Zdrowie środowiskowe – wykład 3
Substancje progowe
Próg bezpiecznego działania ilościowo opisuje NOAEL. Poziom braku obserwowalnych efektów szkodliwych. NOAEL wyznaczany w badaniach na zwierzętach. Ekstrapolacja wartości NOAEL na populację ludzką.
Krzywa reakcji na dawkę
Zastosowanie:
1) NOAEL – dla oceny dawki referencyjnej – ocena potencjalnego ryzyka zdrowotnego substancji toksycznych
2) Nachylenie krzywej dawka-odpowiedź (tg kąta nachylenia) – ocena potencjalnego ryzyka zdrowotnego substancji rakotwórczych
Ocena dawka-reakcja
Dawka referencyjna (RfD reference dose) – oszacowanie dzienne narażenie (pobranie) populacji ludzkiej, które nie powinno spowodować wystąpienia efektów szkodliwych w ciągu całego życia.
wyznaczana dla populacji ludzkiej
oszacowanie na podstawie wartości NOAEL
dawka dozwolona, bezpieczna
uwzględnia całożyciowe narażenie
Ocena potencjalnego ryzyka zdrowotnego
1) Substancje toksyczne
Dawka referencyjna RfD
RfD = NOAEL / (UF x MF)
RfD = NOAEL / 100
UF (1… 10) czynnik niepewności
Różnice wrażliwości wewnątrz populacji
Eksploracja miedzygatunkowa
Eksploracja z LOAEL do NOAEL
MF – czynnik modyfikujący: opinia o jakości danych
Substancje progowe (toksyczne)
POBRANIE
Ilość substancji, która dostaje się do
NARAŻENIE
organizmu niezależnie od tego czy ulega
wchłonięciu
Całkowite dzienne pobranie jest sumą
DAWKA POBRANIA
ilości substancji pobieranej w ciągu doby z
żywności, wodą, przez drogi oddechowe i
DAWKA WCHŁONIĘTA
przez skórę.
WCHŁANIANIE
NOAEL
Przemieszczenie substancji do krwi w
wyniku transportu przez błony ustrojowe.
DAWKA REFERENCYJNA
Ocena potencjalnego ryzyka zdrowotnego
Iloraz zagrożenia
Opracował: Marcin Przybyła 1
ILORAZ ZAGROŻENIA (HQ)
HQ = dzienna dawka pobrania /RfD
Interpretacja wyników oceny ryzyka:
HQ > 1 – istnieje potencjalne zagrożenie dla zdrowia HQ < 1 – zagrożenie znikome
2) Substancje rakotwórcze
Ryzyko indywidualne (IR)
Ryzyko = Dawka x UCR
UCR – jednostkowe ryzyko powstania nowotworu (nachylenie krzywej dawka-odpowiedź)
Interpretacja wyników oceny ryzyka
- obszar ryzyka akceptowalnego
- „szara strefa”
- zagrożenie dla zdrowia
Ryzyko populacyjne (PR)
PR = IR x liczebność narażonej populacji
Charakterystyka ryzyka
Oszacowanie zakresu i dotkliwości szkodliwych skutków mogących wystąpić w:
- populacji człowieka
- środowisku
Spowodowanych faktycznym lub przewidywalnym narażeniem na działanie szkodliwych substancji/czynników.
Komunikacja ryzyka
Komunikacja ryzyka polega na:
Dwukierunkowym dialogu pomiędzy agendami rządowymi lub samorządowymi a narażoną społeczność
Informowaniu opinii publicznej o ocenie ryzyka
Włączaniu społeczności do procedury decyzyjnej
Zarządzanie ryzykiem
Zarządzanie ryzykiem polega na:
Minimalizacji ryzyka przy wykorzystaniu dostępnych środków Równoważeniu ryzyka względem środków
Monitoring a narażenie środowiskowe
Monitoring środowiskowy – pomiar stężeń czynników szkodliwych w środowisku, mający na celu ocenę:
Wielkości narażenia
Ryzyka wystąpienia skutków zdrowotnych
Ma zastosowanie na poziomie strategicznym polityki lokalnej.
Pozwala na właściwe dobranie strategii zarządzania środowiskiem.
Opracował: Marcin Przybyła 2
Środowisko pracy
Wskaźniki narażenia dla substancji chemicznych i czynników fizycznych: NDS – najwyższe dopuszczalne stężenie czynnika chemicznego NDN – najwyższe dopuszczalne natężenie fizycznego czynnika NDS – wartość średnia ważona stężenia którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, przez okres jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń.
NDS w środowisku pracy dla:
Pyłów zawierających azbest – 1mg/m³
Ołowiu – 0,05 mg/m³
Ozonu – 0,15 mg/m³
NDN – wartość średnia natężenia, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, przez okres jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń.
NDN hałasu – w odniesieniu do poziomu ekspozycji odniesionego do 8-godzinowego dobowego wymiaru czasu pracy wynosi 85 dB.
Monitoring biologiczny
Systematyczny pomiar stężeń substancji toksycznych oraz ich metabolitów w tkankach, wydzielinach lub wydalinach, mających na celu ocenę:
wielkości narażenia
ryzyka dla zdrowia
Rodzaje monitoringu:
1) monitoring biologiczny narażenia – służy do zapobiegania wystąpienia skutków zdrowotnych
2) monitoring biologiczny skutków zdrowotnych – prowadzi się na podstawie badań epidemiologicznych i celem ich jest wczesna diagnostyka skutków zdrowotnych.
Zadania badań epidemiologicznych:
a) ocena częstości występowania wybranych zjawisk zdrowotnych w populacji polegającej określonej ekspozycji (epidemiologia opisowa) b) ustalenie związku między badanymi zjawiskami zdrowotnymi a czynnikami środowiskowymi (epidemiologia analityczna i eksperymentalna) c) dostarczenie danych niezbędnych dla planowania, organizowania i oceny programów prewencji, kontroli i leczenia chorób (epidemiologia opisowa, analityczna i eksperymentalna)
Opracował: Marcin Przybyła 3