p r a k t y k a m e d y c z n a M. Zwoliñska-Wcis³o, T. Brzozowski, S. Kwiecieñ, D. Drozdowicz, J. Bogda³, A. Budak, S. Konturek, W. Pawlik Kolonizacja grzybicza

przewodu pokarmowego

w badaniach klinicznych i doświadczalnych W ciągu ostatnich kilkunastu

podœluzówkow¹ takimi formami

[13]). Oprócz powy¿szych kryte-

lat wzrosło zainteresowanie

grzybów, jak blastokonidia i pseu-

riów inni autorzy, np. Burford-

udziałem czynników infekcyj-

dostrzêpki [9, 10]. Rozsiew grzy-

-Mason i wsp., podaj¹ te¿ inne

biczy jest najczêœciej endogenny,

czynniki ryzyka, jak niewydziela-

nych w patogenezie chorób

ale mo¿e te¿ byæ to zaka¿enie eg-

nie substancji grupowych krwi

żołądka i dwunastnicy. Wcze-

zogenne [11]. Szczepy Candida

i obecnoϾ grupy krwi 0 [15].

śniej uważano, że środowisko

mog¹ byæ przenoszone miêdzy

Uwa¿a siê, ¿e substancje grupowe

kwaśne żołądka nie sprzyja

ludŸmi. Dowodem na to mo¿e byæ

krwi bior¹ udzia³ we wstêpnej

kolonizacji błony śluzowej żo-

identyfikowanie materia³u gene-

obronie przeciwgrzybiczej przez

tycznego DNA grzybów na rêkach

wi¹zanie z patogenami i zapobie-

łądka przez bakterie i grzyby,

personelu medycznego oraz na po-

ganie ich adherencji do podobnych

a ich obecność jest wskaźni-

wierzchni sprzêtu szpitalnego [12]. pod wzglêdem struktury miejsc kiem zmniejszonej kwasoty

przyczepu na komórkach nab³onka

treści żołądkowej [1].

Infekcje grzybicze stanowi¹ co-

b³ony œluzowej [15]. Kolonizacji

Obok udowodnionej już roli

raz powa¿niejszy problem klinicz-

grzybów mo¿e sprzyjaæ upoœledzo-

ny. Niektórzy autorzy zwracaj¹

na ich eliminacja z b³ony œluzowej

bakterii spiralnych w etiopato-

uwagê na wzrost ich czêstoœci od

¿o³¹dka, uprzednio uszkodzonej

genezie chorób żołądka i dwu-

1980 r. [13]. Stanowi¹ one 7,9

w warunkach doœwiadczalnych

nastnicy wzrasta zainteresowa-

proc. przyczyn zaka¿eñ szpital-

glikokortykoidami,

stê¿onym

nie kolonizacją grzybiczą bło-

nych. Zajmuj¹ czwarte miejsce

kwasem solnym, energi¹ promie-

ny śluzowej żołądka [2, 3].

wœród tych zaka¿eñ na oddzia³ach

nist¹, przewlek³¹ antybiotykotera-

intensywnej opieki medycznej

pi¹. Przy podawaniu chloramfeni-

i obarczone s¹ w 67÷83 proc.

kolu lub gentamycyny, po uprzed-

Grzyby Candida s¹ saprofitami

œmiertelnoœci¹ [13]. Wœród czyn-

nim uszkodzeniu b³ony œluzowej

przewodu pokarmowego. Cohen

ników sprzyjaj¹cych kolonizacji

¿o³¹dka 0,6 HCl, czas eliminacji

i wsp. wykazali ich obecnoϾ w ja-

grzybiczej Slotman i Burchard wy-

grzybów wyd³u¿a siê z 4 do 120

mie ustnej, jelicie czczym i krêtym

mieniaj¹ nastêpuj¹ce: starszy wiek,

godz. [9]. Do czynników ryzyka

u odpowiednio 30, 54 i 55 proc.

z³e od¿ywienie, cukrzycê, steroi-

sprzyjaj¹cych kolonizacji grzybi-

zdrowych osób [4, 5]. Aktualne

doterapiê, leczenie immunosupre-

czej zaliczane s¹ tak¿e dietê – spo-

wyniki badañ wskazuj¹ te¿ na

syjne, urazy, oparzenia, zabiegi

¿ywanie pokarmów sta³ych, zaka-

wzrost czêstoœci kolonizacji grzy-

operacyjne, od¿ywianie pozajeli-

¿onych Candida albicans (C. albi-

biczej b³ony œluzowej ¿o³¹dka,

towe, zak³adanie cewników do na-

cans), w których pokarm chroni

która oznacza, ¿e Candida by³y

czyñ krwionoœnych i do pêcherza

dro¿d¿e przed œrodowiskiem kwa-

izolowane z pobranego od chorych

moczowego, leczenie H2-blokera-

œnym ¿o³¹dka; [16]), endokryno-

materia³u, bez objawów infekcji

mi oraz stosowanie antybiotyków

patie (niedoczynnoϾ tarczycy,

grzybiczej i wystêpuj¹ one wg di

o szerokim spektrum (wg [13]).

przytarczyc, nadnerczy [20, 16]),

Febo w 6,9 proc., wg Scott w 16

Opisano równie¿ kolonizacjê grzy-

schorzenia z deplecj¹ limfocytów

proc. i wg Katzenstein w 33 proc.

bicz¹ prze³yku u kilku chorych le-

CD4 [17, 16].

przypadków [2, 6, 7]. B³ona œluzo-

czonych omeprazydem [14]. We-

Opisywano jednak przypadki

wa jamy ustnej, prze³yku i ¿o³¹d-

d³ug Slotmana i Burcharda, chorzy

nasilonej kolonizacji grzybiczej

ka jest te¿ najczêstsz¹ drog¹ inwa-

z trzema i wiêcej kryteriami sprzy-

u osób ca³kowicie zdrowych,

zji i rozsiewu grzybiczego [8].

jaj¹cymi kolonizacji grzybiczej

niespe³niaj¹cych powy¿szych

U chorych z uogólnion¹ grzybic¹

zaliczani s¹ do grupy wysokiego

kryteriów [16]. U tych osób ko-

stwierdzono pocz¹tkowo inwazjê

ryzyka zaka¿enia grzybiczego (wg

lonizacja grzybicza najczêœciej

przewodnik

l e k a r z a 81

p r a k t y k a m e d y c z n a nie doprowadza³a do rozsiewu

ków grzybów nale¿y poza C. al-

charakteryzuj¹ca siê wystêpowa-

ogólnoustrojowego. Stwierdzo-

bicans, bardziej od niego inwa-

niem objawów zaka¿enia oraz

no jednak w badaniach doœwiad-

zyjny C. tropicalis [16]. Jest on

obecnoœci¹ antygenu grzyba w su-

czalnych na zdrowych myszach,

czêst¹ przyczyn¹ kandidiazy

rowicy krwi [11]. Wstêpnym eta-

¿e przewlek³ej kolonizacji grzy-

u chorych z neutropeni¹ i leczo-

pem kolonizacji grzybów w ¿o³¹d-

biczej towarzyszy³o czêœciowe

nych immunosupresyjnie [16].

ku jest ich adherencja do komórek

trawienie nab³onka otaczaj¹ce-

Rzadsza kolonizacja tym gatun-

nab³onka powierzchni b³ony œlu-

go nitki grzybni [16].

kiem przewodu pokarmowego

zowej [21]. Zaka¿enie grzybicze

w porównaniu z C. albicans wy-

b³ony œluzowej ¿o³¹dka jest œciœle

Kandidiaza jest nadal najczêst-

nika ze s³abszej adhezji C. tropi-

zwi¹zane z adherencj¹ drobno-

sz¹ grzybic¹ przewodu pokarmo-

calis do nab³onka b³ony œluzowej

ustrojów do tych komórek. Szczep

wego, a izolowanym w ok. 79

i wzmo¿onej jego wra¿liwoœci na

drobnoustrojów mo¿e pozostawaæ

proc. przypadków gatunkiem jest

supresyjny efekt beztlenowej flo-

w symbiozie lub wywo³aæ zaka¿e-

C. albicans [13]. W ostatnim cza-

ry przewodu pokarmowego [16].

nie, jednak tylko w tych przypad-

sie obserwuje siê zmianê czêsto-

C. lusitaniae jest izolowany

kach, kiedy nastêpuje adherencja

œci wystêpowania poszczególnych

u 7 proc. chorych, zw³aszcza wie-

do komórek gospodarza [21].

gatunków grzybów, która polega

lokrotnie hospitalizowanych. Wy-

W przeciwnym razie mo¿e zostaæ

na zmniejszeniu czêstoœci C. albi-

kazuje czêsto opornoœæ pierwot-

usuniêty z ¿o³¹dka w czasie, np.

cans i wzroœcie wystêpowania ga-

n¹ lub wtórn¹, czyli nabyt¹ na

pasa¿u pokarmu lub wydzieliny

tunków rzadkich lub wczeœniej

amfoterycynê B [20, 11]. Poten-

w przewodzie pokarmowym [21].

nie rozró¿nianych, jak C. glabra-

cjalnym rezerwuarem tego gatun-

Dopiero, gdy fizjologiczny me-

ta, C. lusitaniae, C. kruzei, C. zey-ku jest chory z kolonizacj¹ grzy-

chanizm usuwania grzybów prze-

lanoydes [18]. Czêstoœæ wystêpo-

bicz¹, personel medyczny, klima-

staje byæ skuteczny, dochodzi do

wania C. tropicalis utrzymuje siê

tyzacja i monitory oraz inny

przylgniêcia ich do komórek go-

na sta³ym poziomie [18]. Odnoto-

sprzêt medyczny. Zaka¿enie na-

spodarza i nastêpuje kolonizacja

wuje siê te¿ wzrost czêstoœci zaka-

stêpuje przez kontakt poœredni,

[21, 22]. Kandidemia, czyli obec-

¿eñ mieszanych, nawet do 75

przez rêce personelu medyczne-

noœæ grzybów we krwi jest wyni-

proc. przypadków, z³o¿onych naj-

go obs³uguj¹cego przyrz¹dy szpi-

kiem zachwiania równowagi miê-

czêœciej z C. albicans lub C. tro-

talne [11]. Znaczenie kliniczne

dzy mechanizmami obronnymi

picalis z C. kruzei i C. glabrata

kolonizacji C. lusitaniae nie jest

gospodarza, takimi jak nieswoista

[18]. Wœród przyczyn tego zjawi-

do koñca wyjaœnione, ze wzglê-

linia obrony, opornoœæ komórko-

ska wymienia siê z jednej strony

du na doœæ rzadkie wystêpowanie

wa i humoralna, a patogennoœci¹

stosowanie udoskonalonych tech-

tego gatunku oraz jeszcze rzadsz¹

wnikaj¹cego szczepu i z³o¿onymi

nik diagnostycznych o wiêkszej

jego wykrywalnoϾ [11].

interakcjami drobnoustrojów [21].

czu³oœci, w tym oznaczanie DNA

Czynnikami sprzyjaj¹cymi ko-

Wed³ug Dyessa g³ówn¹ przyczy-

grzybów, leczenie immunosupre-

lonizacji C. kruzei i jego rozsiewo-

n¹ kandidemii jest zaburzenie me-

syjne, stosowanie leków przeciw-

wi, g³ównie drog¹ krwi, s¹ immu-

chanizmów obronnych [13].

bakteryjnych o szerokim spektrum

nosupresja i leki przeciwbakteryj-

Szczególna rola w utrzymaniu œlu-

[3]. Takie zjawisko obserwowano

ne o szerokim zakresie dzia³ania

zówkowej bariery ochronnej

nawet przy stosowaniu leków

[18]. Reakcja na stosowanie am-

w przewodzie pokarmowym oraz

przeciwgrzybiczych z grupy po-

foterycyny B w tym przypadku

drogach oddechowych przypada

chodnych imidazolu (np. flukona-

jest zmienna. Najaktywniejszymi

wyspecjalizowanym komórkom

zolu) [18]. Leki te sprzyja³y roz-

czynnikami obrony przeciw kolo-

nab³onka. Bior¹ one udzia³

rostowi C. kruzei i C. glabrata,

nizacji grzybiczej C. kruzei s¹

w obronie immunologicznej po-

które czêsto posiada³y opornoœæ

neutrofile, makrofagi, komórki

przez prezentowanie antygenów

pierwotn¹ na flukonazol oraz

szpiku kostnego, a w przypadku

tkance limfatycznej. Takie czynni-

krzy¿ow¹ na inne preparaty z gru-

C. albicans i C. tropicalis sk³adni-

ki, jak grzyby, wirusy, paso¿yty,

py pochodnych imidazolu [19].

ki morfotyczne pop³uczyn oskrze-

bakterie, uszkadzaj¹ ten mecha-

Przejawem klinicznym opornoœci

lowych [18].

nizm prowadz¹c do miejscowej

na lek przeciwgrzybiczy by³o

Pojêciem kolonizacji grzybi-

lub uogólnionej infekcji [23].

m.in. nieustêpowanie, a nawet na-

czej b³ony œluzowej ¿o³¹dka okre-

silanie siê objawów klinicznych

œla siê obecnoœæ grzyba u chorego

Poszczególne gatunki Candi-

w trakcie leczenia [18].

bez klinicznych objawów infekcji

da ró¿ni¹ siê optymalnymi wa-

Do najczêœciej izolowanych

[11]. W wyniku kolonizacji rozwi-

runkami adhezji [24, 16]. W ba-

z przewodu pokarmowego gatun-

jaæ siê mo¿e infekcja grzybicza,

daniach in vitro wykazano, ¿e

przewodnik

82 l e k a r z a

p r a k t y k a m e d y c z n a najlepszym œrodowiskiem dla ad-nych b³ony œluzowej ¿o³¹dka

zowej bior¹ równie¿ udzia³ w za-

herencji C. albicans jest pH 7,3

sprzyja zdolnoœci do adherencji

pocz¹tkowaniu obrony. Wi¹¿¹ siê

i temp. 37oC [24]. W tych warun-

grzybów Candida do b³ony œlu-

one z grzybami i w ten sposób

kach adherencja C. pseudotropi-

zowej ¿o³¹dka oraz do zaka¿enia

zapobiegaj¹ adherencji grzybów

calis, C. guillermondi i C. kruzei

tej b³ony grzybami z tego gatun-

do komórek [15].

jest gorsza [24].

ku. Do mechanizmów os³abiaj¹-

Sprawna odpowiedŸ komórko-

Wœród czynników mechanicz-

cych kwasowoœæ i usposabiaj¹-

wa uk³adu immunologicznego sta-

nych dzia³aj¹cych w pierwszej li-

cych do zaka¿enia grzybiczego

nowi efektywn¹ obronê b³ony œlu-

nii obrony przeciwgrzybiczej

nale¿y zaliczyæ d³ugotrwa³¹ tera-

zowej przed kolonizacj¹ grzyba

istotne znaczenie ma obecnoϾ

piê blokerami receptora histami-

[17]. Kluczowa rola w tym przy-

i w³aœciwy sk³ad œluzu pokrywa-

nowego H2, czy chocia¿by wspo-

pada limfocytom CD4, które

j¹cego komórki b³ony œluzowej.

mnianymi ju¿ inhibitorami pom-

umo¿liwiaj¹ obronê i oczyszcza-

Wykazano istotne znaczenie

py protonowej, takimi jak np.

nie b³ony œluzowej przewodu po-

w tym wzglêdzie mucyn MG

omeprazol.

karmowego z grzybów. Zmniej-

1

i MG

produkowanych przez

Gdy mechanizmy obronne

szanie liczby limfocytów CD

2

4 pre-

ludzkie œlinianki [25, 26]. Mucy-

b³ony œluzowej zostaj¹ os³abio-

dysponuje g³ównie do kolonizacji

ny te wi¹¿¹ grzyby, powoduj¹c

ne i pasa¿ treœci usuwaj¹cy grzy-

grzybiczej przewodu pokarmowe-

ich aglutynacjê, co zapobiega ad-

by przestaje byæ skuteczny

go, w mniejszym zaœ stopniu do

herencji grzybów na powierzch-

i grzyby nadal przylegaj¹ do po-

uogólnionego rozsiewu [16].

ni b³ony œluzowej i u³atwia jej

wierzchni komórek nab³onka,

Opornoœæ na kolonizacjê grzy-

oczyszczanie [25, 26]. S¹ to mu-

wówczas dochodzi do uwalnia-

bicz¹ mo¿e zale¿eæ równie¿ od

cyny kwaœne, których komponent

nia licznych lokalnych substan-

z³o¿onych interakcji miêdzy ró¿-

glikolipidowy odpowiada za wi¹-

cji, stanowi¹cych nieswoist¹

nymi drobnoustrojami. Interakcje

zanie z C. albicans. Inne mucyny

obronê gospodarza, jak np. lizo-

te obejmuj¹ konkurencjê o po¿y-

o odczynie neutralnym i pozosta-

zym, laktoferyna, laktoperoksy-

wienie, zmiany w mikroœrodowi-

³e o odczynie kwaœnym bior¹

daza, glikoproteiny, sekrecyjna

sku, wytwarzanie toksycznych

udzia³ w obronie przeciwbakte-

Ig A [21, 22]. Lizozym powoduje

produktów ubocznych i prowadz¹

ryjnej, przeciw paciorkowcom

rozpad po³¹czeñ miêdzy kwasem

do wspó³zawodnictwa o niszê eko-

i aktynomyces [25, 26].

N-acetylomuramowym a N-ace-

logiczn¹ [21]. Jak wspomniano, fi-

Istotne znaczenie w obronie

tyloglukozamin¹ w œcianie komór-

zjologiczna flora bakteryjna prze-

przed grzybami ma równie¿

kowej drobnoustrojów, uszkadza

wodu pokarmowego z³o¿ona

sprawna odnowa z³uszczanego

b³ony cytoplazmatyczne hydro-

z Escherichia coli, Bacteroides,

nab³onka b³ony œluzowej, wspo-

lizuj¹c bia³ka strukturalne b³ony

Streptococcus foecalis, tworzy gê-

magana w przewodzie pokarmo-

komórkowej grzybów Candida

st¹ warstwê w œluzie pokrywaj¹-

wym pasa¿em treœci pokarmo-

[21]. Laktoferyna dzia³a synergi-

cym jego b³onê œluzow¹. Hamuje

wej, a w drogach oddechowych

stycznie z lizozymem i wychwy-

ona adhezjê grzybów przez wypie-

odruchem kaszlu [21]. Fizjolo-

tuje ¿elazo potrzebne grzybom

ranie ich z miejsc przylegania na

gicznymi mechanizmami chro-

do wzrostu. Mo¿e to t³umaczyæ

b³onie œluzowej oraz przez produk-

ni¹cymi przed zasiedleniem b³o-

wiêksz¹ podatnoœæ na zaka¿enie

cjê inhibitorów adhezji w œwietle

ny œluzowej ¿o³¹dka przez grzy-

grzybicze osób z podwy¿szonym

przewodu pokarmowego, np.

by z gatunku Candida s¹ kwaœne

poziomem ¿elaza w surowicy

wtórnych kwasów ¿ó³ciowych,

pH treœci ¿o³¹dkowej, niezabu-

[21]. Laktoperoksydaza wykazu-

kwasów t³uszczowych [27]. Zabu-

rzony pasa¿ treœci pokarmowej

je skuteczne dzia³anie przeciw-

rzenie równowagi biologicznej

i flora bakteryjna przewodu po-

grzybicze w obronie nieswoistej.

w przewodzie pokarmowym przez

karmowego. Szereg doniesieñ

Sekrecyjna Ig A hamuje metabo-

antybiotykoterapiê lub du¿¹ liczbê

œwiadczy o tym, ¿e bakterie z ga-

lizm i rozrost grzybów, a tak¿e

komórek grzybów powoduje

tunku Escherichia, Bacterioides

przeciwdzia³a ich przyleganiu do

wzmo¿one przyleganie Candida

i Streptococcus, wspó³zawodni-

komórek nab³onka b³ony œluzo-

do warstwy œluzu lub bezpoœred-

cz¹ o miejsce adhezji grzybów

wej [21]. Wed³ug niektórych ba-

nio do b³ony œluzowej, a w efekcie

do nab³onka i nasilaj¹ syntezê

dañ grzyby Candida maj¹ zdol-

niekiedy równie¿ rozsiew [27]. Te

endogennych inhibitorów dla

noœæ produkcji proteazy rozk³ada-

2 procesy, przyleganie grzybów do

grzybów, jakimi s¹ kwasy ¿ó³cio-

j¹cej sekrecyjn¹ immunoglobulinê

b³ony œluzowej i rozsiew Candida

we [27, 36]. Przeciwnie, os³abie-

Ig A [21].

moga byæ blokowane fizycznie na

nie kwasowoœci ¿o³¹dka lub za-

Substancje grupowe krwi na

drodze wspó³zawodnictwa o miej-

burzenie mechanizmów obron-

powierzchni komórek b³ony œlu-

sce adhezji przez fizjologiczn¹ flo-

przewodnik

l e k a r z a 83

p r a k t y k a m e d y c z n a rê bakteryjn¹ [27]. Ponadto bakte-i krótko³añcuchowe kwasy kar-

sporów, bêd¹cych ju¿ w kontakcie

rie wykazuj¹ wiêksz¹ ruchliwoœæ

boksylowe [5].

z komórk¹ nab³onka. Zjawisko to

ni¿ C. albicans, dlatego szybko

Zarówno antygen œciany ko-

umo¿liwia skuteczne zwiêkszenie

osi¹gaj¹ miejsca wi¹zania na b³o-

mórki Candida, jak i ca³a komór-

liczby blastosporów na ograniczo-

nie œluzowej. Efektem antybioty-

ka dro¿d¿y, aktywuj¹ komple-

nych powierzchniach b³on œluzo-

koterapii mo¿e byæ redukcja bak-

ment, powoduj¹c w b³onie œluzo-

wych i jest silniejsze u szczepów

terii wystêpuj¹cych w przewodzie

wej ostr¹ reakcjê zapaln¹ [13].

hydrofobowych [21]. Tak powsta-

pokarmowym, hamuj¹cych kolo-

Wykazano ponadto, ¿e glikopro-

³e agregaty zawieraj¹ w swoim

nizacjê C. albicans, a tak¿e wzrost

teiny wyizolowane z C. albicans

wnêtrzu wysokie stê¿enie enzy-

produkcji pierwotnych kwasów

stymuluj¹ u zwierz¹t uwalnianie

mów litycznych, uszkadzaj¹cych

¿ó³ciowych i spadek syntezy wtór-

histaminy z mastocytów [13].

komórki nab³onka [21].

nych kwasów ¿ó³ciowych, co

Wnikanie Candida w g³¹b na-

Objawy kliniczne kolonizacji

sprzyja adhezji, kolonizacji, a na-

b³onka b³ony œluzowej u³atwia po-

grzybiczej prze³yku i ¿o³¹dka nie

wet rozsiewowi grzybiczemu [27].

dobieñstwo budowy glikoproteino-

s¹ specyficzne. Do najczêœciej

Wed³ug niektórych autorów pra-

wej receptorów komórek grzyba

wymienianych nale¿¹ dyspepsja,

wid³owa flora bakteryjna spe³nia

i jej b³ony podstawnej. W efekcie

pobolewanie w nadbrzuszu, spa-

wa¿niejsz¹ rolê w obronie b³ony

dochodzi do procesu tzw. mimikry

dek wagi cia³a, dolegliwoœci

œluzowej przewodu pokarmowe-

molekularnej, polegaj¹cej na unik-

wrzodowe, wymioty. Niekiedy

go, ni¿ wydolny uk³ad odporno-

niêciu rozpoznania i poch³aniania

mo¿e wystêpowaæ krwawienie

œciowy [27].

komórek grzyba przez fagocyty

z górnego odcinka przewodu po-

gospodarza. Równie¿ glikoprote-

karmowego spowodowane uszko-

Zwraca siê równie¿ uwagê na

iny i mannan œciany komórkowej

dzeniem naczynia przez naciek

inny rodzaj zale¿noœci bioche-

grzyba mog¹ hamowaæ komórko-

grzybiczy [5, 28].

micznej i ekologicznej miêdzy

w¹ odpowiedŸ immunologiczn¹

Opisano równie¿ przypadek

bakteriami posiadaj¹cymi na swej

[13]. Jednoczeœnie podobieñstwo

chorego, u którego przyczyn¹ upo-

powierzchni pili a grzybami.

budowy komórek grzyba do euka-

rczywych nudnoœci by³o grzybicze

Bakterie te mog¹ nasilaæ adheren-

riotycznych komórek ssaków

zapalenie prze³yku wraz z jego

cjê grzyba [21]. Przemawiaj¹ za

utrudnia skutecznoϾ leczenia

pseudouchy³kowatoœci¹ [29].

tym obserwacje w mikroskopie

przeciwgrzybiczego [13].

Objawy infekcji grzybiczej

elektronowym bezpoœredniego

dwunastnicy, jelita cienkiego i gru-

przylegania do komórek nab³on-

Przy pomocy mikroskopu

bego s¹ nik³e lub trudne do wyod-

ka bakterii, a do nich grzybów.

elektronowego zbadano rodzaje

rêbnienia spoœród innych objawów

Bakterie te umo¿liwiaj¹ tak¿e

interakcji miêdzy Candida a ko-

choroby, np. nowotworowej. Mo-

tworzenie pseudostrzêpek, formy

mórkami nab³onka jamy ustnej.

g¹ przypominaæ rzekomob³oniaste

patogennej grzybów oraz wnika-

Wykazano, ¿e mo¿e to byæ luŸna

zapalenia jelita grubego [31]. Czê-

nie do komórki gospodarza [21].

adherencja do pod³o¿a, gdy ko-

sto jednak infekcja grzybicza jest

Poza upoœledzeniem odporno-

mórki grzyba s¹ naj³atwiej usu-

rozpoznawana dopiero w badaniu

œci gospodarza, w rozwoju uogól-

walne, silna adherencja niepozo-

poœmiertnym preparatów z prze-

nionej kandidemii odgrywaj¹ rolê

stawiaj¹ca wolnej przestrzeni

wodu pokarmowego [31].

komórki grzybów aktywnie od-

miêdzy komórkami grzyba i go-

Scheurlen wysun¹³ hipotezê, ¿e

dzia³uj¹cych na b³onê œluzow¹

spodarza oraz inwazja komórek

toksyny produkowane przez obec-

[13]. Stwierdzono, ¿e po pokona-

nab³onka przez Candida, uzale¿-

ne w przewodzie pokarmowym

niu warstwy œluzu i bakterii, grzy-

niona od tworzenia wypustek nit-

grzyby mog¹ przyczyniaæ siê do

by ³¹cz¹ siê z komórkami nab³on-

kowatych (germ-tubes) i nici

nasilenia objawów zespo³u jelita

ka powierzchni b³ony œluzowej na

grzybni (mycelium) [21].

dra¿liwego, jak równie¿ zespo³u

drodze kilkuetapowej adhezji [27].

Liczba grzybów skutecznie

przewlek³ego zmêczenia [32].

Candida produkuje substancje

przylegaj¹cych jest tym wiêksza,

Przedstawione powy¿ej spo-

uszkadzaj¹ce nab³onek b³ony œlu-

im wiêcej grzybów styka siê z ko-

strze¿enia wymagaj¹ dalszych

zowej. S¹ to enzymy proteolitycz-

mórkami nab³onka. Jedn¹ z cech

badañ.

ne, produkowane przez blastoko-

grzybów umo¿liwiaj¹c¹ im zdol-

nidia i zarodniki grzybów, trawi¹-

noœæ przezwyciê¿ania mechani-

Spoœród badañ diagnostycz-

ce mikrokosmki i warunkuj¹ce

zmów obrony gospodarza jest ko-

nych stosowanych w celu identyfi-

wnikanie grzybów w g³¹b komó-

adhezja, czyli zjawisko tworzenia

kacji grzybów w ¿o³¹dku, nale¿y

rek nab³onka [16]. Ponadto grzy-

siê autoagregatów na drodze przy-

wymieniæ badanie endoskopowe,

by uwalniaj¹ aldehyd acetylowy

³¹czania siê grzybów do blasto-

uwidocznienie komórek dro¿d¿y

przewodnik

84 l e k a r z a

p r a k t y k a m e d y c z n a i mycelii w preparatach bezpo-Infekcja grzybicza spowodo-

czynnika odpowiedzialnego za

œrednich oraz hodowli na pod³o¿u

wana Candida dotyczy g³ównie

wrzody ¿o³¹dka, na zaka¿enie

Sabouraud z aspiratu treœci ¿o³¹d-

b³ony œluzowej przewodu pokar-

grzybami, zw³aszcza górnego od-

kowej, rozmazu szczotkowego

mowego, natomiast w przypadku

cinka przewodu pokarmowego

i pobranego wycinka ze zmienio-

Aspergillus zmiany obejmuj¹ ca-

[37, 38]. Klasyczny mechanizm

nej b³ony œluzowej ¿o³¹dka. Po-

³¹ jego œcianê [31].

dzia³ania niesteroidowych leków

nadto wykonywane s¹ badania hi-

Surowica chorych ze stwier-

przeciwzapalnych (NLPZ) polega

stologiczne wycinków z b³ony œlu-

dzon¹ kolonizacj¹ Candida wy-

na blokowaniu syntezy endogen-

zowej ¿o³¹dka oraz badanie

kazuje obecnoœæ przeciwcia³, naj-

nych prostaglandyn [39]. Leki te

poziomu przeciwcia³ przeciwgrzy-

czêœciej w klasie Ig M. Miano

hamuj¹ aktywnoœæ cyklooksyge-

bicznych w surowicy krwi.

tych przeciwcia³ nie zawsze ko-

nazy (COX), upoœledzaj¹c genera-

Minoli i wsp. wyró¿ni³ 3 pod-

reluje z nasileniem inwazji grzy-

cje prostanoidów na pierwszym

stawowe typy obrazów endosko-

bów w ¿o³¹dku [34]. Berntson

etapie ich biosyntezy z kwasu ara-

powych u chorych, u których

podkreœla wiêksz¹ specyficznoœæ

chidonowego. Powoduje to szereg

stwierdzono kolonizacjê grzybicz¹

tych badañ przy u¿yciu antygenu

skutków niepo¿¹danych ze strony

b³ony œluzowej ¿o³¹dka. Typ ple-

cytoplazmatycznego w porówna-

przewodu pokarmowego, takich

œniawkowy, stwierdzony u 42

niu z dotychczas stosowanym an-

jak krwawienia z przewodu pokar-

proc. chorych, naj³atwiej rozpo-

tygenem œciany komórkowej

mowego, nad¿erki b³ony œluzowej

znawany w postaci bia³o-szarych

grzyba [34]. Zalecane jest moni-

¿o³¹dka, a nawet perforacje ¿o³¹d-

b³on na rozpulchnionym, prze-

torowanie poziomu przeciwcia³

ka i jelit [40]. Od dawna trwaj¹ po-

krwionym pod³o¿u. Typ guzkowy

przeciwgrzybiczych w surowicy

szukiwania alternatywnej terapii,

krwi, takie postêpowanie wydaje

zmierzaj¹cej do stworzenia bez-

w 31 proc. przypadków, spotyka-

siê byæ pomocne w ocenie prze-

pieczniejszych postaci NLPZ, któ-

ny najczêœciej w antrum w postaci

biegu choroby i skutecznoœci le-

re mia³yby siê odznaczaæ zmniej-

kilkumilimetrowych guzków oto-

czenia przecigrzybiczego [34].

szonym dzia³aniem gastrotoksycz-

czonych zmienion¹ zapalnie b³on¹

Kalogeropoulos i wsp. w bada-

nym [39, 40]. Podstaw¹ do tych

œluzow¹ i z ziarnin¹. Ta forma kan-

niach przeprowadzonych u 247

zamierzeñ sta³a siê ostatnio po-

didiazy jest doœæ czêsto inwazyjna.

osób stwierdzili wspó³istnienie

wszechnie obowi¹zuj¹ca koncep-

Typ wrzodziej¹cy by³ spotykany

grzybów i bakterii spiralnych

cja, w myœl której wyró¿nia siê

w 27 proc. przypadków [4, 30].

w 12 proc. przypadków wrzodów

dwie izoformy COX: konstytutyw-

Obrazy makroskopowe, zwi¹-

¿o³¹dka, w 1 proc. przypadków

n¹ COX-1 i indukowaln¹ izoformê

zane z infekcj¹ grzybicz¹ dwunast-

prze³yku Barreta. Autorzy ci uwa-

COX-2 [37, 41]. Pierwszy z tych

nicy, jelita cienkiego i grubego naj-

¿aj¹, ¿e drobnoustroje te wspó³ist-

enzymów, COX-1, wystêpuje za-

czêœciej obejmuj¹ owrzodzenia

niej¹ rzadko, prawdopodobnie

wsze, m.in. w komórkach b³ony

b³ony œluzowej, zmiany polipowa-

wiêc wymagaj¹ odmiennych wa-

œluzowej ¿o³¹dka, w p³ytkach krwi

te, plamkowate, b³oniaste [31].

runków œrodowiska do koloniza-

i w komórkach kanalików nerko-

Loffeld i Antonioli uwa¿aj¹, ¿e

cji i wzrostu [35].

wych, natomiast COX-2 nie wy-

za wrzodem ¿o³¹dka zaka¿onym

Obecnoœæ grzybów w przewo-

stêpuje w zdrowej b³onie œluzowej

grzybami przemawiaj¹ w obrazie

dzie pokarmowym powinna byæ

¿o³¹dka, natomiast towarzyszy sta-

endoskopowym takie cechy, jak

rozpatrywana w kilku aspektach.

nom zapalnym i pojawia siê w ró¿-

œrednica owrzodzenia powy¿ej

U wiêkszoœci ludzi s¹ one saprofi-

nych tkankach, w tym w b³onie

2 cm, du¿y krater z nieregularnie

tami. Jednak¿e u osób obarczo-

œluzowej ¿o³¹dka, po indukcji

nacieczonymi brzegami i twarde

nych wymienionymi wy¿ej czyn-

przez, np. cytotoksyny, cytokiny

jego dno, sk³onnoœæ do krwawie-

nikami ryzyka, a tak¿e niekiedy

lub czynniki wzrostowe [42, 43].

nia, lokalizacja w okolicy k¹ta ¿o-

u ca³kowicie zdrowych niespe³nia-

COX-1 pe³ni funkcje gospodarskie

³¹dka [33]. We wrzodach grzybi-

j¹cych tych kryteriów, dochodzi do

w komórce macierzystej i prosta-

czych stwierdzono w dnie nacieki

inwazji miejscowej i czasem

glandyny generowane na drodze

z³o¿one z neutrofili, ziarninê z ko-

uogólnionej grzybicy. Badana jest

COX-1 odznaczaj¹ siê zdolnoœcia-

mórkami olbrzymimi, mikrorop-

tak¿e rola produkowanych przez

mi do cytoprotekcji ¿o³¹dkowo-je-

nie oraz obecnoœæ w³óknika [6].

grzyby toksyn w patogenezie

litowej [44, 45]. W odró¿nieniu od

ObecnoϾ mycelii oraz zjawisko

schorzeñ przewodu pokarmowego.

COX-1, izoforma COX-2 nie wy-

dymorfizmu, tzn. obecnoœæ zarów-

Do tej pory nieznany jest

stêpuje w warunkach fizjologicz-

no blastospor, jak i mycelii, uzna-

wp³yw niesteroidowych leków

nych, np. w b³onie œluzowej ¿o³¹d-

no za wskaŸnik patogennoœci

przeciwzapalnych drugiego obok

ka [46], natomiast jest odpowie-

grzybów [6, 33].

Helicobacter pylori niezale¿nego

dzialna za generacjê wiêkszych

przewodnik

l e k a r z a 85

p r a k t y k a m e d y c z n a iloœci prostaglandyn w procesach

logiczn¹, próbowano stosowaæ

³ania wrzodów. W pracy nad oce-

zapalnych, odpowiadaj¹c m.in. za

ró¿ne, czasem wrêcz supramaksy-

n¹ wp³ywu grzybów na proces go-

wyst¹pienie objawów zapalenia,

malne stê¿enia grzybów do inoku-

jenia siê wrzodów ¿o³¹dka, wyko-

takich jak ból, wzrost przepusz-

lacji najczêœciej myszy, w celu

rzystano wspomniane wy¿ej infor-

czalnoœci naczyñ, obrzêk i gor¹cz-

osi¹gniêcia optymalnej koloniza-

macje œwiadcz¹ce o tym, ¿e

ka. Zachodzi zatem pytanie, czy

cji grzybiczej w przewodzie po-

d³ugotrwale zahamowanie wydzie-

terapia lekami z grupy niesteroido-

karmowym, ze szczególnym

lania ¿o³¹dkowego przez inhibito-

wych leków przeciwzapalnych

uwzglêdnieniem ¿o³¹dka [48]. Na-

ry histaminowych H2-receptorów

(NLPZ), która obarczona jest zna-

wet jednak przy du¿ych stê¿eniach

(przez ranitydynê lub cymetydy-

nymi skutkami ubocznymi w po-

grzybów w inoculum kolonizacja

nê), sprzyja zasiedleniu siê grzy-

staci uszkodzeñ i mikrokrwawieñ

b³ony œluzowej ¿o³¹dka nie da³a

bów. Ponadto na odrêbnych gru-

z b³ony œluzowej ¿o³¹dka stanowi

satysfakcjonuj¹cych rezultatów

pach zwierz¹t testowano ³¹czne

zwiêkszone ryzyko dla zaka¿enia

[27, 48], pomimo obecnoœci grzy-

podawanie grzybów wraz z aspi-

grzybiczego?

bów w kale i obserwowanej

ryn¹ podawan¹ do¿o³¹dkowo

zwiêkszonej kolonizacji grzybi-

w dziennej dawce 60 mg/kg, bazu-

Zjawisko kolonizacji grzybi-

czej, zw³aszcza w jelicie cienkim

j¹c na wczeœniejszej obserwacji

czej przewodu pokarmowego jest

i w jelicie grubym tych zwierz¹t.

przez Moriya i wsp. [50], poczy-

nadal przedmiotem badañ klinicz-

W Katedrze Fizjologii CMUJ

nionej u myszy, u których wzrasta-

nych, zmierzaj¹cych do ustalenia

w Krakowie tak¿e podjêto bada-

³a systemowa reakcja zapalna

ewentualnej roli patogennej grzy-

nia, w celu stworzenia modelu in-

w wyniku ³¹cznej terapii skojarzo-

bów. Przez niektórych autorów,

fekcji grzybiczej w szczurzym ¿o-

nej indometacyny wraz z inokula-

jak Lee s¹ one uwa¿ane za inno-

³¹dku, który mia³by na celu ocenê

cj¹ grzybów z gatunku Candida

cent bystanders, które w sprzyja-

wp³ywu grzybów na szybkoœæ go-

albicans. W badaniach tych auto-

j¹cych warunkach namna¿aj¹ siê,

jenia siê wrzodów ¿o³¹dka i wyja-

rów [50] stwierdzono dramatyczny

powoduj¹c odczyn zapalny [36,

œnienie omawianych przez nas za-

wzrost wskaŸników zapalenia

37]. Zdecydowanie brakuje odpo-

gadnieñ. W badaniach tych za³o-

w postaci zwiêkszenia liczby leu-

wiedniego zwierzêcego modelu

¿ono, ze zdrowy ¿o³¹dek szczura

kocytów, ciê¿aru œledziony, proza-

doœwiadczalnego, który pos³u¿y³-

nie wykazuje zdolnoœci do trwa³e-

palnych cytokin IFNγ, IL-6 i reak-

by do badania patomechanizmu

go zaka¿enia grzybami i ¿e bêdzie

tywnych form tlenu. W naszych

tych mikroorganizmów i naœlado-

siê badaæ wp³yw grzybów u zwie-

badaniach zwierzêta z wrzodem

wa³by cechy infekcji grzybiczej

rz¹t z zaburzon¹ barier¹ œluzówko-

¿o³¹dka, otrzymuj¹ce ranitydynê

u ludzi. Dotychczasowe próby do-

w¹ ¿o³¹dka poprzez wczeœniejsze

(30 mg/kg/dzieñ w iniekcji pod-

œwiadczalnej infekcji opiera³y siê

wywo³anie, w warunkach do-

skórnej) lub aspirynê (w dawce

na wykorzystaniu zwierz¹t z obni-

œwiadczalnych, wrzodów ¿o³¹dka,

60 mg/kg/dzieñ do¿o³¹dkowo),

¿on¹ sprawnoœci¹ uk³adu immu-

aby okreœliæ wp³yw ewentualnej

inokulowano koloniami grzybów

nologicznego, w tym zwierz¹t

infekcji grzybiczej na czynnoœci

Candida

w

iloœci 2

x 108

neutropenicznych, myszy ze zno-

wydzielnicze ¿o³¹dka, ¿o³¹dkowy

CFU/ml/dzieñ przez 3 dni i nastêp-

kautowanym genem dla interfero-

przep³yw krwi i wielkoœæ po-

nie badano wp³yw zaka¿enia grzy-

nu gamma czy te¿ poddanych d³u-

wierzchni owrzodzenia u tych

biczego, potwierdzonego bada-

gotrwa³ej terapii antybiotykami,

zwierz¹t. Pos³u¿ono siê modelem

niem mikologicznym, na proces

np. chloramfenikolu lub gentamy-

wrzodów ¿o³¹dka, indukowanych

gojenia siê tych wrzodów, zmiany

cyny [9, 46, 47]. Poniewa¿ wspo-

przy pomocy nasurowicówkowej

¿o³¹dkowego przep³ywu krwi

mniane czynniki i mechanizmy

aplikacji kwasu octowego [49].

w obrze¿u owrzodzenia oraz na

usprawniaj¹ce w warunkach do-

W myœl za³o¿eñ tej metody, po-

poziom prozapalnych cytokin in-

œwiadczalnych kolonizacjê grzy-

wsta³y wrzód ma charakter ubyt-

terleukiny (IL-1β) i czynnika mar-

biczê b³ony œluzowej wp³ywaj¹

ku, z wyraŸnie zaznaczonym dnem

twicy nowotworów alfa (TNFα)

bezpoœrednio i upoœledzaj¹ proces

i obrze¿em, i podlega procesowi

(ryc. 1.–3.). Porównywano wp³yw

gojenia siê wrzodów ¿o³¹dka, dla-

samoistnego gojenia, naœladuj¹c

inokulacji Candida u zwierz¹t,

tego ¿aden z tych modeli doœwiad-

proces gojenia siê wrzodów ¿o³¹d-

które otrzyma³y grzyby w kombi-

czalnych nie znajduje uznania ja-

ka u ludzi. Model przewlek³ego

nacji z egzogennie podawan¹ pro-

ko odpowiedni dla oceny zaka¿e-

uszkodzenia pozwala oceniaæ

teinaz¹, bazuj¹c na wczeœniejszych

nia grzybiczego i jego wp³ywu na

wp³yw czynników fizjologicznych

informacjach, ¿e proteinazy produ-

proces gojenia siê tych uszkodzeñ.

i farmakologicznych na dynamikê

kowane przez Candida proteoli-

W przypadku zwierz¹t z niezmo-

procesu gojenia siê tych zmian

tycznie degraduj¹ komponenty œlu-

dyfikowan¹ odpornoœci¹ immuno-

w czasie 2–3 tyg. od dnia wywo-

zu i ten mechanizm mo¿e sprzyjaæ

przewodnik

86 l e k a r z a

p r a k t y k a m e d y c z n a

kolonizacji grzybiczej b³ony œluzo-

wrzód ¿o³¹dka

wej ¿o³¹dka [51]. U czêœci zwie-

30

90

)

rz¹t w naszych badaniach stosowa-

2

+

oli)

liœmy dodatkowo leczenie probio-

75

*

tykami z gatunku Lactobacillus,

zegu

20

60

aby stwierdziæ, czy terapia probio-

zodu (mm

oc. kontr

tykami ma wp³yw na zaka¿enie

*

45

wi w br

+

grzybami i proces gojenia siê

wrzodów. Wczeœniejsze badania

zchnia wr 10

30

Wagnera i wsp. [52] sugerowa³y

zep³yw kr

15

zodzenia (pr

pr

bioterapeutyczny efekt bakterii

powier

owr

Lactobacillius acidophilus, Lacto-

0

0

powierzchnia

placebo ranitydyna

placebo

ranitydyna

bacillus reuteri, Lactobacillus ca-

wyjœciowa

+ proteinaza

+ proteinaza

sei w profilaktyce uogólnionej

(dzieñ 0)

+ Candida

+ Candida

{

albicans

albicans

kandidiazy u myszy z obni¿on¹

+ Lactobacillus

odpornoœci¹

immunologiczn¹.

Ryc. 1.

Wyniki iloœciowe badania mikolo-

gicznego w kierunku Candida al-

wrzód ¿o³¹dka

bicans w biopsjach b³ony œluzowej

30

90

)

pobranych z obrze¿a wrzodu

2

+

oli)

w grupach otrzymuj¹cych Candi-

75

*

zegu

da wraz z aspiryn¹ oraz w grupach

20

60

Candida wraz z ranitydyn¹ wyka-

zodu (mm

oc. kontr

za³y, ¿e w 15. dniu badania, ok.

*

45

wi w br

75–82 proc. zwierz¹t zosta³o sku-

zchnia wr 10

30

tecznie zaka¿onych tym mikroor-

+

ganizmem. Proces gojenia siê

zep³yw kr

15

zodzenia (pr

pr

wrzodów ¿o³¹dka wyd³u¿a³ siê

powier

owr

znacz¹co u zwierz¹t zaka¿onych

0

0

powierzchnia

placebo

aspir yna

placebo

aspir yna

Candida w stosunku do grupy

wyjœciowa

+ proteinaza

+ proteinaza

(dzieñ 0)

+ Candida

+ Candida

traktowanej placebo i efekt ten

{

albicans

albicans

wzmaga³ siê znamiennie, zw³asz-

+ Lactobacillus

cza u tych zwierz¹t, które otrzyma-

Ryc. 2.

³y Candida w kombinacji z prote-

inaz¹ (ryc. 1. i 2.). OpóŸnieniu go-

wrzód ¿o³¹dka

jenia

siê

tych

wrzodów

75

16

)

towarzyszy³ wzrost poziomu ga-

2

stryny, prawdopodobnie spowodo-

60

12

wany zahamowanym wydziela-

niem ¿o³¹dkowym (hypochlorhy-

zodu (mm

45

dria) u

tych zwierz¹t, pod

β w osoczu (pg/ml)

α w osoczu (pg/ml)

8

wp³ywem grzybów i ich cytotok-

*

30

*

syn (ryc. 1.). U zwierz¹t inokulo-

zchnia wr

*

wanych Candida albicans z rów-

4

15

*

noczesnym zahamowaniem wy-

stê¿enie IL-1

stê¿enie TNF

*

{ powier*

dzielania ¿o³¹dkowego w wyniku

0

0

podawania ranitydyny, proces go-

ranitydyna

aspir yna

ranitydyna

aspir yna

jenia siê tych wrzodów ulega³ wy-

{

raŸnemu wyd³u¿eniu i efekt ten za-

+ Candida albicans

chodzi³ wraz z obni¿onym prze-

+ Lactobacillus

p³ywem krwi w b³onie œluzowej

Ryc. 3.

obrze¿a wrzodu, przyczyniaj¹c siê

do wyd³u¿enia gojenia siê tych

scu kluczowym dla procesów re-

uczestnicz¹cych w tworzeniu siê

uszkodzeñ, zapewne poprzez spa-

generacji, angiogenezy i biosynte-

blizny powrzodowej (ryc. 2.). Po-

dek lokalnego ukrwienia w miej-

zy

czynników

wzrostowych

dobne wyniki uzyskano w grupie

przewodnik

l e k a r z a 87

p r a k t y k a m e d y c z n a zwierz¹t otrzymuj¹cych Candida

³¹dka i dwunastnicy, wykaza³y, ¿e

Candida albicans by DNAfin

w kombinacji z aspiryn¹, u których

grzyby wspó³istnia³y z bakteriami

gerprinting with the polymerase chain reaction. Mycoses 1993; 36: 171.

proces gojenia siê tych uszkodzeñ

spiralnymi w 12 proc. przypadków

13. Savino JA, Agarwal N, Wry P,

ulega³ wybitnemu wyd³u¿eniu

wrzodu ¿o³¹dka, w 20 proc. wrzo-

Policastro A. Routine prophylactic

i powi¹zany by³ ze znacznym

du dwunastnicy i w 1 proc. przy-

antifungal agents (clotrimazole,

wzrostem osoczowego poziomu

padków prze³yku Barreta. Dalsze

ketokonazole and nystatin) in non-

IL-1β i TNFα (ryc. 3.). Zastoso-

badania potwierdz¹ lub zaprzecz¹

transplant, nonburned, critically ill, surgical and trauma patients. J

wane

leczenie

probiotykami

obecnie obowi¹zuj¹cej tezie, ¿e

Trauma 1994; 36: 20.

u zwierz¹t z wrzodem ¿o³¹dka, za-

stan obecnej wiedzy nie daje obec-

14. Larner AJ, Lendrum R. Oesophageal ka¿onych Candida i otrzymuj¹-

nie racjonalnych podstaw do w³¹-

candidiasis after omeprazole

cych ranitydynê i aspirynê, odwra-

czenia leczenia przeciwgrzybicze-

therapy. Gut 1992; 33 (6): 860.

ca³o negatywne skutki kandidiazy,

go we wszystkich przypadkach

15. Burford-Mason AP. Association

between gastrointestinal tract

prowadz¹c do przyspieszenie go-

stwierdzonej kolonizacji grzybi-

carriage of Candida, blood group

jenia, wzrostu przep³ywu krwi

czej przewodu pokarmowego [32].

0 and nonsecretion of blood group

w obrze¿u wrzodu i redukcji oso-

antigens in patients with peptic ulcer.

czowego poziomu prozapalnych

Piœmiennictwo

Dig Dis Sci 1993; 38 (8): 1453.

cytokin IL-1β i TNFα (ryc. 3.).

1. Fischer R. Gastrospirillium

16. De Repentigny L, Phaneuf M,

Mathieu LG. Gastrointestinal

Wyniki tych badañ wskazuj¹ na

hominis, another gastric spiral

colonization and systemic

korzystne, choæ nie w pe³ni kom-

bacterium. Dig Dis 1992; 10: 144.

2. Di Febo G, Migioli M, Calo G.

dissemination by Candida albicans

pletne, dzia³anie ochronne probio-

Candida albicans infection of gastric and Candida tropicalis in intact and tyków w zaka¿eniu b³ony œluzowej

ulcer frequency and correlation with immunocompromised mice. Infect

grzybami z gatunku Candida po-

medical treatment. Dig Dis Sci 1985; Immunol 1992; 60: 4907.

17. Bistoni F. Mucosal and systemic T

przez ograniczanie niekorzystnych

30: 178.

helper cell function after intragastric skutków tego zaka¿enia, przypusz-3. Minoli G. Gastroduodenal

candidiasis occuring without

colonization of adult mice with

czalnie zwi¹zane z ich zdolnoœci¹

underlying diseases. Primary

Candida albicans. J Infect Dis 1993; do hamowania wzrostu grzybów,

gastroduodenal candidiasis.

168: 1449.

jak wczeœniej sugerowano w przy-

Endoscopy 1976; 11: 18.

18. Borg von Zepelin M, Eifert H,

Kann M. Changes in the spectrum

padku doœwiadczeñ u myszy

4. Minoli G, Teruzzi V, Butti GC,

Frigerio G. Gastric candidiasis:

of fungal isolates, results from

z os³abion¹ odpornoœci¹ immuno-

an endoscopic and histological

clinical specimens gathered in

logiczn¹ [52].

study in 26 patients. Gastrointest

1987/88, compared with those in

Wiele z omawianych w tym

Endoscopy 1982; 28 (2): 59.

1991/92 in the University Hospital

opracowaniu zagadnieñ, zw³asz-

5. Trier J. Esophageal, gastric and

Gottingen, Germany. Mycoses

1993; 36: 247.

cza z zakresu badañ doœwiadczal-

intestinal candidiasis. Am J Med

1988; 77: 39.

19. Hitchcock CA, Pye GW, Troke PF,

nych,

wymaga

wyjaœnienia.

6. Katzenstein AL, Maksen J.

Johnson EM. Fluconazole

Szczególnie wa¿na bêdzie odpo-

Candidal infection of gastric ulcers.

resistance in Candida glabrata.

wiedŸ na pytanie, czy zaka¿enie

Am Soc Clin Pathol 1979; 71: 137.

Antimicrob Agents Chemother

grzybicze jest bezpoœrednio odpo-

7. Scott BB, Jenkins D. Gastro-oeso-

1993 Sep: 1962.

20. Merz WG, Khazan U, Jabra-Rizk

wiedzialne za za³amanie bariery

phageal candidiasis. Gut 1982; 23:

137.

MA, Wu LC. Strain delineation

œluzówkowej, czy raczej, w niepo-

8. Knoke M. Fungi in the

and epidemiology of Candida,

znany bli¿ej sposób, wp³ywa na

oro-intestinal tract and their

Clavispora lusitaniae. J Clin

kluczowe mechanizmy goj¹cego

scientifically founded status.

Microbiol 1992; 30 (2): 449.

siê owrzodzenia, w tym na proces

Zeitschrift Für Arztliche Forbildung 21. Macura AB. Rola przylegania

w interakcji pomiêdzy grzybem

ukrwienia w obrêbie wrzodu, an-

Und Qualitatssicherung 1998; 92

(3): 157.

Candida a organizmem gospodarza.

giogenezê i syntezê czynników

9. Greenfield RA, Joyce WA. Gastric

Postêpy Dermatologii 1990; 7: 195.

wzrostowych. Ponadto, wyjaœnie-

colonization with Candida albicans.

22. Macura AB. Hydrophobicity of

nia wymaga interakcja grzybów

Mycopathologia 1993; 122: 1.

Candida albicans related to their

z gatunku Candida z Helicobacter

10. Smoot D. Adherence of

adherence to mucosal epithelial

cells. Zbl Bakt Hyg 1987; 226: 491.

pylori, g³ównym sprawc¹ zaka¿e-

Helicobacter pyloi to cultured

human gastric epithelial cells.

23. Siebers A, Finlay BB. M cells and nia b³ony œluzowej, wrzodów ¿o-Infect Immun 1993; 61 (1): 350.

the pathogenesis of mucosal and

³¹dka i dwunastnicy, ch³oniaków

11. Sanchez V, Vazquez J, Barth-Jones systemic infections. Trends in

MALT, a w krañcowych przypad-

D, Dembry L. Epidemiology of

Microbiology 1996; 41 (1): 22.

kach, raka ¿o³¹dka [53, 54]. Bada-

nosocomial acquisition of Candida

24. Maisch P. Role of surface mannan lusitaniae. J Clin Microbiol 1992;

in the adherence of Candida

nia Kalogerpulosa i Whiteheada

30: 3005.

albicans to fibrin platelet cloths

[35], przeprowadzone na du¿ej

12. Schonian G, Meusel O, Tietz MJ.

formed in vitro. Infect Immun 1981;

grupie 247 chorych z wrzodem ¿o-

Identification of clinical strains of 32 (1): 92.

przewodnik

88 l e k a r z a

p r a k t y k a m e d y c z n a 25. Carneiro F. Thomsen-Friedenreich 39. Konturek SJ, Pawlik W. Physiology hepatocyte growth factor. J Physiol

antigen and other simple

and pharmacology of

Pharmacol 2000; 51: 751.

mucin-type carbohydrate in

prostaglandins. Dig Dis Sci 1986;

50. Moriya K, Miura NN, Adachi Y,

precursor lesions of gastric

31: 6S.

Ohno N. Systemic inflammatory

carcinoma. Histopathol 1994;

40. McCarthy DM. Prevention and

response associated with

24 (2): 105.

treatment of gastrointestinal

augmentation and activation of

26. Hoffman MP, Haidaris CG.

symptoms and complications due

leukocytes in Candida/Indomethacin

Analysis of Candida albicans

to NSAIDs. Best Pract Res Clin

administered mice. Biol Pharm Bull

adhesion to salivary mucin. Infect

Gastroenterol 2001; 15: 755.

2002; 25: 816.

Immun 1993; May: 1940.

41. Jackson LM, Wu KC, Mahida YR,

51. Colina A, Aumont F, Deslauriers N, 27. Kennedy M, Volz PS. Ecology of

Jenkins D, Hawkey CJ. Cyclooxy-

Belhumeur P, De Repentigny L.

Candida albicans gut colonization.

genase (COX)-1 and -2 in normal,

Evidence for degradation of gastro-

Inhibition of Candida adhesion, colo-inflamed, and ulcerated human

intestinal mucin by Candiala

nization and dissemination from the

gastric mucosa. Gut 2000; 47: 762.

albicans secretory aspartyl

gastrointestinal tract by bacterial

42. Brzozowski T, Konturek PC,

proteinase. Infect Immun 1996;

antagonism. Infect Immun 1985;

Konturek SJ, Sliwowski Z, Pajdo R,

64: 4514.

49 (3): 654.

Drozdowicz D, Ptak A, Hahn EG.

52. Wagner RD, Pierson C, Warner T,

28. Minoli G. Aprospective study of

Classic NSAID and selective

Dohnalek M, Farmer J, Roberts L,

relationship between gastric ulcer,

cyclooxygenase (COX)-1 and COX-2

Hilty M, Balish E. Biotherapeutic

Candida and medical treatment. Am

inhibitors in healing of chronic

effects of probiotic bacteria on

J Gastroenterol 1994; 79 (2): 95.

gastric ulcers. Micros Res Tech 2001; candidiasis in immunodeficient

29. Gillesson A, Laufer U, Pohle T.

53: 343.

mice. Infect Immun 1997; 65: 4165.

Intramular pseudodiverticulosis of

43. Brzozowski T, Konturek PCh,

53. Konturek SJ, Konturek PC, P³onka the esophagus. Diagnosis on second

Konturek SJ, Drozdowicz D, Pajdo

A, Duda A, Sito E, Zuchowicz M,

look. Deutsche Medizinische

R, Pawlik M, Brzozowska I, Hahn

Hahn EG. Implication of gastrin

Wochenschrift 1998; 123 (3): 48.

EG. Expression of cyclooxygenase

in cyclooxygenase-2 expression

30. Peters M. Fungal infection

(COX)-1 and COX-2 in adaptive

in Helicobacter pylori infected

associated with gastroduodenal

cytoprotection induced by mild stress.

gastric ulcerations. Prostagl Other

ulceration: endoscopic and

J Physiol (Paris) 2000; 94: 83.

Lipid Mediat 2001; 66: 39.

pathologic appearances.

44. Peskar BM. Role of cyclooxygenase 54. Huang JQ, Sridhar S, Hunt RH.

Gastroenterol 1980; 78: 350.

isoforms in gastric mucosal defense.

Role of Helicobacter pylori

31. Prescott RJ, Banerjee SS. Fungal J Physiol (Paris) 2001; 95: 3.

infection and non steroidal anti-

infections of the small and large

45. Brzozowski T, Konturek PCh,

inflammatory drugs in peptic ulcer

intestine. Journal of Clinic

Konturek SJ, Sliwowski Z,

disease; a meta-analysis. Lancet

Pathology 1992; 45 (9): 806.

Drozdowicz D, Stachura J, Pajdo R,

2002; 359: 14.

32. Scheurlen M. Pathogenicity of fungi Hahn EG. Role of prostaglandins

in the intestines-current of the

generated by cyclooxygenase-1

dr med. Ma³gorzata Zwoliñska-Wcis³o

discussion. Fortschritte der Medizin and cyclooxygenase-2 in healing

Katedra i Klinika Gastroenterologii

1996; 114 (26): 319.

of ischemia-reperfusion-induced

33. Loffeld RJLF, Loffeld BCAJ, Arends prof. dr hab. med. Tomasz Brzozowski gastric lesions. Eur J Pharmacol

JW, Flendring JA. Fungal

Katedra Fizjologii

1999; 385: 47.

colonization of gastric ulcers. Am J

Gastroenterol 1988; 83: 730.

46. Balish E, Wagner RD,

dr med. S³awomir Kwiecieñ

34. Berntson E. Antibodies to Candida Vazquez-Torres A, Pierson C,

Katedra Fizjologii

albicans in healthy, colonized and

Warner T. Candidiasis in

Danuta Drozdowicz

infected persons. Mykosen 1984;

interferon-gamma knockout

Katedra Fizjologii

27: 443.

(IFN-gamma-/-) mice. J Infect Dis

35. Kalogeropoulos N. Campylobacter

1998; 178: 62.

prof. dr hab. med. Józef Bogda³

like organism and Candida in peptic

47. Wingard JR, Dick JD, Merz WG,

Katedra i Klinika Gastroenterologii

ulcers and similar lesions of the

Sandford GR, Saral R, Burns WH.

prof. dr hab. farm. Alicja Budak

upper gastrointestinal tract, a study Pathogenicity of Candida tropicalis

Katedra Mikrobiologii Farmaceutycznej of 247 cases. J Clin Pathol 1988;

and Candida albicans after

41: 1093.

gastrointestinal inoculation in mice.

prof. dr hab. med. Stanis³aw Konturek 36. Diebel LN, Liberati DM, Diglio CA, Infect Immun 1980; 29: 808.

Katedra Fizjologii

Dulchavsky SA, Brown WJ. Sy-

48. Samonis G, Anaissie EJ,

nergistic effects of Candida and

Rosenbaum B, Bodey GP. Amodel

prof. dr hab. med. Wies³aw Pawlik

Escherichia coli on gut barrier

of sustained gastrointestinal

Katedra Fizjologii

function. J Trauma 1999; 47: 1045.

colonization by Candida albicans

37. Wallace JL. Nonsteroidal anti-

in healthy adult mice. Infect Immun

Collegium Medicum

inflammatory drugs and gastro-

1990; 58: 1514.

Uniwersytetu Jagielloñskiego w Krakowie enteropathy: the second hundred

49. Brzozowski T, Konturek PC,

years. Gastroenterology 1997;

Konturek SJ, Pajdo R, Schuppan D,

112: 1000.

Drozdowicz D, Ptak A, Pawlik M,

38. Rainsford KD. The ever-emerging

Nakamura T, Hahn EG.

anti-inflammatories. Have there

Involvement of cyclooxygenase

been any real advances? J Physiol

(COX)-2 products in acceleration

(Paris) 2001; 95: 11.

of ulcer healing by gastrin and

przewodnik

l e k a r z a 89