą i otwartą komunikację. padków, aby objąć nim także sytuacje, w któ-
" We wszystkich szpitalach wdrożyć proto- rych dziecko otarło się o śmierć. Wymaga-
kół postępowania w przypadku śmierci łoby to stworzenia oddzielnego protokołu.
Dziecko krzywdzone " nr 3 (32) 2010 75
b a d a n i a
corinne May chahal, stePhen hicks, Jo cunninghaM " zgony dzieci a krzywdzenie dzieci
" W związku z trudnościami w uzyskiwa- z wykrywalnością, muszą mu towarzyszyć
niu niezbitych dowodów świadczących zsynchronizowane działania zmniejszają-
o krzywdzeniu, stworzyć silniej wspie- ce nieufność pomiędzy poszczególnymi
rający system postępowania z dziećmi instytucjami i identyfikujące przeszkody
i rodzeństwem dzieci określanych przez utrudniające postępowanie w sprawach
personel jako  przypadki niepewne . zwiÄ…zanych z krzywdzeniem.
" Zapewnić dodatkowe wsparcie dzieciom
i rodzinom w następujących okoliczno- Analizując powyższe zalecenia nie nale-
ściach: dziecko, które znalazło się w sytua- ży zapominać, że oddziały szpitalne cierpią
cji zagrożenia życia z powodów określa- zazwyczaj na niedobory personelu, są niedo-
nych jako  wypadkowe , z powodu moż- finansowane, a ich pracownicy nie mogą po-
liwego lub potwierdzonego krzywdzenia święcać zbyt wiele czasu na dogłębną analizę
albo samokrzywdzenia; liczne hospitali- każdego przypadku zgonu dziecka. Część opi-
zacje dziecka, w których przyczyna urazu/ sanych rozwiązań wymaga dostępu do znacz-
choroby pozostaje niejasna; dzieci z tych nych zasobów; inne ograniczają się do zmia-
samych rodzin co dziecko często hospita- ny stosowanej praktyki nie pociągając za sobą
lizowane; dzieci z rodzin, w których do- dodatkowych nakładów. Wdrożenie rutyno-
szło do zgonu innego dziecka. Niemowlę- wego i bardziej usystematyzowanego schema-
ta poniżej 1. roku życia należy uznawać za tu gromadzenia informacji o zgonach dzieci
szczególnie zagrożone, w związku z tym, i o sytuacjach zagrożenia życia dzieci wiązało-
że ta grupa wiekowa dominuje w staty- by się z niewielkimi kosztami, przy założeniu
stykach zgonów dzieci. Zwiększonej uwa- współpracy ze strony personelu szpitali.
gi wymagają też dzieci niepełnosprawne,
często hospitalizowane z przyczyn nie- Badania zostały sfinansowane przez
związanych bezpośrednio z niepełno- NSPCC. Przedruk za zgodą NSPCC i Autorów,
sprawnością. ze strony: www.nspcc.org.uk. Tytuł orygina-
" Zwiększyć ilość szkoleń przeznaczonych łu: The relationship between child death and child-
dla przedstawicieli zawodów medycznych maltreatment. A research study on the attribution of
i pracowników opieki społecznej, dotyczą- cause of death in hospital settings, maj 2004 r.
cych problematyki śmierci dziecka. Samo Za tłumaczenie odpowiada tłumacz: Anna
szkolenie nie rozwiąże jednak problemów Czajkowska Błaziak
The described research project focused on identifying the differences between child deaths that are attribu-
ted to child maltreatment and those that are not. It additionally reported on the method and extent to which
child maltreatment is a consideration when a child dies. In summary of their findings, the authors offer some
recommendations aimed at improving the enquiry process in the cases of child death.
Literatura
Berry J., Allibone E., Mckeever P., Moore P., Wright C., Fleming P. (2000), The pathology study:
the contribution of ancillary pathology tests to the investigation of unexpected infant death, w: Fle-
ming P., Blair P., Bacon C., Berry J. (red.), Sudden unexpected deaths in infancy: the confiden-
tial enquiry for still births and deaths in infancy (CESDI). Sudden unexpected deaths in infancy
(SUDI). Studies 1993 1996, London: TSO.
76 Dziecko krzywdzone " nr 3 (32) 2010
b a d a n i a
corinne May chahal, stePhen hicks, Jo cunninghaM " zgony dzieci a krzywdzenie dzieci
Creighton S.J. (1999), Childhood Deaths Reported to Coroners: An Investigation of the Contribution of
Abuse & Neglect, unpublished draft report.
Department of Health (DOH 2000), Department for Education and Employment (DfEE) and the
Home Office, Framework for the Assessment of Children in Need and their Families, London: TSO.
Hagell A. (1998), Dangerous care: reviewing the risks to childrenfrom their carers, London: Policy
Studies Institute.
Hobbs C.J., Wynne J.M., Gelletlie R. (1995), Leeds inquiry into infant deaths: the importance of abuse
and neglect in sudden infant death, Child Abuse Review, 4, s. 329 339.
Hobbs C.J., Wynne J.M. (1996), Child abuse and sudden infant death, Child Abuse Review, 5, s 155 169.
Laming A.D. (2003), The Victoria Climbié Inquiry, London: TSO.
Luce T. (2003), Death certification and investigation in England, Wales and Northern Ireland the Re-
port of a Fundamental Review 2003, London: TSO.
Meadow R. (1999), Unnatural sudden infant death, Archives of Disease In Childhood, 80, s. 7 14.
Nam C.B., Eberstein I.W., Deeb L.C. (1989), Sudden Infant Death Syndrome as a socially determined
cause of death, Social Biology, 36:1/2, s. 1 8.
Reder P., Duncan S. (1999), Lost Innocents: A Follow Up Study of Fatal Child Abuse, London:
Routledge.
Southall D.P., Plunkett M.C.B., Banks M.W., Falkov A.F., Samuels M.P. (1997), Covert video record-
ings of life threatening child abuse: Lessons for child protection, Pediatrics, 100:5, s. 735 760.
Willinger M., Stanley James L., Catz C. (1991), Defining the Infant Death Syndrome (SIDS): De-
liberations of an expert panel convened by the National Institute of Child Health & Human Devel-
opment, Fetal & Pediatric Pathology, 11, s. 677 684.
o autorach
corinne May chahal jest profesorem stosowanych nauk społecznych na Uniwersytecie
Lancaster. Ma ponad 30 letnie doświadczenie w prowadzeniu badań i działań edukacyj-
nych w dziedzinie ochrony dzieci. Jej zainteresowania badawcze koncentrują się wokół zja-
wiska odporności (resilience) w karierze przestępczej oraz tworzenia narzędzi opartych na
zasadach etycznych, wspierających organy ścigania w kontrolowaniu społeczności interne-
towych w celu skutecznej ochrony dzieci. Koordynowała kilka europejskich projektów doty-
czących ochrony dzieci oraz doradzała jako ekspert WHO i Europejskiemu Komitetowi Eko-
nomiczno Społecznemu. Jest autorką wielu artykułów i książek, m.in.: Safeguarding Children
and Young People (ze StellÄ… Coleman), Child Sexual Abuse in Europe (z MariÄ… Herczog) oraz Ma-
king a Case in Child Protection.
stePhen hicks jest wykładowcą na Wydziale Pracy Socjalnej, Psychologii i Zdrowia Publicz-
nego Uniwersytetu w Salford. Prowadzi zajęcia z zakresu pracy socjalnej, a także studia dok-
toranckie oraz program DProf w Kolegium Zdrowia i Opieki Socjalnej. Jest współredaktorem
publikacji Lesbian and Gay Fostering and Adoption (1999), a wkrótce ukaże się jego książka Lesbian,
Gay, and Uueer Parenting: A Sociological Account nakładem wydawnictwa Palgrave Macmillan.
Jo cunninghaM jest wicedziekanem Wydziału Pracy Socjalnej Uniwersytetu Central Lanca-
shire. Od 13 lat kieruje na tej uczelni kształceniem studentów w dziedzinie pracy socjalnej. Jej
zainteresowania badawcze obejmują wypadki i zabójstwa dzieci oraz znaczenie polityki azy-
lowej dla dzieci i rodzin. Jest także autorką podręcznika akademickiego na temat roli podej-
ścia socjologicznego do praktyki pracy socjalnej.
Dziecko krzywdzone " nr 3 (32) 2010 77
b a d a n i a